Deltamanagement van de 21 e eeuw, natuur inclusief denken & doen

Transcriptie

1 Deltamanagement van de 21 e eeuw, natuur inclusief denken & doen kunst een balans te brengen in het systeem van de Afsluitdijk, Passend in beeld totale afsluitdijk, specifiek bij Kornwerderzand Ontwerp versterkt de spuifunctie, en vispassage/migratiefunctie waarde ecologie ruimte geven aan de elementen (eco engineering): 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 Beperkte zoetwaterstroom bij schutsluizen Vis verzameld zich bij zoete lokstroom spui Kan niet weg, predatie Beperkte intrek kleine vis (haring, spiering, glasaal) Korte intrekperiode grote vis bij spui (slechts 12 25% passeert) Scherpe overgang zout zoet 6

7 Lekstroom, meer intrek kleine vis, s nachts (dekking predatie gericht op glasaal, stekelbaars) Intrekperiode vergroot voor grote en kleine vis bij spui (kwartier) Zout zoet overgang verzacht, maar (deel kleine) vis blijft hangen, bij volgende spui weer uitgespoeld Ongecontroleerd system Oorspronkelijke model niet geschikt voor vismigratie 7

8 8

9 Vergroten migratievenster van 15 min. naar 24/7 Overgangsgebied zout zoet geleidelijke overgang zoet zout Gecontroleerd system op zout/maatwerk, specifiek met functie VMRdoelsoorten/natuurambitie Ja, dat is idd een lastige vraag als het gaat om ecologie. Voordat ik een poging ga doen: het lijkt mij verstandig dit wel af te stemmen met de adviezen van de MER.cie. (rapport heb ik zo niet). Meerwaarde: De belangrijkste: Vergroten migratievenster van 15 min. naar 24/7 (Visvriendelijk spuibeheer is per getijdencyclus maar (zeer) kort mogelijk, orde van grootte 15 min.). Meer geleidelijke overgang zoet zout (= acclimatisatie/gewenningszone en leefgebied estuariene soorten); Verkleinen predatierisico zowel aan zij als meerzijde (passieve migranten komen met name bij 1 e uren opkomend water en die kunnen dan nog geen gebruik maken van optie visvriendelijk spuibeheer) Mogelijkheid terugzwemmen uitgespoelde zoetwatervissen Betere optrekmogelijkheden van soorten die met name via bodem migreren (= niet 9

10 pelagische soorten, bijvoorbeeld bot). Ook optrek/uitwisselingsmogelijkheden als niet wordt gespuid. Geen risico voor inname en terugkeer via de zoutwaterhevels Visvriendelijk spui/sluisbeheer is in die zin aanvullend op VMR (en niet andersom). Monitoringscijfers moeten straks uitwijzen in welke mate verschillende vissoorten gebruik van deze voorzieningen gaan/weten te maken en wat de daadwerkelijke meerwaarde is. 9

11 24/7 Overgangsgebied zout zoet Massa zwakke kleine zwemmers Gecontroleerd system Onderwaterlandschap Herstel vismigratieroute tussen Waddenzee en IJsselmeer (watersysteemherstel); tezamen met visvr. spuibeheer RWS; Niet alleen voor grote (diadrome)riviertrekvissen, maar ook zoetwatervis. Herstel en versterken vispopulaties in zowel Waddenzee als achterland IJsselmeer (incl. verdere doortrekmogelijkheden naar Rijnsysteem) (Biodiversiteit). ook andere soortgroepen en visserij profiteert van een meer diverse en duurzame visstand (biobouwers); 10

12 Randvoorwaarden/wensen: (opdracht Grontmij Kostenraming) Waddenzee: getijde Ijsselmeer: 0,3 m NAP Geen zout in Ijsselmeer Vrije migratie vis, grote lokstroom, vaak open Nieuw Icoon 11

13 Drie varianten: opdracht Grontmij om afwegingsproces technisch/systemisch en landschappelijk te faciliteren 1. Te technisch, niet zichtbaar 2. Eenvoudig door dijk, duiker; Westzijde meer vis in spuikom Vis op diepte Ijsselmeer Icoon. 3. Passage spuikom VMR lastig; Niet vergunbaar Friese kust Uitgang Ijsselmeerzijde te ondiep voor vis 12

14 Extra randvoorwaarden/wensen Betere toegang vanuit spuikom; Zichtbaarheid doorgang; 24/7 open!! Grotere lokstroom; Estuariene overgangszone Ijsselmeerzijde (met peildynamiek); Peilbeheer VMR (i.v.m. onderhoud). Oplossing Twee entrees vanuit spuikom; Vertical slot koker; Coupure i.p.v. duiker; Extra aanvoer vanuit Ijsselmeer; Estuariumdeel aan Ijsselmeerzijde; VMR opvouwen (kostenbesparing); Afsluitmogelijkheid Ijsselmeerzijde 13

15 Extra randvoorwaarden/wensen Zachtere invulling (meer natuurbouw); Opvang vis tussen Afsluitdijk en VMR; Heroverwegen kunstwerken / regelingen; Vis vlot door coupure; Amplitude estuarium groter. Oplossing Westrand meer zand, VMR natuurlijker. Onderwaterlandschap / opvulling kom zand; 2 e regeling coupure laten vervallen; Tussenregelwerk; Aangepaste eenvoudige regeling schuiven coupure Accent fijnsturing Ijsselmeerzijde 14

16 Belangrijke klanteisen: Zoete lokstroom bij ebbeweging Voorkomen van zoutindringing in het Ijsselmeer Technische vertaling te maken Grootste uitdaging was om het systeem werkend te krijgen Draaiknoppen in rood aangegeven 15

17 Modelleren van het systeem Collega s van Arcadis (Gijs van Banning) Hydraulische toets op het systeem Stroomsnelheden Zoutindringing 2D en 3D Wat u kunt zien Rood is zout, blauw is zoet Enthousiaste waddenzee temperen bij de eco passage en afsluitmiddel Ijsselmeerzijde dat is dan wat kitsch, maar aan de andere kant.. Nu een ademend systeem waarbij het zout volledig wordt uitgedreven tijdens eb is het meer een natuurlijk proces 16

18 Variabele in het doorlaatmiddel in samenwerking met RWS hoogwaterkering en sturing in hetzelfde kunstwerk integreren Constructieve uitdagingen van doorlaatmiddel in de Afsluitdijk 17

19 Van links naar rechts: Hoofdkoker om de debieten toe te laten in de VMR Stroomt hard veel getijde migranten die meer op de vloedstroom migreren via de secundaire koker. secundaire koker met vertical slots Recreatiefpad om VMT te kunnen beleven 18

20 Afsluitmiddel aan Ijsselmeerzijde: Met wachtdeuren die op natuurlijke beweging van eb en vloed openen of sluiten Kokers met vertical slots om altijd een secundaire stroom te bieden Kijkruimte om de VMR te kunnen beleven 19

21 Overzicht van de constructieve elenmenten: Twee kunstwerken Overige onderdelen opgebouwd uit natuurlijke bouwstenen zoals zand, palen en stortsteen Erik.. 20

22 De Afsluitdijk is een rechte lijn door het water. De dijk lijkt zich nergens iets van aan te trekken maar heeft een sterke verbinding met de zeebodem. De elegante slinger bij KWZ is daar een voorbeeld van Daar is gekozen voor de kortste passage van de Middelgronden een diepe geul van de Zuiderzee. + en om het tracé van de dijk aan te sluiten op de ondiepe wadplaat KWZ, waar het sluizencomplex op is gepositioneerd. 21

23 Op deze plek wordt het gat voor de VMR gemaakt. En daarmee slaat de afsluitdijk een nieuwe richting in. Een bijzondere 21 e eeuwse ingreep want juist op de plek waar de Afsluitdijk in de vorige eeuw gesloten werd is een Monument gebouwd. (een volk dat leeft bouwt aan zijn toekomst) 22

24 Hoe is dat ingepast? A Gat Het gat maken we op de plek waar het complex en de dijk nu op elkaar aansluiten, een heldere snede B Strekdammen Strekdammen beschermen Schutsluizen en Spuisluizen tegen golven. De VMR komt wordtook door strekdammen op zijn plek gehouden. De strekdammen zijn doelmatig aangelegd om vissen van de Spuikom naar de diepe Geul te krijgen. Daarbij worden oriëntatie en richting van de bestaande strekdammen overgenomen (PM Yttje) Dat levert tevens een betere toevoer van water richting de spuisluizen op. C Kazematten Bij het ontwerpen van het complex van KWZ is in der tijd de militaire functie geïntegreerd. De Samenhang van de kazematten met het complex van KWZ wordt onder meer behouden door waterrijke ruimte te bewaren rond de kazematten en door de vizieren open te houden. D Open Waterlandschap 23

25 Het wijdse zicht op het ijsselmeer opent zich direct na het passeren van de kazematten. Hier rijdt je als het ware het water op. Dit is uniek in de wereld. De strekdam ligt teruggeschoven in het het blikveld. Deze poort naar het ijsselmeer wordt zo open gehouden. 23

26 Naast het Gat in de dijk is het estuarium een belangrijk nieuw element. Het is een overgangsgebied voor vissen. Daarin laten we de getijden zien zodat de verbinding tussen Waddenzee en IJsselmeer ook aanschouwelijk wordt. De hoogte van het estuarium valt op een stroomgeul na droog bij eb en staat grotendeels onder water bij vloed. 24

27 Het estuarium is grotendeels uit zachte bouwmaterialen als zand en slik opgebouwd. Hiermee wordt het onderwatermileu nagebootst dat voor vis een verbinding legt tussen de geul van de Waddenzee (Doove Balg) en de Middelgronden. De VMR is vooral een verbinding van het onderwaterlandschap die de relatie tussen zeebodem en de afsluitdijk benadrukt. 25

28 OP het complex van KWZ komt een nieuwe balans waarin ecologie nu ook in is meegenomen Het hart van het complex is de spui naar buiten De schuitsluizen in de luwte daarachter. Boten kunnen naar binnen en naar buiten Op de rand van wadplaat en diepe geul de VMR kan vis naar binnen, op de weg terug. 26

29 De oostelijke strekdam sluit aan bij het oude technische complex De westelijke strekdam is een uiting van de nieuwe waterbouw, uitgevoerd in zacht materiaal dat aansluit op de zeebodem. Materiaal strekdammen uit restanten steenbekleding Afsluitdijk (wordt overslagbestendiggemaakt en steenbekleding wordt vervangen om golfoploopt te remmen In VMR totaal ton steen Verbeterde waterafvoer naar Lorentzsluizen 27

30 Zand uit N31 Harlingen ( m 3 ) 28

31 Uitbaggeren / graven stroomgeul Biobouwers bewortelen zand/zachte delen voor stevige zoden tbv vastleggen zand nu en bij toekomstige stromende getijde rivier Uitgraven, palen Palen: 2690 st en regelwerken Schuilplaatsen/biobouwers door stenen in rivier te gooien 29

32 Geisoleerd systeem is bouwput (droog te leggen) Aanleg coupure, regelwerk, afsluitmiddel, gaten in strekdam Aanleggen in luwte strekdammen Ook aanleg palenrij Uitgraven, palen Palen: 2690 st en regelwerken Schuilplaatsen/biobouwers door stenen in rivier aan te brengen Zandstrand wordt gevormd door krachten IJsselmeer 30

33 Openen systeem voor getijdewerking Water er in/eb vloed er in Hoeveel water komt er in en uit : PM kuubs Vis migreert hoeveel vissen (250 miljoen per jaar = aannamen) Vegetatie past zich aan dynamische /eb vloed brak zoute omstandigheden Regelwerken functioneren op basis van stromingskracht of stromingsenergie of zonneenergie Toegankelijk voor recreanten Stroming en Dynamiek vormen zachte systeem en vegetatie Stroming zorg voor natuurlijke omgeving/dynamiek en evenwicht, ruimte voor proces met zand en licht /ideale lijn etc Regelwerken aangedreven door stroming, evt zonne energie Beplanting past zich aan Zelf onderhoud door zoutbelasting en dynamiek beplanting en uitspoeling slib Educatie, recreatie, kennisontwikkeling/kruisnetten Monitoring vissen en werking systeem Monitoring Regelwerken bij te sturen 31

34 Kennisontwikkeling systeem, export 31

35 VMR = exportproduct. Expertise die we met de waterbouwwereld willen terugverdienen. 1: kennis van eco engineering bij deltatechnologie en technische voorzieningen voor vismigratie. Het hoeft niet copie past VMR te zijn. 2; 200 potentiele vergelijkbare situaties in de wereld. Wij gaan ervoor! Vispassage in Donau. Niet in delta maar in rivier. Wel robuuste passage die geschikt moet zijn voor steuren van 4 5 m! Land: Roemenie; porjectbudget: 60 Mln EUR. Wordt grootste vispassage in rivier in Europa Ontwerp: Arcadis, Wanningen Water Consult, LINKit consult, DDNI en Fish Flow. 32

36 33