Ecologie van zoet-zoutovergangen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ecologie van zoet-zoutovergangen"

Transcriptie

1 Ecologie van zoet-zoutovergangen Tim van Oijen Foto:

2 Opzet De Waddenacademie Paleogeografie waddengebied Typen zoet-zoutovergangen Abiotiek estuaria Ecologische waarde estuaria (habitat, soorten, vismigratie) Huidige Lauwersmeer

3 Bestuur Hessel Speelman, Jouke van Dijk, Jos Bazelmans, Peter Herman en Pavel Kabat.

4 Portefeuilles Geowetenschap Ecologie Maatschappij en cultuurhistorie Sociale en ruimtelijke economie Klimaat en water

5 Doelstellingen het identificeren van domeinoverstijgende kennisleemtes ten behoeve van de duurzame ontwikkeling van het Waddengebied en het articuleren van voor het Waddengebied relevante onderzoeksvragen; het bevorderen van een samenhangende onderzoeksprogrammering op regionaal, nationaal en internationaal niveau; het bevorderen van informatievoorziening en kennisuitwisseling in en tussen de kenniswereld, overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

6 De integrale kennisagenda

7 Zuiderzee Johannes van Keulen. Bron: Zuiderzeemuseum

8 Johannes van Keulen. Bron: Zuiderzeemuseum

9 Paleogeografie waddengebied P. Vos en S. de Vries, 2009

10 Paleogeografie waddengebied P. Vos en S. de Vries, 2009

11 Paleogeografie waddengebied P. Vos en S. de Vries, 2009

12 Paleogeografie waddengebied P. Vos en S. de Vries, 2009

13 Paleogeografie waddengebied P. Vos en S. de Vries, 2009

14 Paleogeografie waddengebied P. Vos en S. de Vries, 2009

15 Typen zoet-zoutovergangen Estuaria Lagunes Beken Vastelandskwelders Binnendijkse overgangen Eilanden Raad voor de Wadden (2008/02)

16 Estuaria: Lauwerszee

17 Estuaria: Lauwerszee Estuarium

18 Estuaria: Eems-Dollard

19 Lagunes: Amstelmeer

20 Beken

21 Beken: Westerwoldse Aa

22 Vastelandskwelders

23 Binnendijkse overgangen zoetzout.waddenzee.nl

24 Eilanden Raad voor de Wadden, 2008/02

25 Karakteristieken Sterk verschillend per type zoet-zoutovergang Focus op estuarium en op onderwaterwereld Eerst abiotiek, dan biotiek

26 Gradiënten Zoet - zout Nat - droog (laag - hoog) Zuurstofrijk - zuurstofarm Troebel - helder Voedselrijk - voedselarm

27 Zoet-zout Germany Netherlands LOICZ ETM project

28 Dynamiek

29 Ecologische waarde Unieke habitat Specifieke (zeldzame) soorten Migratie (Dankers en Steenbergen, 2004)

30 Voedselweb zooplankton phytoplankton

31 Specifieke soorten? Naar Kinne (1971)

32 Adapatie

33 Kiezelwieren

34 Kiezelwieren (in IJsselmeer)

35 Eurytemora sp.

36 Aasgarnaal (Neomysis)

37 Brakwatersteurgarnaal

38 Kluut

39 Migratie Migranten: sommige soorten verblijven slechts een deel van hun levenscyclus in het estuarium. Migratieroute voor diadrome vissen: Anadrome: mariene vissen die zich in rivieren voortplanten zoals rivierprik, fint, zalm Katadrome: zoetwatervissen die op zee paaien zoals paling

40 Estuarium Basisboek Visstandbeheer, Sportvisserij Nederland

41 Adaptatie Estuarium Basisboek Visstandbeheer, Sportvisserij Nederland

42 Adaptatie Estuarium Basisboek Visstandbeheer, Sportvisserij Nederland

43 Bot en tong Foto: de Vleet, Oscar Bos

44 Driedoornig stekelbaarsje natuurinformatie.nl

45 Afsluiting Lauwerszee

46 Het Lauwersmeergebied Google.nl

47 Afwegingen voor beheer Veiligheid Landbouw Natuurwaarde hollandgroen.nl

48 hollandgroen.nl

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden

Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden. Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden Kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden Inauguratiesymposium Waddenacademie 1 en 2 december 2008 Leeuwarden WAT WETEN WIJ VAN DE WADDEN? Oost Een parachutisctische durfal dook vlak bij het wad

Nadere informatie

Vissen in het IJsselmeer. Romke Kats

Vissen in het IJsselmeer. Romke Kats Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,

Nadere informatie

Jan Heemskerk (2006) 53 Texelse Limericks

Jan Heemskerk (2006) 53 Texelse Limericks Jan Heemskerk (2006) 53 Texelse Limericks WADDENWETENSCHAP Prof.dr. Pavel Kabat Bestuursvoorzitter Waddenacademie 30 juli 2008 WAT WETEN WIJ VAN DE WADDEN? EEN BIJZONDER GEBIED VOOR MENS EN MILEU Het Regionaal

Nadere informatie

Werkprogramma Waddenacademie

Werkprogramma Waddenacademie Werkprogramma Waddenacademie 2016 November 2015 Inhoud 1. Inleiding 2. Uitgangspunten 3. Werkprogramma Foto omslag: Robert-Jan Geerts 1. Inleiding De Waddenacademie is op 30 juli 2008 officieel opgericht

Nadere informatie

De Waddenacademie Introductie & De Audits van het Monitoringsprogramma (Effecten) Bodemdaling (door gaswinning) Ameland

De Waddenacademie Introductie & De Audits van het Monitoringsprogramma (Effecten) Bodemdaling (door gaswinning) Ameland De Waddenacademie Introductie & De Audits van het Monitoringsprogramma (Effecten) Bodemdaling (door gaswinning) Ameland De Waddenacademie 30 Juli 2008: Start Waddenacademie-KNAW 1 en 2 December 2008: inauguratie

Nadere informatie

(1) Een fluviatiele zone (zoetwatergetijde zone) gekenmerkt door afwezigheid van zout water maar onderhevig aan getijdenwerking

(1) Een fluviatiele zone (zoetwatergetijde zone) gekenmerkt door afwezigheid van zout water maar onderhevig aan getijdenwerking Estuaria Definities : Pritchard (1952, 1967): Een estuarium is een half ingesloten watermassa langs de kust die in open verbinding staat met de open zee en waar het zeewater meetbaar vermengd is met zoet

Nadere informatie

Migratiemogelijkheden voor trekvissen, 2015

Migratiemogelijkheden voor trekvissen, 2015 Indicator 16 juni 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Trekvissen kunnen vanuit zee of

Nadere informatie

Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied

Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied NOTITIE Overkoepelende monitoring van trekvissen in het waddengebied Aan: Matthijs Buurman, Opgaveteam Vitale Kust (Investeringskader Waddengebied) Van: prof.dr.ir. Katja Philippart, portefeuillehouder

Nadere informatie

Kennis voor Klimaat en de Waddenzee

Kennis voor Klimaat en de Waddenzee Kennis voor Klimaat en de Waddenzee Reflectie Waddenacademie en de functie ervan in de Kennishuishouding van het Waddengebied Hessel Speelman Amersfoort; 7 april 2011 Onderwerpen reflectieve presentatie

Nadere informatie

Programma 3: Estuariene overgangen

Programma 3: Estuariene overgangen Programma 3: Estuariene overgangen In het waddengebied zijn veel geleidelijke overgangen tussen zoet en zout water, tussen nat en droog en tussen hoog en laag verdwenen. Dijken en sluizen sluiten het binnenland

Nadere informatie

Migratiemogelijkheden voor trekvissen, 2018

Migratiemogelijkheden voor trekvissen, 2018 Indicator 19 april 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Trekvissen kunnen vanuit zee of

Nadere informatie

De Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn. André Breukelaar.

De Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn. André Breukelaar. De Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn André Breukelaar RWS Kierbesluit juni 2000 Haringvlietsluizen -bij voldoende Rijnafvoerook bij

Nadere informatie

v a n b r o n t o t m o n d i n g

v a n b r o n t o t m o n d i n g V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter, Directie Regionale Zaken De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DRZN. 2009/431 23 maart 2009 onderwerp doorkiesnummer

Nadere informatie

Trekvissen in het Scheldeestuarium: een natuurlijke zoet-zout gradient

Trekvissen in het Scheldeestuarium: een natuurlijke zoet-zout gradient Trekvissen in het Scheldeestuarium: migratie langsheen een natuurlijke zoet-zout gradient Maarten Stevens Tom Van den Neucker, Johan Coeck David Buysse, Raf Baeyens, Seth Martens, Emilie Gelaude, Yves

Nadere informatie

Waddenzee - Waddenland

Waddenzee - Waddenland Waddenzee - Waddenland Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Presentatie Vlieland 26 oktober 2015 Dr. Meindert Schroor (directielid Cultuurhistorie Waddenacademie) Presentatie

Nadere informatie

Waddenzee - Waddenland. Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor

Waddenzee - Waddenland. Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor Waddenzee - Waddenland Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor Doelstellingen het identificeren van domeinoverstijgende kennisleemtes ten behoeve van de

Nadere informatie

Waddenzee Waddenland. Sociaaleconomische en sociaal culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor

Waddenzee Waddenland. Sociaaleconomische en sociaal culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor Waddenzee Waddenland Sociaaleconomische en sociaal culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor Doelstellingen het identificeren van domeinoverstijgende kennisleemtes ten behoeve van de duurzame

Nadere informatie

Waddenzee - Waddenland. Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor

Waddenzee - Waddenland. Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor Waddenzee - Waddenland Sociaaleconomische en sociaal-culturele samenhangen in het Waddengebied Meindert Schroor Presentatie Wadden-Café in het kader van thema - Dynamisch Kusten eilandbeheer, Natuurmuseum

Nadere informatie

Visstand Haringvliet en Voordelta - heden -

Visstand Haringvliet en Voordelta - heden - Visstand Haringvliet en Voordelta - heden - Johan van Giels Bijeenkomst Vissennetwerk 19 mei 2016, Haringvliet Inhoudsopgave Inleiding/achtergrond Materiaal en Methode Soortensamenstelling Omvang visbestand

Nadere informatie

Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014

Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014 Rode Lijst Zoetwatervissen 2010: veranderingen ten opzichte van 1998 Frank Spikmans 42 ste bijeenkomst vissennetwerk Zwolle, 5 juni 2014 Inhoud Historie Rode Lijst Zoetwatervissen Aanpak Rode Lijst analyses

Nadere informatie

historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen

historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen Wat wij van het verleden kunnen leren: historische en recente gevolgen van het afsluiten van de Zuiderzee voor trekvissen Katja Philippart Philippart C.J.M. & M.J. Baptist (2016) An exploratory study into

Nadere informatie

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het

Nadere informatie

Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen. Tom Buijse

Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen. Tom Buijse Nederland leeft met vismigratie Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblemen Tom Buijse 1 Aanleiding Aanleiding Decembernota 2006 Kaderrichtlijn Water Om vismigratie naar ecologisch waardevolle

Nadere informatie

Vismigratie Afsluitdijk

Vismigratie Afsluitdijk Vismigratie Afsluitdijk Ben Griffioen Erwin Winter, Olvin van Keeken, Betty van Os, Marco Lohman, Tjerk en Marinus van Malsen (WON 1),Tomasz Zawadovski, Svenja Schönlau Diadrome vis intrek via afsluitdijk

Nadere informatie

Fryslân aan de slag met vismigratie

Fryslân aan de slag met vismigratie Fryslân aan de slag met vismigratie Actieprogramma voor een gestructureerde aanpak vismigratie bij Wetterskip Fryslân In opdracht van: Opgesteld door: 2 Colofon Titel: Fryslân aan de slag met vismigratie

Nadere informatie

Nederland leeft met vismigratie.

Nederland leeft met vismigratie. Nederland leeft met vismigratie. Naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblematiek in Nederland Rapport: VA2007_33 Opgesteld in opdracht van: Directoraat Generaal Water, Unie van Waterschappen

Nadere informatie

De Waddenacademie: 10 jaar werken aan kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden

De Waddenacademie: 10 jaar werken aan kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden De Waddenacademie: 10 jaar werken aan kennis voor een duurzame toekomst van de Wadden Prof.dr. Jouke van Dijk Directeur Waddenacademie Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse RUG Wadden UNESCO Werelderfgoed:

Nadere informatie

paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar

paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar paling onderzoek Prosea Eerste leerjaar http://vistikhetmaar.nl/lesprogramma/paling-onderzoek/ Introductie op het lesprogramma Docent: Jerry Lust Contact: jerry@prosea.info PALING ONDERZOEK 2 / 15 Lesmodules

Nadere informatie

De Marker Wadden als proeftuin

De Marker Wadden als proeftuin De Marker Wadden als proeftuin Wat kunnen we leren van Marker Wadden? Ruurd Noordhuis Markermeer: problematiek, oorzaken en remedie Problematiek: Slecht imago Markermeer Staat van Instandhouding Natura

Nadere informatie

Vismigratie. beleid en politiek

Vismigratie. beleid en politiek beleid en politiek Vismigratie van Aa tot Zee TEKST Peter Paul Schollema, Waterschap Hunze en Aa s en Albert Jan Scheper, Hengelsportfederatie Groningen Drenthe ILLUSTRATIES Janny Bosman, Bureau Koeman

Nadere informatie

Vis in de Waddenzee wat vertelt de monitoring ons (en wat niet)? 6 april, Ingrid Tulp & Loes Bolle

Vis in de Waddenzee wat vertelt de monitoring ons (en wat niet)? 6 april, Ingrid Tulp & Loes Bolle Vis in de Waddenzee wat vertelt de monitoring ons (en wat niet)? 6 april, Ingrid Tulp & Loes Bolle Waddenzee als opgroeigebied Residente (standvis)soorten: hele levenscyclus in Waddenzee Trekvis: op doortrek

Nadere informatie

Toegekende projecten programma Lokale Innovaties

Toegekende projecten programma Lokale Innovaties Bijlage persbericht 006/MK Toegekende projecten programma Lokale Innovaties Project Wadden Waterspeelplaats Texel De Stichting Waddenhaven Texel heeft vanaf de verplaatsing van de haven Oudeschild in 2001

Nadere informatie

Werkprogramma Waddenacademie. juli 2014 januari 2016

Werkprogramma Waddenacademie. juli 2014 januari 2016 Werkprogramma Waddenacademie juli 2014 januari 2016 Mei 2014 Inhoud 1. Inleiding 2. Uitgangspunten 3. Werkprogramma juli 2014 januari 2016 Foto omslag: Robert-Jan Geerts 1. Inleiding De Waddenacademie

Nadere informatie

Vismigratie Zuidwestelijke Delta

Vismigratie Zuidwestelijke Delta 1 Vismigratie Zuidwestelijke Delta Ecologisch herstel in de Rijkswateren Kees-Jan Meeuse RWS Zeeland adviseur waterbeheer Inhoud 3 1. Rijkswaterstaat Zeeland en vismigratie (rol) 2. Studie: naar een gezonde

Nadere informatie

De economie van het Waddengebied

De economie van het Waddengebied De economie van het Waddengebied Presentatie voor de postactieve leden Aob in de regio Fryslân, Hotel Duhoux, Wurdum, 3 november 2015 Jouke van Dijk Voorzitter directie Waddenacademie Portefeuille Economie

Nadere informatie

Visintrek Noord-Nederlandse kustzone

Visintrek Noord-Nederlandse kustzone Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Visintrek Noord-Nederlandse kustzone Rapport RIKZ-99.022 Ministerie van Verkeer en Waterstaat jklmnopq Rijksinstituut

Nadere informatie

Aquatische ecologie. Module 1: Ecologische principes van watersystemen. Lesdag 1. drs. M. Maessen (Grontmij)

Aquatische ecologie. Module 1: Ecologische principes van watersystemen. Lesdag 1. drs. M. Maessen (Grontmij) lesdag onderwerp docent(en) Module 1: Ecologische principes van watersystemen Lesdag 1 Ochtend - Watersysteem - Van mondiaal tot lokaal - Kringlopen en balansen - Hydrologische kringloop - Relatie grondwater

Nadere informatie

Vismigratie van bron tot monding

Vismigratie van bron tot monding Vismigratie van bron tot monding naar een gestroomlijnde aanpak van de vismigratieproblematiek Herman Wanningen i.s.m Tom Buijse Er was eens een paling...ali P. vissen tussen zoet en zout Vrienden van

Nadere informatie

Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard

Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard Programmaonderdeel 1: Wat weten we wel over de problematiek in het Eemsestuarium, wat weten we niet? De

Nadere informatie

zoet - zoutovergangen

zoet - zoutovergangen 5 maart 2008 zoet - zoutovergangen Advies over kansen voor herstel van zoet-zoutovergangen in het Waddengebied 2008/02 a a n b i e d i n g s b r i e f a a n b i e d i n g s b r i e f samenvatting 1 Inleiding

Nadere informatie

Rapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa

Rapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa Rapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa Programma naar een Rijke Waddenzee Hein Sas Oktober 2013 1. Inleiding en vraagstelling

Nadere informatie

Het streefbeeld voor 2030

Het streefbeeld voor 2030 STREEFBEELD 2030 Het streefbeeld voor 2030 In dit hoofdstuk schetsen we wat we in het Programma Naar een rijke Waddenzee als streefbeeld willen hanteren. Oftewel, wat wordt bedoeld wanneer we proberen

Nadere informatie

Vissen op reis. Over de problemen van migrerende vissen

Vissen op reis. Over de problemen van migrerende vissen Vissen op reis Over de problemen van migrerende vissen Migrerende vissen Net als bij vogels zijn er ook vissen die trekken. Zalmen, zeeforellen, houtingen en een aantal andere soorten groeien op in zee,

Nadere informatie

De KNAW: 1.Geleerdenplatform. 1.Adviesorgaan van de overheid. 1.Koepelorganisatie voor zo n 20 onderzoeksinstituten

De KNAW: 1.Geleerdenplatform. 1.Adviesorgaan van de overheid. 1.Koepelorganisatie voor zo n 20 onderzoeksinstituten De KNAW: 1.Geleerdenplatform 1.Adviesorgaan van de overheid 1.Koepelorganisatie voor zo n 20 onderzoeksinstituten ! " # $ % # # $& # $ ' & #!$ % %' ' #"! " ( 30 Juli 2008: Waddenacademie opgericht (in

Nadere informatie

4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO

4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO 4.5 Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO (erwin.winter@wur.nl) De toestand van veel riviervissen is verbeterd sinds het dieptepunt in de jaren zeventig, maar de visstand is nog ver verwijderd van de situatie

Nadere informatie

Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010

Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 De Waddenvereniging organiseert schetsschuiten in het waddengebied: Hoe valt waterveiligheid te bereiken in combinatie met verbetering biodiversiteit? Afsluitdijk:

Nadere informatie

Inzet van vrijwilligers voor deopvolging van de visfauna in de Zeeschelde

Inzet van vrijwilligers voor deopvolging van de visfauna in de Zeeschelde Inzet van vrijwilligers voor deopvolging van de visfauna in de Zeeschelde Vissennetwerk Lelystad 22 november 27 Maarten Stevens Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek Kliniekstraat 25 17 Brussel www.inbo.be

Nadere informatie

Waddenacademie. Op basis van de doelstelling kent de Waddenacademie

Waddenacademie. Op basis van de doelstelling kent de Waddenacademie Werkprogramma Waddenacademie 2017 De Waddenacademie De Waddenacademie is een zelfstandige en onafhankelijke organisatie die, op basis van de best beschikbare kennis, een wezenlijke bijdrage wil leveren

Nadere informatie

Er zit meer in het Lauwersmeer Informatiebrochure

Er zit meer in het Lauwersmeer Informatiebrochure 20 januari 2010 Er zit meer in het Lauwersmeer Informatiebrochure In deze brochure vindt u: Inleiding Er zit meer in het Lauwersmeer Het Lauwersmeergebied bestaat al 40 jaar, maar hoe zien de komende

Nadere informatie

Waddenwerken Afsluitdijk >>>

Waddenwerken Afsluitdijk >>> Waddenwerken Afsluitdijk >>> Waddenwerken Afsluitdijk project Marktverkenning Afsluitdijk locatie Afsluitdijk ontwerpers Jonas Strous Peter de Ruyter Hilke Floris Remco Rolvink Jorrit Noordhuizen partners

Nadere informatie

Verbindingen voor vis

Verbindingen voor vis Verbindingen voor vis Verleden, heden, toekomst Vissennetwerk, 25 November 2016 Martin Kroes Verleden Vismigratie,? Visstandbeheerder (Hengelsportfederaties) Waterkwaliteit- en -kwantiteitsbeheer gescheiden

Nadere informatie

Steeknet & Hengelvangstregistratie

Steeknet & Hengelvangstregistratie Steeknet & Hengelvangstregistratie Schepnetvissers & hengelaars gezamenlijk op pad? Jan Kranenbarg & Toine Aarts Opbouw presentatie 1. Hengelaars & schepnetters bekeken 2. Wat wordt er zoal gevangen? 3.

Nadere informatie

De mens aan de kust. Wadden UNESCO Werelderfgoed. Uniek natuurgebied in een regio waar mensen wonen die werk en inkomen nodig hebben

De mens aan de kust. Wadden UNESCO Werelderfgoed. Uniek natuurgebied in een regio waar mensen wonen die werk en inkomen nodig hebben Wadden UNESCO Werelderfgoed De mens aan de kust Uniek natuurgebied in een regio waar mensen wonen die werk en inkomen nodig hebben Presentatie in de serie Waddenkust Forum St. Nicolaaskerk, Blije, 21 november

Nadere informatie

factsheets creatieve sessie

factsheets creatieve sessie factsheets creatieve sessie naar een rijk IJsselmeer natuur circulaire economie kennisontwikkeling (innovatie, educatie) natuur openheid vogels & vissen volume bevolking draagvlak kennishub veldstation

Nadere informatie

Omvang van de Nederlandse sportvisserij,

Omvang van de Nederlandse sportvisserij, Indicator 24 januari 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In Nederland zijn ruim een half

Nadere informatie

Werkprogramma Waddenacademie juli 2014 juli 2019

Werkprogramma Waddenacademie juli 2014 juli 2019 Werkprogramma Waddenacademie juli 2014 juli 2019 November 2013 Foto omslag: Jules Stoop Inhoud 1. Inleiding 04 2. Externe evaluatie 06 3. Huidige stand van zaken 06 4. Bestuurlijke inbedding van de Waddenacademie

Nadere informatie

Vismigratie Vismonitoring in grote rivieren

Vismigratie Vismonitoring in grote rivieren Vismigratie Vismonitoring in grote rivieren Welke ruimte heeft vis nodig? Erwin Winter Nederlands Instituut voor Visserijonderzoek Nederlands Animal Instituut Sciences voor Visserijonderzoek Group Oktober

Nadere informatie

Programma Symposium Waddenacademie op 1 en 2 juli 2009

Programma Symposium Waddenacademie op 1 en 2 juli 2009 Programma Symposium Waddenacademie op 1 en 2 juli 2009 Tijdens de Waddentoogdag 2009 op 30 mei is de integrale kennisagenda aangeboden aan de voor het waddengebied verantwoordelijke bewindslieden Cramer,

Nadere informatie

Naar een gezonde Eems

Naar een gezonde Eems Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 16 januari 2012 Naar een gezonde Eems Kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium Hoe staat het Eems-estuarium er voor Wat valt er te verbeteren Koersdocument

Nadere informatie

Ontwikkeling van het Waddengebied in tijd en ruimte

Ontwikkeling van het Waddengebied in tijd en ruimte Inauguratiesymposium, 1-2 december 2008, Leeuwarden Ontwikkeling van het Waddengebied in tijd en ruimte Dr. Hessel Speelman Dr. Albert Oost Dr. Hanneke Verweij Dr. Zheng Bing Wang Thema s in tijd en ruimte

Nadere informatie

Naar een gezonde Eems

Naar een gezonde Eems Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 11 sept 2012 Naar een gezonde Eems Doel vandaag; informeren Rol Programma naar een Rijke Waddenzee De opgave Het kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium

Nadere informatie

Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief

Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief De visdief is een kleine stern. Sterns zijn zeevogels en familie van de meeuwen. Vogels zijn net als zoogdieren warmbloedig. Vogels gebruiken veren om

Nadere informatie

Joachim Maes Katholieke Universiteit Leuven Laboratorium voor Aquatische Ecologie 03 december 2004

Joachim Maes Katholieke Universiteit Leuven Laboratorium voor Aquatische Ecologie 03 december 2004 Het visbestand van de Zeeschelde: actuele toestand en trends op basis van vismonitoring Joachim Maes Katholieke Universiteit Leuven Laboratorium voor Aquatische Ecologie december Vismonitoring in het Schelde

Nadere informatie

Trekvissen in Natura2000 gebieden. Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes

Trekvissen in Natura2000 gebieden. Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes Trekvissen in Natura2000 gebieden Vissennetwerk 11 maart 2010 Martin Kroes martin.kroes@tauw.nl Inhoud Achtergrond Natura2000 Bijlage IV HR Relatie met Flora- en Faunawet Bijlage V HR Relatie met Visserijwet

Nadere informatie

Werkprogramma Waddenacademie

Werkprogramma Waddenacademie Werkprogramma Waddenacademie 2018 December 2017 Inhoud 1. Inleiding 2. Activiteiten in 2018 Foto omslag: Robert-Jan Geerts 1. Inleiding De Waddenacademie is 30 juli 2008 opgericht om de kennis rond het

Nadere informatie

Fint in rivieren en IJsselmeer

Fint in rivieren en IJsselmeer Indicator 9 mei 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De fint is een trekvis die in de

Nadere informatie

edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch

edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch edna en monitoring van trek- en estuariene vissen in het NZK Bas van den Boogaard & Martijn Dorenbosch Opbouw presentatie Visgemeenschap in het NZK: (Bas van den Boogaard) - monitoring en visserijtechnieken,

Nadere informatie

Wad een Workshop Onderzoekstochten 2015

Wad een Workshop Onderzoekstochten 2015 Wad een Workshop Onderzoekstochten 2015 Datum laag water Lauwersoog Naam Locatie/hulpmiddel Locatie(detail) Begeleiders 19-4-2015 18:06 Heffezand Wad/Schip Op het wad tussen Simonszand en de kust 2-5-2015

Nadere informatie

Internationale Scheldecommissie (ISC) Arnould Lefébure

Internationale Scheldecommissie (ISC) Arnould Lefébure Internationale Scheldecommissie (ISC) Arnould Lefébure Inhoud van het Master Plan (1/2) Hfstk.1: Context (hydrografisch, historisch, wettelijk en bestuurlijk) Hfstk.2: Aanwezigheid trekvissen in het Scheldedistrict

Nadere informatie

Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species

Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Vis in de Waddenzee Ontwikkelagenda voor vis in de Waddenzee en overzicht van soorten Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Inleiding De Waddenzee

Nadere informatie

Programma naar een Rijke Waddenzee

Programma naar een Rijke Waddenzee Programma naar een Rijke Waddenzee Waddenacademie 24 juni 2010 Kees van Es Inhoud presentatie 1. Achtergrond 2. Doel en rol van het programma 3. Waar staan we nu? 4. Prioriteiten, Uitvoeringsagenda 2010-2011

Nadere informatie

Werken en Wonen in het Waddengebied

Werken en Wonen in het Waddengebied Werken en Wonen in het Waddengebied Presentatie in de reeks Wadden lezingen van de Volksuniversiteit Fryslân, Bibliotheek Centrale Leeuwarden, 3 maart 2015 Jouke van Dijk Voorzitter directie Waddenacademie

Nadere informatie

Bijzondere vissoorten in Noord-Holland

Bijzondere vissoorten in Noord-Holland Bijzondere vissoorten in Noord-Holland REPTIELEN AMFIBIEËN VISSEN ONDERZOEK NEDERLAND Bijzondere vissoorten in Noord-Holland Een rapportage van Stichting RAVON in opdracht van Provincie Noord-Holland

Nadere informatie

Van beleid naar uitvoering en terug: de Vlaamse aanpak. Luc Janssens (Vlaamse overheid, departement Leefmilieu, Natuur en Energie)

Van beleid naar uitvoering en terug: de Vlaamse aanpak. Luc Janssens (Vlaamse overheid, departement Leefmilieu, Natuur en Energie) Van beleid naar uitvoering en terug: de Vlaamse aanpak Luc Janssens (Vlaamse overheid, departement Leefmilieu, Natuur en Energie) Van beleid naar uitvoering en terug: de Vlaamse aanpak Tweerichtingsverkeer

Nadere informatie

Fint (Alosa fallax) (H1103)

Fint (Alosa fallax) (H1103) Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Fint (Alosa fallax) (H1103)

Nadere informatie

Programma. 14 april :00 10:25 Inloop met koffie / thee. 10:25 10:35 Welkom door Rob Veenman, bestuurder HHNK

Programma. 14 april :00 10:25 Inloop met koffie / thee. 10:25 10:35 Welkom door Rob Veenman, bestuurder HHNK Vrijwilligers monitoring Martijn Schiphouwer / Henk Mensinga Programma 14 april 2016 10:00 10:25 Inloop met koffie / thee 10:25 10:35 Welkom door Rob Veenman, bestuurder HHNK 10:35 10:40 e opening door

Nadere informatie

Meebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard. In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet

Meebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard. In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet Meebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet version dezember 2010 Meebewegen met de natuur naar een

Nadere informatie

Lesdag 1: woensdag 15 maart 2017

Lesdag 1: woensdag 15 maart 2017 Aristo Zalencentrum, Brennerbaan 150, 3524 BN Utrecht Laura Bon, (030) 60 69 415, laura.bon@wateropleidingen.nl Daniëlle Thomas (030) 60 69 402, danielle.thomas@wateropleidingen.nl Lesdag 1: woensdag 15

Nadere informatie

Ruim baan voor trekvissen

Ruim baan voor trekvissen Ruim baan voor trekvissen Ecologisch herstel Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas Nederland wil schoon oppervlaktewater waar vissen goed in gedijen. Dat geldt ook voor de Nieuwe Waterweg en de Nieuwe Maas, waarin

Nadere informatie

Maatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013

Maatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013 Maatregelverkenning Economie en Ecologie in balans Petra Dankers 08 november 2013 Kader Eerste bijeenkomst Programma Rijke Waddenzee in juni veel maatregelen geidentificeerd Royal HaskoningDHV heeft in

Nadere informatie

Deltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem

Deltaprogramma Bijlage A. Samenhang in het watersysteem Deltaprogramma 2013 Bijlage A Samenhang in het watersysteem 2 Deltaprogramma 2013 Bijlage A Bijlage A Samenhang in het watersysteem Het hoofdwatersysteem van Eijsden en Lobith tot aan zee Het rivierwater

Nadere informatie

Gezonde Eems Bereikbare bedrijvigheid. Collage van resultaten van project Anders varen 3 e jaar Vak Onderzoek en Ontwerp RSG De Borgen te Leek

Gezonde Eems Bereikbare bedrijvigheid. Collage van resultaten van project Anders varen 3 e jaar Vak Onderzoek en Ontwerp RSG De Borgen te Leek Gezonde Eems Bereikbare bedrijvigheid Collage van resultaten van project Anders varen 3 e jaar Vak Onderzoek en Ontwerp RSG De Borgen te Leek Leerlingen aan de slag In 2015 heeft PRW contact gelegd met

Nadere informatie

Thema: Vissen tussen zoet en zout II; - tussen zee en binnenwater - Opening

Thema: Vissen tussen zoet en zout II; - tussen zee en binnenwater - Opening Verslag 20 e bijeenkomst van het Vissennetwerk - 27 november 2008 te Middelburg Thema: Vissen tussen zoet en zout II; - tussen zee en binnenwater - Opening Dagvoorzitter Reinier van Nispen (Provincie Zeeland)

Nadere informatie

Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen.

Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen. Morfologische veranderingen van de Westelijke Waddenzee. Een systeem onder invloed van menselijk ingrijpen. Edwin Elias Ad van der Spek Zheng Bing Wang John de Ronde Albert Oost Ankie Bruens Kees den Heier

Nadere informatie

paspoort markiezaatsmeer / binnenschelde

paspoort markiezaatsmeer / binnenschelde paspoort markiezaatsmeer / binnenschelde 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie

Nadere informatie

Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed?

Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? Klimaatsverandering en de mariene omgeving, ver van ons bed? JOHAN ROBBENS Studiedag Landbouw en Klimaat 17 april 2018, Melle Impact van klimaatsverandering op de zee Verzuring van oceanen Verhoging Temperatuur

Nadere informatie

Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es

Programma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es Nieuwe Wadden Programma naar een Rijke Waddenzee Samen gaat het beter Kees van Es Inhoud Wat is PRW Wat doen we precies De rol van DLG binnen Rijke Waddenzee De toekomst Waarom PRW? 21 oktober 2008: Convenant

Nadere informatie

Waarom vissen migreren college voor techneuten

Waarom vissen migreren college voor techneuten Waarom vissen migreren college voor techneuten Marcel Klinge 5 september 2011 1 Bioloog bij een ingenieursbureau biologie aan de Universiteit van Amsterdam, richting aquatische ecologie 2 jaar specialisatie

Nadere informatie

IJsselmeergebied: duurzame ontwikkeling vanuit ecologisch perspectief

IJsselmeergebied: duurzame ontwikkeling vanuit ecologisch perspectief Klaas van Egmond IJsselmeergebied: duurzame ontwikkeling vanuit ecologisch perspectief m.m.v.: Jan Janse Eddy Lammens (RIZA) Leon Braat Willem Ligtvoet Rijk van Oostenbrugge Hendrien Bredenoord Opbouw

Nadere informatie

Wadden in tijden van Klimaatverandering

Wadden in tijden van Klimaatverandering Wadden in tijden van Klimaatverandering Oerol College 2018 Kunst ontmoet Wetenschap Marc van Vliet / Pier Vellinga Pier Vellinga, hgl klimaat en Water Waddenacademie; hgl. klimaatverandering VU Amsterdam

Nadere informatie

wetenschappelijke naam vegetatietype

wetenschappelijke naam vegetatietype Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Schorren met slijkgrasvegetaties

Nadere informatie

Samenwerkingsproject Swimway Vecht. Uitwerking VEMCO-monitoringsplan

Samenwerkingsproject Swimway Vecht. Uitwerking VEMCO-monitoringsplan Samenwerkingsproject Swimway Vecht Uitwerking VEMCO-monitoringsplan Jan Kamman & Robert Weijman Juli 2018 Inhoudsopgave Blz Inleiding 3 Plangebied 5 VEMCO-receiver netwerk 6 Vangstmethoden 7 Ontheffingen

Nadere informatie

Naar een nieuwe Afsluitdijk

Naar een nieuwe Afsluitdijk l. Naar een nieuwe Afsluitdijk De vismigratie-rivier bij Kornwerderzand Initiatiefdocument Een initiatief van: Waddenvereniging Sportvisserij Nederland Stichting Verantwoord Beheer IJsselmeer Vereniging

Nadere informatie

Concept vs Conflicterende of convergerende ambities in de Eems-Dollard? Joep Dirkx, Rikke Arnouts & Mireille de Heer

Concept vs Conflicterende of convergerende ambities in de Eems-Dollard? Joep Dirkx, Rikke Arnouts & Mireille de Heer Concept vs. 4 2011-06-09 Conflicterende of convergerende ambities in de Eems-Dollard? Joep Dirkx, Rikke Arnouts & Mireille de Heer Het Eems-Dollardgebied is één van de laatste nog open estuaria in Nederland.

Nadere informatie

Orientatieavond VBC-Veluwe 7 oktober 2010. Andre Nooteboom (heemraad)

Orientatieavond VBC-Veluwe 7 oktober 2010. Andre Nooteboom (heemraad) Orientatieavond VBC-Veluwe 7 oktober 2010 Andre Nooteboom (heemraad) Doelstellingen avond Elkaar meenemen in oprichtingsproces VBC-Veluwe Zorgen voor draagvlak en enthousiasme Kennis en informatie overdracht

Nadere informatie

Natuur- en landschapscriteria voor Nationale Parken van Wereldklasse

Natuur- en landschapscriteria voor Nationale Parken van Wereldklasse Natuur- en landschapscriteria voor Nationale Parken van Wereldklasse Naar Nederlandse natuur van internationale allure Joost Tersteeg www.wing.nl Inhoud van deze presentatie Aanleiding en aanpak van deze

Nadere informatie

Natuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout

Natuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout Verslag excursie Subgroep Realisatie, 24 september 2009. Natuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout We waren deze keer met een relatief kleine groep. We werden begeleid door Jeroen

Nadere informatie

Uitwerking maatlatten voor vissen. Marcel Klinge

Uitwerking maatlatten voor vissen. Marcel Klinge Uitwerking maatlatten voor vissen Marcel Klinge Opbouw Wat is er gedaan tot nu? Hoe zien de maatlatten er globaal uit? Natuurlijke watertypen Sterk Veranderde watertypen Kunstmatige watertypen (kanalen)

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde oud programma havo I

Eindexamen aardrijkskunde oud programma havo I Aanwijzingen voor de kandidaat Bij een aantal vragen in dit examen is een cursieve regel achter de eigenlijke vraagzin opgenomen. In deze cursieve regel staat precies vermeld welke antwoordelementen in

Nadere informatie