Naar een gezonde Eems
|
|
- Adriana Maes
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 16 januari 2012
2 Naar een gezonde Eems Kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium Hoe staat het Eems-estuarium er voor Wat valt er te verbeteren Koersdocument Terug naar de gulden snede Inspiratie Vragen
3 Kennen we de Eems
4 Over welk gebied gaat het 371 km lang 238 km bevaarbaar (100 km ingekort)
5 Ontwikkeling van de Elbe Bron Deltanet
6 Elementen van een estuarium zout zoet troebele zone meergeulenstelsel
7 Troebele zone Overgangszone van zoet naar zout Relatief troebel en weinig doorzicht Dat deel wordt genoemd: Maximum Turbidity Zone (MTZ) of; Estuarine Turbidity Maximum (ETM) De plek van MTZ varieert, afhankelijk van Morfologie Karakteristiek getijdegolf Waterdiepte Afvoer zoet water Elbe, bron Deltanet
8 Soortenarm, hoog productief Elke zone eigen gemeenschap van soorten Soorten van marien, brak of zoet milieu Macrozoobenthos, weinig soorten, grote aantallen Hoge voedselproductie, gebaseerd op import uit zee import uit de rivier lokale productie uit aangevoerde nutriënten
9 Morfologie Eems-estuarium Oorspronkelijk meergeulen-stelsel Van 2- naar 1-geulsysteem (sinds 1950) Getij in hoofdgeul sterker geworden Getij-amplitude groter geworden 1930 Emden 3m (piek) 1930 Papenburg 1,7m 2010 P burg 3,5m (piek) Stroomsnelheid groter
10 Toename troebelheid normaal niveau Getijdeslag groter Getijdecurve meer asymetrisch Vloedstroom verdubbeld Ebstroom gelijk gebleven Afname ruwheid bodem door fluid mud (2m dik) Fluid mud verplaatst met tij rivier op en af
11 Tidal pumping De actuele lengte, diepte en ruwheid van de rivier leiden tot resonantie, wat weer sterk bijdraagt aan de getijdegolf stroomopwaarts. Jaarlijks grote baggerinspanningen (ca. 20 miljoen/jr in Duitsland) Dollard 0,7 miljoen m3 stort / jaar
12 Waterkwaliteit Zuurstof; mg/lt, > mg/lt Metalen, stikstof, fosfaat; afgenomen laatste decennia wel boven natuurlijk niveau Chemische verontreiniging; afgenomen, maar nog relatief hoog, vooral rond Delfzijl
13 Estuariene leefgebieden Rivier als trekroute Kwelders, 1000 ha. Dollard (min 1-4 ha.), 250 ha. in Duitsland (min 95 ha. sinds 1997) Rivierbegeleidend bos Sommerstau uiterwaarden Zijrivieren afgesloten Wadplaten/zeegras/ schelpdieren Ondiepe nevengeulen Geleidelijke overgang geul-plaat
14 Estuariene soorten Primaire producenten Zooplankton, Hyperbenthos (garnalen, krabben) Zeegras, Macrobenthos, Vis, Vogels, Zoogdieren algen op de slikplaten Dollard/monding (minder troebel) Primaire productie tot 60% afgenomen kennis ontbreekt afname toename tot 275 ha. in 2004, daarna tot bijna 0 in 2008 mossel ± stabiel 200 ha. weinig paaiplaatsen en geringe overleving larven trekvissen (slechte waterkwaliteit) Vissen in midden- en mondingsgebied negatieve trend toename m.u.v. o.a. eider, scholekster, visdief, kluut op natuurlijk niveau kanoet toename in tegenstelling tot rest Waddenzee negatief effect broedvogels uiterwaarden (door Sommerstau ) Zeehonden, toename, gebrek aan kennis Visotter, verdwenen (ongeschikt habitat)
15 Opties voor ecologische verbetering Grijpen in op afmetin gen va n het sys te e m criteria: e t n a v Rele umping p l a d i t dering vermin migratie is v n e r e Vooroever Noordzee verbet iënten d a r g e n e Getijdebekken l estuari e t s r e h voor: t Verlaging uiterwaarden h c a d n Met aa steem y s o c e h Vaargeul vernauwen aquatisc p o t c e f ef htlijnen ic r Twee geulensysteem U E n e aa bijdrag Zomerdijken open tendig s e b t a a klim entatie m Vegetatie-ontwikkeling le p m i ten bij conflic Stormkering Sohlschwelle Dauerstau Zeedijk weghalen Stuw stroomopwaarts Zijrivieren aansluiten Vaargeul ondieper
16 Kompas voor natuurlijke verhoudingen Spelen met de gulden snede in het Eems-estuarium Wereldwijde estuaria in verval Afdamming, kanalisatie, baggeren etc Eems vertoont symptomen van verval Vloed loopt hoog op, rivier in te nauwe jas Ruggengraat grotendeels wel intact Getijdenbeweging, vrije afstroom, brak waterzone Ecologische verbetering binnen bereik, nog wel
17 Eems-estuarium in goeden doen Het getij is de rustige ademhaling Primaire voedselproductie is de motor Zoet en zout geleidelijk in elkaar over Leefgebieden groot, gevarieerd en gezond In natuurlijke estuaria is sprake van een gulden snede. Een natuurlijke verhouding tussen lengte, breedte en diepte.
18 Onder en boven water Natuur boven water zichtbare bewijs ecologische waarde van het estuarium Ecosysteem gaat onder water verder, daar ligt de kern Primaire productie is daar Meeste schakels voedselketen leven onder water Grote trekvissen (elft, steur) horen er bij (Stratingh 1855) Foto RUG - Waddensleutels Foto Tibbesma, zoom.nl Bron zoom.nl
19 Inspiratie voor verbetering Co-creatie rond het Eems-estuarium o.a. Bescherming tegen overstromingen Vloedstroom verminderen, voor natuur en veiligheid Lagere kosten vaargeulonderhoud Opbrengst uit (regionale) visserij en toerisme Kompas voor ecologische verbetering Terug naar de gulden snede Minder diepe geulen, meer ruimte in breedte Estuarium kan weer rustig ademhalen Primaire productie komt weer op gang Troebele zone weer gezonde proporties
20 Loodsen langs waypoints Stap 1; Zoek de gulden snede Minder diep en breed, herstel natuurlijke barrières, maak ruimte langs de randen Stap 2; Primaire productie komt op gang Met minder troebel water komt de motor weer op gang Stap 3; Fluid mud uit getijdenrivier Als troebelingszone korter en minder troebel is Stap 4; Zijriviertjes bereikbaar voor vissen Door te verbinden met estuarium via open, brakke zone, desnoods met vispassages Stap 5; Mogelijk helpende hand Vrijwel alle leefgebieden terug en gezond, mogelijk mosselbanken en zeegrasvelden helpende hand geven
21 Maatregel effect - relatie Rustige ademhaling Motor van het ecosysteem Geleidelijk van zoet naar zout Leefgebieden gevarieerd en gezond Vloedstroom afremmen Komberging vergroten Troebele zone gezonder maken Riviertjes verbinden met estuarium Bijzondere leefgebieden handje helpen
22 Inspiratiekaart
23 Inspiratie 2 denklijnen Verminderen tidal pumping Wat kan Nederland hieraan doen Vismigratie herstellen Zijn er kansen voor vis in en door Nederland
24 Verminderen tidal pumping Oorzaken Toename snelheid watertoevoer Afname snelheid waterafvoer(pieken) Aan de afvoer kan Nederland niets doen Aan de toevoer misschien wel Centrale vraag: Kunnen we watertoevoer snelheid verminderen En scheepvaart behouden
25 Geulwandsuppletie 8,0 Oostfriese Gaatje 4,0 Bocht van Watum diepte (m tov NAP) 0,0-4,0-8,0 diepte diepte-r50-12,0-16, afstand (m)
26 Vismigratie - bypass Vismigratie in benedenloop Eems: verhinderd door zuurstofgebrek Is er een andere weg?
27 Langs de Westerwoldse Aa Verbinding maken met Ems? (bovenstrooms van Herbrum) via Westerwoldse Aa/ Ruiten Aa: vispasseerbaarheid verder verbeteren NB: Effectiviteit voor vismigratie en ecologische gevolgen nader te onderzoeken
28 Vragen?
29 Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 16 januari
30 Naar een gezonde Eems Kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium Hoe staat het Eems-estuarium er voor Wat valt er te verbeteren Koersdocument Terug naar de gulden snede Inspiratie Vragen
31 Kennen we de Eems
32 Over welk gebied gaat het 371 km lang 238 km bevaarbaar (100 km ingekort)
33 Ontwikkeling van de Elbe Bron Deltanet
34 Elementen van een estuarium zout zoet troebele zone meergeulenstelsel
35 Troebele zone Overgangszone van zoet naar zout Relatief troebel en weinig doorzicht Dat deel wordt genoemd: Maximum Turbidity Zone (MTZ) of; Estuarine Turbidity Maximum (ETM) De plek van MTZ varieert, afhankelijk van Morfologie Karakteristiek getijdegolf Waterdiepte Afvoer zoet water Elbe, bron Deltanet
36 Soortenarm, hoog productief Elke zone eigen gemeenschap van soorten Soorten van marien, brak of zoet milieu Macrozoobenthos, weinig soorten, grote aantallen Hoge voedselproductie, gebaseerd op import uit zee import uit de rivier lokale productie uit aangevoerde nutriënten
37 Morfologie Eems-estuarium Oorspronkelijk meergeulen-stelsel Van 2- naar 1-geulsysteem (sinds 1950) Getij in hoofdgeul sterker geworden Getij-amplitude groter geworden 1930 Emden 3m (piek) 1930 Papenburg 1,7m 2010 P burg 3,5m (piek) Stroomsnelheid groter
38 Toename troebelheid normaal niveau Getijdeslag groter Getijdecurve meer asymetrisch Vloedstroom verdubbeld Ebstroom gelijk gebleven Afname ruwheid bodem door fluid mud (2m dik) Fluid mud verplaatst met tij rivier op en af
39 Tidal pumping De actuele lengte, diepte en ruwheid van de rivier leiden tot resonantie, wat weer sterk bijdraagt aan de getijdegolf stroomopwaarts. Jaarlijks grote baggerinspanningen (ca. 20 miljoen/jr in Duitsland) Dollard 0,7 miljoen m3 stort / jaar
40 Waterkwaliteit Zuurstof; mg/lt, > mg/lt Metalen, stikstof, fosfaat; afgenomen laatste decennia wel boven natuurlijk niveau Chemische verontreiniging; afgenomen, maar nog relatief hoog, vooral rond Delfzijl
41 Estuariene leefgebieden Rivier als trekroute Kwelders, 1000 ha. Dollard (min 1-4 ha.), 250 ha. in Duitsland (min 95 ha. sinds 1997) Rivierbegeleidend bos Sommerstau uiterwaarden Zijrivieren afgesloten Wadplaten/zeegras/ schelpdieren Ondiepe nevengeulen Geleidelijke overgang geul-plaat
42 Estuariene soorten Primaire producenten Zooplankton, Hyperbenthos (garnalen, krabben) Zeegras, Macrobenthos, Vis, Vogels, Zoogdieren algen op de slikplaten Dollard/monding (minder troebel) Primaire productie tot 60% afgenomen kennis ontbreekt afname toename tot 275 ha. in 2004, daarna tot bijna 0 in 2008 mossel ± stabiel 200 ha. weinig paaiplaatsen en geringe overleving larven trekvissen (slechte waterkwaliteit) Vissen in midden- en mondingsgebied negatieve trend toename m.u.v. o.a. eider, scholekster, visdief, kluut op natuurlijk niveau kanoet toename in tegenstelling tot rest Waddenzee negatief effect broedvogels uiterwaarden (door Sommerstau ) Zeehonden, toename, gebrek aan kennis Visotter, verdwenen (ongeschikt habitat)
43 Opties voor ecologische verbetering Grijpen in op afmetin gen va n het sys te e m a: te criteri Relevan ping idal pum t dering vermin igratie ren vism Vooroever Noordzee verbete iënten ene grad Getijdebekken l estuari te rs e h or: Verlaging uiterwaarden dacht vo em Met aan ecosyste Vaargeul vernauwen aquatisch p o ct fe ef en -richtlijn Twee geulensysteem e aan EU g ra d ij b Zomerdijken open ig tbestend klimaa tie Vegetatie-ontwikkeling lementa n bij imp te ic fl n co Stormkering Sohlschwelle Dauerstau Zeedijk weghalen Stuw stroomopwaarts Zijrivieren aansluiten Vaargeul ondieper
44 Kompas voor natuurlijke verhoudingen Spelen met de gulden snede in het Eems-estuarium Wereldwijde estuaria in verval Afdamming, kanalisatie, baggeren etc Eems vertoont symptomen van verval Vloed loopt hoog op, rivier in te nauwe jas Ruggengraat grotendeels wel intact Getijdenbeweging, vrije afstroom, brak waterzone Ecologische verbetering binnen bereik, nog wel
45 Eems-estuarium in goeden doen Het getij is de rustige ademhaling Primaire voedselproductie is de motor Zoet en zout geleidelijk in elkaar over Leefgebieden groot, gevarieerd en gezond In natuurlijke estuaria is sprake van een gulden snede. Een natuurlijke verhouding tussen lengte, breedte en diepte.
46 Onder en boven water Natuur boven water zichtbare bewijs ecologische waarde van het estuarium Ecosysteem gaat onder water verder, daar ligt de kern Primaire productie is daar Meeste schakels voedselketen leven onder water Grote trekvissen (elft, steur) horen er bij (Stratingh 1855) Foto RUG - Waddensleutels Foto Tibbesma, zoom.nl Bron zoom.nl
47 Inspiratie voor verbetering Co-creatie rond het Eems-estuarium o.a. Bescherming tegen overstromingen Vloedstroom verminderen, voor natuur en veiligheid Lagere kosten vaargeulonderhoud Opbrengst uit (regionale) visserij en toerisme Kompas voor ecologische verbetering Terug naar de gulden snede Minder diepe geulen, meer ruimte in breedte Estuarium kan weer rustig ademhalen Primaire productie komt weer op gang Troebele zone weer gezonde proporties
48 Loodsen langs waypoints Stap 1; Zoek de gulden snede Minder diep en breed, herstel natuurlijke barrières, maak ruimte langs de randen Stap 2; Primaire productie komt op gang Met minder troebel water komt de motor weer op gang Stap 3; Fluid mud uit getijdenrivier Als troebelingszone korter en minder troebel is Stap 4; Zijriviertjes bereikbaar voor vissen Door te verbinden met estuarium via open, brakke zone, desnoods met vispassages Stap 5; Mogelijk helpende hand Vrijwel alle leefgebieden terug en gezond, mogelijk mosselbanken en zeegrasvelden helpende hand geven
49 Maatregel effect - relatie Rustige ademhaling Motor van het ecosysteem Vloedstroom afremmen Komberging vergroten Troebele zone gezonder maken Riviertjes verbinden met estuarium Bijzondere leefgebieden handje helpen Geleidelijk van zoet naar zout Leefgebieden gevarieerd en gezond
50 Inspiratiekaart
51 Inspiratie 2 denklijnen Verminderen tidal pumping Wat kan Nederland hieraan doen Vismigratie herstellen Zijn er kansen voor vis in en door Nederland
52 Verminderen tidal pumping Oorzaken Toename snelheid watertoevoer Afname snelheid waterafvoer(pieken) Aan de afvoer kan Nederland niets doen Aan de toevoer misschien wel Centrale vraag: Kunnen we watertoevoer snelheid verminderen En scheepvaart behouden
53 Geulwandsuppletie 8,0 Oostfriese Gaatje 4,0 Bocht van Watum diepte (m tov NAP) 0,0-4,0-8,0 diepte diepte-r50-12,0-16, afstand (m)
54 Vismigratie - bypass Vismigratie in benedenloop Eems: verhinderd door zuurstofgebrek Is er een andere weg?
55 Langs de Westerwoldse Aa Verbinding maken met Ems? (bovenstrooms van Herbrum) via Westerwoldse Aa/ Ruiten Aa: vispasseerbaarheid verder verbeteren NB: Effectiviteit voor vismigratie en ecologische gevolgen nader te onderzoeken
56 Vragen?
Naar een gezonde Eems
Naar een gezonde Eems Michiel Firet, 11 sept 2012 Naar een gezonde Eems Doel vandaag; informeren Rol Programma naar een Rijke Waddenzee De opgave Het kennisdocument Wat is een ecologisch gezond estuarium
Nadere informatieSpelen met de gulden snede
Spelen met de gulden snede in het Eems-estuarium Kompas voor natuurlijke verhoudingen +-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ -+-+ -+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+ -+-+-+-+-+ +-+-+ -+-+-+-+-+-+-+-+-+-+-+
Nadere informatieGezonde Eems Bereikbare bedrijvigheid. Collage van resultaten van project Anders varen 3 e jaar Vak Onderzoek en Ontwerp RSG De Borgen te Leek
Gezonde Eems Bereikbare bedrijvigheid Collage van resultaten van project Anders varen 3 e jaar Vak Onderzoek en Ontwerp RSG De Borgen te Leek Leerlingen aan de slag In 2015 heeft PRW contact gelegd met
Nadere informatieHoe is verbetering van het systeem mogelijk?
Hoe is verbetering van het systeem mogelijk? Z.B. Wang, J.C. Winterwerp, D.S. van Maren, A.P. Oost Deltares & Technische Universiteit Delft 18 Juni 2013 Inhoud Het probleem Sediment huishouding Voortplanting
Nadere informatieMaatregelverkenning. Economie en Ecologie in balans. Petra Dankers 08 november 2013
Maatregelverkenning Economie en Ecologie in balans Petra Dankers 08 november 2013 Kader Eerste bijeenkomst Programma Rijke Waddenzee in juni veel maatregelen geidentificeerd Royal HaskoningDHV heeft in
Nadere informatieSamenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard
Samenvattingen van presentaties gegeven tijdens het symposium Samen investeren in de Eems-Dollard Programmaonderdeel 1: Wat weten we wel over de problematiek in het Eemsestuarium, wat weten we niet? De
Nadere informatieVissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Nadere informatieRSG DE BORGEN. Anders varen. Informatie voor de leerlingen. Inhoud. 1 De opdracht 2 Uitwerking opdracht 3 Het beroep 4 Organisatie 5 Beoordeling
RSG DE BORGEN Anders varen Informatie voor de leerlingen Inhoud 1 De opdracht 2 Uitwerking opdracht 3 Het beroep 4 Organisatie 5 Beoordeling [1] RSG de BORGEN Anders varen [Technasium] mei 2017 1 DE OPDRACHT
Nadere informatieRapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa
Rapportage van kwalitatief onderzoek naar de effecten van verlenging van de estuariene zone van de Westerwoldse Aa Programma naar een Rijke Waddenzee Hein Sas Oktober 2013 1. Inleiding en vraagstelling
Nadere informatieToestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015)
Toestandsevaluatie Natuur 2015 (T2015) Belangrijkste toestand en trend resultaten thema s waterkwaliteit, leefomgeving, fauna en flora Opzet Evaluatie natuurlijkheid hoofdlijnen Thema waterkwaliteit Thema
Nadere informatieWerk aan de grote wateren
Werk aan de grote wateren Op weg naar duurzaam beheer en ecologische kwaliteit Water. Wegen. Werken. Rijkswaterstaat. Transitie naar duurzaam waterbeheer Vispassages, natuurlijke oevers, aanpak van verontreinigende
Nadere informatieInhoud. Bestaande situatie en trends Veldonderzoek Griesberg Opzet modellen en eerste simulaties Voorstel alternatieven
Conclusies Historische kaarten 1812-1949: grootschalige morfologische veranderingen door natuurlijke aanpassingen, landaanwinning Dollard en baggerwerk Oost Friesche Gaatje (tijdschaal 100 jaar) Afgelopen
Nadere informatieMeebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard. In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet
Meebewegen met de natuur Naar een rijke en gezonde EemsDollard In Einklang mit der Natur Hin zu einem gesunden und fruchtbaren Ems-Dollart- Gebiet version dezember 2010 Meebewegen met de natuur naar een
Nadere informatieMichiel Firet, Daan Bos, Renske Postma & Luca van Duren. 138 De Levende Natuur - jaargang nummer 3
Michiel Firet, Daan Bos, Renske Postma & Luca van Duren Een Eems-estuarium vol leven Het Eems-estuarium ligt op de grens van Duitsland en Nederland en vormt de overgang van de rivier de Eems naar de Waddenzee.
Nadere informatieBijlage 1.3 Bodemdaling in het Eems-Dollardgebied in relatie tot de morfologische ontwikkeling
Bijlage 1.3 Bodemdaling in het Eems-Dollardgebied in relatie tot de morfologische ontwikkeling........................................................................................ H. Mulder, RIKZ, juni
Nadere informatiePvA Verbetering beheer Waddenzee
PvA Verbetering beheer Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk maart 2014 De agenda (2014 2018) we gaan zoeken naar meer samenhang we werken alsof we één beheerder zijn we gaan aan de slag met concrete stappen
Nadere informatieestuarium, met zicht op verbetering
Problemen in het Eems-estuarium estuarium, met zicht op verbetering Uit deze presentatie mag niets worden gebruikt of gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de eerste auteur v.n.de.jonge@planet.nl
Nadere informatieSamen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water
Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL
Nadere informatieHelder & productief NAAR STRUCTURELE ECOLOGISCHE VERBETERING IN HET EEMS-ESTUARIUM
Helder & productief NAAR STRUCTURELE ECOLOGISCHE VERBETERING IN HET EEMS-ESTUARIUM VOORSTEL VOOR EEN naar structurele ecologische verbetering UITVOERINGSPROGRAMMA in het eems-estuarium 1 Uitnodiging Hoe
Nadere informatieWageningen IMARES. Overzicht bestaande werkzaamheden. Bert Brinkman
Overzicht bestaande werkzaamheden Bert Brinkman Lopende projecten (1) NWO-ZKO: Draagkracht Waddenzee en Noordzee-kustzone (IMARES / NIOZ / NIOO / SOVON / RUG /...) BO-project: Draagkracht en vogels (LNV;
Nadere informatieFunctioneren van het voedselweb in het Eems estuarium onder gemiddelde en extreme omstandigheden
Functioneren van het voedselweb in het Eems estuarium onder gemiddelde en extreme omstandigheden Victor N. de Jonge, november 2013 Het Eems estuarium vormt ecologisch gezien één groot geheel, maar dat
Nadere informatieMaatregelverkenning economie en ecologie in balans. Factsheets
verkenning economie en ecologie in balans Factsheets versie Vanuit de samenwerking Economie en Ecologie in balans worden meerdere maatregelen verkend die mogelijk een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren
Nadere informatieSlib van Afbraakprodukt tot Grondstof en van Voedingsstof tot Brandstof. Piet Hoekstra Geowetenschappen Waddenacademie
MUDWELL Slib van Afbraakprodukt tot Grondstof en van Voedingsstof tot Brandstof Piet Hoekstra Geowetenschappen Waddenacademie Oerol College 19 juni 2019 - Aanvang 13.30 u. MUDWELL - Teresa van Dongen Leeuwarden,
Nadere informatieEcologie van zoet-zoutovergangen
Ecologie van zoet-zoutovergangen Tim van Oijen Foto: www.hollandgroen.nl Opzet De Waddenacademie Paleogeografie waddengebied Typen zoet-zoutovergangen Abiotiek estuaria Ecologische waarde estuaria (habitat,
Nadere informatieDe Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn. André Breukelaar.
De Kier, opening van de Haringvlietdam een belangrijke verbetering voor de ecologische status van de Rijn André Breukelaar RWS Kierbesluit juni 2000 Haringvlietsluizen -bij voldoende Rijnafvoerook bij
Nadere informatieHELDER & PRODUCTIEF CONCEPTVERSIE 18 DECEMBER NAAR STRUCTURELE ECOLOGISCHE VERBETERING IN HET EEMS-ESTUARIUM VOORSTEL VOOR EEN UITVOERINGSPROGRAMMA
HELDER & PRODUCTIEF NAAR STRUCTURELE ECOLOGISCHE VERBETERING IN HET EEMS-ESTUARIUM VOORSTEL VOOR EEN UITVOERINGSPROGRAMMA CONCEPTVERSIE 18 DECEMBER NAAM RAPPORT Helder & Productief naar structurele ecologische
Nadere informatieMaatregelstudie Eems-Dollard, Economie en Ecologie in balans Hydrodynamisch berekeningen en effectbepaling herstel maatregelen Eems-Dollard
Maatregelstudie Eems-Dollard, Economie en Ecologie in balans herstel maatregelen Eems-Dollard Rijkswaterstaat Noord Nederland 17 oktober 2013 Definitief rapport HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. RIVERS, DELTAS
Nadere informatieSedimentbeheer kan de veerkracht van het Schelde estuarium vergroten. Marcel Taal
Sedimentbeheer kan de veerkracht van het Schelde estuarium vergroten Marcel Taal Estuarium: Inclusief monding, tot Gent Inhoud - Samenwerking in het Schelde-estuarium - Grootschalig gedrag: getijslag (hoog
Nadere informatieRecent onderzoek LTV O&M Evolutie van het estuarium; historisch en toekomstig. Overzicht, VNSC-symposium 21 november Marcel Taal (Deltares)
Recent onderzoek LTV O&M Evolutie van het estuarium; historisch en toekomstig Overzicht, VNSC-symposium 21 november Marcel Taal (Deltares) Hoofdboodschappen: - Nieuwe kennis, maar ook 10 jaar LTV-kennisontwikkeling
Nadere informatieOppervlaktewater in Nederland
Indicator 20 januari 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Nederland heeft een grote verscheidenheid
Nadere informatiev a n b r o n t o t m o n d i n g
V i s m i g r a t i e... v a n b r o n t o t m o n d i n g vrije vismigratie van bron tot monding De Noordzee werd ooit geroemd vanwege zijn rijke visstand. Steden werden gesticht en de visserij floreerde.
Nadere informatieOnderzoek en Monitoring
Onderzoek en Monitoring 2014-2018 Resultaten uit T2015 en uit onderzoek Agenda voor de Toekomst in samenhang bekeken Opzet Inleiding: hoe, wat en waarom bij monitoring en onderzoek - Wat omvat Onderzoek
Nadere informatieWerkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie
BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het
Nadere informatieo 2 Legenda grevelingen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt water hoge dijken / diepe geulen verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden
Noordzee binnen Legenda grevelingen hoge en / diepe geulen uitbreiden schelpdiervisserij met mosselteelt verruigde zoete vegetatie op oevers en eilanden stagnant zorgcomplexen Goeree versterken toerisme
Nadere informatie4.5 Riviervis. Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO
4.5 Erwin Winter en Joep de Leeuw, RIVO (erwin.winter@wur.nl) De toestand van veel riviervissen is verbeterd sinds het dieptepunt in de jaren zeventig, maar de visstand is nog ver verwijderd van de situatie
Nadere informatieDe Waddenzee gezond. De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart
De Waddenzee gezond De kansen voor een gezonde Waddenzee in kaart Hoe is het met de Waddenzee? De Waddenzee is het grootste natuurgebied van Nederland. Ontstaan door wind en water en door natuur én mensen
Nadere informatiea) Getijdenwerking en overstromingen op de Schelde
EXCURSIEPUNT DE SCHELDEVALLEI Hoogte = Ter hoogte van het voormalige jachtpaviljoen, De Notelaar, gelegen aan de Schelde te Hingene (fig. 1 en 2), treffen we een vrij groot slikke- en schorregebied aan,
Nadere informatieHet streefbeeld voor 2030
STREEFBEELD 2030 Het streefbeeld voor 2030 In dit hoofdstuk schetsen we wat we in het Programma Naar een rijke Waddenzee als streefbeeld willen hanteren. Oftewel, wat wordt bedoeld wanneer we proberen
Nadere informatiepaspoort westerschelde
paspoort westerschelde 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en
Nadere informatieSlib, algen en primaire productie monitoren met satellietbeelden
Slib, algen en primaire productie monitoren met satellietbeelden Pilot Eems-Dollard Charlotte Schmidt Dienst Water, Verkeer en Leefomgeving Afd. Kennis- en Innovatiemanagement Aanleiding NSO-SBIR-call
Nadere informatieBiobouwers Het fundament onder kustecosystemen. Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen
Biobouwers Het fundament onder kustecosystemen Tjisse van der Heide Radboud Universiteit Nijmegen & Rijksuniversiteit Groningen Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones
Nadere informatieDaarnaast wordt er ook nog onderscheid gemaakt in de soort rivieren. Ook hier zijn er drie van:
Samenvatting door Cas 1576 woorden 22 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 4.1 Rivieren Het gebied van een rivier met al zijn zijtakken noem je het stroomstelsel. Een stroomstelsel bestaat uit
Nadere informatieEffectiviteit KRW maatregelen. Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen?
Effectiviteit KRW maatregelen Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen? 1 Maatregelen Kaderrichtlijn Water Kwaliteit Doelstelling Beleidstekort Maatregelen 2 Welke maatregelen worden
Nadere informatieBiobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen. Tjisse van der Heide
Biobouwers en habitat-overstijgende interacties in kustecosystemen Tjisse van der Heide Een biobouwer is een organisme dat zijn omgeving sterk verandert Jones et al., 1994 Biobouwers in kustecosystemen
Nadere informatieEcologisch perspectief Eems-Dollard 2050 MIRT-onderzoek Eems-Dollard fase II
Ecologisch perspectief Eems-Dollard 2050 MIRT-onderzoek Eems-Dollard fase II Fotograaf: Herman Verheij Ecologisch perspectief Eems-Dollard 2050 MIRT-onderzoek Eems-Dollard fase II Gerda Lenselink, Marcel
Nadere informatieProgramma 3: Estuariene overgangen
Programma 3: Estuariene overgangen In het waddengebied zijn veel geleidelijke overgangen tussen zoet en zout water, tussen nat en droog en tussen hoog en laag verdwenen. Dijken en sluizen sluiten het binnenland
Nadere informatieNegende werkatelier Marconi Tussenrapportage onderzoeksresultaten en afronden intentieverklaring
Negende werkatelier Marconi Tussenrapportage onderzoeksresultaten en afronden intentieverklaring 4 september 2012 11.30-14.00 uur Brasserie Ziel, Delfzijl Arjen Bosch www.delaar.com Hans Punter www.hanspunter.nl
Nadere informatieGrenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer
Grenzen verleggen in het Waddengebied Maarten Hajer De Waddenzee versterken: ja, maar hoe? 2 Waar J.C. Bloem niet geldt 3 En dan: wat is natuur nog in dit land? Waddenzee van (inter)nationaal belang Grootste
Nadere informatieAssetmanagement van nevengeulen
Assetmanagement van nevengeulen Kennisdag Platform Beek- en Rivierherstel 15 november 2016 Luc Jans Oost-Nederland Assets; wat zijn dat? Bezittingen, eigendommen, onderdelen, objecten In de wegeninfrastructuur
Nadere informatieProgramma naar een Rijke Waddenzee Kees van Es
Nieuwe Wadden Programma naar een Rijke Waddenzee Samen gaat het beter Kees van Es Inhoud Wat is PRW Wat doen we precies De rol van DLG binnen Rijke Waddenzee De toekomst Waarom PRW? 21 oktober 2008: Convenant
Nadere informatieEilanden en biotische veranderingen in zee. Dr. ir. M.J. Baptist
Eilanden en biotische veranderingen in zee Dr. ir. M.J. Baptist Megasuppletie Zandmotor Megasuppleties kunnen in de vorm van een eiland of schiereiland worden uitgevoerd. Eerste ontwerp ( Kustboekje,
Nadere informatieNatuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout
Verslag excursie Subgroep Realisatie, 24 september 2009. Natuurherstel en ontwikkeling op de overgang van zoet naar zout We waren deze keer met een relatief kleine groep. We werden begeleid door Jeroen
Nadere informatieDe Marker Wadden als proeftuin
De Marker Wadden als proeftuin Wat kunnen we leren van Marker Wadden? Ruurd Noordhuis Markermeer: problematiek, oorzaken en remedie Problematiek: Slecht imago Markermeer Staat van Instandhouding Natura
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatieDuurzaam werken op zee
Sarah Smith Tropen & Tropisch Belangrijke mariene ecosystemen Mangroven Zeegras Koraal Kwetsbaarheid Tropen: de gebieden rondom de evenaar tussen de keerkringen. www. commons.wikimedia.org Tropisch klimaat:
Nadere informatieAlgemene fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater volgens de KRW, 2009
Algemene fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater volgens de KRW, 2009 Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieEconomie en Ecologie Eems-Dollard in balans
Economie en Ecologie Eems-Dollard in balans Eindrapport MIRT-onderzoek Team Midterm Review Bevolkingsdaling November 2015 ab Eindrapport MIRT-onderzoek, Economie en Ecologie Eems-Dollard in balans Samenvatting
Nadere informatieSediment en morfologisch beheer van estuaria
Sediment en morfologisch beheer van estuaria Jean Jacques Peters Raadgevend ingenieur - rivierenspecialist V.U. Brussel - Vakgroep Waterbouwkunde en Hydrologie Sediment en morfologisch beheer van estuaria
Nadere informatieHAVENECONOMIE EN ECOLOGIE:
HAVENECONOMIE EN ECOLOGIE: (ON)VERZOENBAAR? Is een verdere scheldeverdieping mogelijk, gewenst, noodzakelijk? Jean Jacques Peters Raadgevend Ingenieur Leader Port of Antwerp International Expert Team Jean
Nadere informatieIMARES Wageningen UR. Maatregelen ter verbetering van het Eems-Dollard estuarium. Quick scan van 92 MIRT maatregelen en relatie met DPSIR
Maatregelen ter verbetering van het Eems-Dollard estuarium Quick scan van 92 MIRT maatregelen en relatie met DPSIR D.M.E. Slijkerman, J.E. Tamis, M.J. Baptist Rapport C114/14 IMARES Wageningen UR (IMARES
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE OPDRACHTEN
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieEcologische doelstelling
Nevengeulen langs de grote rivieren Leren van de praktijk Margriet Schoor Oost Nederland Platform beek- en rivierherstel Vreugderijkerwaard, oktober 2009 14 december 2011 Waarom nevengeulen? Hoofdgeul
Nadere informatie... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit?
... Hoe ziet een Rijke Noordzee eruit? Samen voor een gezonde zee!... Stichting De Noordzee is de onafhankelijke natuur- en milieuorganisatie die zich inzet voor een duurzaam gebruik van de Noordzee en
Nadere informatieBIJLAGE. bij. Richtlijn van de Commissie
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 17.5.2017 C(2017) 2842 final ANNEX 1 BIJLAGE bij Richtlijn van de Commissie tot wijziging van Richtlijn 2008/56/EG van het Europees Parlement en de Raad wat betreft de indicatieve
Nadere informatieDe ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee. Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ
De ecologische behoeften van het IJsselmeer en de Waddenzee Peter M.J. Herman Waddenacademie, NIOZ Een blik over de dijk Wat zijn grote trends in ecologie IJsselmeergebied? Wat drijft deze trends? Hoe
Nadere informatieREALISATIEPROGRAMMA EEMS DOLLARD UNTEREMS
REALISATIEPROGRAMMA EEMS DOLLARD UNTEREMS 12 juni 2013 2 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 4 2 Systeembeschrijving en actuele toestand 8 3 Het Eems-estuarium vanuit maatschappelijk perspectief 21 4 Renatureringsprogramma
Nadere informatieRijke Zee. Een bruisende toekomst voor de Waddenzee
Rijke Zee Een bruisende toekomst voor de Waddenzee Coalitie Wadden Natuurlijk, januari 2009 Inleiding Wingebied of natuurgebied? Over de toekomst van de Waddenzee zijn stevige discussies gevoerd. Eind
Nadere informatieEffecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Nadere informatieNatuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren
Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren Achtergrondstudies Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse zoute wateren Natuurkwaliteit en biodiversiteit van de Nederlandse
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieOntstaan en ontwikkeling van platen en geulen in de Westerschelde
Ontstaan en ontwikkeling van platen en geulen in de Westerschelde Prof. Ir. Jean J. Peters Raadgevend ingenieur Expert-team Haven Antwerpen De vragen: Hoe ontstonden de platen en geulen in de Westerschelde?
Nadere informatie2012 by A.Menkema. Pagina 1
2012 by A.Menkema. Pagina 1 Ecologische en economische oplossing voor het redden van de Eems door middel van de Menkemadam, waarbij vele voordelen zijn te behalen betreffende: Veiligheid. Natuur herstel.
Nadere informatieOverstromingsveiligheid, zonder Delta21:
A. Delta21 en Veiligheid tegen overstromingen Overstromingsveiligheid, zonder Delta21: 1. Tijdens langdurige zware stormen op de Noordzee, stijgt de waterstand Overstromingsveiligheid wel met 3-4 m en
Nadere informatieLees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.
De Waddenzee Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met 52. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. 2p 40 In de informatie worden biotische en
Nadere informatieStatencommissie REW 1 februari KRW maatregelen rijkswateren
Statencommissie REW 1 februari 2008 Kaderrichtlijn Water in Scheldestroomgebied KRW maatregelen rijkswateren Loes de Jong RWS Zeeland Projectbureau KRW Schelde Rijkswateren Zeeland Inhoud presentatie:
Nadere informatieMens, natuur & milieu
Mens, natuur & milieu Lesbrief Biologie. In dit thema ga je aan de gang met opdrachten die gaan over de ontwikkelingen in het havengebied en de gevolgen voor natuur en milieu. Deze opdracht is een lesbrief
Nadere informatieConcept vs Conflicterende of convergerende ambities in de Eems-Dollard? Joep Dirkx, Rikke Arnouts & Mireille de Heer
Concept vs. 4 2011-06-09 Conflicterende of convergerende ambities in de Eems-Dollard? Joep Dirkx, Rikke Arnouts & Mireille de Heer Het Eems-Dollardgebied is één van de laatste nog open estuaria in Nederland.
Nadere informatieWadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species
Vis in de Waddenzee Ontwikkelagenda voor vis in de Waddenzee en overzicht van soorten Wadden Sea Fish Haven: Development agenda for fish in the Wadden Sea and overview of species Inleiding De Waddenzee
Nadere informatieProgramma naar een Rijke Waddenzee
Programma naar een Rijke Waddenzee n Symposium Waddenacademie Kees van Es Inhoud presentatie 1. Aanleiding, opdracht en context 2. De mosseltransitie in het kort Kennisvragen 3. Streefbeeld: Wijze van
Nadere informatieSlib in de Eems-Dollard
Fred Haarman Maart 2019 Slib in de Eems-Dollard Van probleem naar kans Achtergrond Ecologische knelpunten Eems-Dollard: Overgangszones land-water (en zoet-zout) zijn verloren gegaan Troebelheid toegenomen
Nadere informatieMOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee
MOSSELWAD Herstel en Duurzaam beheer Mosselbanken Waddenzee EUCC, The Coastal Union Wageningen IMARES Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-CEME) Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ)
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatiepaspoort Veerse meer
paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar
Nadere informatieScenario's. Economische analyse
Geschreven door Leerstoelgroep Milieusysteemanalyse, Wageningen University, Wereld Natuur Fonds Nederland Wanneer het Haringvliet een open verbinding krijgt met de Noordzee, levert dat naar verwachting
Nadere informatieOpbouw presentatie. Kansen voor waterplanten langs de Rijntakken. 15 december 2011 Gerben van Geest Deltares. - Achtergrond;
Opbouw presentatie - Achtergrond; Kansen voor waterplanten langs de Rijntakken - Sturende factoren voor waterplanten; - Uitleg KRW-tool. 15 december 11 Gerben van Geest Deltares Achtergrond: Maatregelen
Nadere informatieNatura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe
Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe De Staatssecretaris van Economische Zaken Gelet op artikel 3, eerste lid, van Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van
Nadere informatieVerbindingen voor vis
Verbindingen voor vis Verleden, heden, toekomst Vissennetwerk, 25 November 2016 Martin Kroes Verleden Vismigratie,? Visstandbeheerder (Hengelsportfederaties) Waterkwaliteit- en -kwantiteitsbeheer gescheiden
Nadere informatieABSTRACTS. Sessie natuur 2. Sessie natuur 1. Vogels en hun habitat: waarom kiezen onze doelsoorten (niet) voor de Schelde?
Sessie natuur 1 Vogels en hun habitat: waarom kiezen onze doelsoorten (niet) voor de Schelde? Moderator: Erika Van den Bergh (INBO) Sprekers: Gunther Van Ryckegem (INBO) en Dick de Jong (ex-rijkswaterstaat)
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering
BIODIVERSITEIT RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering DUURZAME ONTWIKKELING INTEGRAAL WATERBEHEER BIODIVERSITEIT Wat? Belang?
Nadere informatieToenemende druk van de Zeespiegelstijging
Break-out Sessie Scheldemonding Toenemende druk van de Zeespiegelstijging Youri Meersschaut (VO-MOW) en Gert-Jan Liek (RWS) Kennis vroegere onderzoeksagenda s Toename getijslag belangrijk onderwerp in
Nadere informatieWelkom bij de informatiebijeenkomst. Natura 2000-beheerplannen Waddenzee en Noordzeekustzone
Welkom bij de informatiebijeenkomst Natura 2000-beheerplannen Waddenzee en Noordzeekustzone 1 Natura 2000-beheerplan Opzet presentatie 1. Inleiding 2. Beheerplan Waddenzee 3. Beheerplan Noordzeekustzone
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Bijlage met informatie. 913-0191-a-GT-1-b De Waddenzee - Informatie Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 40 tot en met
Nadere informatieEcologische effecten van verondieping van zandwinputten in het Gooimeer. Mike van der Linden. wat komt aan de orde
wat komt aan de orde Ecologische effecten van verondieping van zandwinputten in het Gooimeer Symposium Diepe plassen Amersfoort, 11 september 2008 Mike van der Linden enkele inleidende opmerkingen diepe
Nadere informatieHaalbare en duurzame vismigratie
Haalbare en duurzame vismigratie Geschreven door Wil Borm, Adviesgroep Borm & Huijgens SAMENVATTING Nederland probeert al tientallen jaren aan haar internationale verplichtingen te voldoen wat betreft
Nadere informatieKennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee
Kennis inventarisatie natuurlijke klimaatbuffer Zeegrasherstel Waddenzee Januari 2014 Contacten Josje Fens, Fens@waddenvereniging.nl, t. 0517 493 663 Luca van Duren, Luca.vanDuren@deltares.nl, t. 088 3358
Nadere informatieWageningen IMARES Op de natuur kun je bouwen
Wageningen IMARES Op de natuur kun je bouwen Martin Scholten is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO Natuur: een zee van ruimte, vol met leven Leven in natuur (een delta) Leven van de natuur
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieSchetschuit Afsluitdijk 17 november 2010
Schetschuit Afsluitdijk 17 november 2010 De Waddenvereniging organiseert schetsschuiten in het waddengebied: Hoe valt waterveiligheid te bereiken in combinatie met verbetering biodiversiteit? Afsluitdijk:
Nadere informatieAaldrik Menkema. Colofon: Rapport, opgesteld door Aaldrik Menkema (66), gepensioneerd werktuigbouwkundig projectleider en watersporter.
Aaldrik Menkema Colofon: Rapport, opgesteld door Aaldrik Menkema (66), gepensioneerd werktuigbouwkundig projectleider en watersporter. Tjuchem, november 2012 rapport nr. Ama0110201217 Bestemd voor iedereen
Nadere informatieCollege 5. Exoten, Zoogdieren, Wadvogels
College 5 Exoten, Zoogdieren, Wadvogels Programma 8 oktober 2015 Introductie Wadbiologie, het wad geomorfologie 15 oktober 2015 Fytoplankton en zeegras 29 oktober 2015 Schelpdieren en borstelwormen, filteraars
Nadere informatie