Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief

Transcriptie

1 Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de visdief De visdief is een kleine stern. Sterns zijn zeevogels en familie van de meeuwen. Vogels zijn net als zoogdieren warmbloedig. Vogels gebruiken veren om warm te blijven. De visdief is een typerende vogel voor het waddengebied. Het mannetje en vrouwtje zien er precies hetzelfde uit. Kop: zwarte kopkap die tot in de nek doorloopt. Snavel: spits, rood met een zwarte punt eraan. Poten: korte rode poten.

2 Informatiekaart Gedrag van de visdief Voortplanting Visdieven komen eind april aan op hun broedplekken. Ze leggen daar 2 tot 3 eieren. Eind juli vertrekken de vogels met hun jongen en vliegen naar hun overwinteringsplekken. Visdiefjes broeden in kolonies met vele tientallen paren bij elkaar en ook vaak in het gezelschap van kokmeeuwen. Dit is een kleine meeuwensoort waarmee ze, in die grote groepen, prima overweg kunnen. Visdieven en kokmeeuwen verdedigen hun kolonie en hun nesten namelijk erg fel en gezamenlijk jagen ze de roofvogels en roofdieren beter weg. Visdieven staan bekend als ouders die hun kroost en eieren enorm goed verdedigen. Er zijn gevallen bekend van mensen die tot bloedens toe op hun hoofd werden gepikt als ze te dicht in de buurt van de nesten kwamen. Trek Visdieven brengen het grootste deel van hun leven reizend door. Eind juli vertrekken de vogels alweer met hun jongen en vliegen langs de kust, maar soms ook door het binnenland naar hun overwinteringsplekken aan de westkust van Zuid-Europa en Afrika, voornamelijk in de kustgebieden van Mauretanië en Nigeria. Jacht Visdieven jagen vanaf een paar meter hoogte, speurend over het water, op kleine visjes waar ze dan met een plons, bovenop duiken. Vooral kleine rondvis, maar als die er niet of te weinig zijn, dan storten ze zich net zo makkelijk op platvis (bijvoorbeeld de bot), garnalen of zelfs op kikkervisjes.

3 Informatiekaart Omgeving van de visdief Leefruimte De visdief is typerend voor de Groninger kustzone. De vogel staat symbool voor een rijke Waddenzee. Logisch, want de Wadden vormen een soort kraamkamer voor veel vissen. Jonge visjes groeien op in het rustige ondiepe water tot ze groot genoeg zijn om dieper water op te zoeken. En laat de visdief zich nu vooral met kleine visjes voeden. De Wadden en de visdief zijn daardoor aan elkaar verbonden. Toch komen veel visdiefjes ook dieper landinwaarts voor. Eigenlijk overal wel langs kanalen, vaarten en meren of bij waterrijke natuurontwikkelingsgebieden. Typisch is ook dat visdieven geregeld broeden op haventerreinen. Waarschijnlijk heeft dat te maken met de afwezigheid van vossen. Want vossen, en ook bruine ratten, zijn belangrijke roofdieren die nog wel eens eieren of jonge vogels opeten. Een volwassen bruine rat van een halve kilo eet gemakkelijk een volwassen stern van 120 gram op. Bovendien overstromen natuurgebieden en ook kwelders nog wel eens. En dat is voor een kolonie een ramp. Zo gaan op de Dollardkwelders in het broedseizoen door overstromingen veel nesten verloren. Bedreiging De visdief is een beschermde vogel en dat komt vooral omdat het een kwetsbare soort is. En dat komt niet alleen doordat de nesten soms overstromen. De visdief is sterk afhankelijk van kleine visjes en die moet de vogel wel kunnen vinden. Overbevissing en ook troebel water, maken het moeilijk voor het visdiefje. De aantallen broedparen in Nederland wisselden de afgelopen eeuw sterk. Van zo n broedparen een eeuw geleden, tot 5000 stelletjes rond 1965 en nu zijn er weer ongeveer

4 Informatiekaart De mens en de visdief Beheer Langs de Groningse noordkust worden kunstmatige broedeilanden voor visdieven aangelegd. De eerste twee broedeilanden, bij de Punt van Reide en Oterdum, zijn een succes. Rondom deze eilanden is een speciaal raster aangelegd om vossen en ratten buiten te houden. Bovendien overstromen de twee locaties in de broedtijd niet omdat ze hoog genoeg liggen. De visdief kwam dus al graag naar de Waddenzee en met deze maatregelen blijven ze dat ook doen. Organisaties Organisatie die zich bezighoudt met de visdief en zijn omgeving en voor deze verkiezing ambassadeur is van de soort: Het Groninger Landschap, Silvan Puijman,

5 Informatiekaart Uiterlijke kenmerken van de bot De bot is een platvis die overal in de kustwateren van Nederland voorkomt, en zeker ook in de Waddenzee. Een platvis is een soort vis die op de zij leeft, op de bodem, vaak verscholen in het zand. Vissen ademen via hun kieuwen, zo halen ze dus zuurstof uit het water. Ogen: De bot heeft oranje ogen aan één kant van zijn lijf (meestal de rechterkant). Huid: De kant die naar boven ligt is wat bruingroen / bruingrijs van kleur met roodoranje vlekjes. De bot is met deze kleur goed gecamoufleerd. De andere kant is vuilwit. De bot heeft een ruwe huid en rijen knobbeltjes langs de zijlijn, rugvin en staart. Vorm: Het lichaam is ovaal tot ruitvormig en de vis heeft een vierkante staart. Botten zijn moeilijk te vinden omdat de kleur een goede camouflage biedt. Ze begraven zichzelf liefst onder het zand en dan steken alleen hun oogjes er bovenuit. Door hun platte lichaam hebben de visjes weinig last van de vaak sterke onderstroming. Mannetje: Volwassen bij 2-3 jaar (vanaf cm groot) Vrouwtje: Volwassen bij 3-4 jaar (vanaf cm)

6 Informatiekaart Gedrag van de bot Voortplanting Botten kunnen voor nakomelingen zorgen als ze ongeveer 25 centimeter groot zijn. Volwassen botten paaien (zo heet de voortplanting van vissen) ver uit de kust, op een diepte van 20 tot 50 meter. Vrouwtjesbotten produceren daar zo n tot 2 miljoen eitjes per vis. Die eitjes zijn doorzichtig en ongeveer een millimeter groot. Ze zweven een dikke week in het water tot ze uitkomen. De eitjes, en larven die uit die eitjes komen, gaan met de getijdestroming (eb en vloed) mee naar de kust en de Waddenzee. De jonge botjes zijn zo n twee tot drie millimeter groot als ze uit het ei komen en dan zwemmen ze nog als een gewoon visje: rechtop! Een dooierzakje levert ze nog voor tien dagen voedsel en daarna moeten ze zichzelf helemaal kunnen redden. Jonge botjes leven vooral van algen, larfjes en watervlootjes. Als de jonge visjes ongeveer een centimeter groot zijn, na ongeveer een week of drie, ondergaan ze een gedaanteverandering (metamorfose). Het vissenlijf wordt steeds meer platgedrukt en tegelijkertijd schuift hun linkeroog over de kop naar de rechterkant. Het wandelend oog komt terecht naast het andere oog. Het visje helt om, gaat op zijn zij zwemmen en daalt af naar de bodem. Zijn zwemblaas (een typisch orgaan voor vissen, dat ervoor zorgt dat ze op de gewenste diepte kunnen blijven zonder dat de vis energie hoeft te verbruiken met zwembewegingen) verdwijnt ook, want die heeft hij op de bodem niet meer nodig. Vanaf dan leeft de bot als een echte platvis op de bodem. Trek Botten leggen hun eieren in zee, ver uit de kust. Dan komen ze met de getijdestroming naar de kust en de Waddenzee. Daar groeien ze verder op en komen via sluizen, gemalen en speciale vispassages naar het zoete water. Voor jonge botjes is het een enorme prestatie om het zoete water op te zwemmen. De visjes zijn dan nog maar een vingerkootje lang en het zijn niet heel sterke zwemmers. De jonge botjes trekken vooral in het voorjaar de rivieren en kanalen op, samen met glasaaltjes en driedoornige stekelbaarsjes. Ze blijven zo n drie jaar in zoet water, tot ze 20 tot 30 centimeter groot zijn. Dan trekken ze weer naar zee om zich voort te planten. Daarna blijven ze op zee en trekken dus niet meer landinwaarts. Voedsel Doordat ze in het modder liggen, kunnen ze rustig wachten tot de prooidiertjes te dicht in de buurt komen: wormen, pissebedden, kleine krabjes, garnalen en kleine visjes. Grotere botten willen ook nog wel eens de achtervolging inzetten. Botten zijn voornamelijk s nachts en in de schemering actief. En dan vooral op tijden met de meeste stroming. Overdag ligt hij ingegraven in de modderige bodem en in de winter eet en groeit de bot bijna niet.

7 Informatiekaart Omgeving van de bot Leefruimte De bot staat bekend als een soort die in zout water leeft, maar hengelaars hebben hem tot in de stad Groningen gevangen. De bot is namelijk de enige platvis die rondreist tussen zoet en zout water. Voor Groningen staat de vis symbool voor de vismigratie waar in Groningen veel aandacht aan wordt besteed. Bovendien leven botten juist in de kustzones zoals de Waddenzee en de Eems-Dollard, op plaatsen waar zoet en zout water elkaar tegenkomen. Die gebieden zijn voor deze vissen erg belangrijk als kraamkamer, een plek om te groeien. Van daaruit bereiken de jonge botjes ook het zoete water van Groningen. Zout-zoet-zout Hoe het precies werkt, weten onderzoekers nog niet, maar het is alsof de jonge botjes het zoete water ruiken. Ze krijgen de neiging om zoet water op te zwemmen en dus proberen ze de sluizen, gemalen en vispassages te passeren. Uit onderzoek van de waterschappen blijkt dat dat best goed gaat, gezien de vangsten in het binnenwater. Vanuit het Lauwersmeer zwemmen jonge botjes het Reitdiep op. Via de sluizen en vispassages bij Delfzijl kunnen botjes vanuit de Eems, het Eemskanaal en het Damsterdiep bereiken. Ook op andere plekken zoals bij Termunten en Nieuwe Statenzijl kunnen ze het binnenwater opzwemmen. Geef ze de tijd, en de botten halen de poorten van de stad Groningen. Overigens, als het jonge botjes niet lukt om zoet water te bereiken, is dat geen ramp. Ze kunnen zich prima hun hele leven op zee redden. De bot hoort thuis in Groningen. Zowel buiten de dijken als daarbinnen. De bot is net als paling en stekelbaars een symbool van vismigratie.

8 Informatiekaart De mens en de bot Voedsel De bot wordt door beroepsvisser gevangen voor de handel, dus om te worden gegeten. Beheer Harde overgangen tussen zoet en zout water zoals dammen en gemalen doen de soort geen goed, omdat de bot er niet, of gehavend (beschadigd) langs komt. Maar in Groningen wordt de laatste jaren veel aandacht besteed aan het bevorderen van de zachtere overgangen; de vispassages bij dijken en gemalen. De bot zal ervan profiteren en daardoor blijft het mogelijk om de bot zelfs tot in de stad Groningen uit de kanalen te vissen. Organisaties Organisatie die zich bezighoudt met de bot en zijn omgeving en voor deze verkiezing ambassadeur is van de soort: Waterschap Noorderzijlvest, Edwin van der Pouw Kraan, beleidsmedewerker,