Voorstel aan dagelijks bestuur

Transcriptie

1 Voorstel aan dagelijks bestuur Datum vergadering Agendapunt 6 Steller / afdeling P. Notten / Onderhoud en Calamiteiten Openbaar Ja Bestuurder J.J. Schrijen Bijlage(n) 1 Programma Veiligheid Registratiecode *143123* Routing DB Onderwerp Actualisatie calamiteitenplan. Voorstel Het geactualiseerde calamiteitenplan in ontwerp vaststellen. Samenvatting Het calamiteitenplan van het waterschap is het een wettelijk verplicht document waarin de structuur en werkwijze voor het optreden van de calamiteitenorganisatie is vastgelegd. Het huidige plan is in 2009 vastgesteld en deels verouderd en achterhaald. Vanwege het feit dat er een landelijke blauwdruk in ontwikkeling is, alsmede vanwege het feit dat op korte termijn met WPM afspraken zullen worden gemaakt over samenwerking op dit gebied, is het op dit moment echter niet opportuun om een compleet nieuw calamiteitenplan op te stellen. Daarom is het huidige calamiteitenplan geactualiseerd. Voorgesteld wordt thans het geactualiseerde calamiteitenplan in ontwerp vast te stellen. Vervolgens zal dit ontwerp ter becommentariëring worden aangeboden aan onze waterpartners en de veiligheidsregio s, waarna de procedure om te komen tot definitieve vaststelling kan worden opgestart. De secretaris/directeur, ing. J.M.G. In den Kleef /3

2 Toelichting Het calamiteitenplan van het waterschap is het basisdocument waarin de structuur en werkwijze voor het optreden van de calamiteitenorganisatie is vastgelegd. Het huidige plan is in 2009 vastgesteld en deels verouderd en achterhaald. Op dit moment zijn er echter een aantal relevante ontwikkelingen gaande waardoor het niet opportuun is om een compleet nieuw calamiteitenplan op te stellen. Hieronder worden deze ontwikkelingen kort toegelicht: 1. In uw vergadering van 25 juni 2013 heeft u de landelijke visie Samenwerking in Crisisbeheersing vastgesteld. Het hierbij behorende Uitvoeringsprogramma is onlangs gepubliceerd en zal op korte termijn ook aan het dagelijks bestuur worden voorgelegd (samen met de consequenties van implementatie van dit programma voor het waterschap). Hierin worden ook voorstellen gedaan voor het hanteren van een landelijke blauwdruk voor het opstellen van calamiteitenplannen in de nabije toekomst. Deze blauwdruk is echter nog niet gereed. Wij zijn voornemens om het toekomstige nieuwe calamiteitenplan conform deze blauwdruk te gaan opstellen. 2. Ambtelijk worden er op dit moment gesprekken gevoerd tussen ons waterschap en het Waterschap Peel en Maasvallei over een verregaande samenwerking op het gebied van crisisbeheersing. Nu de fusiedatum (1 januari 2017) definitief is, lijkt het zinvol en wellicht noodzakelijk om de beide calamiteitenorganisaties meer op elkaar af te stemmen. Dit begint natuurlijk met de ambitie om één gezamenlijk calamiteitenplan op te stellen en door beide besturen te laten vaststellen. Ons huidige plan is echter op een aantal punten achterhaald en dient geactualiseerd te worden. Vooruitlopend op deze samenwerking vinden wij het belangrijk dat het huidige plan dan ook wordt herzien. 3. Bij het opstellen van het gezamenlijke nieuwe waterbeheersplan wordt ten aanzien van het onderwerp crisisbeheersing zoveel mogelijk een lijn getrokken met Waterschap Peel en Maasvallei. Zowel beleidsmatig als ook qua ambitie wordt de landelijke visie gehanteerd en zal deze visie vertaald worden naar de Limburgse situatie en het toekomstige (gezamenlijke) calamiteitenplan. Op korte termijn zullen er gezamenlijke voorstellen aan beide besturen worden voorgelegd met betrekking tot de toekomstige samenwerking (en de consequenties) op het gebied van crisisbeheersing. Gezien bovenstaande ontwikkelingen stellen wij voor om op korte termijn het huidige plan te actualiseren. Inhoud actualisatie De omgeving van het waterschap verandert voortdurend. Als organisatie en ook als crisisorganisatie willen we hier op inspelen. De huidige beleidsuitgangspunten en beleidskaders die de basis vormen van de calamiteitenzorg en bestrijding zijn nog eens tegen het licht gehouden. De nieuwe uitgangspunten en kaders die momenteel ontbreken of veranderd zijn, zijn in het geactualiseerde plan opgenomen. Het betreft in hoofdzaak de onderstaande items: Netcentrisch werken GRIP fasering veiligheidsregio s Organisatie met sleutelfunctionarissen ISO proces (kwaliteitsborging) Convenanten PBOB structuur Goed stevig netwerk met overzicht van taken en verantwoordelijkheden Opschalingsstructuur Informatievoorziening /3

3 Daarnaast is de terminologie aangepast aan de landelijke normen. Ook is er minder tekst opgenomen en worden zaken meer verduidelijkt aan de hand van tabellen en overzichten. Beoogd effect Een geactualiseerd calamiteitenplan waarin de nieuwe en actuele uitgangspunten met betrekking tot crisisbeheersing zijn opgenomen en waarmee de huidige calamiteitenorganisatie, tot het moment van vaststelling van een gezamenlijk (WRO-WPM) nieuw calamiteitenplan WRO-WPM, voldoende is uitgerust. Risico's Het is evident dat het basisdocument van de crisisbeheersing gestoeld moet zijn op juiste en actuele uitgangspunten. Dit geldt tevens voor de onder dit plan vallende bestrijdingsplannen. In deze plannen, die jaarlijks worden geactualiseerd, zijn de bestrijdingsmaatregelen opgenomen die de gevolgen van de opgetreden risico s moeten beheersen en verminderen. Financiële consequenties Geen Communicatie Het ontwerp van het geactualiseerde calamiteitenplan zal conform onderstaand schema voor commentaar worden toegezonden aan de waterpartners, de Veiligheidsregio Limburg Noord en de Veiligheidsregio Limburg Zuid. Na definitieve vaststelling van het geactualiseerde calamiteitenplan, zal het plan bekend gemaakt worden door middel van een nieuwsbrief en op de website van het waterschap. Procedure vaststelling Status calamiteitenplan Actie Door/aan: ontwerp calamiteitenplan vaststelling door dagelijks bestuur 23 september 2014 ontwerp calamiteitenplan goedgekeurd calamiteitenplan goedgekeurd calamiteitenplan bekendmaking vastgesteld calamiteitenplan vastgesteld calamiteitenplan Toezenden voor commentaar aan veiligheidsregio s en waterpartners 1 oktober november 2014 goedkeuring door dagelijks bestuur 9 december 2014 definitieve vaststelling toezenden voor publicatie door algemeen bestuur 10 maart 2015 eigen website: Na 10 maart 2015 toezenden aan veiligheidsregio s Na 10 maart /3

4

5 Calamiteitenplan Waterschap Roer en Overmaas

6 Inhoudsopgave 1 Inleiding Achtergrond Doel en doelgroep Status Leeswijzer Definitie, taken en risico s Risico ten aanzien van de uitvoering van taken Risicovolle situaties Planvorming Calamiteitenbestrijdingsplannen Continuïteitsplan OTO plan Crisiscommunicatieplan Raamwerk Flexibiliteit boven starheid Voortbouwen op de dagelijkse praktijk Scheiding van taken en verantwoordelijkheden Netcentrisch werken Crisiscommunicatie PBOB structuur Opschaling Organisatie OTO Netwerk Veiligheidsregio s Convenanten Kwaliteitsborging Bijlage 1: Afkortingenlijst Bijlage 2: Overzichtskaart beheersgebied WRO Bijlage 3: Wettelijk kader Bijlage 4: Coördinatiefasen Bijlage 5: GRIP fasering Bijlage 6: Calamiteitenorganisatie met taken/ verantwoordelijkheden tabel Bijlage 7: Netwerkoverzicht /24

7 1 Inleiding Het Waterschap Roer en Overmaas heeft als taak om ervoor te zorgen dat Midden- en Zuid- Limburg voorzien zijn van veilige dijken, droge voeten, schoon en voldoende water. Om dit te bewerkstelligen, risico s te dekken en gevolgen te beperken, maken we gebruik van een calamiteitenplan. 1.1 Achtergrond De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu (artikel 21 van de Grondwet). Wezenlijk onderdeel van die zorg is de voorbereiding op en de bestrijding van calamiteiten. Alle wettelijke kaders waarbinnen we onze taak uitvoeren zijn opgenomen in bijlage 3. De afgelopen jaren is de omgeving sterk verandert en blijft voortdurend veranderen. Als organisatie en ook als crisisorganisatie willen we hier op inspelen. Hierdoor is het huidige calamiteitenplan niet meer actueel. Daarnaast is de beslissing gevallen dat in 2017 gefuseerd wordt met Waterschap Peel en Maasvallei. Voor de nieuwe fusieorganisatie wordt een nieuw calamiteitenplan opgesteld. 1.2 Doel en doelgroep Het belangrijkste doel van dit interim calamiteitenplan is: structuur bieden voor het optreden van de calamiteitenorganisatie van WRO tijdens zowel de bestrijding van calamiteiten als de voorbereiding op calamiteiten. 1.3 Status Om een vastgesteld actueel calamiteitenplan te hebben, tot aan de fusieorganisatie, is besloten dat dit een kort en bondig interim plan is, dat voorziet in de veranderingen en ontwikkelingen van het waterschap en haar omgeving. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft de definitie, taken en risico s weer die worden gehanteerd in het calamiteitenproces. Hoofdstuk 3 beschrijft de planvorming, met daarbij een overzicht van de noodzakelijk plannen voor het calamiteitenproces. Hoofdstuk 4 geeft het raamwerk weer waarbinnen onze activiteiten uitgevoerd worden. Hoofdstuk 5 beschrijft de opbouw van calamiteitenorganisatie. Een netwerkoverzicht met daarbij verschillende afspraken die gemaakt zijn met partners is beschreven in hoofdstuk 6. Het laatste hoofdstuk (7) geeft aan via welke norm het proces wordt gewaarborgd /24

8 2 Definitie, taken en risico s Calamiteiten worden gedefinieerd als: 'Gebeurtenissen, al dan niet plotseling optredend, met zodanig (kans op) ernstige gevolgen voor waterkering, waterbeheersing en/of waterkwaliteit dat het noodzakelijk kan zijn af te wijken van het bestuurlijk vastgestelde beleid en/of gangbare procedures, of beslissingen te nemen waarin het vastgestelde beleid niet voorziet'. Deze gebeurtenissen hebben veelal, één of meer van, de volgende kenmerken: (grote) maatschappelijke consequenties of dreiging daarvan; (grote) belangstelling van de media; (goede) samenwerking met andere overheden en instellingen; vaak (hoge) kosten waarin de begroting niet of slechts in beperkte mate voorziet (en die niet of nauwelijks verzekerbaar of verhaalbaar zijn); (grote) economische gevolgen ook voor andere instanties. De taak van het waterschap is de waterstaatkundige verzorging van haar gebied, voor zover deze taak niet aan andere publiekrechtelijke lichamen is opgedragen. De taak omvat: - de zorg voor het watersysteem incl. waterkeringen; - de zorg voor het zuiveren van afvalwater, Samen met Waterschap Peel en Maasvallei hebben we de zorg voor de afvalwaterzuivering neergelegd bij dochtermaatschappij Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Het gebied waarbinnen we onze taak uitoefenen, bevindt zich ten zuiden van Roermond en ten oosten van de Maas tot aan de landsgrenzen. In dit gebied, dat hectares omvat, zijn 23 gemeenten gelegen met inwoners. In bijlage 2 is een overzichtskaart opgenomen. 2.1 Risico ten aanzien van de uitvoering van taken In het kader van de waterstaatkundige verzorging bestaan er risico s ten aanzien van de realisatie van de taakstellingen van het waterschap. In het onderstaande overzicht zijn de risico s en wat de gevolgen voor de maatschappij kunnen zijn beschreven. Wat deze gevolgen precies zijn is afhankelijk van vele factoren zoals, locatie van de calamiteit, bevolking/bebouwingsdichtheid, tijdstip, voorspelbaarheid etc. 2.2 Risicovolle situaties Er zijn situaties waarbij er een verhoogde kans bestaat op het optreden van een calamiteit. In deze situaties zijn we extra waakzaam en indien nodig worden controles uitgevoerd. Hier volgt een niet-uitputtende opsomming van risicovolle situaties. Extreme weersomstandigheden: Hevige kortdurende lokale neerslag; Langdurige regionale neerslag; en Langdurige droogte Ongevallen/calamiteiten: Grote branden met verontreinigd bluswater; Verkeersongevallen met transporten van gevaarlijke stoffen; en Verstoorde bedrijfsprocessen waarbij ongewenste stoffen worden geloosd /24

9 Uitval nutsvoorzieningen: Langdurige onderbreking van levering elektrische energie Onderbreking van telecommunicatie- of telemetrievoorzieningen /24

10 3 Planvorming Het calamiteitenplan is een basisdocument dat kaders en structuur biedt voor het optreden tijdens calamiteiten en de voorbereiding hierop. Daarnaast zijn er ondersteunende plannen die specifieke nadere uitwerking geven. Zo zijn er calamiteitenbestrijdingsplannen, is er een continuïteitsplan, een Opleidingen, Trainingen Oefenen plan (OTO Plan) en een crisiscommunicatieplan. 3.1 Calamiteitenbestrijdingsplannen De op hoofdlijnen genoemde risico s (hoofdstuk 2) en de beoordeling daarvan, zijn nader uitgewerkt in calamiteitenbestrijdingsplannen. In deze plannen zijn de bestrijdingsmaatregelen opgenomen die de gevolgen van de opgetreden risico s moeten beheersen en verminderen. De volgende calamiteitenbestrijdingsplannen zijn opgesteld en worden beheerd en actueel gehouden: Calamiteitenbestrijdingsplan Hoogwater Maas met daarin maatregelen ter beperking van de gevolgen van risico s ten aanzien van waterkeringbeheer (WRO); Calamiteitenbestrijdingsplan Wateroverlast met daarin maatregelen ter beperking van de gevolgen van risico s ten aanzien van het beheer van het watersysteem (WRO); Calamiteitenbestrijdingsplan Kwaliteit oppervlaktewater met daarin maatregelen ten aanzien van risico s van lozing bluswater, ongeval met gevaarlijke stoffen, thermische verontreiniging, radioactieve besmetting chemische en/of biologische verontreiniging (WRO); Calamiteitenbestrijdingsplan Afvalwater met daarin maatregelen ter beperking van de gevolgen van het overlopen van het inzamelstelsel voor afvalwater. Lozen ongezuiverd effluent (WBL). De bestrijdingsplannen hebben een standaard opbouw. 1. de verantwoordelijkheden van betrokkenen in een strategisch deel A 2. de tactische afspraken en deelaspecten in het tactisch deel B 3. de uitwerking voor het daadwerkelijke optreden in een specifiek deel C 3.2 Continuïteitsplan Naast risico s van buiten af, bestaat er ook het risico dat er tijdens calamiteiten onvoldoende deskundig personeel, geen goede werkende elektriciteit en ICT is. Om ervoor te zorgen dat dit gewaarborgd is, is er een continuïteitsplan opgesteld. Dit plan ondersteund het calamiteitenplan. 3.3 OTO plan Om de calamiteitenorganisatie op een goed kennis- en kundeniveau te brengen en te houden is er een Opleiden, trainen en oefenplan. In het OTO beleidsplan staat de ambitie verwoord, in de OTO jaarplannen wordt uitvoering gegeven aan deze ambitie door middel van activiteiten. 3.4 Crisiscommunicatieplan Voor goede communicatie bij een calamiteit is het van belang om alle interne en externe doelgroepen snel, regelmatig, eenduidig, consistent en geloofwaardig te informeren over de situatie. Hoe we dit doen is beschreven in het crisiscommunicatieplan, dat door het actiecentrum communicatie is opgesteld /24

11 4 Raamwerk Een slagvaardige organisatie kan elke calamiteit/ crisis het hoofd bieden. Deze slagvaardigheid wordt bereikt door zowel tijdens het voorbereiden op een calamiteit als tijdens het bestrijden van een calamiteit rekening te houden met een aantal uitgangspunten voor crisismanagement. Onderstaande uitgangspunten vormen de basis van het crisismanagement en zijn voor een deel gebaseerd op de ervaringen met in het verleden. 4.1 Flexibiliteit boven starheid Om efficiënt en slagvaardig op iedere calamiteit in te kunnen spelen, is een flexibele organisatie een vereiste. Een heldere coördinatiestructuur, waarin iedereen binnen de organisatie zijn eigen taak en werkwijze kent, verbetert de mogelijkheid tot en de snelheid van het inpassen van de benodigde flexibiliteit binnen de organisatie. Met andere woorden: een gestructureerde organisatie creëert de voorwaarden voor flexibiliteit van de organisatie, die op zijn beurt de efficiëntie en slagvaardigheid bij de bestrijding van calamiteiten mogelijk maakt. 4.2 Voortbouwen op de dagelijkse praktijk Crisismanagement is een logisch vervolg op de normale werkzaamheden binnen een organisatie. Tijdens een calamiteit moet het optreden zoveel mogelijk uitgaan van de normale, dagelijkse werkwijze. Dit betekent dat de taken die de leden van de calamiteitenorganisatie moeten uitvoeren in het verlengde liggen van hun dagelijkse werkzaamheden, met gebruikmaking van de contactpersonen in de dagelijkse netwerken. Voor de personele invulling van de calamiteitenorganisatie betekent dit dat medewerkers zoveel mogelijk worden ingezet op plekken waar ze van hun specifieke expertise en vakkennis gebruik kunnen maken. 4.3 Scheiding van taken en verantwoordelijkheden Om een goede coördinatie niet te frustreren is het noodzakelijk dat elk onderdeel van de calamiteitenorganisatie zich met zijn eigen taken bezighoudt. Wanneer dit niet gebeurt, bestaat de kans dat bepaalde activiteiten niet en andere dubbel worden uitgevoerd, met alle (coördinatie) problemen van dien. 4.4 Netcentrisch werken Kort gezegd houdt netcentrische informatievoorziening in dat operationele informatie niet wordt doorgegeven via hiërarchische lijnen, maar dat het zo snel mogelijk wordt gedeeld met iedereen voor wie de informatie relevant kan zijn. Dit leidt tot snellere en betere informatievoorziening. 4.5 Crisiscommunicatie Goede crisiscommunicatie staat voor het verspreiden van juiste, tijdige en begrijpelijke informatie over en tijdens een calamiteit. Hoe we de communicatie inzetten staat beschreven in het crisiscommunicatieplan (zie hoofdstuk 3 planvorming). 4.6 PBOB structuur Voor het bewaken van het overzicht, prioritering en maken we gebruik van de zogeheten PBOB structuur. Deze structuur houdt in dat de volgende aspecten onderzocht worden: Proces, Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming /24

12 4.7 Opschaling Het opstarten van de daadwerkelijke bestrijding van een calamiteit begint met een melding. De bestrijding kan in veel gevallen binnen de reguliere organisatie worden afgehandeld, maar het kan ook voorkomen dat de calamiteitenorganisatie moet worden ingezet. Dit moet dan in korte tijd vanuit de dagelijkse situatie geschieden. Dit heet opschalen. Het doel van deze opschaling is om snel over te kunnen gaan op het bestrijden van de calamiteit en duidelijkheid te verschaffen op welk hiërarchisch niveau er coördinatie plaatsvindt. De aard en omvang van de calamiteit, en de grootte en impact van de gevolgen bepalen de benodigde calamiteitenorganisatie. De complexiteit van de situatie en de bestrijding, de mediaaandacht, de intensiteit van de informatiestromen, de tijdsdruk zijn onder andere redenen voor hoger opschaling. De opschaling verloopt in verschillende coördinatiefasen. Fase 0: Waterwachtfase Fase 1: bestrijding van een (dreigende) calamiteit Fase 2: bestrijding van een (dreigende) calamiteit met bestuurlijke impact De uitwerking van de coördinatiefasen zijn te vinden in bijlage 4. Deze opschaling is nog niet conform landelijke eisen van de Unie van Waterschappen. De uniforme opschaling waterbeheerders heeft vergaande gevolgen voor de organisatie van het calamiteitenproces en is niet realiseerbaar in de korte tijd dat dit plan van kracht is. In het nieuw te schrijven calamiteitenplan van de fusieorganisatie wordt wel aan deze eisen voldaan. Naast onze eigen opschaling, zijn we ook afhankelijk van de opschaling van de veiligheidsregio s. De veiligheidsregio s maken gebruik van een GRIP-fasering (Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure). Deze GRIP fasering is nader uitgewerkt in bijlage 5. Wanneer de veiligheidsregio is opgeschaald en het waterschap nodig heeft voor deelname aan de rampbestrijding, schalen wij naar rato mee op. Dit kan andersom ook het geval zijn. Dus wanneer wij de veiligheidsregio nodig hebben, dat zij naar rato mee opschalen. De vertegenwoordiging van het waterschap bij de veiligheidsregio vindt plaats door middel van een Liaison. Dit kan in alle GRIP fases van toepassing zijn. Veiligheidsregio GRIP fase Aansturingsniveau I COPI waterwachtfase WRO coördinatiefase Aansturingsniveau II COPI + ROT 1 OT III COPI+ ROT+ GBT 2 BT IV COPI+ ROT + RBT 2 BT V COPI + ROT + RBT veiligheidsregio overschrijdend 2 BT /24

13 5 Organisatie De voorbereiding op calamiteiten wordt gedaan door het calamiteitenteam (koude fase). Dit team wordt aangestuurd door de calamiteitencoördinator. Het team is samengesteld uit specialisten verspreidt door de organisatie. Voor de bestrijding van calamiteiten (warme fase) is er een aparte organisatiestructuur opgebouwd, de calamiteitenorganisatie. De structuur van de calamiteitenorganisatie komt overeen met die van een projectorganisatie, dit betekent dat vanuit verschillende disciplines medewerkers met specifieke expertise en bevoegdheden evenals de benodigde middelen, worden ingezet. Alle medewerkers hebben voor hun functie in de calamiteitenorganisatie een aparte aanzegging. Hierbij is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij het functioneren binnen de normale organisatie. Binnen de calamiteitenorganisatie zijn er speciale sleutelfuncties benoemd. Deze worden bezet door sleutelfunctionarissen zij hebben vaak een coördinerende rol of een specifieke specialiteit (zie bijlage 7 voor een overzicht). Daarnaast zijn er met externe partijen afspraken gemaakt over inzet van personeel en materieel ten tijde van een calamiteit. Deze afspraken zijn vastgelegd in zo geheten Waakvlamovereenkomsten'. In bijlage 6 is de calamiteitenorganisatie weergegeven in een organisatieschema met beschrijving. De uitwerking van taken, invulling en aansturing is in de daaropvolgende tabel uitwerkt. 5.1 OTO Om de calamiteitenorganisatie goed te laten functioneren zijn speciale vaardigheden en specifieke kennis noodzakelijk. Om dit op niveau te brengen en te houden is er een opleiden trainen en oefenplan opgesteld (zie hoofdstuk 3 planvorming). De aanpak van dit plan is primair gericht op sleutelfunctionarissen. De inhoud uit dit calamiteitenplan en de verschillende calamiteitenbestrijdingsplannen worden vertaald in OTO-activiteiten /24

14 6 Netwerk Behalve het waterschap zijn er nog andere overheden die 'water' bevoegdheden hebben. Het betreft hier met name bevoegdheden met betrekking tot de inzameling van afvalwater, het grondwaterbeheer, het (nautisch) beheer van enkele havens en vaarwegen. Het Rijk in de persoon van de Minister van Verkeer en Waterstaat is politiek eindverantwoordelijk voor een goede waterstaatszorg en Rijkswaterstaat is beheerder van de Maas. De provincie is verantwoordelijk voor de waterstaatkundige organisatie op regionaal niveau. In het kader van grondwater ligt het strategisch beleid bij de provincie. In de provinciale waterverordening geeft de provincie instructiebepalingen aan het waterschap. Gemeenten verzorgen de inzameling en (deels) het transport van afvalwater en hebben een zorgplicht voor overtollig hemel- en grondwater in bebouwd gebied. Met België en Duitsland als buren van ons beheersgebied, hebben we soms ook te maken met internationale netwerkpartners. Wanneer er een calamiteit plaats vindt die gevolgen kan hebben voor onze buitenlandse partners, of vice versa, dan is een gezamenlijke aanpak van groot belang. In de voorbereiding op en tijdens calamiteiten vindt er afstemming plaats met deze buitenlandse partners. 6.1 Veiligheidsregio s De veiligheidsregio is het regionaal samenwerkingsverband tussen onder andere de gemeenten, politie, brandweer en Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR). De Veiligheidsregio is erop gericht bescherming te bieden tegen (gezondheids)risico's, rampen en crises. Gemeenten zijn daar zelf doorgaans te klein voor. Bovendien overschrijdt een ramp of crisis dikwijls een gemeentegrens. 6.2 Convenanten Goede samenwerking is van groot belang bij het bestrijden van calamiteiten. Om samenwerkingsverbanden te versterken hebben we de afgelopen jaren met verschillende partners convenanten afgesloten. 2001: Overeenkomst inzake het inzetten van door de gemeente beschikbaar gestelde personen bij het uitvoeren van kadebewakingsactiviteiten voor het Waterschap Roer en Overmaas. In 2001 is een overeenkomst getekend met verschillende Maasgemeentes over het inzetten van door de gemeente beschikbaar gestelde personen voor het uitvoeren van dijk bewakende activiteiten. De afspraken zijn opgenomen in 'Overeenkomst inzake het inzetten van door de gemeente beschikbaar gestelde personen bij het uitvoeren van kadebewakingsactiviteiten voor het Waterschap Roer en Overmaas'. 2006: Berichtgeving Hoogwater Maas Vanaf 2006 is er een convenant met betrekking tot de berichtgeving Hoogwater Maas. Het convenant is afgesloten met de twee Limburgse veiligheidsregio s (zuid en noord) en Rijkswaterstaat Limburg. Het doel is om bij hoogwater Maas op vaste tijden de (verwachte) waterstanden voor alle vaste meetpunten langs de Maas te verspreiden. Rijkswaterstaat zorgt in het hoogwaterseizoen voor de verzending van deze gegevens conform het convenant naar deze veiligheidsregio s en de Limburgse waterschappen (Roer en Overmaas en Peel en Maasvallei) /24

15 2012: Samenwerking in de rampenbestrijding en crisisbeheersing van de waterkolom Limburg In 2012 is er een convenant afgesloten met WPM, RWS, over samenwerking met de waterkolom Limburg. Het 'convenant tot samenwerking in de rampenbestrijding en crisisbeheersing van de waterkolom Limburg' heeft als doel het bereiken van een betere afstemming en een verdergaande samenwerking binnen de waterkolom. 2013: convenant Rijkswaterstaat en waterschappen in Limburg In 2013 zijn er afspraken gemaakt over samenwerking tussen de veiligheidsregio's, politie en regionale diensten van Rijkswaterstaat en waterschappen. Dit is vastgelegd in het convenant 'Rijkswaterstaat en waterschappen in Limburg.' 2013: convenant gezamenlijk meldpunt water Aansluitend op het convenant 'Samenwerking in rampenbestrijding en crisisbeheersing van de waterkolom Limburg' is het convenant 'Gezamenlijk meldpunt water' opgesteld. Hierin zijn afspraken vastgelegd over het centraal meldpunt voor water gerelateerde problemen, klachten en meldingen /24

16 7 Kwaliteitsborging Sinds 2011 hanteren we de landelijke ISO 9001 normen voor het borgen van onze kwaliteit. Het calamiteitenproces is een van de beschreven processen. Het hanteren van deze normen, zorgt ervoor dat het proces up to date blijft. Door de cirkel Plan/Do/Check/Act te blijven doorlopen borgen we onze kwaliteit en kunnen we in geval van calamiteiten tijdig, daadkrachtig en efficiënt optreden /24

17 Bijlage 1: Afkortingenlijst AC BT COPI FAZA GBT GHOR GIV GRIP GRS HWM LAC OC OL OT PB PBOB P&O RAC RBT RCC ROC ROT RWS RWZI VV WBL WPM WRO Actie Centrum Beleidsteam Commando Plaats Incident Facilitaire Zaken Gemeentelijk Beleids Team Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen Geografische Informatie Voorziening Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijdings Procedure Gemeentelijk Rampenstaf Hoogwater Maas Leider Actie Centrum Operationeel Centrum Operationeel Leider Operationeel Team Proces Bewaker Proces, Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming Personeel en Organisatie Regionaal Alarm Centrale Regionaal Beleids Team Regionaal Coördinatie Centrum Regionaal Operationeel Centrum Regionaal Operationeel Team Rijkswaterstaat Rioolwaterzuiveringsinstallatie Vice Voorzitter Waterschapsbedrijf Limburg Waterschap Peel en Maasvallei Waterschap Roer en Overmaas /24

18 Bijlage 2: Overzichtskaart beheersgebied WRO /24

19 Bijlage 3: Wettelijk kader De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu (artikel 21 van de Grondwet). De verplichting om een calamiteitenplan te hebben, staat in artikel 5.29 van de Waterwet (Wtw). Nadere eisen aan wat er minimaal in moet worden opgenomen, staat in artikel 5.3 van het waterbesluit (Wtb). Procedureel bevatten deze bepalingen enkel de verplichting dat het ontwerp voor commentaar moet worden toegezonden aan de Veiligheidsregio s (Artikel 16 Wet op de Veiligheidsregio s) in ons gebied. De overige procedureregels zijn de algemene regels voor besluiten uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) Waterwet Artikel De beheerder draagt zorg voor het houden van oefeningen in doeltreffend optreden bij gevaar. Tevens stelt hij voor de waterstaatswerken onder zijn beheer een calamiteitenplan vast, dat voldoet aan bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te stellen regels. 2. In het calamiteitenplan wordt de afstemming op crisisplannen als bedoeld in artikel 16 van de Wet veiligheidsregio s en voor het waterbeheer van belang zijnde rampbestrijdingsplannen, vastgesteld voor het gebied waarin de waterstaatswerken zijn gelegen, gewaarborgd. 3. Het ontwerp van een calamiteitenplan wordt in elk geval voor commentaar gezonden aan de besturen van de veiligheidsregio s waarbinnen de waterstaatswerken zijn gelegen. Waterbesluit Artikel 5.3 Het door de beheerder vast te stellen calamiteitenplan, bedoeld in artikel 5.29 van de wet, bevat ten minste: a. een overzicht van de soorten calamiteiten die zich in de watersystemen of onderdelen daarvan kunnen voordoen, waaronder een inventarisatie van de daarmee gepaard gaande risico s; b. een overzicht van te nemen maatregelen, met inbegrip van de maatregelen die voortkomen uit de voor de betreffende watersystemen geldende overstromingsrisicobeheerplannen, en het beschikbare materieel, benodigd om de onderscheidene calamiteiten het hoofd te bieden; c. een overzicht van de diensten, instanties en organisaties, die bij gevaar kunnen worden ingeschakeld; d. een beschrijving van het moment en de wijze van het door de beheerder informeren van burgemeesters en wethouders van de gemeenten waarbinnen de watersystemen of onderdelen daarvan zijn gelegen; e. een schema met betrekking tot de calamiteitenorganisatie van de beheerder; f. een meld- en alarmeringsprocedure; g. een overzicht waaruit blijkt op welke wijze de beheerder de kwaliteit van de calamiteitenorganisatie waarborgt /24

20 Bijlage 4: Coördinatiefasen Fase 0: Waterwachtfase, het dagelijks werk Het merendeel van de tijd is geen sprake van calamiteiten. Binnen de dagelijkse werkzaamheden kunnen wel kleine afwijkingen optreden van het normale beheer. Dergelijke beperkte gebeurtenissen vereisen vaak wel extra tijdsbesteding, maar kunnen verder relatief eenvoudig binnen de dagelijkse routine en structuur worden afgehandeld. Buiten kantooruren worden noodzakelijke maatregelen gecoördineerd door de waterwachtambtenaar. Per regio is een dienstdoende medewerker beschikbaar om kleinere problemen te verhelpen. Beeldvorming om te komen tot opschaling Aan de hand van een alarmeringswaarde of inschatting van de waterwachtambtenaar, wordt de OL ingeschakeld. De OL belegt een beeldvormingsoverleg om een inschatting te maken over de ernst van de situatie en neemt een beslissing te nemen tot opschaling. De verantwoordelijkheid tijdens fase 1 is in handen van de OL. Zolang er niet opgeschaald is ligt de verantwoordelijkheid en coördinatie bij de waterwachtambtenaar /24

21 Fase 1: bestrijding van een (dreigende) calamiteit Coördinatiefase 1 kenmerkt zich onder meer door het feit dat de gebeurtenis niet zonder meer in het kader van de normale taakuitoefening kan worden afgedaan. Het gaat hier om (dreigende) calamiteiten die qua gecompliceerdheid en/of omvang binnen de eigen organisatie een gecoördineerde aanpak vergen. Om de schade te beperken, worden alle maatregelen genomen die binnen het vastgestelde beleid mogelijk zijn. Fase 2: bestrijding van een (dreigende) calamiteit met bestuurlijke impact Coördinatiefase 2 kenmerkt zich indien er sprake is van een ernstige situatie die als een (dreigende) calamiteit kan worden aangemerkt en waarbij beslissingen moeten worden genomen, die buiten de bestaande beleidskaders vallen. Het Beleidsteam voorziet voor de duur van de (dreigende) calamiteit in de benodigde beleidsbeslissingen. Zo nodig maakt de voorzitter gebruik van de bijzondere bevoegdheden die hij heeft in geval van calamiteiten. Terug Schaling, nazorg en evaluatie Wanneer de situatie het toelaat wordt besloten om de calamiteitenorganisatie terug te schalen. Besluitvorming geschiedt door de voorzitter (van fase 2 naar 1), de operationeel leider (van fase 1 naar 0). Uiteindelijk is de bestrijding afgelopen. Dit betekent uitdrukkelijk niet dat alle activiteiten in het kader van de calamiteitenzorg zijn beëindigd. Een belangrijk aspect na de beëindiging van de daadwerkelijke bestrijding is de nazorg voor de eigen organisatie. Binnen de eigen organisatie kunnen bijvoorbeeld nabesprekingen worden gehouden voor de leden van de calamiteitenorganisatie, waarin aandacht wordt geschonken aan het verloop van de bestrijdingsactiviteiten, het hanteren van de diverse processen en procedures en de personele aspecten. Naast de interne nazorg is het belangrijk om samen met alle bij de bestrijding betrokken externe partijen te komen tot een gezamenlijke evaluatie van de calamiteit, waarbij het van belang is om binnen één evaluatie tot een integrale beeldvorming te komen. Op grond van het bepaalde in de Waterwet draagt het waterschap ieder geval zorg voor een analyse van het optreden wat heeft plaatsgevonden; de zogenoemde evaluatieverplichting. Het waterschap geeft aan welke leerpunten er zijn voor de calamiteitenorganisatie en op welke wijze deze leerpunten kunnen worden omgezet in resultaat. Ook in geval de voorzitter gebruik heeft gemaakt van noodbevoegdheden wordt een volledige analyse gemaakt van de gebeurtenissen. Nazorg, evaluatie en analyse worden geïnitieerd en gecoördineerd door de calamiteiten coördinator /24

22 Bijlage 5: GRIP fasering De GRIP-procedure ( Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure) is in Nederland een landelijke afspraak over de opschaling van incident- en rampenbestrijding voor gemeenten en hulpverleningsdiensten zoals brandweer, politie en Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (waaronder ambulancediensten). De procedures regelen opschaling op operationeel niveau op de plaats van het incident en daarnaast op bestuurlijk niveau van gemeente tot waar nodig zelfs landelijk. GRIP fasering Aanwezige niveaus I II III IV V Rijk COPI COPI + ROT COPI + ROT + GBT COPI + ROT + RBT COPI + ROT + RBT veiligheidsregio overschrijdend Nationale veiligheid in het geding GRIP I Het incident is lokaal van aard en op het incidentterrein wordt eventueel een Commando Plaats Incident (COPI) ingesteld. Daarin vervult de brandweer doorgaans een leidinggevende (lees coördinerende) rol. Op bestuurlijk niveau wordt geen actie ondernomen. GRIP II Bij incidenten met effect naar de omgeving ontstaat de noodzaak om de informatievoorziening voor bestuur en bevolking te coördineren, evenals de acties van de bij de bestrijding betrokken diensten. Er wordt een Regionaal Operationeel Team (ROT) met beperkte bezetting bemenst, onder leiding van de Operationeel Leider (OL). Het onderkomen van het ROT is het Regionaal Operationeel Centrum (ROC). De Regionale Alarm Centrale (RAC) van de brandweer alarmeert de burgemeester. Op basis van de verkregen gegevens besluit de burgemeester tot het alarmeren van (een deel van) de rampenstaf. Voor het waterschap bestaat, indien nodig, de mogelijkheid om zich door een liaison in het COPI en ROT te laten vertegenwoordigen. GRIP III Bij GRIP III zijn de effecten op de omgeving van dien aard dat invulling gegeven dient te worden aan de bestuurlijke component op gemeentelijk niveau. De Gemeentelijke Rampenstaf (GRS) wordt gealarmeerd en het ROT wordt uitgebreid met een voor de bestrijding noodzakelijke stafbezetting. De GRS draagt zorg voor de bestuurlijke afhandeling en de voorlichting aan de bevolking. GRIP IV Bij incidenten waarbij meerdere gemeenten zijn betrokken, zal een coördinerend burgemeester worden gealarmeerd die zorg draagt voor de noodzakelijke bestuurlijke afstemming inzake voorlichting en operationele inzet. Het bestuurlijk en operationeel optreden wordt gecoördineerd vanuit één regionaal centrum. Vanuit dit Regionaal Coördinatiecentrum (RCC) wordt het bestuurlijk optreden door de coördinerend burgemeester gecoördineerd en wordt de operationele leiding uitgevoerd door de Operationeel Leider (OL). Voor het waterschap bestaat, indien nodig, de mogelijkheid om zich door een liaison in het COPI en ROT te laten vertegenwoordigen /24

23 GRIP V Wanneer bij een incident of de vrees daarvoor meerdere veiligheidsregio s betrokken zijn, kunnen de voorzitters van deze veiligheidsregio s in gezamenlijkheid opschalen naar GRIP 5. De bronregio neemt in principe de coördinerende rol op zich. De voorzitter van de bronregio neemt niet de bevoegdheden van de overige betrokken voorzitters veiligheidsregio over. GRIP Rijk: Wanneer de nationale veiligheid in het geding is en er behoefte is aan sturing door het Rijk kan de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MSc) GRIP Rijk afkondigen. GRIP Rijk kan van kracht zijn in combinatie met GRIP 1 t/m 5 of zonder dat er sprake is van opschaling in de veiligheidsregio /24

24 Bijlage 6: Calamiteitenorganisatie met taken/ verantwoordelijkheden tabel Op het moment dat er sprake is van een (dreigende) calamiteit, wordt de calamiteitenorganisatie volgens het principe van opschaling (zie hoofdstuk 4 Raamwerk) ingevuld. Afhankelijk van de calamiteit kan de organisatie naar behoefte groter of kleiner worden. Actiecentra De calamiteitenorganisatie is opgebouwd uit verschillende actiecentra. Elk actiecentra is verantwoordelijk voor een deel van de calamiteitenbestrijding en wordt aangestuurd door de leider van het actiecentrum (LAC). Daarnaast bestaan er 2 adviesgroepen, die worden wanneer nodig om advies gevraagd. Operationeel Team De verantwoordelijkheid van de bestrijding van een calamiteit is in handen van de Operationeel Leider (OL). Hij wordt hierbij ondersteund door het Operationeel Team (OT), dit bestaat uit de leiders van de verschillende actiecentra, een procesbewaker en informatiemanager. In het OT overleg wordt besloten welke maatregelen genomen gaan worden. Operationeel Centrum Het operationeel centrum (OC) ondersteunt de calamiteitenorganisatie op het tactisch niveau. Het analyseert de situatie en de omgeving en het adviseert over maatregelen. Tevens worden hier uitvoeringsmaatregelen en inzet van de eigen organisatie geborgd. Beleids Team Wanneer er een situatie zich voordoet die buiten de beschreven (beleids-) kaders valt of in gevallen van bestuurlijke impact, dan neemt het Beleidsteam (BT) hier een beslissing over. Liaisons De vertegenwoordiging van ons waterschap bij de veiligheidsregio s wordt gedaan door Liaisons /24

25 Liaisons GBT/RBT Beleidsteam Calamiteitenorganisatieschema Operationeel Centrum Liaisons ROT Operationeel Team Maatregelen Planning en registratie GIV Informatie Procesbewaking P en O Actie Centrum Buiten Actie Centrum Ondersteuning Actie Centrum Hydrologie Actie Centrum Communicatie Actie Centrum Kadewacht Actie Centrum Beheer Actie Centrum WBL Adviesgroep Juridische Zaken Adviesgroep Kwaliteit Informatie Logistiek Pers Planning en registratie Receptie Adviseren Media watching Informeren/ adviseren Standaard Acties Automatisering Meten Online berichtgeving Centralisten GIV Inzameling/ transport Speciale Acties/ projecten FAZA Modellen/ voorspellen Callcentrum Kadewachten Toezicht/ handhaving Zuiveringen /24

26 Organisatieonderdeel Beleidsteam Operationeel Team Operationeel Centrum Actiecentrum Buiten Taken Bestaat uit Aangestuurd door het formuleren van beleid indien het bestaande beleid ontoereikend is het nemen van de beslissingen over de inzet van een (bestuurlijke) liaison naar de crisisstaf van een burgemeester of het Regionaal Beleid Team (RBT); aanvragen van personele en materiële bijstand van elders, voor zover dit niet geschiedt op operationeel niveau; zorgen voor de inbreng van prioriteiten van de functionele waterstaatskolom, van het waterschapsbeleid en de deskundigheid bewaken van het imago van Waterschap Roer en Overmaas communicatie met het dagelijks bestuur (en zo nodig de VV) het coördineren van de inbreng van verschillende actiecentra bij de bestrijdingsactiviteiten op tactisch niveau; vertalen van de strategie van het beleidsteam in een tactiek voor de actiecentra nemen van besluiten over door de actiecentra voorgelegde voorstellen/knelpunten zo nodig aanvragen van personele en materiële bijstand van elders het houden van overzicht, ook gericht op de toekomst; afstemming tussen de verschillende A's de communicatie strategie bepalen het borgen van uitvoeringsmaatregelen en inzet van de eigen organisatie informatiemanagement het uitvoeren en coördineren van operationele bestrijdingsacties Voorzitter WRO, directeur, OL, PB, LAC communicatie OL, PB, alle La's en evt. specialist adviesgroep Maatregelen, planning en registratie, GIV, procesbewaking, informatie, P&O Informatie, logistiek, planning en registratie, standaard acties, speciale acties en projecten Voorzitter WRO Operationeel leider (OL) Operationeel leider (OL) Leider actiecentrum (LAC) Buiten /24

27 Organisatieonderdeel Actiecentrum Ondersteuning Actiecentrum Hydrologie Actiecentrum Communicatie Actiecentrum Kadewacht Taken Bestaat uit Aangestuurd door het uitvoeren en coördineren van ondersteuningszaken zoals automatisering, gebouwenbeheer, kantoorinrichting, catering, etc. tisering, FAZA Receptie, automa- het beantwoorden van en adviseren over alle hydrologische vraagstukken Adviseren, meten, modellen en voorspellen het uitvoeren en coördineren van zowel interne als externe communicatie. Pers, media matching, online berichtgeving, cal centrum het inspecteren en controleren van waterkeringen en omgeving Centralisten, opnemen van peilschalen kadewachten doormelden van meldingen aan centralisten Leider actiecentrum (LAC) Ondersteuning Leider actiecentrum (LAC) Hydrologie Leider actiecentrum (LAC) Communicatie Leider actiecentrum (LAC) Kadewacht Actiecentrum Beheer Actiecentrum WBL Adviesgroep Juridische zaken Adviesgroep waterkwaliteit het beantwoorden van en adviseren over alle vraagstukken betreffende handhaving/ toezicht en vergunningen het beantwoorden van en adviseren over alle vraagstukken betreffende zuiveringen en transportleidingen Adviseert het operationeel team met specialistische kennis op het gebied van juridische aspecten Adviseert het operationeel team met specialistische kennis op het gebied van waterkwaliteit Informeren/adviseren, GIV, handhaving en toezicht Inzameling/ transport, zuiveringen Juridische specialisten Waterkwaliteit specialisten Leider actiecentrum (LAC) Beheer Leider actiecentrum (LAC) WBL aanspreekpunt adviesgroep juridische zaken aanspreekpunt adviesgroep waterkwaliteit /24

28 Sleutelfunctionaris Taak/ verantwoordelijkheden Voorzitter WRO Geeft leiding aan BT, vervult de rol van liaison bij een RBT Besluit tot opschaling fase 2 Liaison Verzorgt de verbinding tussen het waterschap en de veiligheidsregio Operationeel leider Besluit tot opschaling fase 1 Geeft leiding aan de calamiteitenorganisatie Schakel tussen BT en OT en tussen OT en liaisons Procesbewaker (PB) Ondersteunt de OL Bewaakt het proces Is contactpersoon naar externe netwerkpartners op het gebeid van rampenbestrijding Werkt de PBOB structuur uit Leider actiecentrum buiten Geeft leiding aan het actiecentrum buiten Leider actiecentrum ondersteuning Geeft leiding aan het actiecentrum ondersteuning Leider actiecentrum hydrologie Geeft leiding aan het actiecentrum hydrologie Leider actiecentrum communicatie Geeft leiding aan het actiecentrum communicatie Bepaald de communicatiestrategie bij de voordoende calamiteit Leider actiecentrum kadewacht Geeft leiding aan het actiecentrum kadewacht Verzorgen de inzet en coördinatie van centralisten en kadewachten Leider actiecentrum beheer Geeft leiding aan actiecentrum beheer Leider actiecentrum WBL Geeft leiding aan actiecentrum WBL Aanspreekpunt adviesgroep Is eerste aanspreekpunt namens de adviesgroep juridische zaken juridische zaken Aanspreekpunt adviesgroep Is eerste aanspreekpunt namens de adviesgroep kwaliteit kwaliteit Waterwachtambtenaar Is vóór opschaling (buiten kantooruren) verantwoordelijk voor het oplossen van meldingen /24

29 Bijlage 7: Netwerkoverzicht In dit netwerkoverzicht staan de belangrijkste partners bij de planvorming als voorbereiding op calamiteiten. Aan deze partners wordt voor een consultatieronde een exemplaar toegezonden. Naam instantie Adres Plaats Waterschapsbedrijf Limburg Postbus AH Roermond Waterschap Peel en Maasvallei Postbus RJ Venlo Rijkswaterstaat Zuid Nederland Postbus MA Maastricht Veiligheidsregio Zuid-Limburg Postbus ZG Margraten Veiligheidsregio Limburg Noord Postbus AA Venlo Gedeputeerde Staten van Limburg Postbus MA Maastricht Gemeente Beek Postbus AA Beek Gemeente Brunssum Postbus AG Brunssum Gemeente Echt-Susteren Postbus AL Echt Gemeente Eijsden- Margraten Postbus ZG Margraten Gemeente Gulpen-Wittem Postbus AB Gulpen Gemeente Heerlen Postbus AA Heerlen Gemeente Kerkrade Postbus AP Kerkrade Gemeente Landgraaf Postbus AA Landgraaf Gemeente Maasgouw Postbus AA Maasbracht Gemeente Maastricht Postbus BZ Maastricht Gemeente Meerssen Postbus AB Meerssen Gemeente Nuth Postbus AA Nuth Gemeente Onderbanken Postbus CB Schinveld Gemeente Roerdalen Postbus ZH St. Odiliënberg Gemeente Roermond Postbus AX Roermond Gemeente Schinnen Postbus ZH Schinnen Gemeente Simpelveld Postbus ZG Simpelveld Gemeente Sittard-Geleen Postbus AA Sittard Gemeente Stein Postbus AA Stein Gemeente Vaals Postbus AL Vaals Gemeente Valkenburg a/d Geul Postbus AZ Valkenburg a/d Geul Gemeente Voerendaal Postbus ZG Voerendaal /24