werkdocument rljksdienst voor de ijsselmeerpolders ... 1: -*

Transcriptie

1 ,.... 1: -* I ministerie van verkeer en waterstaat rljksdienst voor de ijsselmeerpolders werkdocument I Verslag van de mondelinge enqucte in 1983, onder 35 bedrijven op bedrijventerreinen in Almere door drs. J.W.I. Fels f ebruari Cds postbus AP lelystad srnedinghuis zuiderwagenplein 2 tel.(03200) telex 40115

2 Blz. 1. INLEIDING 7 2. VERSLAG Datum van operationeel worden van het bedrijf Oorspronkelijke vestigingsplaats van de bedrijven en aard van het bedrijf in Almere De locatie van de 35 bedrijven op de diverse bedrijventerreinen in Almere Type pand waarin de bedrijven gehuisvest waren Voornaamste redenen voor vestiging in Almere De "push-factoren" van de oorspronkelijke vestigingsplaats De "pull-factoren" van Almere De wijze waarop de aandacht op Almere gevestigd werd Andere onderzochte vestigingsplaatsen,naast Almere bestudeerd en de redenen waarom men daar niet is heengegaan Duur van het vestigingsplaatsonderzoek van de ondernemer Vestigingsplaats van de financisle relaties van de bedrijven (bank en accountant) na de bedrijfsverplaatsing naar Almere Is Uw bedrijf reeds eerder verhuist geweest? Beoordeling van de vestigingsprocedure van de R.1J.P Commentaar van ondernemers op de procedure van de Z.IJ.P., waaronder Welstand en andere instanties Gegevens over het personeel Vergelijking van het aantal personeelsleden bij de bedrijven tussen 1982 en Grootte-verdeling van de personeelsbezetting van de bedrijven in Het aantal vrouwelijke personeelsleden Het aantal "kantoorfuncties" in deze bedrijven De scholingsgraad/opleidingsniveau van het personeel Het aantal personeelsleden woonachtig in Almere Woonplaatsen van het personeel, niet woonachtig in Almere Aantal buitenlandse werknemers Wijze van vervoer van werknemers in en naar Almere Vestigingsplaats van de leveranciers/opdrachtgevers van de bedrijven (qua omzet) Het afzetgebied van de bedrijven (qua omzet) Wijze van aan- en afvoer van grondstoffen en goederen De wijze van aanvoer De wijze van afvoer der producten Invoering van nieuwe producten of productiemethoden in Almere Verbeteringen op de bedrijventerreinen in Almere t.0.v. de vorige vestigingsplaats Minder gunstige vestigingsaspecten op de bedrijventerreinen in Almere fIN

3 INHOW Blz. Uitbreidingsmogelijkheden van her bedrijfsleven in het bedrijfspand in Almere Werkzaamheden voor andere bedrijven of instellingen in Almere Omzet-ontwikkeling van de bedrijven Ontwikkeling van het netto-winstpercentage Het eigen vervoer van de bedrijven Wat is er gebeurd met het achtergebleven pand in Uw vorige vestigingsplaats? Globale samenstelling van de kosten Lidrnaatschap van de Vereniging Bedrijfskring Almere Wat vindt U belemmerend in Almere en wat zou U hierin veranderdwillen zien? Inkomens-opbouw van het personeel Indien U alles vooraf had geweten over het verhuizen van Uw bedrijf naar Almere, was U dan toch nog verhuist in deze tijd van economische recessie? Hoe is Uw bedrijf buiten de polder bekend? Hoe vindt U de bereikbaarheid van Almere, landelijk en in Almere zelf? 3. ADDITIONELE INFORMATIE OVER DE BEZOCHTE BEDRIJVEN De lengte van de totale vestigingsprocedure die de bedrijven doorlopen, vanaf het eerste gesprek tot en met het operationeel worden van het bedrijf in Almere Datum en plaats van oprichting van de bedrijven De verhouding uitgegeven terrein per onderneming en het bebouwde oppervlakte (het bebouwingspercentage) FinanciEle gegevens De investeringskosten van de bedrijven die een eigen pand in Almere hebben laten bouwen De investeringskosten van de import/groothandelsbedrijven De investeringskosten van de industrizle bedrijven De investeringskosten van de overige bedrijven Vergelijking van de totale uiteindelijkeinvesteringskosten zoals vermeld tijdens de enquzte vergeleken met de investeringskosten zoals weergegeven op het vestigingsaanvraagformulier De kosten per arbeidsplaats bij bedrijven die een eigen bedrijfspand in Almere hebben laten bouwen De verhouding eigen : vreemd vermogen in 1983 Het bedrag ontvangen door de bedrijven aan W.I.R. en R.0.T.-premies 4. SAMENVATTING SUMMARY VRAGENFORMULIER VOOR BEDRIJVEN GEVESTIGD IN ALMERE 45

4 1. INLEIDING Deze enqucte, gehouden in de laatste 4 maanden van 1983, beoogt een indruk te geven omtrent de situatie van het bedrijfsleven in Almere in Hiertoe werden 35 gesprekken gevoerd met ondernemers gevestigd op de bedrijventerreinen van Almere-Haven (De Steiger), Almere- Stad (Markerkant en s and st ad) en De Vaart I en 11. Er worden jaarlijks steeds andere bedrijven bezocht, die recentelijk in Almere gevestigd zijn. Als basis voor deze enquete diende een vragenlijst, welke in 1983 een aantal veranderingen te zien gaf t.0.v. die in 1982 gehanteerd. Nieuwe vragen hadden 0.m. betrekking op een aantal financiele aspecten, zoals de ontvangen W.I.R. en R.0.T.- premies, de huidige vermogensverhoudingen van de bedrijven en de brutoinkomens van het personeel. Daarnaast werd de vragenlijst uitgebreid met 0.m. vragen over de bekendheid van het bedrijf buiten de polder en de bereikbaarheid van het bedrijf landelijk en in Almere zelf. Aan de andere kant werden een aantal vragen geschrapt, die minder relevant waren geworden of waarop nauwelijks respons kwam. Als voorbeeld hiervan is de volgende vraag geschrapt: "Hoeveel personeelsleden zijn betrokken bij Uw bedrijf en hebben inmiddels een woning gekregen in Almere?" In de beginfase van Almere ( ) kwam het regelmatig voor dat mensen het bedrijfsleven gebruikten om een woning in Almere te krijgen en vervolgens hun baan opzegden. Door de economische recessie kwam dit echter steeds minder voor. Van de 35 bedrijven kwamen er 13 (37%) uit de importfgroothandelssector, 6 uit de industrizle sector (17%). 6 uit de bouw/aannemerij (17%). 4 uit de automobiel/garage sector (1 1%) en tenslotte was er een categorie "overige bedrijven" (nl. 6, 17%). De groothandel neemt in zijn totaliteit, qua aantal bedrijven, ongeveer 35% van de economische structuur in Almere voor zijn rekening, terwijl de industriele sector ongeveer 9% voor zijn rekening neemt (in 1982). Uit de resultaten van de E.R.B.0.-enqucte 1983 (Enqucte Regionale Bedrijfs 0ntwikkeling)bleek 0.m. dat landelijk gezien de werkgelegenheid in het bedrijfsleven in 1983 met 2,2% is teruggelopen t.0.v. 3,1% in Voor Almere blijkt dit cijfer uit deze enqucte in % te bedragen t.0.v. 4% in Ofschoon het aantal arbeidsplaatsen in de bedrijven in Almere dus nog steeds een teruggang te zien geeft, is dit cijfer procentueel reeds gehalveerd. Over de omzet-ontwikkeling in het bedrijfsleven in Almere kan het volgende vermeld worden. Ongeveer 50% van de bedrijven vertoonde een omzet-stijging (in 1982: 31%), ongeveer 32% had een min of meer stabiele omzet (in 1982: 19%) en 18% had een omzet-daling(in 1982: 50%). Vergeleken met 1982 is er dus een duidelijke positieve omzet-ontwikkeling te zien in Almere. Ook landelijk is er volgende de E.R.B.0.- enqucte in 1983 een lichte verbetering van de omzetontwikkeling, voora1 bij de dienstensector en de grote bedrijven, te constateren. De ontwikkeling van het netto-winstpercentage (dit is de winst, na aftrek van belastingen, als percentage van de omzet) gaf het volgende beeld te zien. Ongeveer 36% van de bedrijven vertoonden hierin een stijging t.0.v. 1982, 36% gaf op dat dit percentage ongeveer gelijk was gebleven en bij 27% daalde dit percentage t.0.v

5 Ter vergelijking: in 1982 had ongeveer 60% een dalend percentage t.0.v Er waren in bedrijven (11%) die verlies leden, deze 4 bedrijven kwamen uit verschillende sectoren. Verwacht werd dat in 1984 bij 2 van deze 4 geen verlies meer geleden zou worden. A1 met a1 is er t.a.v. de winstgevendheid van het bedrijfsleven in Almere een positieve omslag te bespeuren in In de E.R.B.0.-enqugte 1983 wordt hierover gezegd: "De stijgende trend in het aantal verliesgevende bedrijven is in 1983 omgebogen in een dalende". Tenslotte flog een enkele opmerking over de vermogensverhoudingenbij de 35 bedrijven. De verhouding eigen : vreemd vermogen bedroeg hierbij in 1983 gemiddeld: 39% : 61% tot 36% : 64% in 1982, landelijk bedroeg deze vermogensverhouding in 1981: 32% : 68%. Ofschoon bij dit gegeven bedacht moet worden dat in 1982 andere bedrijven bezocht werden dan in 1983, is deze ontwikkeling toch positief te-noemen. De import/ groothandelbedrijven hadden in 1983 een vermogensverhouding van 51% : 49% (landelijk lag deze verhouding in 1981 op 23% : 77%). De industrigle bedrijven hadden in 1983 de volgende verhouding: 15% : 85% (landelijk bedroeg dit voor de industrie in 1981: 23% : 77%). De situatie van het bedrijfsleven zoals die aangetroffen werd bij de 35 bedrijven in Almere is dus duidelijk minder somber gestemd dan die aangetrof f en werd bij de (andere)bedrijven in het jaar Ook dit jaar is m.b.v. archiefmateriaal een aantal gegevens van de bedrijven bestudeerd. Voor de gedetailleerde uitkomsten van deze enqugte wordt verwezen naar hoofdstukken 2 en3,voor de samenvatting naar hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 bevat een bondige Engelse samenvatting en de vragenlijst wordt achteraan het rapport gegeven.

6 Evenals in vorige verslagen zullen hierna, zoveel mogelijk in chronologische volgorde, de resultaten worden weergegeven aan de hand van de vragenlij st Datum van operationeel worden van het bedrijf De 35 bezochte bedrijven werden in de volgende kwartalen operationeel in Almere : - derde kwartaal 1978 : 1 bedrijf - eerste kwartaal 1980 : 3 bedrijven - vierde kwartaal 1980 : 1 bedrijf - eerste kwartaal 1981 : 1 bedrijf - tweede kwartaal 1981 : 2 bedrijven - derde kwartaal 1981 : 3 bedrijven - vierde kwartaal 1981 : 2 bedrijven - eerste kwartaal 1982 : 4 bedrijven - tweede kwartaal 1982 : 2 bedrijven - derde kwartaal 1982 : 2 bedrijven - vierde kwartaal 1982 : 6 bedrijven - eerste kwartaal 1983 : 5 bedrijven - tweede kwartaal 1983 : 1 bedrijf - derde kwartaal 1983 : 2 bedrijven Van de bezochte bedrijven werd 63% in 1982 of later operationeel in Almere. Het "oudste" bedrijf dat bezocht werd,was reeds 5 jaar in Almere gevestigd Oorspronkelijke vestigingsplaats van de bedrijven en aard van het bedrijf in Almere.. Van de 35 bedrijven waren' er 10 uit Amsterdam afkomstig. Evenals in 1982 blijkt de stadamsterdam de grote donor te zijn t.a.v. bedrijfsverplaatsingen naar de groeikern Almere. Deze 10 bedrijven kunnen nog als volgtnaar stadsdeel onderverdeeld worden (zie kaart 1) : stadsdeel 0 (binnenstad) : 4 bedrijven stadsdeel 1 (oud-west): 2 bedrijven stadsdeel 3 (oud-oost) : 1 bedrijf stadsdeel 4 (nieuw-oost) : 2 bedrijven stadsdeel 9 (westelijk havengebied): 1 bedrijf. De binnenstad geeft de grootste concentratie aan,evenals in vorige jaren. Van deze 10 bedrijven zijn er 5 in hun totaliteit.verplaatst, in 4 andere gevallen werd vanuitamsterdam in Almere een filiaal-vestiging opgericht. Tenslotte werd 1 ielfstandige onderneming vanuit Amsterdam,. in Almere opgericht.. Uit de regio Gooi- en Vechtstreek kwamen 5 bedrijven.' ~nalle 5 gevallen betreft het hier gehele verplaatsingen van het bedrijf naar Almere... Uit "overig" provincie Noord-Holland kwamen 4 bedrijven,,waarvan in een tweetal gevallen een filiaal in Almere werd opgericht...

7 Verder kwamen er nog 3 bedrijven uit de regio Zwolle (3 filialen in Almere), 3 uit Lelystad (3 filialen in Almere) en 2 bedrijven uit de provincie Utrecht ( 2 filialen in Almere). Tenslotte werden er 6 bedrijven in Almere opgericht en kwam er 1 filiaal uit Harderwijk, 1 filiaal uit ene emu id en en 1 filiaal uit Dronten. De 35 bezochte bedrijven kunnen dus als volgt naar type worden ingedeeld: 17 filiaal-vestigingen in Almere; 12 totale bedrijfsverplaatsingen; - 6 nieuwe bedrijven in Almere opgericht. Het grote aantal filiaal-vestigingen in 1983 bezocht, is aanmerkelijk hoger dan in vorige jaren. Een verklaring hiervan kan gelegen zijn in het feit dat Almere een zodanige bouwomvang heeft bereikt dat het een drempelwaarde t.a.v. filiaal-vestiging heeft overschreden. Het overgrote deel van deze filiaal-vestigingen is gevestigd in een huurpand. Dit kan erop duiden dat men eerst de markt in Almere wil aftasten, alvorens een eigen bedrijfspand te (laten) bouwen. Het risico van een filiaal, speciaal in een huurpand, is oak geringer dan bij een totale bedrijfsverplaatsing De locatie van de 35 bedrijven op de diverse bedrijventerreinen in Almere De 35 bedrijven waren op de volgende bedrijventerreinen gesitueerd: De Vaart I : 9 bedrijven De Vaart I1 : 10 bedrijven Almere-Stad: Markerkant : 6 bedrijven Randstad : 6 bedrijven Almere-Haven: De Steiger : 4 bedrijven Aangezien er nogal wat opschuivingsprocessen bij de bezochte bedrijven werden geconstateerd, wordt hieronder weergegeven in wat voor type pand men gehuisvest was: - in huurpanden: 18 bedrijven; - in nieuwe bedrijfspanden: 11 bedrijven; - in panden opgekocht van failliet gegane bedrijven: 6 bedrijven. Er wordt dus duidelijk minder geinvesteerd in nieuwe bedrijfspanden dan in vorige jaren. Deze tendens is pas in de bedrijfsbezoeken van 1983 duidelijk zichtbaar geworden. De reeds bestaande kooppanden kunnen voor een aanzienlijk lager bedrag worden gekocht dan bij zelf bouwen het geval zou zijn. In een aantal gevallen valt te constateren. dat dit de doorslag heeft gegeven tot verplaatsing van het bedrijf naar Almere. Speciaal geldt dit voor die bedrijven die in een vorig stadium reeds belangstelling hadden voor vestiging in Almere, maar zich teruggetrokken hadden vanwege de economische recessie.

8 2.5. Voornaamste redenen voor vestiging in Almere De , "push-factoren" van de oorspronkeliike vestigjhggpiaats De redenen waarom men uit de vorige vestigingsplaats vertrok, worden hieronder opgesomd:.. - ruimtegebrek in de vorige vestigingsplaats (10 x vermeld, waarvan 4 x door bedrijven uit Amsterdam en 4 x door bedrijven uit 't Gooi). Dit was ook de meest geciteerde reden vanaf 1979;.. - verspreide vestigingen in de vorige vestigingsplaats, hetgeen bedrijfseconomisch ongunstig is (2 x vermeld door bedrijven uit Amsterdam) ; - pand kan financieel goed verkocht worden (1 x vermeld); - pand zou gesloopt worden ( 1 x vermeld); - pand is afgebrand in vorige vestigingsplaats (1 x vermeld). Bij filiaal-vestigingen en nieuwe vestigingen in Almere was deze vraag minder goed van toepassing De ----"pull-factoren"... van Almere De aantrekkingskracht van Almere werd door de bedrijven als volgt weergegeven (meerdere antwoorden per bedrijf kwam regelmatig voor):.. - Almere is een groeikern (continuering van het werk): door 8 bi-.' drijven vermeld. (In 1982 werden de gunstige financizle regelingen,.. zoals de W.I.R. en de R.O.T. het meest vermeld, nl. 11 x.) Deze reden van continuering van het werk in Almere werd opvallend,. vaak gegeven (nl. 13x) door bedrijven die eenfiliaal in ~lmere,. hadden opgericht. - Almere ligt centraal in Nederland: door9 bedrijven.vermeld.(~n 1982 kwam deze reden ook als tweede op de ranglijst voor.) Deiereden werd 0.m. door 5 bedrijven uit'hsterdam opgegeven. - De mogelijkheid grond (goedkoop) te. kopen (geen erfpacht) : 9 x vermeld, waarvan 3 x door bedrijven uit Amsterdam. - De financizle regelingen die in Almere gelden (w.i.r. en R.O.T.) : 7 x vermeld. - De beschikbare huurhallen in Almere:,3 x vermeld. - Almere ligt dichtbijhsterdam: 2 'x vermeld door bedrijven uit, ' Amsterdam. - De mogelijkheid om een pand uit een faillissement te kopen: 1 x ver- meld De wijze waarop de aandacht op Almere gevestigd werd..,. De wijze waarop Almere bijde ondernemers in de belangstelling kwam, waren:,. - bedrijfwas reeds bekend' met de polder (soms woonden.werknemers reeds in Almere voordat bedrijf erheen ging): 10 x verheld. (In 1982 werd als voornaamste reden via advertenties van de R.1J.P. 6 x opgegeven.); - via zakenrelaties die reeds in ~lmeke gevestigd waren of er.heen gingen: 7 x vermeld; - via de krant: 6 x vermeld (0.a. De Telegraaf, 2 x);.,

9 via bouwactiviteiten in de polder: 4 x vermeld; via de makelaar: 3 x vermeld; via contacten met de R.1J.P.: 3 x vermeld; - via faillissement van vorige bedrijf in Almere: 2 x vermeld; - via de Z.1J.P. (gemeente ~lmere): 1 x vermeld Andere onderzochte vestig~hggp~a_atsen, ggast Alme~eeb_e~fu-d_eeed_, en de redenen waarom men daar niet is heengegaan In tegenstelling tot vorige bedrijfsenqugtes, kwam er op deze vraag weinig respons. Zeventien bedrijven antwoorden dat men, naast Almere, g66n andere vestigingsplaatsen had bestudeerd. De groeikern Almere met de vele bouwactiviteiten vormde een duidelijkeredenom zich aldaar te vestigen. Vijf bedrijven uit Amsterdam afkomstig,gaven op dat men naar Amste I11 bedrijventerrein had gekeken, maar dat de erfpacht aldaar als bezwaar gezien werd. Verder had 1 bedrijf uit Amsterdam ook nog gekeken naar Hoofddorp (geen R.O.T.) en naar Nieuwegein (slechte ligging t.0.v. Amsterdam). Lelystad en Maarsenbroek werden ook 1 x vermeld, maar lagen te ver weg van Amsterdam. Een bedrijf uit Badhoevedorp meldde dat men gekeken had naar 's-hertogenbosch (afstand te groot t.0.v. woonplaatsen van het personeel), Amste 111 (erfpacht) en Weesp (waar het bedrijventerrein moeilijk bereikbaar was). Een bedrijf uit Zwanenburg meldde dat men Alphen aan de Rijn en Zoeterwoude bestudeerd had (te duur) en Lelystad (te ver weg). Uit 't Gooi meldden 3 bedrijven dat men de erfpacht in Huizen als bezwaar ervoer. Tenslotte meldde 1 bedrijf uit Harderwijk dat men de voorkeur gaf aan Almere boven Lelystad, omdat Almere een hogere taakstelling qua inwoners had Duur van het vestigingsplaatsonderzoek van de ondernemer Bedoeld wordt hier de totale tijdsduur van het afwegen van alle vestigingsplaats-alternatieven, alvorens men definitief besloot naar Almere te verhuizen. Allereerst wordt de tijdsduur bekeken van de 17 bedrijven die opgaven geen alternatieve vestigingsplaatsen te hebben bestudeerd. Het betreft hier dus de tijd die het bedrijf opgaf om Almere als vestigingsplaats te bestuderen alvorens men de beslissing nam. De uitkomsten hiervan zijn als volgt: r Tabel 1. Duur van het vestigingsplaatsonderzoek - -- < 4 jaar : 2 bedrijven l ( 2 jaar : 1 bedrijf 4 jaar : 1 bedrijf 2 jaar : 2 bedrijven 4 <I jaar : 1 bedrijf )2 jaar : 1 bedrijf 1 jaar : 4 bedrijven n.v.t. : 5 bedrijven

10 De uitkomsten van de I8 bedrijven die we1 alternatieve vestigingsplaatsen hadden bestudeerd, waren als volgt:,, Tabel 2. Duur van het vestigingsplaatsonderzoek (3 maanden : 5 bedrijven 1 jaar : 2 bedrijven 3 maanden ( 1 jaar : 2 bedrijven 2 jaar : 3 bedrijven 1 jaar : 2 bedrijven ) 2 jaar : 2 bedrijven 4 ( 1 jaar : 2 bedrijven In tegenstellingtotwatmenin eerste instantie zou denken, namen relatief veel bedrijven (nl: 5),die ook andere vestigingsplaatsen bestudeerd hadden, binnen 3 maanden reeds een besluit om zich in Almere te vestigen. Deze 5 bedrijven zijn allen in een huurhal gevestigd in Almere. Dit geldt tevens voor de 2 bedrijven die er 3 maanden < 1 jaar overdeden alvorens het besluit te nemen zich in Almere te vestigen Vestigingsplaats vande financigle relaties van de bedrijven (bank en accountant) na de bedrijfsverplaatsing naar Almere Op deze vraag werd door de 10 bedrijven uit Amsterdam (waarvan er 5 in hun geheel zijn verplaatst en 4 filiaal-vestigingen in Almere werden opgericht) als volgt geantwoord: Tabel 3. Locatie van bank en accountant van 10 bedrijven uit Amsterdam na migratie naar Almere Bank in A 'dam - 5 bedri jven k Opvallend is dat geen van deze bedrijven een accountants-relatie in Almere heeft opgebouwd. We1 is de helft van (geografische) bankrela-. ~ tie veranderd, ofschoon men niet van bank zelf verandert. Ongeveer hetzelfde beeld werd waargenomen in 1982,bij de bedrijven uit Amsterdam. Accountant in A'dam 7 bedrijven Bank in Almere 5 bedrijven Accountant in Almere geen.bank elders geen Accountant elders 3 bedrijven (Amstelveen, Haarlem, Wormerveer),... De 5 bedrijven uit 't Gooi en Vechtstreek, die in hun totaliteit naar Almere verhuisd waren, hadden de volgende financigle relaties (zie tabel 4) : , -.',!.**

11 Tabel 4. Locatie van bank en accountant van 5 bedrijven uit 't Gooi en Vechtstreek na migratie naar Almere Bank in Gooi- en Vechtstreek - Accountant in Gooi- en Vechts treek Bank in Almere Accountant in Almere Bank elders Accountant elders, > 1 bedrijf 1 bedrijf 4 bedrijven 1 bedrijf geen 3 bedrijven (Ams telveen, Apeldoorn, Vleuten) De 5 bedrijven uit 't Gooi en Vechtstreek blijken veelal een bankrelatie in Almere te hebben, terwijl hun accountant veelal buiten Almere en Gooi- en Vechtstreek gevestigd is. De 20 resterende bedrijven, waarvan velen een filiaal in Almere hadden opgericht, hadden de volgende financigle relatie: I Tabel 5. Locatie van bank en accountant van de overige 20 bedrijven Bank in Almere Accountant in Almere Bank elders Accountant elders 8 bedrijven 4 bedrijven 12 bedrijven W.V. 3 in Lelystad, 2 in Zwolle en 2 in Dronten 16 bedrijven W.V. 3 in Zwolle, 3 in Harderwijk, 3 in Kampen en 2 in Badhoevedorp Deze 20 resterende bedrijven houden hun oorspronkelijke financigle relaties dus veelal vast. Van de 35 bezochte bedrijven hebben dus 17 bedrijven (f 50X) hun bankrelatie in Almere en 5 bedrijven (14%) hun accountant in Almere.. Evenals in 1982 blijkt ook nu dat het bedrijfsleven niet snel geneigd is van accountant te veranderen, hetgeen logisch is uit continuiteitsoverwegingen Is Uw bedrijf reeds eerder verhuist geweest? Teneinde de mobiliteit van bovengenoemde bedrijven te bestuderen, werd deze vraag gesteld. Van de 10 bedrijven uit Amsterdam bleken er 5 niet eerder verhuist te zijn geweest. De 5 overige bedrijven uit Amsterdam hadden het volgende "verhuispatroon" reeds achter de rug: - in 1969 opgericht te Amsterdam. In 1976 van Amsterdam-West naar Westelijk Havengebied en in 1983 naar Almere; - in 1924 opgericht in Amsterdam. In 1950 naar Diemen, in 1960 naar

12 Maarssen, in 1970 naar Amsterdam en in 1982 naar Almere; - in 1928 opgericht in Amsterdam. Van binnenstad Amsterdam naar Amstel 11 in In 1982 gedeeltelijk naar Almere; - in 1928 opgericht in Amsterdam. In 1946 wordt naast het bestaande pand een ander pand in gebruik genomen. In 1953 verhuist het bedrijf naar Amsterdam-Oostelijk havengebied. In 1983 wordt een filiaal in Almere geopend; - in 1950 in Amsterdam opgericht. In 1965 binnen Amsterdam verhuist naar Oud-Oost. In 1980 door brand verhuist naar Almere. Van de 5 bedrijven uit 't Gooi en Vechtstreek bleken er 3 reeds eerder verhuist te zijn geweest, alvorens men naar Almere migreerde. Per bedrijf was dit "verhuispatroon" als volgt: - bedrijf opgericht in in Bussum.. In 1978 verhuist naar Hilversum. In 1982 naar Almere; - bedrijf opgericht in 1948 in Bussum. Naar Naarden verhuist in Binnen Naarden verhuist in 1973 en in In 1982 naar Almere; - bedrijf opgericht in 1965 te Laren (N.H.). In 1977 van Laren naar Baarn verhuist. In 1979 naar Huizen (N.H.) verhuist. In 1981 naar Almere. Het "verhuispatroon" van de bedrijven uit Amsterdam zag er globaal als volgt uit: 4 van de 5 bedrijven verhuisden na de oprichtingsdatum 1 of 2 maal binnen Amsterdam alvorens men uiteindelijk Almere als vestigingsplaats koos. Men bleef dus in eerste instantie binnen Amsterdam zoeken naar eenandere locatie. Het "verhuispatroon" van de 3 bedrijven uit 't Gooi zag er gemiddeld als vo1gtuit:na de oprichtingsdatum verhuist men 1 B 2 maal binnen 't Gooi zelf (dus niet binnen de plaats van oprichting) alvorens men naar Almere verhuist. Er waren 8 bedrijven uit verschillende windrichtingen die reeds eerder verhuist waren geweest alvorens men naar Almere vertrok. Van 1 bedrijf zal de geschiedenis vertelt worden aangezien het een cirkelbeweging betreft: bedrijf opgericht in 1970 in Amsterdam. In hetzelfde jaar vertrokken naar de,noordoostpolder. In 1973 naar Lelystad en in 1981 heeft men vanuit Lelystad een filiaal in Almere opgericht. Resteert dus 19 bedrijven van de 35 die nog niet eerder verhuist waren geweest. In totaal zijn dus 16 bedrijven (46%) reeds eerder verhuist geweest. In 1982 bleek 64% van de 25 bedrijven reeds eerder verhuist te zijn geweest. Evenals in 1982, bleek ook in 1983 dat het vooral de bedrijven uit Amsterdam en 't Gooi en Vechtstreek waren die een frequente verhuismobiliteit te zien gaven Beoordeling van de vestigingsprocedure van de R.1J.P. Teneinde op de hoogte te blijven hoe de ondernemers, die een nieuw bedrijfspand stichten in Almere, de hele vestigingsprocedure ervaren, wordt deze vraag gesteld. De vestigingsprocedure behelst de tijd vanaf het eerste contact met de R.I.J.P. tot de opening van het bedrijf in Almere.

13 Aangezien er 14bedrijvenineenhuurhalofineenpandvan een failliet gegaan bedrijf terecht kwamen,welkeprocedureveelalvia de makelaar of bank ging,was dezevraagvoordezebedrijvennietgoed van toepassing. De overige 19 bedrijven beantwoorden deze vraag als volgt: - vestigingsprocedure R.1J.P. positief ervaren (12 bedrijven); - vestigingsprocedure R.1J.P. minder postief ervaren (7 bedrijven). Deze 7 bedrijven hadden het volgende commentaar: - ondernemer wilde garagebedrijf incl. L.P.G. in Almere opzetten. Werd hierin gedwarsboomd volgens hem; - ondernemer moest "bedelen" om een perceel grond in Almere in 1979/80; - ondernemer klaagde over de autoritaire opstelling van de R.1J.P.; - ondernemer ondervond problemen t.a.v. vestiging (detailhandel) op bedrijventerrein. Omdat er echter geen andere plek was, is de vestiging er toch gekomen via ontheffing op het bestemmingsplan; - overheid stelt te zware eisen t.a.v. terreinquotiznten (aantal arbeidsplaatsen per perceel grond) en denkt te gemakkelijk over het verplaatsen van bedrijven (faillissementen). Tijdens de bouwfase kan de omzet dalen wegens extra drukte; - R.1J.P. gaf geen duidelijk voorlichting over Almere en de procedure duurde te lang; - te eenzijdig beleid t.a.v. verbod particuliere verkoop op bedrijventerreinen. Laten we de 14 bedrijven in huurhallen etc. buiten beschouwing, dan is 63% van de bedrijven in 1983 tevreden over de vestigingsprocedure. In 1982 bedroeg dit percentage 89% Commentaar van ondernemers op de procedure van de Z.IJ.P., waaronder Welstand en andere instanties In 29 gevallen werd op deze vraag geantwoord dat men geen problemen had. Voor een groot aantal bedrijven die in een huurhal zaten, was deze vraag ook niet goed van toepassing, omdat de procedure veelal buiten overheidsinstanties omging. De overige 6 antwoorden hadden in alle gevallen betrekking op Welstand en tevens in enkele gevallenopandere instanties. M.b.t. Welstand werden de volgende antwoorden genoteerd: - Welstand keurde het ontwerp 3 x af (gele stenen moesten rood worden); - de architect wilde de buitenkant van de werkplaats uit kunststof hebben. Ondernemer wilde zelf steen hebben. Gevolg: f duurder; - Welstand keurde reclame tegen het pand af, de landdrost keurde het uiteindelijk goed; - Welstand keurde ontwerp van bedrijfshallen tot 4 x a ; - Welstand keurde ontwerp 4 x af, waardoor een half jaar vertraging ontstond en f extra kosten; - Welstand en bouw- en woningtoezicht zijn te traag en te burocratisch. M.b.t. andere instanties werden de volgende opmerkingen gemaakt: - P.T.T.: telefoon was ruim van te voren aangevraagd. Op de dag van opening was er echter pas een aansluiting. - P.T.T.: in april 1983 had bedrijf reeds telefoon aangevraagd. In september '83 was het bedrijf operationeel. Vanaf september was er

14 slechts 1 toestel (noodvoorziening) voor het hele bedrijf. In november '83 kwam er pas een normale telefoonverbinding. - Gamog en P.G.E.M.: wanneer je deze instanties belt bij storing, weten ze van niets. - Kadaster: was telefonisch onbereikbaar n.a.v. verplichte komst voor ligging van het perceel. ~.a.v. bovenstaande opmerkingen werd door een ondernemer de suggestie gedaan om a.s. ondernemers in Almere te waarschuwen over mogelijke frustraties met diverse atnbtelijke instanties. Geconcludeerd kan worden dat het aantal klachten over Welstand vrij hoog is. In alle 6 gevallen betrof het klachten bij de bouw van geheel nieuwe bedrijfspanden. In 1982 waren er, ter vergelijking, 3 bedrijven die klachten hadden over Welstand Gegevens over het personeel Verwlijkin_ng_ van het aanta1 personeelsleden bij de bedriiw~ tussen 1982 en 1983 Deze vergelijking was mogelijk bij 29 bedrijven. In totaal waren er bij deze 29 bedrijven in personeelsleden werkzaam en in , ofwel een daling van 22. Het betreft hier volledige betrekkingen. Het merendeel werkt 40 uur, enkelen echter 25 uur of meer. Bezien we deze 29 bedrijven nader, dan blijkt dat 12 bedrijven een groei in hun personeelsomvang hadden, 9 bedrijven haddenrendeze twee jaar eenzelfde personeelsbezetting en 8 bedrijven zagen in daling in hun personeelsbezetting. In totaal waren er bij deze 35 bedrijven in personen werkzaam Grootte-verdeling?an de personeelsbezett van de bedriiveg in 1983 De 35 bedrijven worden in tabel 6 naar aantal werknemers onderverdeeld. Tabel 6. Bedrijfsgrootte naar personeelsomvang Aantal werkzame personen Aantal bedrijven 4 0 < 5 5 < De gemiddelde bedrijfsgrootte bedroeg 16 werknemers.

15 Het aantal vrouwelijke --- gersoneelsleden Het aantal vrouwelijke personeelsleden bedroeg in 1983 bij deze 35 bedrijven in totaal 83, hetgeen 11% van het totaal aantal personeelsleden bedraagt. Van deze 35 bedrijven warer er 14 (40%) die geen vrouwelijke personeelsleden in dienst hadden. Het hoogste aantal vrouwen bij 1 bedrijf bedroeg 20, hetgeen 26% van het personeelsbes tand van dat bedri j f uitmaakte Het aantal "kantoorfuncties" in deze bedrijven --- Dit kon worden nagegaan bij 33 bedrijven. Bij deze 33 bedrijven bedroeg hef aantal mensen, die het grootste gedeelte van de werkweek op kantoor doorbrengen: 130. Deze 33 bedrijven hadden in totaal 511 werknemers in dienst, hetgeen resulteert in gemiddeld 25% "kantoorfuncties" per bedrijf (met variaties van 7% tot 50%). Voor wat betreft de overige functies per bedrijf, kan opgemerkt worden dat dit uiteraard sterk afhankelijk is van het type bedrijf. Groothandelsbedrijven hebben veel vertegenwoordigers en verkopers (buitendienst-mensen) in dienst en ook relatief veel magazijn-personeel. De industriele bedrijven hebben meestal het meeste personeel in de werkplaats (fabriek), terwijl de bouwbedrijven het gros van het personee1 op de bouwplaats zelf hebben werken...,it De scholingsgraad(opleidingsniveau)van het personeel De 13 groothandelsbedrijven hadden, gemeten naar het behaalde diploma, de volgende. scholingsgraad(opleidingsniveau): directie: H.B.S. of H.B.O., soms academisch; kantoorpersoneel: overwegend M.A.V.O. soms H.A.V.O.; buitendienst: varierend van M.A.V.O. tot H.T.S.; - magazijn: overwegend L.O. De 6 industriele bedrijven hadden het volgende opleidingsniveau: - directie: H.B.S.; - kantoor: M.A.V.O./H.A.V.O. - fabriek: L.T.S. De 6 bouw~aannemingsbedrijven hadden globaal het volgende opleidingsniveau :... - directie: H.T.S., - kantoor: M.A.V.O.1M.T.S.; - uitvoerders: L.T.S. De 4 automobielbedrijven (garages) hadden gemiddeld het volgende opleidingsniveau: - directie: M.U.L.O.; - kantoor: M.A.V.O.IH.A.V.0.; - werkplaats: L.T.S. De 6 overige bedrijven tenslotte hadden een dusdanige verschillende bedrijfsstructuur, dat een zinvolle indeling hier niet mogelijk was.

16 Het aantal ~ersoneelsleden... woonachtig in Almere Op het tijdstip van het interview (laatste 4 maanden van 1983) waren er 134 personeelsleden woonachtig in Almere, hetgeen 18% van het totale personeelsbestand uitmaakt. In 1982 bedroeg dit percentage 29% en in 19801'81: 28%; Er-is dus een daling te zien in het aantal personeels1eden.woonachtig in Almere in Ook waren er nog 13 aanvragen voor woningen in Almere. Wanneer deze gehonoreerd zijn, zou 20Xvan het personeel in Almerewonen (in 1982: 31% en in 1980/'81: 34%)... Er waren 5 bedrijven die geen personeel in Almere hadden wonen.deze bedrijven waren afkomstiguitlelystad (2 x), Amsterdam, Zaandam en Hilversum. Er waren tenslotte 3 bedrijvewmet meer dan 10 personeelsleden woonachtig in Almere, deze hadden respectievelijk 13 mensen (2 bedrijven) en 11 mensen in Almere wonen. De 10 bedrijven uit Amsterdamafkomstig.hadden ongeveer 40 mensen nog in Amsterdam wonen, 16 mensten in 't Gooi, 4 in Lelystad,3 in Haarlem, 3 in Purmerend en 34 (veelal buitendienst-mensen) verspreid over Nederland. Van deze 10 bedrijven is 21% van de werknemers in Almere gaan wonen. De 5 bedrijven uit 't Gooi en Vechtstreek gaven op dat hun personeel overwegend (nl. 86%) in dit gebied bleef wonen, voor zover het niet naar Almere was verhuist (14%). Een uitzondering hierop betreft de buitendienst-mensen die verspreid over Nederland (blijven) wonen. De 4 bedrijven uit "overig" provincie Noord-Holland hadden personeel wonen in plaatsen als Heerhugowaard, Hoorn, Purmerend, Zaandam, Amsterdam, Hoofddorp, Badhoevedorp, Uitgeest, Hilversum, Bussum en Lely - stad (2 x). i ' Voor het overige valt nog te vermelden dat 44 werknemers (6%).van het totaal aantal werknemers in Lelystad woonden... :, Aantalbuitenlandsewerknemers... In totaal werkten er 21 buitenlandse werknemers bij deze 35 bedrijven, hetgeen 3% van het totaal aantal werknemers is (in 1982 bedroeg dit percentage 5% en in 1980/'81 2%). Deze 21 buitenlandse werknemers werkten bij 7 bedrijven. Opvallend is dat deze buitenlandse werknemers, op 1 bedrijf na, werkzaam waren in de groothandelssector. In vorige jaren waren ze hoofdzakelijk werkzaam in de industrie Wiize-van-verv~er-v~!!-~e1:k!!emers-i!!-e~-~!aar-A1me~e.. Van de 134 personeelsleden woonachtig in~lmere is Jan 106 achterhaald hoe men in Almere dagelijksnaarhet werk ging. Hiervan ging (bij goed weer!) een aantal van 24 werknemers (=23%.van,106) per fiets naar het werk. Per autobus gingen 8 werknemers.(= 8% van 106) naar hun werk (op De Vaart). De overige 69% gingwanuit Almere met de auto naar het.. werk in Almere.

17 Naar het bedrijventerrein De Vaart reisde men hoofdzakelijk per auto vanuit Almere (g&n frequente busverbinding daarheen). Van de 631 personeelsleden niet woonachtig in Almere is ook geprobeerd te achterhalen hoe men dagelijks naar Almere reisde. Per autobus werd slechts door 13 werknemers (2%) naar Almere gereisd (in 1982 bedroeg dit 6%). Per bedrijfsbus reisden 49 werknemers (8%) naar Almere (in 1982 bedroeg dit 17%). De overige werknemers (90%) reisden per auto naat Almere (in 1982: 77%). Naar het bedrijvenpark "De Vaart" wordt hoofdzakelijk per auto gereisd van buiten Almere Vestigingsplaats van de leveranciers/opdrachtgevers van de bedrijven (qua omzet) Van de 6 industrigle bedrijven was er 1 die zijn leveranties alleen uit Nederland kreeg. De overige 5 hadden hun leveranciers zowel in het buitenland als in Nederland zitten. De buitenlandse leveranciers zaten voornamelijk in de E.E.G. met West-Duitsland als concentratieland. Van deze 5 hadden er 2 hun leveranciers voornamelijk in de Randstad gevestigd. De overige 3 bedrijven hadden hun leveranciers over heel Nederland verspreid. Van de 13 import/groothandelsbedrijven waren er 3 die hun leveranciers qua omzet voot 100% in Nederland hadden. Daarentegen waren er 2 bedrijven die voor 100% op het buitenland aangewezen waren (voornamelijk uit de E.E.G.). De overige 8 bedrijven hadden hun leveranciers deels in het buitenland, deels in Nederland, in wisselende verhouding. De buitenlandse leveranciers waren overwegend in de E.E.G. gevestigd,methetaccentop West-Duitsland. Daarnaast werd door 2 bedrijvenspecifiekhet VerreOosten genoemd als leverancier (Hongkong, China, Taiwan, Korea). Van de 6 bouw/aannemingsmaatschappijen waren er 5 die hun leveranties overwegend uit Nederland kregen aangevoerd (bouwmaterialen), gebgrafisch verspreid uit heel Nederland. De 4 automobiel/garagebedrijven hadden hun leveranciers in de E.E.G. gevestigd. De 6 overige bedrijven, die veelal een verzorgende functie in Almere vervullen, hebben hun opdrachtgevers hoofdzakelijk in Almere Het afzetgebied van de bedrijven (qua pmzet) Ook t.a.v. de afzet is een onderscheid gemaakt naar type bedrijf. Van de 6 industrigle bedrijven waren we 4, wier afzet voor 100% in Nederland was, verspreid over het land. De overige 2 bedrijven hadden hun afzet voor 80 B 90% in Nederland en de rest voornamelijk in Belgig en West-Duitsland. Van de 13 import/groothandelsbedrijven waren er 7 die hun afzetgebied uitsluitend in Nederland hadden, het merendeel had de afzet geografisch verspreid over het hele land. Daarnaast waren er 6 bedrijven met een deels binnenlandse, deels buitenlandse afzetmarkt.

18 De buitenlandse afzetmarkt betrof veelal West-Duitsland en in mindere mte Belgiz, incidenteel naar andere landenlgebieden (U.S.A., Skandi- naviz, idd den-00s ten). ~ i de j 6 bouw/aannemingsbedrijven lag het accent van de werkzaamheden bijna geheel in Flevoland, hetgeen niet zo verwonderlijk is omdat de meeste van dit type bedrijven ook om deze reden naar Almere is gegaan. Buiten de polder werd ook door 2 bedrijven gewerkt in 't Gooi en de Randstad. De 4 automobiel/garagebedrijven hadden hun afzet gemiddeld voor 90% in Almere en de overige 10% in 't Gooi, Lelystad en Dronten. Tenslotte de 6 overige bedrijven, waarvan er 4 hun afzet/werkzaamheden grotendeels in Almere zelf hadden (gemiddeld 80% van de omzet) en verder in de Randstad. De 2 resterende overige bedrijven waren of voornamelijk op Amsterdam of op heel Nederland georiznteerd Wijze van aan- en afvoer van grondstoffen en goederen D_g-yi j ze van aanvoer De aanvoer geschiedde bij 25 bedrijven uitsluitend per vrachtwagen. Verder gaven 4 bedrijven op dat hun aanvoer van materialen deels per vrachtwagen, deels per binnenschip via De Vaart~verliep (meestal bouwmaterialen). Er waren 2 bedrijven (groothandel) die aangewezen waren op lucht- en zeevracht (Schiphol en Rotterdam) en als natransport werd de vrachtwagen naar Almere ingeschakeld. Tenslotte was voor 4 bedrijven deze vraag niet relevant, gezien hun bedrijfsvoering. Van de 35 bedrijven werd door 19 geantwoord dat de afvoer uitsluitend per vrachtauto plaatsvond. Er was 1 bedrijf die voor de binnenlandse afvoer de vrachtauto gebruikte en voor de buitenlandse afvoer de spoorwegen. Daarnaast was er 1 bedrijf die de P.T.T. inschakelde tot een bepaald gewicht van de producten. Kwam men boven dit gewicht, dan werd gebruik gemaakt van vrachtauto's. Op de overige 14 bedrijven was I.., deze vraag niet goed van toepassing, omdat deze bedrijven geen goederen- afvoer hadden, mar hoofdzakelijk dienstverlenend werkten in Almere en omstreken...,!.,i i.i :.F:... e Invoering van nieuwe producten of productiemethoden in Almere Op deze vraag werd door 27 bedrijven (77%) negatief geantwoord. Van de overige 8 bedrijven gaven er 4 op dat hun assortiment in Almere na de verplaatsing was uitgebreid (groothandelsbedrijven). De overige bedrijven gaven op dat ze hun productie in Almere na verplaatsing hadden uitgebreid 1 2 industriele bedrijven), dat men nieuwe machines in Almere had gekocht (1 industrieel bedrijf) en tenslotte vermeldde 1 bedrijf dat men een nieuwe methode van grondwerkzaamheden voor Almere had ontwikkeld.

19 2.16. Verbeteringen op de bedrijventerreinen in Almere t.0.v. de vorige vestigingsplaats Van de 6 bedrijven op Markerkant in Almere-Stad werden de volgende positieve vestigingsfactoren.genoteerd: - centrale ligging t.0.v. Almete-Stad (3 x); - goede bereikbaarheid (2 x) ; goede huurhal (2 x) ; - verbeterde onderlinge contacten door het gezamenlijke eten in de kantine (1 x); - rust- goede concentratie op het werk (1 x). Op Randstad in Almere-Stad werden door de 6 bedrijven aldaar de volgende punten positief bevonden: - ligt dichtbij het hoofdcentrum van Almere-Stad (3 x); - goede bereikbaarheid via S.A.W.-1 (1 x); - 1igtgunstigt.o.v. De Vaart m.b.t. werkzaamheden aldaar (1 x); - huurhal is redelijk goed afgewerkt (1 x). Verder merkten 2 bedrijven op dat er geen specifieke verbeteringen aldaar waren. Op De Steiger in Almere-Haven, waar 4 bedrijven gevestigd waren, werd als volgt geantwoord: - efficienter wordt er gewerkt, werksfeer is goed; - bedrijfsverzamelgebouw aldaar: redelijke ruimte tegen redelijke prijs. Verder merkten 2 bedrijven op dat De Steiger een gewoon bedrijventerrein was. Op De Vaart I, waar 9 bedrijven gevestigd waren, waren de antwoorden: - goede aan- en afvoerwegen (2 x); - visueel aantrekkelijk bedrijventerrein (2 x); centraal gelegen t.0.v. Almere-Buiten en Almere-Stad; goede bewegwijzering; - ruim pand, goede parkeermogelijkheden. Tenslotte antwoorden 10 bedrijven op De Vaart I1 als volgt op de vraag naar positieve vestigingsaspecten: goede bereikbaarheid van De Vaart I1 (3 x); de ruimte op het bedrijventerrein zelf (3 x); de centrale ligging t.0.v. Amsterdam; de parkeerruimte om het pand; de rust op het bedrijventerrein; - geen specifieke verbeteringen Minder gunstige vestigingsaspecten op de bedrijventerreinen in Almere Van de 35 bedrijven warener5die g66n klachten of anderzins hadden over hun vestigingsplaats in Almere. De overige 30 bedrijven hadden veelal meer dan Ben punt van kritiek op diverse, voor het bedrijfsleven, belangrijke aspecten.

20 Per bedrijventerrein zullen deze hieronder aan de orde komen. Markerkant: - groenvoorziening rondom 4 kleine bedrijfshallen is slecht (2 x); - stadsverwarming voor deze kleine bedrijfshallen is te duur (2 x); - isolatie van deze hallen is slecht (ondernemer heeft zelf steenwol aangebracht) ; - er is slechts 1 weg voor auto's aan de voorkant van deze bedrijfshallen (zowel voor inrit als uitrit te gebruiken); - slechte toestand van de toevoerweg vanaf Markerdreef (gebouw Markant) tot aan de inrit van het bedrijfspand; - slecht openbaar vervoer naar Markerkant en per fiets is Markerkant matig te bereiken. Randstad: - bewegwijzering naar de bedrijven op Randstad is slecht (3 x); - telefoonverbindingen vallen uit (2 x); - bereikbaarheid van Randstad is 2 jaar slecht geweest, pas medio 1983 verbeterd (2 x); - postbezorging duurt te lang; - stoom valt uit; - groenvoorziening om de bedrijfshallen is slecht; - verlichting op Randstad is slecht. De Steiger: - bedrijfsverzamelgebouw op De Steiger: het gebouw is erg gehorig; er is geen rekening gehouden met verwarming (g&n gasaansluiting); - grote bedrijfshallen op De Steiger: de isolatie aldaar is matig; - postbezorging is matig; - bedrijven op De Steiger zijn moeilijk te vinden. De Vaart I: - telex- of telefoonverbindineen vallen uit (5 x): - trage postbezorging (3 x) ; -.. slecht openbaar vervoer naar De Vaart (2 x); bewegwijzering op De Vaart is slecht; plattegrond op de Grote Vaartweg is verouderd; - Kamer van Koophandel te Zwolle is te ver weg; douane ook (Karnpen). Op De Vaart I is er 1 bedrijf aan vaarwater gelegen dat toesteming aan de overheid heeft gevraagd om achter op het terrein te mogen lossen. Dit gebeurt nu op de loswa1,vanwege ruimtegebrek. Vanwege de slechte bodemgesteldheid achter het eigen terrein, wil dit bedrijf de damwand van de loswal laten doortrekken op eigen terrein. De Vaart 11: slecht openbaar vervoer naar De Vaart (3 x); telex- of telefoonverbindingen vallen uit (2 x); - zakenrelaties kunnen in Almere niet goed ontvangen worden (restaurantlhotel), hiervoor is men op 't Gooi aangewezen (2 x); slechte, trage postbezorging aldaar (2 x); stroomstoringen (2 x); waterdruk is te laag; slechte bewegwijzering op De Vaart 11; De Vaart is voor mensen uit 't Noorden en Oosten moeilijk te vinden; - de wegen zijn bochtig op De Vaart I1 (slingerweggetjes);