67096 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE

Transcriptie

1 67096 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE VLAAMSE OVERHEID Onderwijs en Vorming Nascholing op initiatief van de Vlaamse Regering Prioritaire nascholingsthema s voor het schooljaar [C 2008/36414] 1. Algemene voorwaarden 1.1. Decretale basis In uitvoering van artikelen 53, 54 en 55 van het decreet van 16 april 1996 betreffende de lerarenopleiding en de nascholing en van het besluit van de Vlaamse Regering van 22 oktober 1996 (gewijzigd) tot regeling van de procedure voor de toewijzing van nascholingsprojecten op initiatief van de Vlaamse Regering, zijn de volgende prioritaire nascholingsthema s vastgelegd : 1. Kunst- en cultuureducatie 2. Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen secundair onderwijs 3. Eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek basisonderwijs en 1e graad secundair onderwijs 4. Eindtermen en ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen 1e graad secundair onderwijs Het hierna volgende document verschaft per thema een situerende omschrijving, de bepaling van mogelijke te bereiken doelstellingen en van de te bereiken doelgroep Aanvragen Iedere organisatie die zich bekwaam acht nascholing, aansluitend bij één van bovenstaande thema s, te verzorgen, kan een aanvraag indienen bij het Departement Onderwijs en Vorming. De uiterste indieningsdatum voor deze aanvragen is 27 februari Opdat een projectaanvraag in overweging kan genomen worden, dient zij geformuleerd te zijn op de projectfiche die hiertoe door de overheid ontwikkeld werd en te verkrijgen is bij : Ministerie van Onderwijs en Vorming Departement Onderwijs en Vorming, Afdeling Ondersteuningsbeleid Cel Nascholing adres : Koning Albert II-laan 15, lokaal 1 A 04, 1210 Brussel tel. : ; fax : nascholing@vlaanderen.be of u kan ze downloaden via onze website Beoordeling van de aanvragen De projectaanvragen worden door een commissie, op de volgende twee criteria beoordeeld : 1. de relevantie van het project ten aanzien van de vastgestelde beleidsprioriteiten; 2. de mate waarin het project indicaties geeft dat het in de praktijk een kwaliteitsvol project zal betreffen. De selectie van goedgekeurde projecten wordt onmiddellijk na de beslissing van de minister, bevoegd voor Onderwijs, meegedeeld aan de nascholingsorganisaties, de scholen, de CLB s én de koepelorganisaties Organisatie en inhoud De projecten worden uitgevoerd in de loop van het schooljaar De ervaring leert dat projecten met een groot aantal sessies (8 of meer) potentiële deelnemers afschrikken. Het doordacht afwisselen van sessies met concrete toepassingen in de dagelijkse praktijk van de deelnemers en ruime aandacht voor diepgaande evaluatie en feedback hierover, kan het aantal sessies van een nascholingproject wel degelijk tot een hanteerbaar aantal beperken. Ook de kans op werkelijke implementatie van het geleerde vaardigheden vergroot hierdoor Financiering Het nascholingaanbod op initiatief van de Vlaamse Regering is bedoeld als een aanvulling bij het nascholingsbudget van de school en de koepelorganisaties. Bijgevolg dient de aanvrager bij zijn budgettering de volledige financiering aan de overheid aan te vragen en dienen deze projecten uiteindelijk gratis te zijn voor deelnemers. Uitzonderingen hierop zijn : onkosten voor maaltijden, koffie, reis- en verblijfskosten. Indien de organisator hiervoor kosten aan de deelnemers wenst aan te rekenen, dan dient dat ook expliciet vermeld te worden, zowel in de projectaanvraag als bij de uiteindelijke aankondiging van het project. Bij de projectaanvraag kan een zekere financiering aangevraagd worden voor de bekendmaking van het project. Bedragen die echter de sessieprijs van een project teveel de hoogte injagen, zullen geweigerd worden Inschrijvingen op het nascholingsthema door de scholen Geen enkele school kan verplicht worden tot deelname aan een nascholingsproject op initiatief van de Vlaamse Regering. Ieder goedgekeurd project moet open staan voor alle geïnteresseerden die tot de doelgroep behoren. Dit impliceert netoverschrijding. Iedere school (deelnemer) die aan een nascholingsproject wenst deel te nemen, schrijft zich rechtstreeks bij de nascholingsorganisatie in. De deelnemer dient aan te tonen dat hij tot de doelgroep behoort. Indien het aantal inschrijvingen het in de projectfiche omschreven maximaal aantal deelnemers overschrijdt, stelt de nascholingsorganisatie een gemotiveerde selectie van scholen (deelnemers) samen. Volgende criteria kunnen gebruikt worden : 1. behoren tot de omschreven doelgroep; 2. de inschrijvingvolgorde. Naargelang de concrete situatie, kan de nascholingsorganisatie desnoods andere selectiecriteria voorstellen. Het voorstel voor die andere selectie wordt aan de Cel Nascholing meegedeeld. De overheid behoudt het recht via een stuurgroep corrigerend op te treden bij het vastleggen van de selectiecriteria.

2 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE De nascholingsinstelling maakt de uiteindelijke selectie van deelnemers bekend, zowel aan de overheid als aan de betrokken kandidaat-deelnemers. Algemeen Gezien de ruime belangstelling voor de prioritaire nascholingsthema s door de nascholingsorganisaties, wordt ervoor geopteerd om ook geografische spreiding op te nemen als selectiecriterium. Bij het indienen van projecten met een grote financiële impact dient er door de organisaties dan ook rekening mee gehouden te worden dat deze tegelijkertijd voor een voldoende grote spreiding zullen moeten instaan. De administratie behoudt het recht niet toegestane of te hoge kosten te reduceren of te annuleren. Het toegekende bedrag en de toegekende sessieprijzen worden meegedeeld bij de goedkeuring van de projecten. 2. Omschrijving van de thema s : 2.1. Thema : Kunst- en cultuureducatie (1) Alle mensen en dus ook alle kinderen en jongeren zouden kunst en cultuur volop moeten kunnen beleven. Onderwijs kan hierin een belangrijke rol spelen. Met behulp van kunst- (2) en cultuureducatie (3) leren kinderen en jongeren om over de eigen cultuur te reflecteren. Dit opent de weg naar ontmoeting met andere culturen en biedt zo een basis voor respect en verdraagzaamheid. Kinderen en jongeren worden dankzij kunsten cultuureducatie uitgedaagd om hun talenten op creatief, emotioneel en artistiek vlak te verkennen. Die verkenningstocht komt niet alleen de zelfexpressie ten goede. Het doet het zelfvertrouwen van kinderen groeien, leidt tot een positief zelfbeeld en maakt hen ook sterker in de taal- of wiskundeles. Kwaliteitsvolle kunst- en cultuureducatie maakt op die manier onlosmakelijk deel uit van het beleid gericht op gelijke onderwijskansen. Daarom liet de minister van Onderwijs en Vorming F. Vandenbroucke in de loop van het schooljaar professor A. Bamford peilen naar de stand van zaken van de kunst- en cultuureducatie in het Vlaamse onderwijs. De aanbevelingen van dit rapport werden door een groep van deskundigen - de Commissie Cultuur en Onderwijs - omgezet in concrete beleidsmaatregelen, behoeften en prioriteiten, aangepast aan de Vlaamse context en afgetoetst bij alle betrokken sectoren. Deze commissie koos ervoor om prioritair aandacht te besteden aan het versterken van de structuur en continuïteit van kunst- en cultuureducatie in het kleuter- en leerplichtonderwijs. Om zo ook op dit vlak meer gelijke kansen op uitstekend onderwijs te garanderen. Zo roept de commissie op om werk te maken van een continue leerlijn voor kunst- en cultuureducatie, van de kleuterklas tot en met de laatste jaren van het secundair onderwijs. Als aanzet tot deze leerlijnen wordt in de bijlage van het rapport een referentielijn cultuureducatie uitgewerkt. Een ander kernthema dat door de commissie naar voor geschoven wordt, is visieontwikkeling. Elke school in Vlaanderen heeft volgens de commissie nood aan een visie op lange termijn rond kunst- en cultuureducatie. De commissie legt de verantwoordelijkheid voor deze visieontwikkeling bij een team van leerkrachten. Kunsten cultuureducatie moeten in de eerste plaats een zaak worden van alle leerkrachten en de hele school. Een samenwerking met (lokale) culturele actoren kan hier voor de nodige ondersteuning zorgen. Kunst- en cultuureducatie komen in het basisonderwijs in diverse leergebieden aan bod. Cultuureducatie is meestal verspreid over diverse leergebieden, terwijl kunsteducatie voornamelijk gestalte krijgt in het leergebied muzische vorming. De nascholingsprojecten dienen de leerkrachten te ondersteunen in het vertalen van eindtermen en ontwikkelingsdoelen in concrete doelstellingen zowel met betrekking tot kunst- als cultuureducatie. Deze projecten dienen de leerkrachten voorbeelden van didactische werkvormen, methoden en invalshoeken aan te reiken die gebruikt kunnen worden om de eindtermen en ontwikkelingsdoelen m.b.t. kunst- en cultuureducatie te bereiken. Zowel een leergebiedspecifieke als een leergebiedoverschrijdende benadering dient aan bod te komen zodat de leerkrachten op een geïntegreerde manier aan kunst- en cultuureducatie kunnen werken. In de eerste graad van het secundair onderwijs is artistieke opvoeding opgenomen in de basisvorming. In de tweede en derde graad gaat men vakoverschrijdend te werk onder de noemer van muzisch-creatieve vorming. De scholen kunnen zelf bepalen hoe ze deze vakoverschrijdende thema s toepassen (b.v. via vakken of projecten). Nascholingorganisaties zouden de eindtermen en ontwikkelingsdoelen kunnen stofferen met concrete doelstellingen, good practices, mogelijke didactische werkvormen enzovoort. De nascholingsprojecten mogen zich niet louter richten op leerkrachten die verantwoordelijk zijn voor de artistieke vakken of muzisch-creatieve vorming. Ze dienen leerkrachten vanuit verschillende vakken te betrekken, hen te sensibiliseren en aan te zetten tot acties om in hun klaspraktijk aandacht te besteden aan kunst- en cultuureducatie. De nascholingsprojecten die op klas- en schoolniveau worden ontwikkeld, dienen geplaatst te worden in een duidelijke schoolvisie rond kunst- en cultuureducatie, die aangepast is aan de lokale context en behoeften. Bij de ontwikkeling van een schoolvisie rond kunst- en cultuureducatie moet er dus aandacht zijn voor de inbedding van kunst- en cultuureducatie in de klas- en lespraktijk en voor het opzetten en uitwerken van kunst- en cultuureducatieve initiatieven. Daarbij moet bijzondere aandacht uitgaan naar een leerlijn en een geïntegreerde aanpak, waarbij kunst- en cultuureducatie worden aangeboden vanuit diverse leergebieden, vakken, vakoverschrijdende projecten of initiatieven. Kunst- en cultuureducatie kunnen immers zowel als doel of als middel worden ingezet. Voor de realisatie van kunst- en cultuureducatie kunnen scholen samenwerken met of een beroep doen op relevante actoren op diverse niveaus. De nascholing geeft de betrokken scholen een beeld van dit landschap en stimuleert uitwisseling van expertise en ervaringen op verschillende niveaus. Het strekt tot aanbeveling om rond dit thema rekening te houden met de initiatieven die de canon cultuurcel neemt om de cultuursector te ontsluiten richting onderwijs. Begin maart 2009 stelt canon cultuurcel hierrond b.v. een aantal trajecten voor.

3 67098 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE een visie of een beleid van een school, scholengemeenschap of scholengroep rond kunst- en cultuureducatie. Dit beleid of deze visie bevat onder meer een omschrijving van de wijze waarop de school, de scholengemeenschap of scholengroep wil werken aan kunst- en cultuureducatie, welke doelstellingen ze op korte en lange termijn binnen de concrete schoolcontext beoogt. Bij deze visieontwikkeling zal er op maat van de school, scholengemeenschap of scholengroep gewerkt moeten worden. De visie vertrekt vanuit een analyse van de huidige situatie en bouwt hier op verder. het vertalen van eindtermen en ontwikkelingsdoelen in een verticale leerlijn en in concrete doelstellingen zowel met betrekking tot kunst- als cultuureducatie. didactische werkvormen, methoden en invalshoeken waarmee de eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor kunst- en cultuureducatie kunnen bereikt worden, die authentiek leren stimuleren en de intrinsieke motivatie van leerlingen voor kunst en cultuur aanwakkeren. de kennis van de relevante actoren waarmee men kan samenwerken. De nascholingsorganisatie geeft de betrokken scholen een beeld van dit landschap en stimuleert uitwisseling van expertise en ervaringen op verschillende niveaus. Nascholingsorganisaties die in aanmerking willen komen, dienen een project aan te bieden dat aan al deze aspecten werkt. De scholen, scholengroepen of scholengemeenschappen die zich voor deze sessies inschrijven, verbinden zich ertoe een (meerjaren)plan te ontwikkelen, gebaseerd op een duidelijke visie op kunst- en cultuureducatie. Ook op het niveau van de scholengemeenschap of de scholengroep zou kunst- en cultuureducatie een aspect van beleidscoördinatie kunnen worden. Het is de bedoeling dat er aan het einde van deze nascholing een plan klaar ligt waarop na 6 maanden en vervolgens na een jaar een opvolgingsverslag volgt dat ter inzage ligt voor het Departement Onderwijs en Vorming. De ontwikkeling van dit plan dient geïntegreerd deel uit te maken van de nascholing, waarbij zowel directies als leerkrachten kunnen worden betrokken. Doorheen de sessies van deze nascholing wordt aan de totstandkoming van het plan gewerkt. Voor wat de opvolging hiervan betreft is zeker een rol weggelegd voor de pedagogische begeleidingsdiensten. Bedoeling is dat ook de directies betrokken worden bij de nascholing om op deze manier aan een stuk visievorming te kunnen doen. De deelname van de directie aan bijvoorbeeld een aanvang- en afsluitende sessie, waarbij de daartussen liggende sessies van die reeks door de leerkrachten van dezelfde school worden gevolgd, is een vereiste. Het prioritair nascholingsthema richt zich in de eerste plaats naar de directie en de leerkrachten van het gewoon en/of buitengewoon basis- en/of secundair onderwijs. Voor beide niveaus staat visieontwikkeling centraal. Visieontwikkeling dient door de directie samen met een deel van het schoolteam te gebeuren. Vandaar dat de aanwezigheid van de directie bij de projectonderdelen rond visieontwikkeling noodzakelijk is. De nascholingsprojecten mogen zich evenmin louter richten op leerkrachten die verantwoordelijk zijn voor de artistieke vakken of muzisch-creatieve vorming. Ook de leerkrachten van andere vakken dienen gestimuleerd te worden om de nascholing bij te wonen, zij dienen immers gesensibiliseerd ter worden om in hun eigen klasen lespraktijk aandacht te besteden aan kunst- en cultuureducatie. We benadrukken dat het de bedoeling is dat scholen zich als geheel inschrijven. M.a.w. zowel de directie als de leerkrachten worden betrokken in het nascholingsproject en zijn bereid in hun school concreet te werken aan dit thema. Scholen van een scholengroep of een scholengemeenschap mogen zich ook samen inschrijven Thema : Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen secundair onderwijs Sinds de invoering van de vakoverschrijdende (4) eindtermen en ontwikkelingsdoelen eind jaren negentig hebben scholen al heel wat ervaring kunnen opdoen met het uitbouwen van deze eerste generatie vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen. Onder meer onder druk van organisaties, politiek, economie en maatschappelijke ontwikkelingen, werden de vakoverschrijdende eindtermen langzaam maar zeker een erg omvangrijk pakket. Deze omvang was bij het begin van de huidige legislatuur een belangrijke zorg. De beleidsnota Onderwijs en Vorming zegt hierover : Met de jaren is de diversiteit van de vakoverschrijdende eindtermen toegenomen. Dit wijst erop dat er vanuit de maatschappij steeds meer een beroep wordt gedaan op het onderwijs om jongeren competenties in zeer uiteenlopende domeinen bij te brengen. Toch kan het onderwijs niet op alle maatschappelijke en educatieve vragen ingaan. Aan deze vaststelling werd in de beleidsbrief de opdracht gekoppeld om de vakoverschrijdende eindtermen te actualiseren op basis van een grondige evaluatie. De eindtermen werden via een OBPWOproject (5) geëvalueerd naar hun maatschappelijke en onderwijskundige relevantie en naar hun haalbaarheid. Tussentijdse onderzoeksresultaten bevestigen eerdere feedback. Zo zijn er te veel eindtermen, blijken een aantal eindtermen onduidelijk geformuleerd te zijn, gedateerd of moeilijk haalbaar. Daarnaast zouden een aantal elementen ontbreken. De nieuwe eindtermen zouden een antwoord moeten bieden op de vraag welke minimumcapaciteit elke burger in Vlaanderen nodig heeft om actief aan de samenleving te kunnen participeren. De vakoverschrijdende eindtermen werden intussen geactualiseerd en worden in december 2008 een eerste keer op de Vlaamse Regering geagendeerd. De uitgangspunten bij en de eigenlijke vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen zijn te downloaden op de website Om aan de feedback uit de tussentijdse onderzoeksresultaten tegemoet te komen is een nieuw ordeningskader ontworpen. In de stam worden essentiële vaardigheden opgenomen als eindtermen die generiek of algemeen zijn geformuleerd, d.w.z. ontdaan van elke context. Op die manier worden ze gemeenschappelijk voor àlle contexten en zijn ze bovendien transfereerbaar (en dus realiseerbaar) in àlle opvoedings- en onderwijsactiviteiten van de school (de vakken, projecten, uitstappen, contacten met hulpopvoedend personeel, ), passend in de schoolcultuur. De zeven contexten (lichamelijke gezondheid en veiligheid, mentaal welbevinden, socio- relationele ontwikkeling, omgeving en duurzame ontwikkeling, politiek-juridische samenleving, socio-economische samenleving en socio-culturele samenleving) bevatten enkel die eindtermen die specifiek en essentieel zijn voor dat concrete toepassingsgebied van de basisvorming. Op die manier ontstaat een overzichtelijk en samenhangend geheel van één stam en zeven contexten dat bovendien niet langer graadgebonden wordt aangeboden. Leren leren blijft daarbij, in samenhang met stam en contexten, behouden als een eigen pakket, omwille van het specifiek karakter van deze vakoverschrijdende eindtermen.

4 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE Het nieuwe ordeningskader voor de vakoverschrijdende eindtermen vraagt van de school om haar beleid autonoom uit te bouwen. De deskundigheid van directie en leerkrachten, de samenwerking, overleg en schoolplanning bieden voldoende garantie om recht te doen aan het principe van de subsidiariteit. Dat betekent dat veel beslissingen inzake implementatie van de vakoverschrijdende eindtermen kunnen worden genomen op schoolniveau. Wanneer, waar, door wie, in welke vakken of projecten en bij welke gelegenheden inspanningen geleverd worden om deze eindtermen te verwezenlijken, is de verantwoordelijkheid van de school en alle leerkrachten. Daarbij zijn het pedagogisch project van de school, de deskundigheid en professionele ontwikkeling van het leerkrachtenteam, het leerlingenpubliek, de schoolomgeving en de actualiteit medebepalend. In het nastreven van de eindtermen staat de school echter niet alleen. Ook ouders en leerlingen spelen hierin een belangrijke rol. Er is bovendien het informeel leren, het niet-schoolse leren en de maatschappelijke context waarin jongeren opgroeien. Het formuleren van vakoverschrijdende eindtermen globaal voor het secundair onderwijs mag niet tot de interpretatie leiden dat alle eindtermen in alle graden aan bod moeten komen. Dit zou een onbedoelde verzwaring van de inspanningsverplichting tot gevolg hebben. Wel mag worden verwacht dat elke graad in elke school een redelijke inspanning doet ten opzichte van het geheel van de eindtermen. De inspanning per graad moet in verhouding staan tot de totale tijd die leerlingen in het secundair onderwijs doorbrengen. Het is niet mogelijk of wenselijk hiervoor strikte kwantitatieve criteria te hanteren. Met het oog op de schoolloopbaan van leerlingen is het belangrijk dat scholen communiceren over de keuzes die ze maken met betrekking tot de vakoverschrijdende eindtermen. Hier geldt het consecutiviteitsprincipe : de tweede graad bouwt verder op de eerste, de derde graad op de tweede. In deze communicatie kunnen scholengemeenschappen een belangrijke rol spelen. de kennis van de eindtermen en ontwikkelingsdoelen; een beleid van een school, scholengemeenschap of scholengroep rond vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen. De keuzes die ze maken met betrekking tot de vakoverschrijdende eindtermen/ontwikkelingsdoelen, de leerlijn die ze wensen te volgen en de communicatie hierrond. Nascholingsprojecten die in aanmerking willen komen, dienen een project aan te bieden dat werkt aan beide aspecten. De scholen die zich voor deze sessies inschrijven verbinden zich ertoe een (meerjaren)plan of verticale leerlijn te ontwikkelen, gebaseerd op een duidelijke visie op de vakoverschrijdende eindtermen. Ook op het niveau van de scholengemeenschap of de scholengroep zouden de vakoverschrijdende eindtermen een belangrijk item van de beleidscoördinatie kunnen worden. Het is de bedoeling dat er aan het einde van deze nascholing een plan klaar ligt waarop na 6 maanden en vervolgens na een jaar een opvolgingsverslag volgt dat ter inzage ligt voor het Departement Onderwijs en Vorming. De ontwikkeling van dit plan of de verticale leerlijn dient geïntegreerd deel uit te maken van de nascholing, waarbij zowel directies als leerkrachten kunnen worden betrokken. Doorheen de sessies van deze nascholing wordt aan de totstandkoming van het plan of de verticale leerlijn gewerkt. Voor wat de opvolging hiervan betreft is zeker een rol weggelegd voor de pedagogische begeleidingsdiensten. Bedoeling is dat ook de directies betrokken worden bij de nascholing om op deze manier aan een stuk visievorming te kunnen doen. De deelname van de directie aan bijvoorbeeld een aanvang- en afsluitende sessie, waarbij de daartussen liggende sessies van die reeks door de leerkrachten van dezelfde school worden gevolgd, is een vereiste. Het prioritair nascholingsthema richt zich in de eerste plaats naar de directie en de leerkrachten van het secundair onderwijs. We benadrukken dat het de bedoeling is dat scholen zich als geheel inschrijven. M.a.w. zowel de directie als de leerkrachten worden betrokken in het nascholingsproject en zijn bereid in hun school concreet te werken aan dit thema. Scholen van een scholengroep of een scholengemeenschap mogen zich ook samen inschrijven Thema : Eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek (6) Verschillende recente studies stellen dat techniek een belangrijke plaats moet innemen in de basisvorming van alle jongeren. De technisch geletterde jongere zou een competente en verantwoordelijke gebruiker van techniek moeten zijn, die techniek begrijpt, hanteert en duidt vanuit een waarderende kritische houding in gebruikerssituaties. Hij of zij kan omgaan met techniek om optimaal te functioneren en te participeren aan de samenleving. De bestaande eindtermen en ontwikkelingsdoelen technologie en technologische opvoeding komen hier echter te weinig aan tegemoet. Zo spelen ze onvoldoende in op de snelle en indringende evoluties van techniek en de toenemende impact van techniek op onze samenleving. Bovendien blijken steeds minder jongeren - ondanks de alomtegenwoordigheid van techniek gemotiveerd te kiezen voor technische beroepen en loopbanen. Een actualisering van de eindtermen en ontwikkelingsdoelen technologie en technologische opvoeding is dan ook onvermijdelijk. (7) De actualisering van de vormingscomponent techniek gebeurt in één beweging voor het kleuter- en lager onderwijs en voor de A- en B-stroom in de eerste graad van het secundair onderwijs. Zo kan de aansluiting tussen de verschillende niveaus en één doorlopende leerlijn gegarandeerd worden. De vernieuwde eindtermen en ontwikkelingsdoelen vormen samen met de vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor informatie- en communicatietechnologie (ICT) en de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen een technologisch-wetenschappelijk drieluik dat een basis moet vormen in het curriculum om onze jongeren adequaat voor te bereiden op de uitdagingen en de ontwikkelingen van deze 21e eeuw. De vormingscomponent techniek in het basisonderwijs en in de eerste graad van het secundair onderwijs moet gericht zijn op de technische geletterdheid. Dit houdt in dat leerlingen leren technische systemen in hun werking te doorgronden, een eigen ontwerp- en of maakproces en de verschillende stappen daarin doorlopen, systemen kunnen gebruiken en weten wat ze voor zichzelf en voor de samenleving betekenen. Specialisering of zelfs aanzet tot specialisering behoort niet tot deze vormingscomponent. De geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen stellen uitdrukkelijk dat er noch in het basisonderwijs, noch in de basisvorming van de 1e graad gewerkt wordt aan het ontwikkelen van vaardigheden die behoren tot het arsenaal van een professionele technicus. Centraal staat niet het aanleren van technisch-praktische (motorische) vaardigheden maar wel het ontwikkelen van het technisch denken en handelen in de verschillende dimensies : begrijpen, hanteren en duiden.

5 67100 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE De basisvorming voor techniek is in de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen gericht op een integratie van volgende doelen : Á Inzicht hebben in de essentie van techniek : in wat techniek is en hoe techniek werkt. Á Een vaardige techniekgebruiker zijn : technische systemen gebruiken of realiseren. Á Een verantwoordelijke techniekgebruiker zijn : duurzaam omgaan met techniek. Á Kritisch-creatief duiden van technische ontwikkelingen en van de rol van techniek in de samenleving. Á Technisch talent waarderen bij zichzelf en bij anderen. Á De verscheidenheid van toepassingen in de wereld van techniek verkennen. de visie waarop de eindtermen en ontwikkelingsdoelen zijn gebaseerd (zie uitgangspunten); de kennis van de eindtermen en de ontwikkelingsdoelen zelf; het zich kunnen positioneren in het domein technische geletterdheid d.w.z. kunnen aangeven aan welk onderdeel men werkt; de consequenties die de nieuwe eindtermen en ontwikkelingsdoelen hebben voor het didactisch handelen in de klas; voorbeelden van actieve didactische werkvormen die gebruikt kunnen worden om de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen te bereiken. Nascholingsprojecten die in aanmerking willen komen, dienen een project aan te bieden dat werkt aan al deze aspecten. De scholen die zich voor deze sessies inschrijven hebben na het volgen van het nascholingstraject voldoende inzicht in de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen om hun aanbod aan te passen aan de nieuwe eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek. Hierbij verbinden zij zich ertoe om gebruik te maken van actieve werkvormen. Het prioritair nascholingsthema richt zich in het basisonderwijs naar de leraren van het kleuteronderwijs en van het lager onderwijs. In het secundair onderwijs is de nascholing gericht naar de leraren technologische opvoeding van de 1e graad, zowel in de A- als de B-stroom. We benadrukken dat het de bedoeling is dat leraren van éénzelfde school zich samen inschrijven om zo aan een doorgaande lijn voor techniek te leren werken Thema : Eindtermen en ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen 1ste graad secundair onderwijs (8) De eindtermen natuurwetenschappen van de A-stroom van de eerste graad secundair onderwijs van 1997 bevatten enkel eindtermen over levende natuur (biologie). Voor de B-stroom waren er reeds ontwikkelingsdoelen over niet-levende natuur geformuleerd. In juni 2006 organiseerde de Vlaamse overheid bij leerlingen op het einde van de 1e graad A-stroom van het secundair onderwijs een peiling biologie. Tijdens de conferentie na de peiling biologie sprak een grote groep deelnemers zich positief uit om de eindtermen natuurwetenschappen van de eerste graad van het secundair onderwijs (A-stroom) uit te breiden met leerinhouden uit niet-levende natuur. Het gaat dan zowel om leerinhouden die ondersteuning bieden voor de eindtermen biologie als voor inhouden die relevant worden geacht vanuit het perspectief van wetenschappelijke geletterdheid. Met deze vraag is bij de ontwikkeling van de nieuwe eindtermen rekening gehouden (9). De nieuwe eindtermen voor de A-stroom van de eerste graad secundair onderwijs bevatten voor het eerst ook leerinhouden uit de niet-levende natuur. Op deze manier sluit de basisvorming van de leerlingen uit de A-stroom beter aan bij de basisvorming van het lager onderwijs en deze van de B-stroom. Het nieuwe denkkader voor de eindtermen en de ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen is opgebouwd rond vier kernbegrippen 1) materie, 2) energie, 3) interactie tussen materie en energie en 4) systemen. Voor elk van deze begrippen werden inhouden bepaald die aan bod kunnen komen in de A-stroom en de B-stroom van de 1e graad. Daarnaast werden ook een aantal wetenschappelijke vaardigheden geformuleerd. Deze wetenschappelijke vaardigheden verwijzen naar de methoden die gebruikt worden om nieuwe kennis te verwerven of bestaande kennis uit te breiden. Ze verwijzen ook naar de communicatie over natuurwetenschappen. Met de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor de 1e graad secundair onderwijs worden volgende doelstellingen nagestreefd : Á toepassingen van natuurwetenschappen uit de eigen ervaringswereld op eenvoudige wijze uitleggen door kennis van een aantal wetenschappelijke inzichten; Á met behulp van representatieve voorbeelden, natuurwetenschappelijke kennis in de eigen ervaringswereld toepassen; Á aan de hand van representatieve voorbeelden, het belang van de natuurwetenschappen en de toepassingen ervan voor de samenleving uitleggen en natuurwetenschappelijke kennis plaatsen in een maatschappelijke, culturele en historische context; Á aan de hand van representatieve voorbeelden, een standpunt innemen en een waardeoordeel uitspreken over wetenschappelijke toepassingen; Á een houding tegenover natuurwetenschappen aannemen die gebaseerd is op inzicht in haar methoden, in haar ontwikkeling en in haar maatschappelijke impact. Deze doelen moeten het authentiek leren (ervaringsgericht en toepassingsgericht leren, herkenbare contexten) voldoende kansen geven en de intrinsieke motivatie voor natuurwetenschappen stimuleren. de kennis van de ontwikkelingsdoelen en eindtermen zelf. Voor de leerkrachten van de A-stroom wordt er extra aandacht gevraagd voor het onderdeel niet-levende natuur; actieve didactische werkvormen waarmee de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen kunnen bereikt worden, die authentiek leren stimuleren en de intrinsieke motivatie van leerlingen voor natuurwetenschappen aanwakkeren.

6 BELGISCH STAATSBLAD MONITEUR BELGE Nascholingsprojecten die in aanmerking willen komen, dienen een project aan te bieden dat werkt aan beide aspecten. De scholen die zich voor deze sessies inschrijven hebben na het volgen van het nascholingstraject voldoende inzicht in de geactualiseerde eindtermen en ontwikkelingsdoelen om hun aanbod aan te passen aan de nieuwe eindtermen en ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen. Leraren die de nascholing hebben gevolgd, zijn voldoende bekwaam om met de eindtermen en ontwikkelingsdoelen voor levende én niet-levende natuur te werken. Er wordt van uit gegaan dat de deelnemers na de nascholing in staat zijn actieve werkvormen en authentiek leren voor natuurwetenschappen in de eerste graad toe te passen. Het prioritair nascholingsthema richt zich naar de leraren en vakgroepen van de 1e graad secundair onderwijs die natuurwetenschappen, fysica, biologie en/of wetenschappelijk werk geven. We benadrukken dat het de bedoeling is dat leraren van éénzelfde school zich samen inschrijven om zo aan een doorgaande lijn voor natuurwetenschappen te leren werken. Nota s (1) Voor achtergrondinformatie verwijzen we naar : Commissie Onderwijs en Cultuur (2008). Gedeeld verbeeld. Eindrapport van de commissie onderwijs cultuur. Brussel : Agentschap voor Onderwijscommunicatie. Dit rapport is te bestellen en te downloaden via (2) In ruime zin is kunsteducatie elke vorm van educatie die kunst en/of kunstzinnige middelen en technieken als doel vooropstelt of als middel inzet. Meer concreet gaat het om educatie die kennis, vaardigheden en attitudes aanreikt om 1) actief diverse kunstvormen te ontwikkelen en te beoefenen, 2) de diverse kunstuitingen te leren kennen en ze te kunnen plaatsen in hun cultureel kader, 3) te kunnen reflecteren over de diverse kunstuitingen en hun cultureel kader, 4) te kunnen openstaan voor de affectieve aspecten van kunstbeleving en voor de diversiteit van deze dimensie. Kunst kan daarnaast ook een instrument zijn om educatieve doelen te bereiken die zich buiten het domein van de kunst bevinden. (3) Cultuureducatie heeft zowel passieve als actieve kennismaking met, verwerven van inzicht in en beleving van cultuur tot doel. Die functie kan worden nagestreefd a) via specifieke vormingsmomenten (b.v. cultuurprojecten) of b) op een geïntegreerde wijze via de verschillende leergebieden en vakken (bv. thema vanuit wereldoriëntatie) en via een doelgericht cultuurbeleid op school. Cultuureducatie kan ook een middel zijn om educatieve doelen te bereiken die zich buiten het domein van cultuur bevinden. (4) Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen met betrekking tot kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder meer door middel van diverse vakken, onderwijsprojecten en andere activiteiten worden nagestreefd. Elke school heeft de maatschappelijke opdracht de vakoverschrijdende eindtermen bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). De school toont bij een doorlichting aan dat ze met een eigen planning aan de vakoverschrijdende eindtermen werkt. (5) OBPWO staat voor Onderwijskundig Beleids- en Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek. (6) Voor achtergrondinformatie en de eigenlijke eindtermen en ontwikkelingsdoelen verwijzen we naar: Entiteit Curriculum (2008). Kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1e graad A-stroom en B-stroom. Eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek. Brussel : auteur. Entiteit Curriculum (2008). Uitgangspunten bij de eindtermen en ontwikkelingsdoelen techniek kleuteronderwijs lager onderwijs. Uitgangspunten bij de eindtermen en ontwikkelingsdoelen technologische opvoeding (vanaf 1 september 2010 : techniek) secundair onderwijs 1e graad. Brussel : auteur. (7) De eindtermen en ontwikkelingsdoelen werden intussen geactualiseerd en worden in december 2008 een eerste keer op de Vlaamse Regering geagendeerd. (8) Voor achtergrondinformatie en de eigenlijke eindtermen en ontwikkelingsdoelen verwijzen we naar : Entiteit Curriculum (2008). Kleuteronderwijs lager onderwijs secundair onderwijs 1e graad A-stroom en B-stroom. Eindtermen en ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen. Brussel : auteur. Entiteit Curriculum (2008). Uitgangspunten bij de eindtermen en ontwikkelingsdoelen wereldoriëntatie natuur kleuteronderwijs lager onderwijs. Uitgangspunten bij de eindtermen en ontwikkelingsdoelen natuurwetenschappen of fysica en/of biologie en/of wetenschappelijk werk (vanaf 1 september 2010 : natuurwetenschappen) secundair onderwijs 1e graad. Brussel : auteur. (9) De eindtermen en ontwikkelingsdoelen werden geactualiseerd en worden in december 2008 een eerste keer op de Vlaamse Regering geagendeerd. * VLAAMSE OVERHEID Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed [C 2008/36422] Subsidie voor strategische projecten in uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Publieke actoren die door het realiseren van een concreet project bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit van Vlaanderen, kunnen deze subsidie aanvragen. Dit project moet uitvoering geven aan een ruimtelijk planningsproces op bovenlokaal niveau. Samenwerken met private partners is mogelijk. Geselecteerde strategische projecten krijgen een subsidie voor de loonkosten en werkingskosten van een professionele projectcoördinatie, voor 80 % van de gemaakte kosten, tot maximum euro per jaar, gedurende maximaal 3 opeenvolgende jaren. Aanvullend kunnen de geselecteerde strategische projecten ook een subsidie krijgen voor de verwerving van grond, voor 40 % van de verwervingskosten, tot maximaal euro. U kunt een project indienen tot 1 april Op vindt u alle nodige informatie voor het deelnemen aan de open oproep. Deze oproep is een initiatief van het Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid, tel