Datum : 26 augustus 2008 Briefnummer Zaaknummer

Transcriptie

1 Aan de leden van Provinciale Staten Datum : 26 augustus 2008 Briefnummer Zaaknummer : : /34/A.16, VV Behandeld door : B. Krijgsheld en E. Stoker (OV-bureau) Telefoonnummer : (050) /(0592) Antwoord op : Moties 2, 3 en 4 uit de vergadering van Provinciale Staten op 23 april 2008 ten aanzien van de aanbesteding Openbaar Vervoer concessie GD Bijlagen : 4 Onderwerp : Beantwoording van moties 2, 3 en 4 uit de vergadering van Provinciale Staten op 23 april 2008 ten aanzien van de aanbesteding Openbaar Vervoer concessie GD Geachte dames en heren, Op 13 februari 2008 hebben wij u de notitie Kaders en uitgangspunten GGDconcessie toegezonden. Dit stuk is besproken in de vergadering van de commissie Economie en Mobiliteit op 2 en 17 april 2008 en vervolgens in de vergadering van Provinciale Staten op 23 april Als uitvloeisel van uw beraadslagingen heeft u een drietal moties aangenomen met betrekking tot de komende aanbesteding van de concessie Openbaar Vervoer (OV) Groningen-Drenthe (GD). De Moties 2 en 3 hebben betrekking op de notitie 'Rijden op aardgas OV Concessie Noord-Nederland (Groningen-Drenthe)', en geven inzicht in de mogelijkheden van subsidiëring en bij het overschakelen naar alternatieve (milieuvriendelijke) brandstoffen in het OV. In motie 4 wordt opgeroepen te streven naar het onmogelijk maken van langdurig gebruik van uitzend- en oproepkrachten. In deze brief treft u de wijze waarop wij tot nu toe uitvoering hebben gegeven aan uw moties en welke (voorlopige) conclusies wij daar aan verbinden. De volledige antwoorden zijn als bijlagen toegevoegd. Daaraan voorafgaand willen wij u informeren over de procedure ten aanzien de aanbesteding van het stads- en streekvervoer in Groningen en Drenthe (GD-concessie). Daarnaast wordt ter informatie kort ingegaan op de ontwikkelingen in Drenthe en de inhoud van het programma van eisen (PvE) met betrekking tot milieu. Procedure aanbesteding GD-concessie Het schema van de GD-aanbesteding is onderstaand weergegeven: - sept 2007-apr 2008 opstelling Programma van Eisen (PvE) - apr 2008 vaststelling ontwerp-pve door Dagelijks Bestuur OV-bureau

2 - apr 2008-jun 2008 inspraak ontwerp-pve jun 2008-jul 2008 opstelling Nota van Reactie en Commentaar (op ontwerp-pve) - jul 2008-aug 2008 opstelling definitief PvE - 18 aug 2008 Vaststelling definitief PvE en nota Reacties en Commentaar Dagelijks Bestuur OV-bureau - Aug 2008-okt 2008 opstelling bestek - Medio okt 2008 vaststelling bestek en opening inschrijvingsperiode - okt 2008-jan 2009 opstellen offerte door vervoerders, inclusief nota s van inlichtingen - jan 2009 indienen offerte door vervoerders - feb 2009 beoordeling offertes en opstellen (voorlopig) gunningsadvies - mrt 2009 gunning - mrt 2009-dec 2009 implementatieperiode winnende vervoerder (incl. bussen kopen) - 12 dec 2009 rijden. Zoals in bovenstaand schema te lezen is, is het definitieve PvE op 18 augustus 2008 in de DB vergadering van het OV-bureau vastgesteld. Op dit moment wordt gewerkt aan het opstellen van het bestek. Het bestek is een technisch document waarin de vervoerder de eisen waaraan hij dient te voldoen helder en volledig omschrijft. Het is daarmee een uitwerking van het PvE, dat als beleidsdocument de inspraak in is gegaan. Uit bovenstaand schema blijkt verder dat het bestek dient te worden vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van het OV-bureau in oktober Dit geeft u de ruimte om in de vergadering van de commissie Economie en Mobiliteit van 8 oktober 2008 de afhandeling van deze moties te bespreken. De door uw gemaakte opmerkingen en voorgestelde aanpassingen nemen wij vervolgens mee in de vergadering van het Dagelijks Bestuur van het OV-bureau van oktober Naar aanleiding van een (eventuele) bespreking in Provinciale Staten van 5 november is het nog mogelijk na vaststelling van het bestek uw opmerkingen en/of aanvullingen te verwerken in de nota's van inlichtingen. Deze nota's van inlichtingen worden in aanvulling op het bestek nog aan de geïnteresseerde vervoerders verstrekt in de periode oktober 2008 t/m januari Inhoud PvE met betrekking tot milieu Het PvE gaat uit van het voorschrijven van een norm (doelvoorschrift) in plaats van een middel. Kortweg zijn de eisen Enhanced environmentally friendly (EEV), de schoonste norm op dit moment, in de stedelijke gebieden Groningen, Assen en Emmen. Hierbuiten is de norm euro-v verplicht voor nieuwe voertuigen per Zeventig procent van de bussen mogen bij aanvang van concessie nog aan de euro-iii norm met roetfilter voldoen afnemend tot nul procent aan het eind van de concessie. De milieueisen worden dus gedurende de concessie strenger. Experts geven aan dat het sturen op (delen van) individuele componenten, zowel aanbestedingstechnisch als commercieel, geen verstandig idee is. Juist op basis van geïntegreerde emissiebepaling (via de Euro/EEV classificatie in een doelvoorschift) probeert de overheid richting de industrie tot een goede, gewogen, 2

3 afregeling te komen van de totale emissie. Het uit zijn verband trekken van één element (zoals bijvoorbeeld in Haaglanden is gebeurd) leidt ertoe dat een suboptimalisatie plaatsvindt op één component. Naast deze doelvoorschriften is bovendien de verplichting opgenomen om een prijsaanbod te doen om de norm te halen op aardgas, waarbij de overheden zich het recht voorbehouden om bij de gunning te kiezen voor deze optie. De verwoording van de milieuparagraaf is compleet weergegeven in bijlage 1. In het PvE is een zogeheten experimenteerartikel opgenomen dat de vervoerder verplicht mee te werken aan experimenten binnen de concessie. Dit biedt de mogelijkheid om te experimenteren met innovaties op het gebied van schone bussen, die feitelijk op ieder gewenst moment binnen de concessieperiode kunnen starten, dus niet noodzakelijkerwijs bij aanvang van de concessie. Een geschikt moment kan zijn wanneer de vervoerder toch een aantal bussen moet vervangen vanwege het niet meer voldoen aan concessie-eisen, zoals leeftijd of eerder genoemde milieueis. Er zijn nog twee momenten waarop de milieueisen zoals nu verwoord, kunnen worden aangepast binnen de procedure van aanbesteding zoals bovenstaand geschetst (bijv. wanneer het doelvoorschrift in een middelvoorschrift zou kunnen worden gewijzigd): voorafgaand aan de vaststelling van het bestek in oktober 2008, zie hieronder kopje Stand van zaken in Drenthe. Hierbij moet worden opgemerkt dat de vaststelling van het bestek niet kan worden verschoven, omdat dan de hele procedure zover zou opschuiven dat er onvoldoende implementatietijd overblijft voor de winnende vervoerder om in december 2009 te kunnen rijden. Formeel is ook gedurende de periode van het maken van de offertes door vervoerders de mogelijkheid om in de nota( s) van inlichtingen wijzigingen op het bestek te maken. na gunning, maar voor implementatie door de vervoerder. Wanneer duidelijk is geworden welke vervoerder heeft gewonnen, dan zou tegelijk met het gunningsbesluit het besluit kunnen vallen om de meerkosten voor het rijden op aardgas (die de vervoerder in de offerte heeft aangegeven) voor (een deel van) de bussen te betalen. Proceduretechnisch kan dit tot problemen leiden omdat dan tegelijk met het gunningsbesluit ook het besluit met betrekking tot het dekken van de meerkosten en risico s moet zijn genomen. De vervoerder moet immers direct na het gunningsbesluit bussen gaan bestellen, omdat anders de implementatie per december 2009 in gevaar komt. Stand van zaken in Drenthe In Drenthe wordt door Gedeputeerde Staten overwogen een voorstel voor te legen aan de Provinciale Staten om voor een aantal buslijnen in Drenthe aardgasbussen voor te schrijven. Het gaat dan om buslijnen die binnen Drenthe rijden, niet zijnde de Qliners en kleine busjes (in totaal ongeveer 50 bussen). De beleidsfilosofie van Drenthe is dat hiermee de weg wordt vrijgemaakt voor de implementatie van groen gas, dat daadwerkelijk duurzamer is (CO 2 -besparing) dan diesel of aardgas. De meerkosten van tussen de 1,2 en 2 miljoen per jaar, afhankelijk van het exacte scenario, worden in het voorstel uit andere bronnen dan het OV-budget gedekt. Met name deze financiële afweging moet nog gemaakt worden. Als de beslissing van GS en Provinciale Staten van Drenthe valt voorafgaand aan de vaststelling van het bestek in het DB OV-bureau zal waarschijnlijk in het bestek voor de betreffende lijnen het doelvoorschrift worden omgezet in een middelvoorschrift. Mocht de beslissing genomen worden na vaststelling van het bestek dan zal dit 3

4 geregeld worden in de nota's van inlichtingen in de periode oktober januari Samenvatting en conclusies moties 2 en 3 U heeft ons opnieuw verzocht om de mogelijkheden te onderzoeken voor het rijden op aardgas, zoals beschreven in de notitie 'Rijden op Aardgas OV Concessie Noord-Nederland (Groningen-Drenthe)' en antwoord te geven op de in de notitie gestelde vragen. Hieronder vindt u de voorlopige conclusies. Voor een uitgebreide beantwoording van de moties verwijzen wij u naar bijlage 2. De conclusie met betrekking tot de mogelijkheden voor subsidie is dat thans beschikbare subsidieregelingen onvoldoende basis bieden om grootschalig en langjarig structurele meerkosten van meer milieuvriendelijke bussen te dekken. Subsidies zullen altijd een meer tijdelijke aard hebben dan de looptijd van de concessie en slechts een deel van meerkosten dekken. Daarmee zijn subsidies geen oplossing voor structurele meerkosten gedurende de gehele concessietermijn van maximaal 8 jaar. De mogelijkheden om vanuit de markt proposities te krijgen om de meerkosten van meer milieuvriendelijke technieken te beperken liggen met name in de relatie tussen marktpartijen (leveranciers energie, technieken en bussen) en inschrijvende vervoerders. De overheid kan hier vanwege aanbestedingsjuridische overwegingen (level playing field) geen rol in vervullen. Marktpartijen geven aan dat het van belang is dat in het bestek een duidelijke keuze wordt gemaakt. Marktpartijen zien met name tijdens de looptijd van de concessie mogelijkheden om binnen het experimenteerartikel te experimenteren met innovatieve, meer milieuvriendelijke technieken, en dan ook ondersteund door subsidies, zoals hierboven is uitgelegd. De conclusie -als gekeken wordt naar de implementatie van aardgasbussen elders- is dat in alle gevallen sprake is van meerkosten die door de (provinciale) overheid worden gedekt, incidenteel ondersteund door subsidies. De in opdracht van het OV-bureau door adviesbureau DUINN uitgevoerde studie naar meerkosten sluit qua ordegrootte van de berekende meerkosten goed aan bij invoering van aardgas elders. Deze rapportage is eerder ook aan de Staten aangeleverd. Voor de provincie Groningen betekent dit voor de bussen in Groningen ongeveer 2,7 miljoen per jaar meerkosten voor rijden op aardgas en 8,0 miljoen per jaar meerkosten voor het rijden op biogas. Hierbij blijven de Qliners en klein materieel buiten beschouwing. Samenvatting en conclusies motie 4: Motie 4 heeft betrekking op het streven naar het onmogelijk maken van langdurig gebruik van uitzend- en oproepkrachten. Zoals u weet zijn de arbeidsverhoudingen tussen de werknemers en werkgevers wettelijk collectief geregeld in de CAO Openbaar Vervoer. Uit bijlage 4 blijkt dat in de recente CAO Openbaar Vervoer afspraken zijn gemaakt over dit onderwerp. In de nieuwe CAO zijn enerzijds afspraken gemaakt ten aanzien van de instroom van nieuw personeel en anderzijds ten aanzien van uitzendkrachten contracten voor bepaalde tijd. Een eis vanuit de nieuw aan te besteden concessie is dat vervoerders zich houden aan de CAO Openbaar Vervoer. Een in de concessievoorschriften op te nemen verbod aan de (nieuwe) concessiehouder op het langdurig gebruik maken van uitzend- en oproepkrachten zou (in)direct ingrijpen in de arbeidverhoudingen tussen de werknemers en 4

5 werkgevers. Wat ons betreft willen wij ons noch rechtstreeks noch indirect mengen in de arbeidsverhoudingen tussen werkgever en werknemers in het openbaar vervoer. Wij zien vanwege de bepalingen in de nieuwe CAO overigens ook geen aanleiding om in deze nadere stappen te nemen. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen:, voorzitter., secretaris. 5

6 Bijlage 1 Verwoording milieuparagraaf in definitief PvE (hoofdstuk 13) 13 Milieu Het is de wens van de opdrachtgevende overheden om openbaar vervoer een bijdrage te laten leven aan het beperken van de uitstoot van schadelijke stoffen en het beperken van de uitstoot van CO2. In de provincies Groningen en Drenthe is slechts beperkt sprake van het overschrijden van de normen voor de uitstoot van vervuilende stoffen als NOx en kleine deeltjes. Slechts op een aantal locaties in de stad Groningen is sprake van een overschrijding van de normen die hiervoor gelden. De eisen die gesteld worden aan de voertuigen die in het kader van de concessie worden ingezet (al dan niet in eigendom van de vervoerder) zijn de volgende: Schoon: In ieder geval dienen de hetzij bij aanvang van de concessie, hetzij tijdens de concessie nieuw aan te schaffen voertuigen te voldoen aan de minimale wettelijke eisen; Alle voertuigen die in de steden Groningen, Assen en Emmen worden ingezet voor het stadsvervoer dienen te voldoen aan de EEV-norm; Alle voertuigen die in de streek worden ingezet dienen minimaal te voldoen aan de Euro-3 norm. Voorzover het dieselbussen betreft dienen deze met roetfilter te zijn uitgerust; Bij aanvang van de concessie dient minimaal 30% van de voertuigen die in de streek worden ingezet dienen aan de Euro-V norm te voldoen, tijdens de concessie oplopend met 10% per jaar ofwel jaar 1: 30%, jaar 2: 40% enzovoorts. Duurzaam: De omvang en de aard van de emissie van schadelijke stoffen hangen onder meer af van brandstoftype, brandstofefficiency van het voertuig en de omvang van de vervoerprestatie. Het OV-bureau verplicht de vervoerder alle chauffeurs een cursus het nieuwe rijden te laten volgen binnen de eerste drie jaar van de concessie. Bovendien wordt de vervoerder gevraagd een plan in te dienen om de brandstofconsumptie bij de te leveren vervoerprestatie zoveel mogelijk te beperken. Het is de wens van het OV-bureau om alle bussen die geschikt zijn voor meer milieuvriendelijke brandstoffen tijdens de looptijd van de concessie zoveel mogelijk ook daadwerkelijk te laten rijden op een meer milieuvriendelijke brandstof. In het bestek kan een regeling worden opgenomen over het aanbieden door inschrijvers in hun offerte van bussen op meer milieuvriendelijke brandstoffen. In dat geval zal bij de gunning een beslissing worden 6

7 genomen over de inzet van deze bussen en de financiering daarvan. Te denken valt aan eventueel aanboden aardgasbussen die door middel van certificaten of fysiek op biogas gaan rijden, dieselbussen die op biodiesel gaan rijden etc. De vervoerder dient per jaar, voorafgaand aan het jaar, aan te geven hoeveel CO2 het gehele wagenpark dat ten behoeve van de concessie wordt ingezet uitstoot. Het OV-bureau behoudt zich het recht voor in het bestek het gebruik van de nieuw ontwikkelde CO2 tool van het Ministerie van VROM voor te schrijven, bij gebleken geschiktheid, dit ter beoordeling aan het OV-bureau. 7

8 Bijlage 2: Beantwoording Motie 2 SP, CU, Groen Links, 23 april 2008 en motie Motie 3 D 66/Groen Links/Partij van het Noorden 23 april Motie 2 SP, CU, Groen Links, 23 april 2008 Provinciale Staten constateren dat: - Er onvoldoende onderzoek is gedaan door het OV-bureau op diverse aspecten van duurzaamheid en mogelijke financieringsbronnen; Zijn van mening dat: - De notitie inzake Rijden op Aardgas OV Concessie Noord-Nederland (Groningen-Drenthe) in zijn geheel zou moeten worden overgenomen. Verzoeken het college het OV-bureau opdracht te geven de in de notitie genoemde overwegingen, vragen en suggesties mee te nemen en te onderzoeken op kosten en haalbaarheid De vragen in de notitie zijn de volgende: 1. Zijn er subsidiemogelijkheden of andere ondersteuning mogelijk waarmee de vereiste extra middelen voor de vulstations kunnen worden gegenereerd? 2. Zijn de ingeschatte te hoge kosten en/of gepercipieerde belemmeringen ten aanzien van het realiseren van een aardgasinfrastructuur voor transport in Noord-Nederland wel gerechtvaardigd, gegeven de initiatieven in de markt? 3. Hoe is het verklaarbaar dat in een aantal andere provincies met een aanzienlijk minder sterk aardgasprofiel men wel de stap heeft genomen om het provinciale OV per bus te baseren op aardgas/biogas (Gelderland, Utrecht, Zeeland). Motie 3 D 66/Groen Links/Partij van het Noorden 23 april 2008 Provinciale Staten spreken uit dat - De provincie Groningen, met Energy Valley en aardgas als speerpunten, indien mogelijk op deze terreinen niet achter moet lopen bij andere regio s Verzoeken het college van Gedeputeerde Staten Er zorg voor te dragen dat: 1. Inzicht ontstaat in een mogelijke subsidiering en andere ondersteuning bij het overschakelen naar alternatieve brandstoffen in het OV 2. Onderzocht wordt of er initiatieven in de markt op dit terrein mogelijk zijn die kostenverlagend werken bij het overschakelen van het OV op alternatieve brandstof. 3. Er diepgaand gekeken wordt naar hoe men elders deze omschakeling weet te bewerkstelligen 8

9 De in de motie 3 genoemde vragen van Provinciale Staten komen overeen met de vragen uit motie 2. Daarom zullen deze in een keer puntsgewijs worden beantwoord. Beantwoording punten uit de moties 1. Inzicht in mogelijke subsidiering alternatieve brandstoffen Voor zover bekend bij het OV-bureau en de provincie Groningen en na consultatie van externe experts bestaat er een aantal mogelijkheden voor een subsidiering van meer milieuvriendelijke technieken. Wanneer deze regelingen worden getoetst op haalbaarheid van het binnenhalen van een subsidie die grootschalig voorschrijven van meer milieu vriendelijke technieken (deels) vergoeden, dan valt een aantal van deze regelingen af, vanwege termijn van opening van de regeling, voorwaarden die aan de regelingen hangen, omvang van de subsidie etc. Voor een compleet overzicht wordt verwezen naar de bijlage 3. Op dit moment is er in ieder geval één concrete subsidie mogelijkheid om voor meerdere aardgas stations subsidie aan te vragen. Deze subsidieregeling wordt uitgevoerd door SenterNovem en staat bekend onder de aanduiding Tankstations Alternatieve Brandstoffen (TAB). De subsidieregeling voorziet in het realiseren van openbare tankstations, liefst met een landelijke dekking. Het totale subsidie bedrag bedraagt voor een aardgasvulpunt en voor het totale investeringsproject (lees: meerdere vulpunten) een totaal bedrag van Ervan uit gaande dat de pompstations openbaar kunnen worden opgezet, betekent de regeling een subsidie van voor het realiseren van alle vulpunten waarvoor de investering naar schatting bedraagt voor een gehele dekking in de provincie Groningen en Drenthe. De regeling vormt daarmee slechts een geringe bijdrage aan de totale kosten. Overigens beslaat de gehele regeling slechts 1,8 mln voor heel Nederland. Aanvullende landelijke subsidieregelingen zijn momenteel niet beschikbaar, maar kunnen mogelijk beschikbaar komen in de periode 2008/2009. Op dit moment is hierover nog geen duidelijkheid te geven. Wel moet worden opgemerkt dat in de afgelopen jaren reeds voor aardgas en groen gas subsidies voor pompstations en opwerking zijn verstrekt, de kans op nieuwe subsidiemogelijkheden worden hiermee lager. Voor groen gas is in 2006/2007 bijvoorbeeld reeds een subsidie van 3,5-4 miljoen euro toegekend om projecten met groen gas te realiseren. De conclusie met betrekking tot de mogelijkheden voor subsidie is dat thans beschikbare subisidieregelingen onvoldoende basis bieden om grootschalig en langjarig structurele meerkosten van meer milieuvriendelijke bussen te dekken. 2. Onderzoek naar initiatieven die kostenverlagend werken De motie vraagt om de geluiden uit de markt met betrekking tot de mogelijkheid kostenverlagende initiatieven te onderzoek. Daartoe is in overleg met de provincie Groningen en Energy Valley in augustus een bijeenkomst georganiseerd, waar de 9

10 marktpartijen die ingesproken hebben tijdens de PS vergadering waren uitgenodigd. Het gaat hierbij om PON/MAN (busleverancier), Gasunie, Gasterra. Tijdens deze bijeenkomst is ten eerste aangegeven wat er nu in het PvE van de aanbesteding wordt gehanteerd qua normstelling, te weten EEV in de stedelijke gebieden Groningen, Assen en Emmen en daarbuiten eurov, met een gedurende de concessie van 70 naar nul afnemend percentage bussen dat nog aan de euro3 norm met roetfilter mag voldoen. Bovendien is de verplichting opgenomen om een aanbod te doen om de EEV norm te halen op aardgas. Daarnaast is aangegeven wat de planning voor de aanbesteding is. Gegeven deze beschrijving in het PvE en de planning is de vraag open neergelegd wat vanuit de overheid kan worden gedaan om de marktpartijen maximaal de gelegenheid te geven tot een propositie te komen die kostenverlagend kan werken op de prijs die vervoerders offreren. Ook zijn de mogelijkheden om door middel van subsidies meerkosten van nog meer milieuvriendelijke bussen te dekken verkend. Conclusie van de bijeenkomst: - Op grond van aanbestedingsjuridische overwegingen met betrekking tot het level playing field (gelijke kansen voor iedereen) is het voor het OVbureau niet mogelijk een propositie specifiek gerelateerd aan een bepaalde techniek, systeem of brandstofleverancier verplicht op te nemen in een bestek voor een OV-aanbesteding en deze daarmee een preferente positie te geven. Naast deze aanbestedingsjuridische kwestie zien marktpartijen geen mogelijkheden om voorafgaand aan de besteksvaststelling in oktober 2008 met proposities te komen die met zekerheid leiden tot een lagere inschrijfprijs van de vervoerder voor een aanbieding op aardgas danwel groen gas, - Wel worden kansen gezien door de marktpartijen om richting de vervoerders in de periode tot en met de inschrijving door de vervoerder een propositie neer te leggen bij de vervoerders die zou moeten kunnen leiden tot het aanbieden van een lagere prijs voor concreet- het rijden op aardgas danwel groen gas. Dit is een ontwikkeling die gefaciliteerd zal worden door Energy Valley. Het OV-bureau kan hier (juridisch) in de periode tot het bestek en de inschrijving van de vervoerders geen rol in hebben, vanwege het handhaven van het level playing field. - Marktpartijen geven aan dat het van belang is dat in het bestek een duidelijke keuze wordt gemaakt. Bestekken waarin een prijs wordt gevraagd voor 5 of zes verschillende brandstoffen leiden tot onduidelijkheid, strategisch inschrijfgedrag en daarmee niet tot het gewenste resultaat. Marktpartijen onderschrijven hiermee de wijze waarop dit in het PvE is beschreven. - Subsidies zullen altijd een meer tijdelijke aard hebben dan de looptijd van de concessie en slechts een deel van meerkosten dekken, daarmee zijn subsidies geen oplossing voor structurele meerkosten gedurende de gehele concessietermijn van maximaal 8 jaar. - Marktpartijen zien met name tijdens de looptijd van de concessie mogelijkheden om met de verplichting voor de vervoerder om mee te 10

11 werken aan experimenten (experimenteerbeding) experimenten met meer milieuvriendelijke technieken te doen, en dan ook ondersteund door subsidies. 3. Diepgaand kijken naar omschakeling elders In Nederland zijn diverse (provinciale) initiatieven gelanceerd gericht op de inzet van alternatieve brandstoffen in het openbaar vervoer (bussen): Provincie Zeeland In het concessiegebied Midden Zeeland dat onlangs is aanbesteed zal 100% van de bussen op aardgas gaan rijden (middelvoorschrift). De meerkosten bedragen ongeveer 5 miljoen euro voor een concessieduur van 6 jaar, ofwel 8,5% extra ten opzichte van het jaarbudget. De meerkosten stelt de provincie Zeeland ter beschikking en worden gedekt uit het programma luchtkwaliteit. In sommige steden worden namelijk de grenswaarden voor enkele stoffen overschreden. Provincie Utrecht Utrecht heeft de EEV-norm als doelvoorschrift voorgeschreven. De meerkosten voor rijden op aardgas waren vooraf door de provincie begroot op ca. 1 ton/jaar. Wanneer er daadwerkelijk na de aanbesteding op aardgas gereden zou worden, dan zou de dekking van deze kosten ten laste komen van het programma luchtkwaliteit. Onlangs is de aanbesteding geweest: de bussen zullen niet op aardgas gaan rijden maar op diesel, voldoend aan de EEV norm. Een inschrijver had weliswaar de mogelijkheid om punten te winnen op kwaliteit wanneer binnen 4 maanden na aanvang van de concessie minimaal 90% van het wagenpark op aardgas zou rijden. De hoeveelheid punten die hiermee gewonnen konden worden stonden echter niet in verhouding tot de kosten die een vervoerder zou moeten maken, geen enkele inschrijver had dan ook voor het aanbieden van aardgas gekozen. Met de EEV-norm zijn de milieuemissies gewaarborgd maar is dus de overstap om op groen gas te rijden verder weg komen te staan. Provincie Gelderland Halverwege de concessie is een proef met 7 aardgasbussen gestart. Contractueel is vastgelegd dat het aardgastankstation en de bussen voor de nieuwe concessieperiode naar de nieuwe concessiehouder overgaan. Voor de nieuwe concessie wil men gaan sturen op emissie- en klimaatnormen maar zal bijv. geen doelvoorschrift EEV worden voorgeschreven. De provincie wil de meerkosten die hiervoor nodig zijn ten laste laten komen van het programma luchtkwaliteit en/of het programma klimaatbeleid. Buitenland In het buitenland is eveneens ervaring met het rijden op alternatieve brandstoffen. In Stockholm bijvoorbeeld rijden al geruime tijd omgebouwde dieselbussen op ethanol, waarbij de exploitatiekosten van volgens de vervoersautoriteit SL ongeveer 5-10% hoger liggen dan vergelijkbare dieselbussen. 11

12 Reagerend op de inhoud van de notitie die ten grondslag ligt aan de motie: Experts geven aan dat het sturen (op delen van) individuele componenten zowel aanbestedingstechnisch als commercieel geen verstandig idee; juist op basis van geïntegreerde emissiebepaling (via de Euro / EEV classificatie probeert de wetgever en de industrie tot een goede, gewogen, afregeling te komen van de totale emissie. Het uit zijn verband trekken van één element (zoals bijvoorbeeld in Haaglanden is gebeurd) leidt ertoe dat een suboptimalisatie plaatsvindt op één component, maar aan de andere kant een extreem hoge, niet gereglementeerde uitstoot ontstaat van op zich zeer schadelijke formaldehyden. De conclusie wanneer gekeken wordt naar de implementatie van aardgasbussen elders is dat in alle gevallen sprake is van meerkosten die door de (provinciale) overheid worden gedekt, incidenteel ondersteund door subsidies. Het concrete percentage van de provincie Zeeland van 8,5% meerkosten voor het rijden op aardgas vertaald naar Groningen en Drenthe betekent circa 7 miljoen extra per jaar (voor heel Groningen en Drenthe). Dit sluit goed aan bij de eerdere rapportages en berekeningen van het OV-bureau zoals ook aan de Staten aangeleverd in de rapportage van DUINN, waar voor ongeveer 70% van de bussen in Groningen Drenthe (exclusief Qliners en klein materieel) een meerprijs van 4,3 miljoen per jaar was bepaald voor het rijden op aardgas en 12,8 miljoen per jaar voor het rijden op biogas uit co-vergisting (zie rapportage Gasbussen in Groningen en Drenthe, 19 maart 2008). Hoewel de DUINN rapportage geen expliciete onderverdeling tussen Groningen en Drenthe aanbrengt betekent dit voor de bussen in Groningen ongeveer 2,7 van de 4,3 miljoen per jaar meerkosten voor rijden op aardgas en 8,0 van de 12,8 miljoen per jaar meerkosten voor het rijden op biogas. Hierbij blijven de Qliners en klein materieel buiten beschouwing, zoals eerder aangegeven. 12

13 Bijlage 3 Overzicht subsidieregelingen Regeling Innovatieve OV Bussen (SenterNovem) Vanuit Senternovem is de regeling Innovatieve Concessieregeling uitgegeven. Het doel van deze regeling is duurzame, veelbelovende technologieën in bussen die momenteel wel beschikbaar maar nog niet (geheel) marktrijp zijn te beproeven. In het kader van deze regeling is het mogelijk om een maximum van 70% van de meerkosten van innovatieve aandrijftechnieken en brandstoffen vergoed te krijgen voor een periode van ten minste 2 jaar. Het OV-bureau heeft dit jaar een verkenning gedaan naar de mogelijkheden een projectvoorstel in te dienen voor bussen op ethanol, deze werd echter als niet haalbaar geclassificeerd door Senter Novem. De mogelijkheid bestaat om in de volgende ronde opnieuw een projectvoorstel in te dienen, mocht de regeling weer open gaan (indienen was dit jaar mogelijk tot 1 mei 2008). De regeling is daarmee interessant, maar slechts voor echt innovatieve technieken op (zeer) kleine schaal, niet voor concessiebrede invoering. Subsidieregeling EURO 5 Vrachtwagens & Bussen (SenterNovem) Deze nationale subsidieregeling stimuleert de aanschaf van nieuwe, ongebruikte vrachtwagens en bussen met een Euro-5 motor of een motor die voldoet aan de EEV-norm en die zijn aangeschaft na 1 juli Doel van de regeling is het verminderen van de uitstoot van roet en NOx. Subsidie bedraagt 500 tot 5000 per bus of vrachtwagen, afhankelijk van het vermogen (meer of minder dan 225 kw) en klasse (EEV of Euro 5). Indienen kan tot einde 2008 bij SenterNovem. De regeling is daarmee interessant voor vervoerders om meer milieuvriendelijke bussen aan te bieden met daarbij dekking van (een deel van) de meerkosten, geldt echter alleen voor de norm en niet om een techniek mee te stimuleren. Tankstations Alternatieve Brandstoffen (SenterNovem) Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat stelt 1,8 miljoen subsidie beschikbaar voor de realisatie van tankstations voor de alternatieve brandstoffen aardgas en ethanol. Doel is de realisatie van een landelijk dekkend netwerk van tankstations waar alternatieve brandstoffen voor iedereen verkrijgbaar zijn. In combinatie met de lokale en provinciale initiatieven op dit gebied is dit netwerk haalbaar voor Subsidie aanvragen kon van 21 mei 2008 tot 27 juni 2008 bij SenterNovem. Het maximum subsidiebedrag voor een investeringsproject gericht op de realisatie van aardgasvulpunten is , voor ethanolvulpunten bedraagt dit Tevens mag de gevraagde subsidie niet meer bedragen dan 30% (of 40% als de subsidieontvanger een MKB onderneming is) van de investering. Deze regeling is relevant en hanteerbaar, geeft echter kleine bijdrage op totale investering. Subsidie tankstations alternatieve brandstoffen (provincie Fryslân, Groningen en Drenthe) Als onderdeel van het op 10 juni 2008 door GS van provincie Groningen geaccordeerde voertuigenplan zal een subsidieregeling worden vastgesteld, gericht op de realisatie van tankstations voor aardgas (3 per 13

14 provincie), bioethanol (2 p.p.) en biodiesel (2 p.p.). De inhoud, voorwaarden en openstelling van deze regeling wordt nog nader vastgesteld. Op dit moment is het daarmee te vroeg om voor de concessieverlening van ondersteuning in het kader van deze regeling uit te gaan. 14

15 Intelligent Energy Europe (IEE, EU regeling) Het Intelligent Energy- Europe programma (IEE) is hét instrument van de EU voor de ondersteuning van niet-technologische projecten op energiegebied. Doel van dit programma is een groter aandeel van duurzame energie te realiseren door het wegnemen van niet-technologische belemmeringen zoals wettelijke, financiële, culturele en sociale barrières. IEE is bedoeld voor bedrijven, kennis-instellingen, ngo s, overheden en intermediairs die willen samenwerken in Europees verband. 75% van de subsidiabele projectkosten worden vergoed. De officiële sluitingsdatum van de laatste oproep (met een budget van 45 miljoen euro) was donderdag 26 juni De verwachting is dat ook volgend jaar weer een oproep zal worden geplaatst. De provincie Groningen is lead partner in een IEE project gericht op het vergroten van het aandeel biobrandstoffen in transport door vergroting van de marktvraag naar deze brandstoffen (Adolescence for Renewable Energies in Transport (ADORE IT)). De regeling lijkt gezien bedrag en termijnen (bij een hernieuwde uitvraag in de toekomst) daarmee interessant voor het gedurende de looptijd van de concessie vervangen van oude voertuigen door meer milieuvriendelijke. Koers Noord, OP EFRO, Interreg en Waddenfonds Samen met de afdelingen EZ en PP is tevens nagegaan of er mogelijkheden zijn binnen Koers Noord, OP EFRO, Interreg en Waddenfonds, om het OV te verduurzamen. Deze inventarisatieronde heeft geen positieve uitkomst gehad. De meeste kansen zagen we in het OP EFRO maar dit economische programma richt zich met name op het vergroten van de bereikbaarheid en minder op duurzaamheid. Daarnaast kan dit programma alleen worden ingezet in de economische kernzones, dus niet in geheel Groningen en Drenthe. 15

16 Bijlage 4: Beantwoording Motie 4 PvdA/CU 23 april 2008 De inhoud van de motie: Provinciale Staten roepen het college op na te streven dat bij de aanbesteding geregeld wordt dat langdurig gebruik maken van uitzend- en oproepkrachten niet mogelijk is. Beantwoording De door de Provinciale Staten van Groningen aanvaarde motie van de PvdA beoogt bij de aanbesteding te regelen dat langdurig gebruik maken van uitzend- en oproepkrachten niet mogelijk is, vanuit de overweging dat langdurige en veelvuldige inzet van oproep- en uitzendkrachten schadelijk is voor de kwaliteit van de dienstverlening en de sociale verhoudingen. Beleid: niet actief mengen in verhouding werkgever-werknemer, hier is de CAO voor De sociale verhoudingen in de zin van arbeidsverhoudingen tussen werkgevers en werknemers zijn geregeld in de bepalingen van de CAO Openbaar Vervoer. Beleid is dat de opdrachtgever zich niet (in)direct mengt in arbeidsverhoudingen tussen werkgever en werknemers in het openbaar vervoer. Daaruit vloeit tevens voort, dat ook indirect ingrijpen in de arbeidsverhoudingen door het opleggen van een verbod op langdurig gebruik maken van uitzendkrachten als zodanig geen taak is van de concessieverlener (OV-bureau). De materiële uitwerking van de motie dient in de CAO Openbaar Vervoer gestalte te krijgen. In het kader van de te verlenen concessie zijn partijen (werkgevers en werknemers) wettelijk verplicht zich aan de overeengekomen CAO te houden. De handhaving van de CAO-bepalingen is een primaire verantwoordelijkheid van de betrokken CAO-partijen. Nieuwe CAO OV gaat in op instroom nieuw personeel en uitzendkrachten Op 13 juni 2008 zijn de Vereniging Werkgevers Openbaar Vervoer en de vakorganisaties FNV Bondgenoten, CNV BedrijvenBond en De Unie een overbruggings-cao overeengekomen, met een looptijd van 1 januari 2008 tot en met 30 juni Het doel van de motie heeft reeds een voorziening gekregen in deze nieuwe CAO Openbaar Vervoer. In deze CAO zijn tussen de CAO-partijen afspraken gemaakt enerzijds ten aanzien van instroom van nieuw personeel en anderzijds ten aanzien van uitzendkrachten / contracten voor bepaalde tijd. De inhoud van de nieuwe CAO afspraken zijn onderstaand weergegeven: 16

17 Uit de nieuwe CAO afspraken openbaar vervoer: Instroom van nieuw personeel De instroom van nieuwe chauffeurs vindt in principe plaats via nog in te richten instroompools. Indien er vacatures ontstaan in de vestigingen, worden deze zo snel mogelijk vervuld vanuit de instroompools op basis van het anciënniteitprincipe. Voorziene vacatures worden tijdig aangevuld vanuit de instroompools. De instroompools zorgen er voor dat er te allen tijde voldoende geschikte capaciteit aanwezig is om vacatures te vervullen. Het uitgangspunt is, dat er op de vestigingen geen onderbezetting is. De nieuwe indiensttreder krijgt op basis van het anciënniteitprincipe, de mogelijkheid indien gewenst, om ook rechtstreeks in dienst te treden op de vestiging voor zover de formatie ruimte dit toelaat. Het resultaat van dit instroommodel moet zijn: - lagere werkdruk voor het personeel - betere verlofgaranties - meer rust en regelmaat in de rouleringen - het werken naar wens. Het model mag niet strijdig zijn met het werken naar wens zoals dat in het blokkensysteem is opgenomen. - innovatief werken Het model wordt verder ontwikkeld in een gezamenlijke werkgroep. De regeling met alle voorwaarden (waaronder de rol van de Ondernemingsraden) dient op 1 september 2008 gereed te zijn. Per bedrijf worden de pools uitgerold naar eigen verdere invulling. CAO partijen hebben een begeleidende rol bij deze regeling. Uitzendkrachten / contracten voor bepaalde tijd Bestaande contracten van werkgevers met uitzendbureaus zullen worden gerespecteerd. Na één jaar tot maximaal 18 maanden (dit laatste indien de uitzendkracht een opleidingstraject volgt / heeft gevolgd) werkzaam te zijn geweest op basis van een uitzendcontract bij één en hetzelfde bedrijf in het openbaar vervoer (of diens rechtsopvolger bij concessiewisseling) zal de uitzendkracht bij goed functioneren, voor zover het uitzendcontract dat toelaat en indien er formatieruimte is, een contract voor onbepaalde tijd krijgen bij het bedrijf. Werknemers met een contract voor bepaalde tijd zullen, bij goed functioneren en indien er formatie ruimte is, eveneens na één jaar een contract voor onbepaalde tijd aangeboden krijgen, tenzij er sprake is van een project (arbeidsovereenkomst voor een bepaalde klus). Conclusie - Een in de concessievoorschriften op te nemen verbod aan de (nieuwe) concessiehouder op het langdurig gebruik maken van uitzend- en oproepkrachten, grijpt (in)direct in in de arbeidverhoudingen tussen de werknemers en werkgevers, welke collectief zijn geregeld in de CAO Openbaar Vervoer. - Beleid is dat de provincie zich noch rechtstreeks noch indirect mengt in de arbeidsverhoudingen tussen werkgever en werknemers in het openbaar vervoer. - Het in de aanvaarde motie beoogde doel en daarin vervatte oproep aan het college heeft reeds een voorziening heeft gekregen in de nieuwe CAO Openbaar Vervoer enerzijds ten aanzien van Instroom van nieuw 17

18 personeel en anderzijds ten aanzien van Uitzendkrachten / contracten voor bepaalde tijd. 18