2020: december: Rijden door vervoerder op basis van nieuwe concessie.

Transcriptie

1 v o o r d r a c h t 12 juli 2016 Corr.nr , VV Nummer 54/2016 Zaaknr Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen ter vaststelling van de nota van uitgangspunten voor de aanbesteding van de regionale treindiensten voor de periode Samenvatting In december 2020 loopt de huidige concessie van de regionale treindiensten af. Om ervoor te zorgen dat er vanaf december 2020 opnieuw treinen op onze regionale lijnen rijden, is het nodig om nu te starten met de aanbesteding. Deze aanbestedingsprocedure starten we met het opstellen van een Nota van Uitgangspunten waarin de hoofdlijnen van de aanbesteding zijn beschreven. Deze Nota van Uitgangspunten leggen wij nu ter besluitvorming aan u voor. 2. Doel en wettelijke grondslag Deze voordracht heeft tot doel u de Nota van Uitgangspunten voor de aanbesteding van de regionale treindiensten te laten vaststellen. De wettelijke grondslag voor de aanbesteding van het openbaar vervoer trein is de 'Verordening (EG) nr. 1370/2007 betreffende het openbaar personenvervoer per spoor en weg'. Deze verordening is in Nederland geïmplementeerd in de Wet Personenvervoer. De Wet personenvervoer heeft expliciet benoemd dat wij (Gedeputeerde Staten) bevoegd gezag zijn voor het verlenen van concessies en het daaraan vooraf opstellen van een Programma van Eisen. Provinciale Staten hebben daar van de wetgever geen rol in gekregen. Ondanks dat de wet dit niet verplicht stelt, stellen de meeste aanbestedende overheden voorafgaand aan het Programma van Eisen een Nota van Uitgangspunten vast. Dit is een document waarin op hoofdlijnen de belangrijkste keuzes worden verwoord. Deze kan dan worden voorgelegd aan Provinciale Staten zodat deze op hoofdlijnen kunnen bijsturen. Zeker ook omdat uw Staten de afgelopen jaren een aantal realisatiebesluiten hebben genomen over het uitbreiden van de spoorse infrastructuur om meer treinen te kunnen laten rijden. Deze uitbreidingen zullen niet alleen meer reizigers trekken en daarmee ook extra opbrengsten genereren maar zullen ook extra kosten ten opzichte van de huidige situatie met zich meebrengen. Om die reden leggen wij hierbij de Nota van Uitgangspunten aan u voor. 3. Procesbeschrijving en planning Om er voor te zorgen dat er vanaf december 2020 treinen rijden op de regionale lijnen op basis van een nieuwe concessie dient nu gestart te worden met de aanbestedingsprocedure. Onze eerste treinaanbesteding en ook andere treinaanbestedingen in Nederland hebben ons geleerd dat er een zeer lange levertijd (circa 3 jaar) van treinen is en dat verliezende inschrijvende vervoerders bijna altijd rechtszaken aanspannen. Dit heeft de onderstaande planning tot gevolg in teruglopende volgorde: Planning 2020: december: Rijden door vervoerder op basis van nieuwe concessie. 2017: december: Verwacht besluit rechtbank bij eventueel beroep verliezende partijen en winnaar kan echt de treinen bestellen. 2017: juli. Wij besluiten tot concept gunning winnaar aanbesteding. 2017: mei indienen offertes. 54-1

2 2017: januari. Wij stellen aanbestedingstukken vast en publicatie aanbesteding. 2016: eind oktober. Wij stellen het ontwerp Programma van Eisen vast en starten inspraak. Voorafgaand hieraan is een Nota van Uitgangspunten opgesteld die nu voorligt ter besluitvorming. De inhoud van de nota van uitgangspunten wordt toegelicht in paragraaf 6 van deze voordracht. 4. Begroting De kosten die met (de voorbereiding van) de aanbesteding gemoeid zijn bedragen ,- Deze kosten zullen wij dekken uit de post Reserve Spoor binnen de decentralisatie uitkering Verkeer en vervoer (duvv). Op dit moment bedraagt de jaarlijkse exploitatie afgerond 17,5 miljoen per jaar. Zoals wij eerder hebben aangegeven verwachten wij dat met uitbreiding van de treinkosten extra financiële middelen zullen zijn gemoeid. Op basis van de bijdrage per reizigerskilometer binnen de huidige concessie verwachten wij dat de meerkosten voor de uitbreidingen circa 1,5 miljoen per jaar extra zullen bedragen waardoor het totaal op 19 miljoen per jaar uit komt. De extra 1,5 miljoen is nu nog niet nodig maar wel op het moment dat de extra treindiensten gaan rijden. Daarvoor zullen wij in eerste instantie kijken naar ruimte binnen de duvv zodat op het moment dat deze extra treindiensten gaan rijden de gelden daarvoor beschikbaar zijn. Zoals het nu lijkt is er nog ruimte binnen de duvv om dat op dat moment op te vangen. Wanneer wij met een te laag bedrag de aanbesteding ingaan, zullen wij geen inschrijvers krijgen. Daarnaast willen wij voorkomen dat wij te veel middelen moeten inzetten, derhalve wordt voorgesteld om nu bij de aanbesteding van de treindiensten vanuit de provincie Groningen een plafondbedrag van maximaal 19 miljoen prijspeil 2016 op te nemen. Naast deze uitbreidingen zal de komende jaren nog besluitvorming plaatsvinden over de spoorlijn Veendam - Stadskanaal en de spoorlijn Groningen - Bremen. Bij deze realisatievoorstellen zal ook worden aangegeven welke extra exploitatiemiddelen op dat moment voor de betreffende uitbreiding nodig zijn. Bij Veendam - Stadskanaal speelt bovendien dat ook de beheer en onderhoudskosten niet door het rijk zullen worden gedragen. Het is op dit moment niet duidelijk in hoeverre er t.z.t. voldoende beleidsvrije ruimte in de duvv beschikbaar zal zijn om deze kosten te dekken. Het kan goed zijn dat de provincie dan ook andere middelen zal moeten inzetten. 5. Inspraak/participatie Voorafgaand aan het opstellen van de Nota van Uitgangspunten heeft overleg plaatsgevonden met de Provincie Fryslân en LNVG Niedersachsen. Dit om er voor te zorgen dat wij gezamenlijk één Programma van Eisen kunnen maken voor de aanbesteding. Daarnaast is op ambtelijk niveau overleg geweest met de gemeenten in onze provincie en het consumentenplatform. Dit heeft op kleine punten nog tot wijzigingen in de Nota van Uitgangspunten geleid. De formele inspraak vindt plaats bij het opstellen van het (ontwerp) Programma van Eisen. Voorafgaand aan het Opstellen van het ontwerp Programma van Eisen zal verder overleg plaatsvinden met gemeenten en het consumentenplatform. Waar mogelijk zullen de wensen en suggesties van hen verwerkt worden in het Ontwerp Programma van Eisen. Dit Ontwerp Programma van Eisen zal dan voor inspraak naar buiten worden gebracht. Het is dan voor iedereen mogelijk om zijn of haar reactie op het Ontwerp Programma van Eisen te geven. Alle reacties worden dan verzameld en van een reactie voorzien in een reactienota en waar mogelijk worden de reacties verwerkt in het Programma van Eisen. Het Programma van Eisen zal dan vervolgens op de markt worden gezet. Inschrijvende vervoerders dienen dan op basis van het Programma van Eisen een aanbieding te doen. 6. Nadere toelichting Nota van Uitgangspunten De Nota van Uitgangspunten beschrijft op hoofdlijnen de keuzes binnen de aanbesteding. Deze worden in het verdere proces van de aanbesteding uitgewerkt tot een Programma van Eisen welke samen met de bijbehorende juridische procesdocumenten de aanbestedingsstukken vormen. De belangrijkste punten uit de Nota van Uitgangspunten zijn: Samen met Fryslân en LNVG Niedersachsen De huidige treinconcessie vormt de basis waarop verder door wordt ontwikkeld. Wel zullen er enkele accentenverschuivingen plaatsvinden. Net als bij de huidige concessie zullen wij onder andere vanwege de grensoverschrijdende lijnen met Fryslân en Duitsland ook de nieuwe 54-2

3 aanbesteding in gezamenlijkheid aanbesteden. Waarbij LNVG Niedersachsen haar eisen en wensen voor het deel in Duitsland via ons in de aanbesteding inbrengt en wij samen met Fryslân één Programma van Eisen opstellen. Gezamenlijk kiezen wij er voor om een zo'n lang mogelijke concessieperiode aan te houden. Op grond van wet- en regelgeving is dit op dit moment 15 jaar. Dit laatste biedt voor een langere periode zekerheid en heeft ook als voordeel dat dit gunstiger is voor de afschrijving van de door de vervoerder aan te schaffen middelen en daarmee ook voor de inschrijving. Daarnaast kiezen wij er gezamenlijk voor om net als bij de huidige treinconcessie de opbrengstverantwoordelijkheid bij de vervoerder te laten. Uitbreidingen Op dit moment wordt er gewerkt aan de realisatie van een aantal spoorse infrastructuuraanpassingen om: extra sneltreinen te laten rijden tussen Groningen - Leeuwarden; extra sneltreinen te laten rijden tussen Groningen - Winschoten; langere treinen tussen Groningen en Leeuwarden te kunnen laten rijden; treinen vanuit Leeuwarden door te kunnen laten rijden naar Station Groningen Europapark; alle treinen vanuit vanuit het Oosten (Leer/Veendam) te kunnen koppelen aan de treinen naar het Noorden (Eemshaven/Delfzijl). Door de doorkoppeling is extra materieel nodig; treinen door te kunnen laten rijden naar de Eemshaven; treinen op te kunnen stellen op het nieuwe opstelterrein in Haren. Deze uitbreidingen en aanpassingen leveren een grote kwaliteitsslag op voor de reizigers en daarnaast zal dit ook extra reizigers trekken en daarmee ook extra inkomsten genereren. Echter de trein is net als de bus niet kostendekkend en derhalve zullen de extra kosten hoger zijn dan de extra inkomsten die met deze aanpassingen worden gegenereerd. Het laten rijden van deze extra treinen heeft dan ook tot gevolg dat hiervoor extra jaarlijkse exploitatie middelen nodig zijn. Wij verwachten dat deze zullen uitkomen op zo'n 1,5 miljoen extra ten opzichte van de huidige provinciale jaarlijkse exploitatiebijdrage waarvoor wij u dan ook nu vragen om hier rekening mee te houden zodat de extra treinen ook kunnen gaan rijden. Dit komt terug in paragraaf 4. Begroting. Hiernaast wordt er in de concessieperiode van 2020 tot en met 2035 nog een aantal extra uitbreidingen verwacht. Zo zal in de komende jaren nog besluitvorming over de spoorprojecten Veendam - Stadskanaal en Groningen - Bremen plaatsvinden. Voor de uitbreidingen die hier het gevolg van zijn, wordt tijdens de aanbesteding geregeld dat aan de hand van businesscases en meerwerktarieven deze uitbreidingen op een later moment kunnen worden ingekocht bij de vervoerder zonder dat daartoe dan een aparte aanbesteding nodig is. Doorontwikkelen Gezien de nog te verwachten uitbreidingen moet er ruimte binnen de nieuwe concessie worden gecreëerd voor het kunnen doorontwikkelen van de concessie tijdens de looptijd van de concessie. Het gaat daarbij niet alleen om uitbreidingen van ritten maar bijvoorbeeld ook om aanpassingen door technische ontwikkelingen. En dan zowel om zaken die nu mogelijk te voorzien zijn en zaken die nog niet te voorzien zijn. Zo wisten wij bij de eerste aanbesteding bijvoorbeeld niet dat Wifi nu heel normaal zou zijn. Zo zal er zonder twijfel over 10 a 15 jaar weer iets anders zijn wat wij nu nog niet kunnen bedenken maar wat dan heel normaal is. Voor toekomstige ontwikkelingen willen wij een procesafspraak opnemen in de concessie zodat wij dit soort ontwikkelingen kunnen 'inkopen' tijdens de looptijd van de concessie en niet hoeven te wachten op de volgende aanbesteding. Daarbij kan bijvoorbeeld ook worden gedacht aan experimenten met zelfstandig rijdende treinen maar zeker ook aan het verduurzamen van het treinvervoer. Duurzaamheid Eind vorig jaar hebben wij in het kader van het nationaal energie akkoord en de Train to Paris de Visie van de Nederlandse spoorsector 'Samen realiseren wij een CO2 neutraal spoor in 2050' ondertekend. En om zero emissie in in het treinvervoer in 2050 te halen dienen nu al de eerste stappen te worden gezet waarbij een overgang naar zero emissie bij deze aanbesteding nog een 54-3

4 brug te ver is. De trein is op zichzelf een duurzaam vervoermiddel mits er uiteraard voldoende reizigers vervoerd worden. Zelfs ook wanneer, zoals nu het geval is, nog met dieselmaterieel gereden wordt. Het openbaar vervoer en zeker ook de trein kan nog een extra bijdrage leveren aan het milieu door verder te verduurzamen. Dit kan door de stap te maken van het rijden op fossiele brandstoffen naar niet-fossiele brandstoffen. Deze stap is echter niet zomaar gezet. De meest simpele en reeds wereldwijd toegepaste verduurzamingsmaatregel, het met bovenleiding elektrificeren van de spoorlijnen, duurzaam zeker als er op groene stroom wordt gereden, is enorm duur en daarnaast vraagt de ombouw van de spoorlijnen meer dan 10 jaar. Om u daar inzicht in te geven hebben wij het onderzoek naar de elektrificatie van de diesellijnen bijgevoegd. Daarin kunt u vinden dat er voor Fryslân en Groningen samen 593 miljoen nodig is voor een volledige elektrificatie. Andere vormen van treinvoertuigen die elektrisch rijden en geen uitstoot hebben, zijn niet gelijk bij de ingang van de nieuwe concessie haalbaar en betaalbaar. 1 Wel blijkt uit het bijgevoegde onderzoek naar de batterij-waterstoftrein dat dit financieel en qua faseerbaarheid een aantrekkelijkere oplossing is dan de elektrificatie van de spoorlijnen. De komende jaren zal moeten blijken hoe haalbaar dit is. Wel weten wij op basis van deze onderzoeken dat wij niet meer in hoeven te zetten op de oude techniek van bovenleiding maar dat wij ons gaan richten op nieuwe alternatieve oplossingen. Wij zijn nog bezig te onderzoeken in welke mate andere vormen van duurzaam treinvervoer gedurende looptijd van de treinconcessie kunnen worden ingevoerd die ook hun steentje kunnen bijdragen als middel om de energietransitie te ondersteunen. Wij stellen ons in ieder geval ten doel om gedurende de volgende concessieperiode een aanzienlijke besparing op uitstoot van broeikasgassen per reizigerskilometer te realiseren ten opzichte van de huidige emissies (2016). Verder maken wij ruimte in de concessie voor eerste stappen in de transitie naar hernieuwbare brandstoffen, gericht op de volledige energietransitie naar zero emissie tijdens een concessieperiode daarna. Wij richten ons ten aanzien van duurzaamheid derhalve op flexibiliteit en ombouwbaarheid van het materieel. Bijvoorbeeld treinen die opgebouwd zijn met vervangbare modules zodat zodra bijvoorbeeld een waterstof-, batterij- of een andere duurzame aandrijving van de elektromotor wel mogelijk is. Er kan dan tijdens de looptijd van de concessie bijvoorbeeld gestart worden met pilots en experimenten om op die manier de transitie naar zero emissie treinen in gang te zetten. Dit zal dan wel meerkosten voor de provincie met zich meebrengen. Echter we kunnen zelf de startmomenten en de grootte van de pilots bepalen. Daarbij moet wel ook nadrukkelijk naar de betrouwbaarheid van het treinproduct worden gekeken, het moet namelijk niet ten koste van de reiziger en daarmee het OV-gebruik gaan. Personeel In de begroting 2016 is opgenomen dat wij de ambitie hebben om de mogelijkheid te onderzoeken om via een overheids bv werknemers in het openbaar vervoer zekerheid te kunnen bieden. Bij het ontwerp programma van eisen zullen wij daarbij bij u op terugkomen. 7. Geheimhouding Niet van toepassing. 1 Als bijlagen bij deze nota van uitgangspunten zijn twee onderzoeken naar het verduurzamen van het treinvervoer bijgevoegd. A. een onderzoek naar (partiele) elektrificatie van de spoorlijnen en B. een onderzoek naar de mogelijkheid om te rijden met batterij-waterstoftreinen. 54-4

5 8. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 12 juli Gedeputeerde Staten van Groningen: H. Staghouwer, voorzitter. H.J. Bolding, secretaris. Behandeld door : Andre Buikhuizen Telefoonnummer : a.w.buikhuizen@provinciegroningen.nl Bijlagen bij de voordracht: Nr. Titel Soort bijlage 1 Verkenning elektrificatie Noordelijke Diesellijnen Rapportage 2 Onderzoek batterij waterstof trein Rapportage 54-5

6 Nr. Provinciale Staten van Groningen: Gelet op de huidige concessie van de regionale treindiensten; Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 12 juli 2016, nr , VV. Besluiten: 1. De bij dit besluit gevoegde Nota van Uitgangspunten aanbesteding regionale treindiensten vast te stellen; 2. Bij de aanbesteding van de regionale treindiensten een plafondbedrag voor de jaarlijkse exploitatiebijdrage van maximaal 19 miljoen prijspeil 2016 op te nemen. Groningen, 12 juli 2016, Provinciale Staten voornoemd:, voorzitter. Bijlage bij het besluit:, griffier. Nr. Titel Soort bijlage 1 Nota van Uitgangspunten aanbesteding regionale Rapportage treindiensten