Onderwerp Stand van zaken verduurzaming wegverkeer in Den Haag

Transcriptie

1 Wethouder van Verkeer, Binckhorst, Binnenstad en Milieu mr P.T. van Woensel Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Aan de voorzitter van de Commissie Verkeer, Milieu en leefomgeving Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk DSB/ RIS Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp Stand van zaken verduurzaming wegverkeer in Den Haag Datum 31 oktober 2006 Geachte voorzitter, Om de luchtkwaliteit in Den Haag te verbeteren, bekrachtigde het college op 26 februari 2006 het Plan van aanpak verduurzaming wegverkeer in Den Haag. In dat plan staan projecten die gericht zijn op het doorbreken van het dilemma zonder aanbod van duurzame brandstoffen, geen vraag naar duurzame voertuigen en vice versa. Met verschillende projecten wordt geprobeerd tegelijkertijd de vraag- en aanbodkant te ontwikkelen. Deze notitie informeert u over de beleidslijn en de stand van zaken van reeds opgestarte projecten. Inmiddels heb ik opdracht gegeven om onderstaande projecten verder uit te werken: * Company Label: organisatie keurmerk voor duurzame mobiliteit. In samenwerking met OM Den Haag; * Financieringsregeling aardgastankstations: regeling om de onrendabele eerste jaren te ondervangen; * Proefproject NaturalHy: rijden op een mengsel van aardgas en waterstof. In samenwerking met HTM. * Verduurzamen OV via (innovatieve) concessieverlening: Samen met Haaglanden opstellen van duurzaam eisenpakket in de nieuwe concessie. Mogelijkheid onderzoeken voor extra, innovatieve eisen. Beleidslijn Om specifieke knelpunten rond de luchtkwaliteit op te lossen wordt ingezet op het strategisch verspreiden van emissies over de stad. Parallel daaraan is het zinvol als voertuigen minder of, bij voorkeur geen, vervuiling meer veroorzaken. In het plan van aanpak wordt daarom mobiliteit zonder emissies als richtlijn aangehouden. Om emissieloze mobiliteit te bereiken is een brongerichte benadering noodzakelijk. Gericht wordt op de brandstofkeuze en motortechniek. Het ideale emissieloze voertuig heeft een elektrische aandrijving. De elektriciteit wordt in accu s opgeslagen of met behulp van een brandstofcel aan waterstof onttrokken. Hoewel de auto-industrie flinke vorderingen maakt (prototypes rijden al jaren rond), komen dergelijke voertuigen pas over 2 tot 5 jaar in beperkte omvang op de markt beschikbaar. Waterstof is voor nu dus nog een stap te ver. Voor de overgang naar waterstof is gezocht naar een brandstof die op korte termijn milieuvoordeel oplevert en tegelijk de ontwikkeling naar waterstof bevordert. Aardgas is zo n transitie brandstof. Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 DSB/ Van zichzelf is het milieuvriendelijker dan benzine en diesel. Bovendien is aardgas geschikt voor het bijmengen van waterstof waardoor al gewerkt kan worden aan een infrastructuur voor waterstof. Op het moment dat er daadwerkelijk waterstofvoertuigen op de markt komen, is de brandstofinfrastructuur al beperkt aanwezig in Den Haag. Het kip-ei probleem wordt daarmee ondervangen zodat emissieloze voertuigen in Den Haag direct kunnen tanken. Den Haag stimuleert daarom het gebruik van aardgas als motorbrandstof en werkt al op beperkte schaal aan de transitie naar waterstof. Voor sommige grote of specifieke voertuigen 1 is aardgas (nog) geen optie. Voor die voertuigen wordt ingezet op een efficiënt motormanagement (Euro 5 norm) of een roetfilter. Door, waar mogelijk, gebruik te maken van biodiesel wordt een extra bijdrage aan de klimaatdoelstelling geleverd. Voor alsnog wordt echter met name ingezet op het overschakelen op aardgas. Vraag en aanbod gelijk op Vanuit deze beleidslijn zijn projecten benoemd die gericht zijn op het doorbreken van het dilemma zonder aanbod van duurzame brandstoffen, geen vraag naar duurzame voertuigen en vice versa. Inzet is daarom tegelijkertijd de vraag- en aanbodkant voor duurzame mobiliteit te ontwikkelen. Daarvoor moeten aardgasvoertuigen in de stad gaan rijden en moet op meerdere plekken aardgas getankt kunnen worden. Tenminste op één plek moet ook waterstof verkrijgbaar zijn. Onderstaand is de stand van zaken weergegeven van de projecten die nu lopen of die opgestart worden. Stimuleren van de vraag naar aardgas: - Verduurzamen eigen wagenpark Het college heeft in januari 2006 besloten alle gemeentelijke voertuigen over te zetten op aardgas tenzij dit om technisch, functioneel of financieel zwaarwegende redenen niet mogelijk is. De kosten daarvoor worden door de diensten zelf betaald. Aardgasvoertuigen zijn, in aanschaf, duurder dan de traditionele voertuigen. In het gebruik zijn ze echter aanzienlijk goedkoper omdat aardgas goedkoper is dan traditionele brandstoffen. Inmiddels zijn de eerste bi-fuel (zowel benzine als aardgas) auto s aangeschaft. Tussen nu en 5 jaar worden ca. 300 gemeentelijke voertuigen bij het aflopen van het lease contract vervangen door aardgasvoertuigen. De overige 200 voertuigen krijgen een schonere motor met indien nodig een roetfilter. Zo zijn bijvoorbeeld 11 nieuwe veegwagens voorzien van een roetfilter. - Verduurzaming wagenpark HMS Na gesprekken tussen de directie van HMS, en de gemeente heeft de HMS besloten haar wagenpark om te zetten naar voertuigen met een Euro 5 motor. Voor zwaar verkeer hoeft dit wettelijk pas vanaf De vervanging heeft geen financiële consequenties voor de bestaande contracten. Op 11 oktober heb ik de eerste 11 huisvuilwagens met Euro 5 motor feestelijk in gebruik mogen nemen. Vanwege technische redenen is nog niet gekozen om over te gaan op aardgasvoertuigen. Over 2 jaar, wanneer de volgende reeks voertuigen wordt vervangen, wordt opnieuw naar aardgas gekeken. In eventuele nieuwe contracten voor de huisvuilinzamelservices wordt in overleg met gemeente, de minimale milieuprestatie van de voertuigen opgenomen. 1 Brandweervoertuigen, ambulances, veegwagens, tractoren etc.

3 DSB/ Company Label Het Company Label wordt door OM Den Haag samen met het Platform Duurzame mobiliteit en Senter-Novem ontwikkelt. Het is een label voor duurzame mobiliteit dat wordt uitgereikt aan organisaties die aantoonbaar werken aan de verduurzaming van hun mobiliteit. De gemeente is gevraagd om in de eerste fase als proefkonijn mee te werken aan de ontwikkeling van het label. Als het label ontwikkeld is worden de ondertekenaars van het Convenant Duurzaam Den Haag benaderd om deel te nemen. Dan wordt ook aan het college een voorstel met financiële en organisatorische consequenties voorgelegd voor daadwerkelijke deelname aan Company Label. Daarna volgen andere partijen in de stad. Bij succes denkt het transitie platform aan een landelijke invoering. - Verduurzaming OV (via concessieverlening) In 2007 is Haaglanden gestart met de nieuwe concessieverlening voor het openbaar busvervoer in Haaglanden. Die moet naar verwachting medio december 2008 ingaan. Hierbij werkt Haaglanden samen met alle gemeenten in het stadsgewest. Om een slag te slaan in het verduurzamen van het busvervoer moeten vooruitstrevende milieucriteria in de concessie opgenomen worden. De mogelijkheid wordt momenteel onderzocht om, net als in Haarlem en recentelijk in Brabant, minimaal aardgas als motorbrandstof voor te schrijven. De gemeente heeft, als aandeelhouder van HTM, in de voorjaarsnota 2006 tot 2010 geld voor de meerkosten vrijgemaakt om bussen van HTM te vervangen door aardgasbussen ( 1,775 mln). Om kapitaalvernietiging als gevolg van vervroegde afschrijving te voorkomen dan wel beperken wordt ingezet op een geleidelijke vervanging. Er is navraag gedaan bij de HTM naar het aantal bussen dat in de planning staat om te worden vervangen. De regels rond staatssteun aan bedrijven vragen om zorgvuldigheid bij financiële steun vanuit de gemeente aan HTM. Om in de nieuwe concessieverlening voor alle partijen een gelijkwaardig niveau van inschrijving te realiseren, moet afgesproken worden hoe omgegaan wordt met de gemeentelijke bijdrage aan de aardgasbussen. Haaglanden onderzoekt daarvoor de volgende oplossing: In de aanbesteding zou kunnen worden vastgelegd dat de nieuwe concessiehouder de aardgasbussen van HTM tegen de boekwaarde koopt. Daarbij zou de door HTM ontvangen gemeentelijke steun van de (vastgestelde) verkoopprijs worden afgetrokken. In Rotterdam is vorig jaar een vergelijkbare terugkoop regeling toegepast bij een investering van de RET in nieuwe bussen met Euro 5 motor. Ook de provincie Gelderland heeft in de subsidiebeschikking voor de aanschaf van aardgasbussen door BBA een aantal voorwaarden opgenomen met betrekking tot de overdracht van materieel en vulstation aan de opvolgende concessiehouder. Eind 2006 is meer duidelijkheid over de juridische aspecten van een dergelijke constructie. Op basis hiervan zal een plan worden gepresenteerd voor de besteding van het geld dat in 2007 en 2008 voor aardgasbussen is gereserveerd. Na de concessieverlening in december 2008, waarin aardgas (naar verwachting) als minimale eis voorgeschreven wordt, is investeren door de gemeente in aardgasbussen niet meer nodig. Onderzocht wordt of het geld dat in 2009 en 2010 voor aardgasbussen is gereserveerd, kan worden gebruikt voor een innovatieve concessie. Op rijksniveau wordt momenteel nagedacht over het subsidiëren van innovatieve concessies. In zo n concessie wordt opgenomen dat de voertuigen bijvoorbeeld niet alleen op aardgas rijden, maar dat er -in beperkte mate- ook waterstof wordt bijgemengd (zie proefproject naturalhy verderop). Met de rijkssubsidie en een eigen bijdrage worden de risico s en eventuele meerkosten gedekt. Milieutechnisch gezien kan het geld voor 2009 en 2010 beter aan een dergelijke innovatieve concessie besteed worden, dan aan het in de tijd naar voren halen (naar 2007 / 2008) van vervanging van bussen. Een innovatieve concessie levert gedurende de gehele concessieperiode (in principe 8 jaar) extra milieuvoordeel op.

4 DSB/ Stimuleren van het aanbod van aardgas: - Proefproject naturalhy In oktober 2005 heeft Altran Technologies in opdracht van de gemeente Den Haag een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Daaruit bleek dat het technisch en commercieel mogelijk moet zijn een tankstation te exploiteren waar aardgas, waterstof en een mengsel daarvan, naturalhy 2 verkrijgbaar is. Voertuigen met een aardgasmotor zijn geschikt om op naturalhy te rijden. In enkele steden 3 rijden al met succes aardgasbussen op 5% waterstof. Het doel van het Haagse project is om ervaring op te doen met een hoger percentage waterstof (20%). Bus in Malmö tankt aardgas met waterstof Uit oriënterende gesprekken van de gemeente met een aantal potentiële projectpartners blijkt dat er veel belangstelling bestaat om aan het project deel te nemen: - Senter-Novem heeft uit oogpunt van transitie belangstelling. - HTM stelt ruimte beschikbaar, is bereid bij te dragen in de kosten en wil tenminste twee bussen laten rijden op naturalhy; - Eneco heeft actieve medewerking toegezegd; - MAN(trucks), PON (importeur VW, audi, seat en skoda) en IVECO (bussen en vrachtwagens) hebben toegezegd verschillende voertuigen te willen leveren om ervaring op te doen met het rijden op naturalhy. In fase I wordt de projectorganisatie geïnstalleerd en de exacte vormgeving van het project bepaald. Fase I resulteert in een contractvoorstel waarin de uitvoerings- en financiële voorwaarden voor de realisatie en exploitatie van het NaturalHy tankstation zijn vastgelegd. Verwacht wordt dat het contract, samen met de bestuurders van de andere projectpartners in maart 2007 ondertekend wordt. Daarbij wordt ook over de inbreng van alle partners besloten. Fase II betreft de feitelijke realisatie en exploitatie. DSB blijft projectleider, maar heeft verder geen rol in de exploitatie. Uiteraard vormt de evaluatie en het communiceren over de resultaten een belangrijk onderdeel. Gemeentelijke aardgasvoertuigen kunnen bij dit tankstation zowel aardgas als naturalhy tanken. In het haalbaarheidsonderzoek van oktober 2005 is de totale investering voor het tankstation berekend op circa ,-. In de dekking van de realisatie- en exploitatiekosten wordt voor een deel voorzien door landelijke subsidieregelingen. Ook wil HTM hierin bijdragen. In de voorjaarsnota 2006 is voor 2006 incidenteel gereserveerd voor aardgasbussen. Voorgesteld wordt om dit geld in het proefproject te investeren en daarmee bij te dragen aan de tankinfrastructuur voor bussen en het gemeentelijk wagenpark. Zoals eerder aangegeven moet ook deze bijdrage betrokken worden bij de verlening van de nieuwe concessie. - Opening aardgastankstation Op 7 december a.s. wordt het eerste aardgastankstation in Zuid-Holland geopend op het Forepark. Samen met DutCH4, Tamoil en het ministerie van VROM wordt de feestelijke opening door de gemeente voorbereid. Samen met de staatssecretaris van Milieu en de directeur van Tamoil ben ik gevraagd de officiële handelingen te verrichten. Bij de opening wordt een zo compleet mogelijk aardgaswagenpark getoond. In tegenstelling tot alle andere aardgastankstation in Nederland is noch VROM, noch de gemeente financieel betrokken bij de realisatie of exploitatie van het tankstation. Ook zijn geen afspraken gemaakt over het verplicht tanken van aardgas door gemeentelijke voertuigen. 2 mengsel van 80% aardgas en 20% waterstof. 3 o.a. Malmö sinds september 2003.

5 DSB/ Naar verwachting zal het tankstation daarom in de eerste jaren een exploitatietekort hebben. Er zijn nu immers nog onvoldoende aardgasvoertuigen in Den Haag. Eventuele andere nieuwe tankstations zullen een vergelijkbaar probleem kennen. DutCH4 en Tamoil doen een sterk beroep op de gemeente om een tijdelijke bijdrage te leveren aan de dekking van de exploitatietekorten. - Financieringsregeling aardgastankstations Mede naar aanleiding van het bovenstaande beroep om financiële steun door DutCH4 en Tamoil is nagedacht over een financieringsregeling. Ook andere nieuwe aardgastankstations kennen, door het nog ontbreken van voldoende aardgasauto s, een exploitatietekort in de eerste jaren. Om dat kip-ei probleem op te lossen is financiële steun in de eerste paar jaar onmisbaar. Hoewel dit feitelijk een landelijk probleem is, is VROM van mening dat het lokaal opgelost moet worden. Daar komen vraag en aanbod het dichtst bij elkaar. Dit project voorziet daarom in de ontwikkeling van een lokale financieringsregeling waarin het exploitatietekort opgevangen wordt. Aangezien de vier bestaande aardgastankstations in Nederland allemaal tot stand gekomen zijn met overheidssteun is van ongewenste marktverstoring geen sprake. Deze regeling zorgt ervoor dat ook de lokale pompstationhouders eenvoudig van die overheidssteun gebruik kunnen maken. Daarmee wordt Den Haag minder afhankelijk van bijvoorbeeld DutCH4, dat nu drie van de vier stations exploiteert. In de eerste fase wordt de regeling door DSB samen met financiële en juridische deskundigen uitgedacht en vormgegeven. Voor de dekking wordt gebruik gemaakt van de FES-lucht gelden. April 2007 wordt de eerste fase afgesloten met een collegevoorstel waarin de technische, financiële en juridische consequenties staan. In de fase daarna wordt de regeling door de gemeente aanbesteed aan de markt. Ik ga er vanuit dat u met deze informatie voldoende inzicht hebt gekregen in de stand van zaken rond de verduurzaming van het wegverkeer in Den Haag. De wethouder van Verkeer, Binckhorst, Binnenstad en Milieu, mr P.T. van Woensel