Gemeente Strijen. Beleidsplan Openbare Verlichting 2010 & beheersplan

Transcriptie

1 Gemeente Strijen Beleidsplan Openbare Verlichting 2010 & beheersplan Vastgesteld door de gemeenteraad op 31 augustus 2010

2 Inhoudsopgave 1 Voorwoord Samenvatting Inleiding Beleidspunten Financiën Beleidsaspecten Inleiding Wetgeving Openbaar groen Milieu Energie Vastgesteld beleid Onderhoud Toepassingsgebieden/functies van de openbare verlichting Landelijke normen NPR richtlijn Politiekeurmerk Veilig Wonen Verlichtingsmiddelen Betekenis van de normen en aanbevelingen Overige beleidsaspecten Standaardisatie verlichtingsmiddelen Technologische ontwikkelingen Maatschappelijke ontwikkelingen Beleidskeuzes Kwaliteitsambitie Verlichtingskwaliteit Te verlichten ruimten Rol openbare verlichting per toepassingsgebied NPR Schakeltijden Beleidsdoelstellingen Huidige situatie openbare verlichting gemeente Strijen Aantallen Huidige kwaliteit Beleidsvoorstellen Vervangen masten en armaturen o.b.v. technische levensduur NPR uitbreiding Beleid Streefbeeld Bijlage 1 Bestand openbare verlichting en nieuwwaarde Bijlage 2 Functies van de openbare verlichting Bijlage 3 Toelichting NPR Bijlage 4 Politiekeurmerk Veilig Wonen Bijlage 5 Technologische ontwikkelingen Bijlage 6 Lichthinder Bijlage 7 Specificatie lichtbronnen Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 2

3 Bijlage 8 Lichtbronsoorten Bijlage 9 Led tegen het licht. 39 Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 3

4 1 Voorwoord Voor u ligt het Beleidsplan Openbare Verlichting. De doelstellingen in dit beleidsplan vormen een aanzet voor een ontwikkeling, waarbij de openbare verlichting een steeds prominentere plaats zal gaan innemen in het beleid over inrichting, beleving en gebruik van de openbare ruimte. Openbare verlichting staat volop in de belangstelling. Veiligheid op straat, leefbaarheid en verkeersveiligheid, beheersing van kwaliteit en kosten vragen om een helder beleid. Daarnaast doen zich belangrijke veranderingen voor in de markt van de openbare verlichting. De gemeenten krijgen meer keus maar ook meer verantwoordelijkheid. In 1992 is het nieuwe Burgerlijk Wetboek van kracht geworden. Daarin is onder meer bepaald dat voortaan de verantwoordelijkheid voor de weg, dus ook die voor de openbare verlichting, bij de wegbeheerder ligt. De inrichting van de openbare ruimte krijgt ook steeds meer aandacht. Naast bestratings materiaal en straatmeubilair vormt ook openbare verlichting een esthetisch element. Tevens verlangt de burger van de gemeente dat zij zorgt voor een veilige woonomgeving, waar het plezierig wonen is. Vooral bij duisternis kan de openbare verlichting daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Naast het nut van de openbare verlichting voor de gemeenschap is het diezelfde gemeenschap die er de kosten voor moet dragen. Het is dan ook de taak van de gemeentelijke overheid om een beleid over de openbare verlichting uit te stippelen. Ook de herziene taakverdeling voor activiteiten op het gebied van de openbare verlichting door privatisering van de energiebedrijven, klachten op het gebied van verkeersveiligheid, sociale veiligheid, kleine criminaliteit en de toenemende aandacht binnen gemeenten voor energie en milieuaspecten versterken de behoefte aan goed geformuleerd beleid. Op basis van bestandsbeheer van de gemeente Strijen is de huidige status bekend van het OV-areaal en zodoende is het mogelijk een goed inzicht krijgen in de inspanningen die nodig zijn om de verlichting op het gewenste peil te brengen. Daarnaast moet rekening gehouden worden met nieuwe richtlijnen voor de kwaliteitscriteria van de openbare verlichting, de NPR (Nederlandse Praktijkrichtlijn). In afwijking van eerdere aanbevelingen voor de verlichtingsklasse definieert de NPR de relatie tot de visuele behoeften van weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeerssituaties. Daarbij is tevens rekening gehouden met esthetische aspecten, visueel comfort en milieuaspecten zoals de gewijzigde opvattingen met betrekking tot het energieverbruik (actualisering van het verdrag van Kyoto 1 ). 1 Klimaatverdrag Kyoto (16 februari 2005) waarbij de deelnemende landen waaronder Nederland zich tot doel hebben gesteld in de periode van 2008 tot 2012 de totale emissie van broeikasgassen met minstens 5% omlaag te brengen t.o.v. het niveau van Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 4

5 2 Samenvatting 2.1 Inleiding De kwaliteit van de openbare verlichting is van groot belang voor de sociale veiligheid, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid. Bij duisternis neemt de kans op vandalisme en geweld toe en is veilig verkeer niet goed mogelijk. Een openbare verlichtingsinstallatie vervult in dit opzicht een onmisbare functie, mits ze aan specifieke eisen voldoet. Verder dient de wegbeheerder (lees: de gemeente) sinds de invoering van het nieuwe Burgerlijk Wetboek rekening te houden met een gewijzigde aansprakelijkheid. Eerder dan voorheen kan schade op de wegbeheerder worden verhaald. Dat brengt een grotere verantwoordelijkheid voor de gemeente met zich mee. Alleen al om die reden is het gewenst dat de openbare verlichting is afgestemd op de landelijke en Europese normen en aanbevelingen. Een deel van deze richtlijnen is nog in ontwikkeling, maar de gemeente houdt er wel al rekening mee. Zo is als uitgangspunt voor dit beleidsplan de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR ), uitgegeven door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSvV) en het Nederlands Normalisatie instituut (NEN), gekozen. Hoewel niet dwingend voorgeschreven, worden de aanbevelingen en het modelbeleidsplan landelijk toegepast. Openbare verlichting is de verantwoordelijkheid en de zorgplicht voor de gemeente. Om tot een betere structurering en onderbouwing van het ov-beleid te komen is op verzoek van de gemeente Strijen een beleidsplan opgesteld om inzicht te verkrijgen in de inspanningen die nog nodig zijn om het gewenste kwaliteitsniveau voor de openbare verlichting te realiseren. Hiervoor is een meerjarenplanning opgesteld voor de planperiode Beleidspunten Gebaseerd op de beleidsaspecten die van invloed zijn op de Openbare Verlichting, de kwaliteitsambitie, de gemaakte beleidskeuzes en de beleidsdoelstellingen van het huidige beleidsplan, zijn voor de periode de volgende beleidsdoelstellingen bepaald: In stand houden huidige Openbare Verlichting op basis van de gehanteerde technische levensduur voor 40 jaar mast en 20 jaar armatuur. Echter de resterende lichtmasten geplaatst voor 1973 worden vervangen indien deze in slechte staat verkeren. Masten en armaturen die de technische levensduur hebben bereikt, maar nog in goede staat verkeren, worden niet vervangen. In het kader van het energiebeleid vervangen van de resterende niet-energiezuinige armaturen en/of armaturen met slechte lichttechnische eigenschappen. In de afgelopen periode zijn ook armaturen verouderd en hebben als gevolg hiervan slechte lichttechnische eigenschappen. Deze zullen ook worden vervangen. Aanpassen van de openbare verlichting conform NPR richtlijn; Het volgen van de technologische ontwikkelingen op het gebied van openbare verlichting (LED) ; In het kader van lichthinder zal de gemeente Strijen vooralsnog de volgende punten hanteren: - Het volgen van de ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving en aanbevelingen van de NSvV en deze toepassen; - Het volgen van de technologische ontwikkelingen waardoor lichthinder kan worden gereduceerd (bijvoorbeeld LED-geleiding); Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 5

6 - Zoveel mogelijk gebruik van technische mogelijkheden om lichthinder te beperken. Om lichthinder te reduceren moet de hoeveelheid licht/opgenomen vermogen worden verminderd en de tijdsduur worden beperkt. Dit kan door licht uit te maken (op bepaalde tijden) of dimmen op vastgestelde tijden (behoud gelijkmatigheid). Verder is de ontwerpfase van belang bij positie en hoogte van de masten, armatuurkeuze, afschermen en richten van armaturen en het gebruik van voorschakel apparaten. - Bij klachten in overleg treden om door middel van communicatie een balans te vinden tussen de verschillende belangen en uiteindelijk dus tussen de lasten en de baten. Bevorderen van een goede afstemming tussen openbare verlichting en openbaar groen. 2.3 Financiën Instandhouding en afstemming beleidsplan (projectmatig onderhoud) Voor het in stand houden van de huidige openbare verlichtingsinstallatie en om te voldoen aan de in het huidige beleidsplan gestelde uitgangspunten is voor de periode begroot dat er jaarlijks afgerond ,- aan investeringen nodig zijn. Dit bedrag bestaat uit , - voor de reguliere vervangingsinvesteringen, gebaseerd op een technische levensduur van 40 jaar voor de mast en 20 jaar voor de verlichtingsarmatuur. Daarnaast is er een aanvullende investering van 3.705, - nodig om aan de NPR richtlijn te voldoen (zie punt 6.1.2) en 595, - om de resterende niet-energiezuinige verlichtingsarmaturen en/of verlichtingsarmaturen met slechte lichttechnische eigenschappen te vervangen. De aanpassingen hebben ook invloed op de jaarlijkse exploitatielast. Binnen de gemeente Strijen worden lichtbronnen gebruikt met een te gering wattage op daarvoor voorziene lichtpunthoogtes. Door het vervangen van deze lichtbronnen en de aanpassingen om aan de NPR richtlijn te voldoen zullen de exploitatiekosten toenemen. Investering per jaar Kosten Vervangen masten en armaturen o.b.v. levensduur Uitbreiding en verplaatsen lichtmasten conform NPR Vervangen resterende niet-energiezuinige armaturen 595 Totaal Projectmatig onderhoud Het budget dat in 2010 beschikbaar is gesteld, is afgestemd op het benodigde budget in de komende vijf jaar. In de afgelopen jaren was het budget ontoereikend en is middels turap I 2009 verzocht aan de raad om vooruitlopend op het beleidsplan het budget voor 2010 en verder met ,- verhogen om binnen de planperiode te voldoen aan de NPR , en niet energie zuinige lampen te vervangen. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 6

7 Daarnaast moet er jaarlijks klein onderhoud worden uitgevoerd. Onder klein onderhoud wordt verstaan: het incidenteel verplaatsen van een mast, rechtzetten van masten, schade aan masten herstellen enz. Budget per jaar Kosten Projectmatig onderhoud Klein onderhoud Totaal Beheer De gemeente Strijen besteedt het beheer van de openbare verlichting uit. Het beheer is specialistisch zowel in de arbeid als het benodigde materieel. Investeren hierin is niet rendabel. Daarnaast wordt het beheer beperkt door de netbeheerder (Stedin), die het alleenrecht heeft om de lichtmast aan te sluiten op het net. Om tot een beheerpartner te komen wordt het o.v areaal aanbesteed conform het vigerende inkoop en aanbestedingsbeleid. De uitgangspunten die gehanteerd worden voor de gunning van het werk zijn geënt op de prijs / kwaliteit om een zo goed mogelijk product te krijgen tegen een acceptabele prijs. Beheer Remplace Afhankelijk van het toegepaste lamptype moet de lamp eens in de 3 a 4 jaar vervangen worden. Dit gebeurd zoveel mogelijk groepsgewijs en is afhankelijk van het moment van plaatsing van de mast (lamp). Remplace (gemiddeld) Energie (stroomverbruik) De energie die voor de openbare verlichting wordt ingekocht als groenen stroom die op alternatieve wijze wordt opgewekt. Hiervoor worden offerten aangevraagd bij diverse leveranciers conform het vigerende inkoop en aanbestedingsbeleid. Energie Transportkosten energie (gebruik netwerk ) Transportkosten van de energie zijn landelijk vastgesteld en dienen van de in dit gebied door de overheid aangewezen netbeheerder te worden ingekocht. Transportkosten Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 7

8 3 Beleidsaspecten 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt aangegeven met welke beleidsaspecten rekening is gehouden bij het opstellen van dit beleidsplan openbare verlichting. Één van de doelstellingen van het beleidsplan is het vaststellen van de verlichtingskwaliteit die wordt gehanteerd in de gemeente Strijen. Hieronder wordt verstaan het niveau van de verlichting, de kleur van de lampen en de toegepaste materialen. Er is een aantal aspecten van belang bij het bepalen van de verlichtingskwaliteit. Een aantal aspecten is algemener van aard, andere zijn meer specifiek voor elementen van de verlichtingskwaliteit. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een belangrijk aspect in het beleid. 3.2 Wetgeving Op grond van de in 1992 verschenen nieuwe versie van het Burgerlijk Wetboek is de gemeente verantwoordelijk voor het goed functioneren van de openbare verlichting. Deze maakt namelijk deel uit van de uitrusting van de weg. De wegbeheerder is in beginsel aansprakelijk voor door derden geleden schade als de uitrusting van de weg niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden gesteld mogen worden ter voorkoming van gevaar voor personen of zaken. De wegbeheerder kan in een dergelijk geval wegens nalatigheid worden aangesproken op een onrechtmatige daad (artikel 6:174 B.W.) Het eventueel uitbesteden van onderhoudswerkzaamheden aan derden laat deze aansprakelijkheid onverlet. 3.3 Openbaar groen Het is van groot belang dat bij het installeren van de openbare verlichting in een vroegtijdig stadium rekening wordt gehouden met het openbaar groen (vice versa voor het aanleggen van een groenvoorziening). Om een optimale lichtvoorziening te waarborgen, moet rekening worden gehouden met de beperkingen die opgelegd worden door de bestaande groenvoorziening. Als gevolg hiervan is het mogelijk dat meer lichtpunten geïnstalleerd moeten worden waardoor de energiekosten, die gepaard gaan met de openbare verlichting, hoger zullen uitvallen. 3.4 Milieu Bij het installeren en onderhouden van installaties wordt o.a. rekening gehouden met: het toepassen van milieuvriendelijk geproduceerde materialen; de levensduur en recyclingmogelijkheden van het standaard pakket verlichtingsmiddelen; hergebruik van vrijkomende materialen; afvoer van defecte gasontladingslampen naar een erkende verwerker. Dit wordt door de aannemer van de gemeente verzorgd. 3.5 Energie Met de openbare verlichting kan energie-efficiënt worden omgegaan door het toepassen van energiezuinige lampen, armaturen en elektronische voorschakelapparatuur. Ook het brandrooster is van invloed op het energieverbruik. Uit onderzoek is gebleken dat voor de sociale veiligheid de verlichting s avonds en s nachts continue moet branden en dat donkere plekken voorkomen moeten worden. Door de projectmatige vervanging van conventionele armaturen door energiezuinige armaturen worden de meerkosten van het energieverbruik, die optreden bij schakeling Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 8

9 volgens nachtrooster, ruimschoots gedekt door de vermindering van de exploitatiekosten. Zo is al jaren het uitgangspunt dat bij aanleg, renovatie en vervanging van openbare verlichting, lamptypen met een hoog rendement worden toegepast. Zo zullen hoge druk kwiklampen niet meer worden toegepast vanwege de relatief lage lichtopbrengst en de hoge milieubelasting. Nieuwe technische ontwikkelingen worden op de voet gevolgd. De toepassing van elektronische voorschakelapparatuur en het dimmen van de verlichting gedurende de nachtelijke uren wordt landelijk meer en meer toegepast. 3.6 Vastgesteld beleid Er zijn veel beleidsstukken die direct of indirect van invloed zijn op het beheer van de openbare verlichting. Deze beleidsstukken, die formeel zijn vastgesteld, geven kaders voor het beheer en de inrichting van de openbare verlichting. Vanzelfsprekend is het voorgaande beleid ook een belangrijk kader voor het nieuwe beleid. De diverse beleidsdoelstellingen staan hieronder vermeld: 3.7 Onderhoud Onderhoudswerkzaamheden aan de openbare verlichting zijn op te splitsen in de volgende categorieën: groot onderhoud: dit betreft preventief en grootschalig onderhoud (projectmatig) klein onderhoud: dat is correctief onderhoud, inclusief klachtenonderhoud; Preventief cq. grootschalig onderhoud omvat het volgens een vast plan verrichten van werkzaamheden om extra kosten te voorkomen. Dit onderhoud wordt projectmatig uitgevoerd en kan op basis van de bestandgegevens worden vastgesteld. Klein onderhoud (correctief) omvat het herstellen van schade als gevolg van storingen, vandalisme, aanrijdingen en klachtenonderhoud. Bij de keuze van de toe te passen materialen zal onderhoudsvriendelijkheid en standaardisering een rol spelen. Eveneens spelen overige aspecten een rol zoals o.a. milieu en esthetica. 3.8 Toepassingsgebieden/functies van de openbare verlichting Openbare verlichting moet tegemoet komen aan de karakteristieken en het gebruik van de ruimte waarin het wordt geplaatst. In de ene ruimte ligt de nadruk op verkeersveiligheid, terwijl in een andere ruimte de nadruk op bijvoorbeeld sociale veiligheid en/ of leefbaarheid kan liggen. In onderstaand overzicht zijn de functies van de openbare verlichting en de relatie tussen de openbare verlichting en de verkeersveiligheid, de sociale veiligheid en de leefbare omgeving naast elkaar gezet. Elk van deze relaties stelt eigen eisen aan de openbare verlichting. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 9

10 functies van de openbare verlichting sociale veiligheid verkeersveiligheid leefbaarheid esthetica veilig gevoel bij burger vlotte en veilige afwikkeling verkeer lage risicoaansprakelijkheid sfeer: lichtkleur vormgeving kwaliteit van de openbare verlichting De functies van de openbare verlichting bepalen mede de kwaliteitscriteria en verlichtingsniveaus van de openbare verlichting. Bijlage 2 bevat een toelichting op de functies van openbare verlichting. 3.9 Landelijke normen Bij het vaststellen van het gemeentelijk openbaar verlichtingsbeleid moet rekening worden gehouden met de eventueel aanwezige richtlijnen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen regelgeving met betrekking tot de kwaliteit van de verlichting en regelgeving met betrekking tot verlichtingsmaterialen NPR richtlijn Het niveau van de verlichting, de kleur van de lampen en de toegepaste materialen noemen we de verlichtingskwaliteit. De aan te houden kwaliteitsnorm wordt bepaald door de functie die de openbare verlichting vervult en door de randvoorwaarden die vanuit het veiligheidsbeleid, energiebeleid, het milieubeleid en de gemeentelijke financiën worden gesteld. Het niveau van de verlichting is niet objectief voor alle ruimten vast te stellen, maar moet afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden worden geïnterpreteerd. Voor het bepalen van het gewenste verlichtingsniveau wordt door veel gemeenten en ook door de gemeente Strijen "De Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR Kwaliteitscriteria Openbare Verlichting van de NSvV" toegepast. Voorheen werden nieuwe verlichtingsinstallaties ontworpen volgens de aanbevelingen van de NSvV. Vanaf mei 2002 zijn deze aanbevelingen vervangen door de Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR De NSvV aanbevelingen die voorheen van toepassing waren onderscheiden ruimtes binnen en buiten de bebouwde kom. Relevant hierin was het primaire onderscheid tussen ruimten met in hoofdzaak een verkeersfunctie, ruimten met een verblijfsfunctie en ruimten met een gemengde functie. De nieuwe aanbevelingen van de NPR gaan uit van de visuele behoefte van de weggebruiker. In bijlage 3 wordt de NPR richtlijn nader toegelicht Politiekeurmerk Veilig Wonen Het Keurmerk Veilig Wonen is een initiatief vanuit de politieorganisatie ter voorkoming van criminaliteit in de woonomgeving. De essentie van dit keurmerk is dat de veiligheidssituatie van een wijk wordt beoordeeld. Naast een pakket van maatregelen dat Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 10

11 betrekking heeft op woningen, worden ook eisen gesteld aan de omgevingskwaliteit van de openbare- en semi-openbare ruimten (achterpaden). Het keurmerk, omvat een drietal deelcertificaten welke kunnen worden afgegeven voor zowel bestaande als voor nieuwbouwwoningen die voldoen aan de gestelde eisen voor sociale veiligheid, inbraak- en brandpreventie. Het deelcertificaat Veilige Omgeving omvat ook de openbare verlichting in verblijfsgebieden inclusief eventueel aangrenzende achterpaden*. De kwaliteit waaraan deze verlichting moet voldoen, is gebaseerd op de aanbevelingen van de NSvV. Zie ook bijlage Verlichtingsmiddelen Voor verlichtingsmiddelen worden binnen CEN en CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld voor lichtmasten respectievelijk armaturen. Deze normen hebben een privaatrechtelijke status of een publiekrechtelijke status wanneer er sprake is van gemandateerde normen (gemandateerd door de EU). Dat wil zeggen dat de verlichtingsinstallatie in overeenstemming met deze normen ontworpen én onderhouden moet worden. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-merkteken dat aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Het CEmerkteken kan onder andere verkregen worden als het product aan de betreffende gemandateerde Europese normen voldoet Betekenis van de normen en aanbevelingen De Aanbevelingen voor Openbare Verlichting van de NSvV hebben geen wettelijke status, maar kunnen door de gemeente in de privaatrechtelijke sfeer (bijvoorbeeld bestek/contract gemeente/energiebedrijf of aannemer) worden voorgeschreven. In het beheerplan openbare verlichting moet worden vastgesteld in welke mate de gemeente zich gebonden acht aan de NPR. De nu gemandateerde EN-normen worden op termijn wel bindend verklaard. Dat wil zeggen dat de verlichtingsinstallatie in overeenstemming met deze normen ontworpen en onderhouden moet worden Overige beleidsaspecten Bij de uitvoering van het beheer openbare verlichting zijn een aantal beleidsaspecten waarmee rekening gehouden moet worden Standaardisatie verlichtingsmiddelen Bij de uitvoering van groot onderhoud wordt, ten behoeve van de eenheid en standaardisatie, gestreefd naar dezelfde soort materialen. Door klachtenafhandelingen, schades, etc. worden masten en armaturen incidenteel vervangen. Dit veroorzaakt in bepaalde gebieden dat afwijkende masten en armaturen worden gebruikt. Bovendien is hierdoor verschil in de leeftijd van masten en armaturen. Bij groot onderhoud wordt gestreefd naar eenheid, waardoor afwijkende masten en armaturen van een recentere datum worden vervangen. Deze vrijgekomen materialen zullen op andere gebieden weer worden ingezet. Ook bij nieuwe projecten wordt bekeken of deze vrijgekomen materialen ingezet kunnen worden. * achterpaden in beheer van de gemeente worden niet verlicht (het merendeel van de achterpaden is particulier eigendom) Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 11

12 Technologische ontwikkelingen Technische ontwikkelingen kunnen leiden tot voordelen op het gebied van milieu en energieverbruik. Onderstaande ontwikkelingen zijn hier een voorbeeld van. De gemeente Strijen zal deze ontwikkelingen blijven volgen. Het betreft de volgende ontwikkelingen: PV-masten (Photo Voltaisch); het dimmen van SON-lampen; LED-verlichting (Light Emitting Diode), o.a. voor het aanstralen/uitlichten van objecten; Verlichting op maat; Windenergie; Soluvent; Led-geleiding; Long-life Lamp. In bijlage 5 worden deze ontwikkelingen nader toegelicht Maatschappelijke ontwikkelingen Nederland is een van de meest verlichte landen van Europa. Lichthinder is daarom een onderwerp dat steeds actueler wordt. Daarom wordt hierbij uitgebreid stil gestaan. Over lichtvervuiling en lichthinder is nog relatief weinig bekend. Negatieve effecten zijn: lichtverspilling; ontregeling natuur; energieverspilling; mogelijk aantasting gezondheid; verstoring nachtelijk landschap; slechte zichtbaarheid sterrenhemel. In bijlage 6 worden de negatieve effecten van lichthinder nader toegelicht. Landelijke richtlijnen Er zijn nog geen richtlijnen ten aanzien van lichthinder. Wel bereidt de NSvV aanbevelingen voor die handvatten geven om verantwoord met dit thema om te gaan. Eerder heeft de NSvV in onderstaande bewoordingen iets gezegd over lichthinder. Verlichting dient alleen te worden geplaatst als dit volgens bestaande richtlijnen noodzakelijk is. Er wordt alleen licht aangebracht waar het functioneel is, in de zin dat het bijdraagt aan verkeers- en sociale veiligheid of aan oriëntatie. Lichtmasten en armaturen moeten zo dicht mogelijk bij het te verlichten object worden geplaatst. Conclusie Het is nu zeer actueel dat door toepassing van de NPR-richtlijn de openbare verlichting wordt geoptimaliseerd, echter in de nabije toekomst zal het maatschappelijke probleem van lichthinder steeds meer aandacht vragen. Het is dan ook zaak dat niet alleen vanuit landelijke en provinciale overheden hier steeds meer aandacht aan wordt gegeven, maar ook vanuit de gemeentelijke overheid. Als beheerder van de openbare verlichting heeft de gemeente Strijen een maatschappelijke verantwoordelijkheid en een voorbeeldfunctie hierin. Diverse maatschappelijke groeperingen wijzen op het bewust omgaan met het fenomeen lichthinder. De gemeente moet met deze ontwikkelingen rekening houden en moet het tegengaan van hinder vaststellen in beleid. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 12

13 4 Beleidskeuzes In dit hoofdstuk worden de beleidsaspecten die van invloed zijn op de openbare verlichting vertaald naar concrete beleidskeuzes en beleidsdoelstellingen. In hoofdstuk 5 worden deze beleidskeuzes financieel vertaald naar verbetervoorstellen voor de periode Ten slotte wordt in hoofdstuk 7 de beleidsdoelstellingen voor de periode bepaald, gebaseerd op de huidige kwaliteit van de openbare verlichting en de beschikbare middelen. 4.1 Kwaliteitsambitie Het gewenste kwaliteitsniveau heeft een relatie met de sociale veiligheid, verkeersveiligheid en de leefbaarheid. Het kwaliteitsniveau dat de gemeente Strijen ambieert heeft de volgende kenmerken: de openbare verlichting wordt goed beheerd; de masten en armaturen verkeren in een goede technische staat; het verlichtingsniveau is goed; er wordt voldaan aan de NPR richtlijn; door tijdig beheer en onderhoud wordt kapitaalvernietiging voorkomen; door tijdig onderhoud vindt er weinig klachtenonderhoud plaats (kostenbesparend); de openbare verlichting draagt voldoende bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. De gemeente Strijen hanteert een technische afschrijvingstermijn van 40 jaar voor masten en 20 jaar voor armaturen. Hierbij moet worden opgemerkt dat bij het blijvend verlengen van de gehanteerde technische levensduur, onderhoudskosten onevenredig zullen toenemen met de inspanningen om de installatie te laten functioneren. 4.2 Verlichtingskwaliteit Zoals al eerder vermeld noemen we het niveau van de verlichting, de kleur van de lampen en de toegepaste materialen de verlichtingskwaliteit. De hierin gemaakte beleidskeuzes komen in deze (sub)paragrafen verder aan bod Te verlichten ruimten De gemeente is verantwoordelijk voor de verlichting van de openbare ruimten. Dit betekent echter niet dat alle openbare ruimten verlicht worden. De gemeente Strijen onderscheidt de volgende openbare ruimten die worden verlicht: Wijkontsluitingsswegen Erftoegangswegen Erven (woon en winkel) Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 13

14 Semi-openbare ruimten zijn ruimten die geen eigendom zijn van de gemeente maar wel voor iedereen vrij toegankelijk zijn. De gemeente Strijen is niet verantwoordelijk voor de verlichting van deze openbare ruimten, maar de eigenaren. De gemeente geeft geen bijdrage in de aanleg- of exploitatiekosten voor de verlichting van semi-openbare ruimten Rol openbare verlichting per toepassingsgebied In onderstaande tabel wordt aangegeven in welke mate de functies van de Openbare Verlichting van invloed zijn op de verlichtingseisen van de onderscheiden openbare ruimten. Openbare ruimten Sociale veiligheid Verkeersveiligheid Leefbaarheid - wijkontsluitingswegen erftoegansgwegen erven (woon en winkel) NPR Voor het gewenste verlichtingsniveau in de gemeente Strijen worden per wegcategorie de aanbevolen kwaliteitscriteria van de NPR van NSvV en NEN nagestreefd. Alle nieuwe verlichtingsinstallaties worden ontworpen conform de genoemde aanbevelingen NPR , waarbij in bijlage 3 genoemde ontwerpcriteria worden toegepast. Met name bij fietspaden buiten de bebouwde kom wordt situatieafhankelijk bekeken of nieuwe verlichtingsinstallaties moeten voldoen aan de kwaliteitscriteria van de NPR van de NsvV en NEN Schakeltijden De schakeling van avond en nachtbranders kan aangepast worden aan de specifieke situatie van het te verlichten gebied, maar mag nooit minder zijn dan 50% avondbranders tegenover 50% nachtbranders, aangezien voldaan moet worden aan de door de NPR gestelde kwaliteitscriteria betreffende de gelijkmatigheid van de verlichting. De NPR gaat er zelfs vanuit dat avond- /nachtschakeling niet meer van toepassing is. De gelijkmatigheid van de verlichting gaat bij het toepassen van deze schakeling sterk achteruit en wordt vaker zelfs onacceptabel waardoor er na het doven van de avond verlichting donkere plekken ontstaan. In de gemeente wordt nog beperkt gebruikgemaakt van nachtschakeling. Bij vernieuwing van het armatuur wordt nachtschakeling niet meer toegepast. 4.3 Beleidsdoelstellingen Gebaseerd op de beleidsaspecten die van invloed zijn op de Openbare Verlichting, de kwaliteitsambitie, de gemaakte beleidskeuzes en de beleidsdoelstellingen van het huidige beleidsplan, zijn voor de periode de volgende beleidsdoelstellingen bepaald: Het in stand houden van de huidige Openbare Verlichting op basis van de gehanteerde technische levensduur voor 40 jaar mast en 20 jaar armatuur. De resterende lichtmasten geplaatst voor 1973 worden alleen vervangen indien deze in slechte staat verkeren. Masten en armaturen die de technische levensduur hebben bereikt, maar nog in goede staat verkeren, worden voor als nog niet vervangen. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 14

15 Het in het kader van het energiebeleid vervangen van de resterende nietenergiezuinige armaturen en/of armaturen met slechte lichttechnische eigenschappen. In de afgelopen periode zijn ook armaturen verouderd en hebben als gevolg hiervan slechte lichttechnische eigenschappen. Deze zullen ook worden vervangen. Het aanpassen van de openbare verlichting conform NPR richtlijn; Het volgen van de technologische ontwikkelingen op het gebied van openbare verlichting; Het hanteren van de volgende punten in het kader van lichthinder: - Het volgen van de ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving en aanbevelingen van de NSvV en deze toepassen; - Het volgen van de technologische ontwikkelingen waardoor lichthinder kan worden gereduceerd (bijvoorbeeld LED-geleiding); - Het zoveel mogelijk gebruik maken van de technische mogelijkheden om lichthinder te beperken. Om lichthinder te reduceren moet de hoeveelheid licht/opgenomen vermogen worden verminderd en de tijdsduur worden beperkt. Dit kan door licht uit te maken (op bepaalde tijden) of dimmen op vastgestelde tijden (behoud gelijkmatigheid). Verder is de ontwerpfase van belang voor het bepalen van de positie en hoogte van de masten, armatuurkeuze, afschermen en richten van armaturen en het gebruik van energiezuinige lampen. - Het bij klachten in overleg treden om door middel van communicatie een balans te vinden tussen de verschillende belangen en uiteindelijk dus tussen de lasten en de baten. Het bevorderen van een goede afstemming tussen openbare verlichting en openbaar groen. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 15

16 5 Huidige situatie openbare verlichting gemeente Strijen 5.1 Aantallen In de gemeente Strijen zijn 1768 lichtmasten met 1791 armaturen. De voorkomende hoogten variëren van 3,5 t/m 10 meter hoge masten. De masten zijn voornamelijk van aluminium en een aantal van staal. De leeftijdsopbouw is, telkens geclusterd in 5 jaar, weergegeven in onderstaande grafieken en tabellen: Plaatsingsjaar Huidig aantal Masten Armaturen t/m heden Totaal Peildatum november 2009 Aantal masten: exclusief abri, grondspots, infobord, hangarmatuur en schijnwerper Aantal armaturen: exclusief abri, infobord,reclamebord Plaatsingsjaar Lichtmasten aantal masten t/m heden Masten Armatuen plaatsingsjaar Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 16

17 5.2 Huidige kwaliteit Het is interessant om te kijken naar de huidige kwaliteit van het ov-areaal van de gemeente Strijen. Deze is vastgesteld o.b.v. bestandsonderzoek en ervaringen uit de praktijk. Hieruit is het volgende gebleken: Van de 1768 masten zijn 191 stuks (10,9%) geplaatst voor 1973; Ongeveer 680 armaturen (38,2%) hebben hun technische levensduur (20 jaar) al bereikt. In de komende beleidsperiode bereiken nog eens 112 armaturen (6,3%) hun technische levensduur. In de gemeente Strijen resteren nog 618 lichtbronnen met een niet-energiezuinige lamp en/of een armatuur met slechte lichttechnische eigenschappen. Het betreft voornamelijk de HPLN en de TL (M/D) lampen; De openbare verlichting voldoet niet overal aan de eisen die vanuit de NPR richtlijn worden gesteld. Over het algemeen zijn de mastafstanden zodanig groot zijn, dat om aan de NPR richtlijn te voldoen ongeveer 5% masten bijgeplaatst moeten worden. Niet alle wegen voldoen aan de gestelde verlichtingsuitgangspunten per wegcategorie. In het volgende hoofdstuk worden de geformuleerde beleidsdoelstellingen als gevolg van de gemaakte beleidkeuzes financieel vertaald, gerelateerd aan de huidige kwaliteit. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 17

18 6 Beleidsvoorstellen Om aan te tonen of het huidige budget toereikend is om de technische onderhoudstoestand en verlichtingskwaliteit van de openbare verlichtingsinstallatie te waarborgen, is de huidige situatie van groot belang. De hoogte van het jaarlijks benodigd budget kan afgezet worden tegen het kwaliteitsniveau dat men wenst na te streven. Om aan de in paragraaf 4.3 gestelde beleidsdoelstellingen te voldoen moeten er, gerelateerd aan de huidige kwaliteit, aanvullende middelen beschikbaar worden gesteld. Deze worden in de volgende paragrafen inzichtelijk gemaakt. Om een nauwkeurig beeld te krijgen van de totale benodigde middelen in de periode zullen eerst de vervangingsinvesteringen (masten > 40 jaar en armaturen > 20 jaar) nader worden uitgewerkt. Als uitgangspunt is een marktconforme gecalculeerde gemiddelde prijs vastgesteld van 275,00 exclusief BTW. Voor een mast is deze prijs 475,00 exclusief BTW Vervangen masten en armaturen o.b.v. technische levensduur In onderstaande tabellen zijn de volgende codes gebruikt: M+A = mast en armatuur vervangen A = vervangen van armatuur op basis van 20 jaar M = vervanging van mast op basis van 40 jaar Plaatsingsjaar Huidig Aantal Jaar van Actie Uit te voeren actie Investering M A t/m A M M+A A M M+A A M M+A A A A A A A A A heden Totaal Opmerkingen: Prijspeil 2009, peildatum november Gemiddelde prijzen: M(mast)= 475 A(armatuur)= 275 M(mast)+A(armatuur)= 975 Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 18

19 Uit bovenstaande tabel blijkt dat per 2009, gedurende een vervangingsperiode van 5 jaar op basis van een levensduur van 40 jaar voor de mast en 20 jaar voor het armatuur ,00 excl. BTW bedraagt. Jaarlijkse kosten periode In onderstaande tabel is berekend op basis van het aangegeven kwaliteitsniveau wat jaarlijks zou moeten worden geïnvesteerd om de te voldoen aan de gestelde norm. Investering Inhaalslag t/m Totaal Investering vervanging Investering per jaar NPR uitbreiding Om aan de kwaliteitscriteria richtlijnen van de NPR te voldoen kan gesteld worden dat er een uitbreiding (ca. 5 %) van het aantal lichtmasten dient plaats te vinden. Dit is gebaseerd op bestandsonderzoek en ervaringen uit de praktijk. De uitbreiding zal in deze berekening parallel lopen met de vervanging van masten. In onderstaande tabellen zijn de volgende codes gebruikt: U = uitbreiding mast en armatuur (incl. nieuwe aansluiting) conform NPR Plaatsingsjaar Huidig Aantal Jaar van Actie Uit te voeren actie Uitbreiding op basis van NPR-richtlijn M NPR +10% t/m U U U U U U heden 11 Totaal Opmerkingen: Prijspeil 2009 U= M+A (uitbr=mast+armatuur+aansl)= 975 Rekening houdend met de kwaliteitscriteria van de NPR is de benodigde inhaalslag inclusief een vervangingsperiode van 5 jaar ,00. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 19

20 Jaarlijkse kosten periode In onderstaande tabel is berekend wat jaarlijks moet worden geïnvesteerd om aan de kwaliteitscriteria NPR te voldoen. Investering Uitbreiding Totaal Investering per jaar De uitbreiding zal ook de jaarlijkse exploitatiekosten beïnvloeden. Zo zullen de kosten voor het onderhoud en transport toenemen. Onderstaand is dit weergegeven. Uitbreiding OV Exploitatie nieuwe situatie Onderhoud 46 Transport 548 Totaal 594 Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 20

21 7 Beleid Streefbeeld Uit de voorgaande beleidsvoorstellen is gebleken dat er diverse investeringen beschikbaar moeten worden gesteld om aan de gewenste norm te voldoen en het gestelde streefbeeld te bereiken. De hoogte van het jaarlijks benodigd budget kan afgezet worden tegen de prioriteiten die hierin worden gesteld. Aangezien het kwalitatief op niveau brengen en houden van de openbare verlichting in de gemeente Strijen met hoge kosten gepaard gaat, is het van groot belang hiervoor een helder en effectief financieel beleid op te zetten. In onderstaande tabel worden de benodigde investeringen nog eens weergegeven: Investering Kosten Vervangen masten en armaturen o.b.v. levensduur Uitbreiding en verplaatsen lichtmasten conform NPR Vervangen resterende niet-energiezuinige armaturen Totaal Bij een gelijkmatige spreiding van de noodzakelijke investeringen over een periode van de komende 5 jaar, bedraagt de gemiddelde investering per jaar ,-. Exploitatielasten De gevolgen voor de exploitatielasten, zijnde onderhoud- en transportkosten, worden hieronder indicatief weergegeven. Leveringskosten zijn buiten beschouwing gelaten. Exploitatielasten Onderhoudskosten Transportkosten Uitbreiding lichtmasten conform NPR Vervangen resterende niet-energiezuinige armaturen Totaal Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 21

22 Bijlage 1 Bestand openbare verlichting en nieuwwaarde Alle bedragen zijn exclusief BTW. Tabel 1 Nieuwwaarde Bestand Armaturen Lampsoort Aantal Huidige nieuwwaarde SOX PL TL OVERIG Opmerkingen: Prijspeil Nieuwwaarde van een aantal armaturen is gebaseerd op vervangend armatuur (bv. HPLN). aantal armaturen: exclusief abri, infobord,reclamebord Bestand Masten Masthoogte Aantal Huidige nieuwwaarde 0-3 m m m m m m m Opmerkingen: Prijspeil Aantal masten: exclusief abri, grondspots, infobord, hangarmatuur en schijnwerper Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 22

23 Bijlage 2 Functies van de openbare verlichting Openbare verlichting heeft tot hoofddoel om het openbare leven bij duisternis (ca. 47% van het jaar) zo goed mogelijk te laten functioneren. Het niveau van daglicht kan met openbare verlichting niet bereikt worden, dit laatste is ook niet het doel van de openbare verlichting. Goede openbare verlichting levert een belangrijke bijdrage aan een sociaal veilige, verkeersveilige en leefbare leefomgeving. De functies van de openbare verlichting zijn dus gebaseerd op de rol die de openbare verlichting vervult bij het bevorderen van de sociale veiligheid, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid (ook wel omschreven als ruimtelijke kwaliteit). In deze bijlage wordt beschreven waar het bij deze drie functies om gaat, en is globaal aangegeven welke aspecten van de openbare verlichting (kleur, intensiteit, spreiding e.d.) een bijdrage kunnen leveren aan het optimaal invullen van deze functies. Sociale veiligheid Een sociaal veilige omgeving is een omgeving waarin men zich zonder direct gevoel voor dreiging of gevaar kan bewegen. Bij duisternis is eerder sprake van vandalisme, openlijke bedreiging, geweld e.d. dan op klaarlichte dag (= objectieve onveiligheid). Tevens is bij duisternis eerder een gevoel van dreiging en/of gevaar aanwezig dan bij daglicht (= subjectieve onveiligheid). De openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van zowel de subjectieve als de objectieve sociale veiligheid. Met het oog op de sociale veiligheid moet het verlichtingsniveau voldoende zijn en moet de verlichting evenwichtig over de ruimte verdeeld zijn (het voorkomen van 'zwarte gaten' en donkere hoekjes). Bovendien moet de openbare verlichting het mogelijk maken om tegemoet komende personen op een redelijke afstand te herkennen, waarbij ook voldoende kleurherkenning mogelijk moet zijn. Dit stelt specifieke eisen aan de openbare verlichtingsinstallatie. De meest ideale verlichting uit het oogpunt van de sociale veiligheid heeft: een polychromatische lichtbron (kleurherkenning); een breedstralend armatuur (herkenning op afstand); een relatief kleine brandpuntafstand; voldoende verlichtingssterkte; een goede lichtsterkteverdeling; een geringe verblinding. Verkeersveiligheid Onder verkeersveiligheid wordt een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer verstaan. Een goed ontworpen openbare verlichtingsinstallatie zorgt voor een verkeersveiligere omgeving bij duisternis. De weg moet zodanig verlicht worden dat de situatie in de rijrichting goed te overzien is. De verkeersdeelnemers moeten het verloop van de weg en de aanwezigheid van zijwegen kunnen waarnemen. Vooral bij ingewikkelde wegsituaties zoals kruispunten en rotondes is het van groot belang om veel aandacht te besteden aan de geleiding van de weg. De eigen verlichting van auto's of fietsen verlicht slechts een klein weggedeelte en geeft pas in een laat stadium aan in welke richting de weg loopt. Het 'grootlicht' van auto's kan dit bezwaar ondervangen, maar kan zelden worden gebruikt in verband met verblinding van tegenliggers. Een evenwichtige spreiding van de verlichting is ook voor de verkeersveiligheid gewenst. Grote verschillen in verlichtingsniveau op het wegdek (donkere plekken) worden door de weggebruiker als hinderlijk ervaren en kunnen het waarnemingsvermogen negatief beïnvloeden. Een goede luminantie van het wegdek kan een belangrijke bijdrage leveren Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 23

24 aan de zichtbaarheid van het verloop van de weg; naast verlichtingssterkte speelt hierbij ook de reflectie en doorlatingsfactor van de verharding een belangrijke rol. Deze samenhang tussen verlichtingsinstallatie en verhardingsoppervlak mag niet uit het oog verloren worden. Daarnaast moet opgemerkt worden dat de openbare verlichting aan de ene kant de verkeersveiligheid vergroot, terwijl aan de andere kant de lichtmasten bij verkeersongevallen een gevaar kunnen vormen voor de weggebruikers. Bij de materiaalkeuze van de armaturen en de masten moet hiermee rekening worden gehouden. De meest ideale verlichting vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid heeft: een goede verlichtingssterkteverdeling (spreiding) vooral bij de wegen met overwegend een verkeersfunctie; geen verblinding; een minimale verlichtingssterkte, afhankelijk van de wegcategorie en het verhardingsoppervlak. Leefbaarheid en ruimtelijke kwaliteit Een omgeving met een hoge ruimtelijke kwaliteit is een omgeving waarin de verschillende ruimtes een herkenbare en prettige sfeer hebben die past bij de functie van de ruimtes. Het is een omgeving waar men zich prettig voelt en waar men zich goed kan oriënteren. Openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij het versterken van de herkenbaarheid, de kwaliteit, de sfeer en het karakter van de verschillende openbare ruimtes. Het bewust kiezen voor verschillende soorten verlichting (qua kleur, lichtsterkte, armatuur, mast en plaatsing) voor verschillende soorten openbare ruimte benadrukt het karakter van de betreffende ruimtes en versterkt zo de 'leesbaarheid' van de stad: het vermogen om je in de stad te kunnen oriënteren. Openbare verlichting kan dus een middel zijn waarmee de ruimtelijke en functionele structuur van een stad ondersteund wordt. Voorts werkt het selectief aanstralen van monumentale panden, bijzondere bomen en kunstwerken sfeerverhogend, evenals het toepassen van karakteristieke verlichting op bijzondere plekken. De keuze c.q. vormgeving van het armatuurtype (en eventueel de mast) als onderdeel van het straatmeubilair speelt ook uitdrukkelijk een rol bij de bijdrage die de openbare verlichting kan leveren aan de leefbaarheid (zie: Raamplan Openbare Ruimte). In de praktijk blijkt dat voor plaatsen waar een lager verlichtingsniveau geldt, in de regel warm wit licht als aangenamer ervaren wordt dan koel wit licht. Een ander aandachtspunt met betrekking tot de leefbaarheid bij het ontwerp van de openbare verlichting is het voorkomen van instraling in woningen. Aandachtspunten m.b.t. het aspect leefbaarheid: vormgeving van masten en armaturen; plaatsing van de lichtpunten; kleur van het licht; wisselwerking tussen de verlichting en de te verlichten ruimte; de verhouding tot de verlichting van de omliggende ruimtes. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 24

25 Bijlage 3 Toelichting NPR In deze aanbevelingen worden de wegen naar soort verdeeld. In de NPR worden verlichtingsklassen voor wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeerssituaties. In deze aanbevelingen worden de wegen naar soort verdeeld. Op basis van de functies en kenmerken van de openbare ruimte worden de kwaliteitscriteria van de openbare verlichting en de verlichtingsniveaus bepaald. Deze hebben betrekking op de verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid van de verlichting, de verblindinghinder en de voor de sociale veiligheid noodzakelijke gezichtsherkenning. Op basis van een aantal factoren wordt dit bepaald. Deze factoren zijn: Hoofdgebruiker; Type splitsingen; Verkeersintensiteit; Verkeersremmende maatregelen; Sociale veiligheid; Verlichtingsniveau omgeving. Het niveau is op basis van deze factoren niet objectief voor alle ruimten vast te stellen, maar moet afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden worden geïnterpreteerd. Het gebruik van de openbare ruimte bepaalt welke criteria van toepassing zijn. De volgende verlichtingsklassen worden volgens de NPR onderscheiden. ME-klassen (Motorway Europe): voor bestuurders van motorvoertuigen en van toepassing op verkeerswegen, en op wegen in woonwijken geschikt voor middelhoge snelheden. CE-klassen (Conflict area Europe): voor bestuurders van motorvoertuigen, en van toepassing op conflicterende verkeerssituaties, vooral waar snel- en langzaam verkeer dezelfde wegruimte moeten delen. Voorbeelden zijn winkelstraten, gecompliceerde kruispunten, verkeersrotondes en filegevoelige plaatsen. S-klassen (Slow traffic): voor voetgangers en fietsers en van toepassing op voet- en fietspaden, vluchtstroken en andere weggedeelten, afzonderlijk gelegen of aansluitend aan de rijstrook van een verkeersweg, straten in woonwijken, voetgangersstraten, parkeerterreinen, schoolpleinen, enz. ES-klassen ("E" Semicylindrical): hebben een aanvullende functie in situaties waar openbare verlichting noodzakelijk is voor het herkennen van personen en in de openbare ruimte met een verhoogd misdaadrisico. De criteria per verlichtingsklasse weerspiegelen het type verkeersdeelnemer en het wegtype. Zo is de ME-classificatie gebaseerd op de wegdekluminantie (cd/m²), terwijl de CE- en S-classificaties de verlichtingssterkte (lumen/m²) op het wegoppervlak als uitgangspunt hebben. De ES-classificatie heeft de semi-cilindrische verlichtingssterkte in lux (Esc, min) als norm. Afzonderlijk wordt ingegaan op de esthetische aspecten, visueel comfort en milieuaspecten, verblindingsbeperking en het onderdrukken van strooilicht. In tabellen worden concrete aanbevelingen gegeven met betrekking tot de toe te passen verlichtingsklasse in vrijwel iedere denkbare verkeerssituatie. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Strijen 25