Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 t/m Gemeente Bergen. Januari Pagina van 67

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 t/m 2022. Gemeente Bergen. Januari 2013. 1 Pagina van 67"

Transcriptie

1 Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 t/m 2022 Gemeente Bergen Januari Pagina van 67

2 Documentnummer: 1 Documentversie: 1.2 Definitief Datum: 24 april 2013 Pagina 2 van 67

3 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting Beleidsaspecten Functies van de openbare verlichting Sociale veiligheid Verkeersveiligheid Comfort en Sfeer Rol openbare verlichting per toepassingsgebied Milieu Aanstraalverlichting Reclameverlichting Visuele oriëntatie geleiding Donkerte Specifieke openbare ruimten Realisatiecriteria Wet, Regelgeving en Politieke ontwikkelingen Wet en Regelgeving Politieke ontwikkelingen Taskforce NSvV Duurzaam Inkopen Technologische ontwikkelingen LED Verlichting(Light Emmiting Diode) Dimmen openbare verlichting PV-masten (Photo Voltaisch) Huidig beleid en huidige situatie Weergave huidig OVL areaal Huidige situatie gemeente Bergen Energie Onderhoud Huidige Nieuwwaarde lichtmasten en Armaturen gemeente Bergen Evaluatie beleidsplan openbare verlichting t/m Verlichtingsmiddelen Masten Armaturen Brandroosters Gerealiseerde besparing Nieuw Beleid 2013 t/m Nieuw Beleid uitvoeringsplan 2013 t/m Maatregelen Communicatie Pagina 3 van 67

4 9. Beheer en onderhoud Preventief onderhoud Correctief onderhoud Vervangingen Storingsafhandeling Schade door aanrijdingen en vandalisme Beheersysteem Afhandeling verzoeken tot aanpassen openbare verlichting Financiën Bijlage 1 Bestand openbare verlichting en nieuwwaarde Bijlage 2 Toelichting Nederlandse Richtlijn OVL Bijlage 3 Specificatie lichtbronnen Bijlage 4 Electriciteitswet Bijlage 5 Duurzaam inkopen Bijlage 6 Installatieverantwoordelijkheid Bijlage 7 Total Cost of Ownership HPLN versus PL versus LED Bijlage 8 Mogelijke brandroosters Bijlage 9 Veel voorkomende armaturen gemeente Bergen Bijlage 10 Servicenorm OV-storing Enexis Bijlage 11 Vervangingsplan 2013 t/m Bijlage 12 Berekening kapitaallasten Bijlage 13 Financiële Berekeningen gemeente Bergen 2013 t/m Bijlage 14 Totale Financiële Berekeningen 2013 t/m Bijlage 15 Besparing Energie & Onderhoud Pagina 4 van 67

5 Voorwoord Voor u ligt thans het Beleidsplan Openbare Verlichting De doelstellingen in dit beleidsplan vormen een aanzet voor een ontwikkeling, waarbij de openbare verlichting een steeds prominentere plaats zal gaan innemen in het beleid over inrichting, beleving en gebruik van de openbare ruimte. Openbare verlichting staat volop in de belangstelling. Veiligheid op straat, leefbaarheid en verkeersveiligheid, beheersing van kwaliteit en kosten vragen om een helder beleid. Daarnaast doen zich belangrijke veranderingen voor in de markt van de openbare verlichting. De gemeenten krijgen meer keus maar ook meer verantwoordelijkheid. In 1992 is het nieuwe Burgerlijk Wetboek van kracht geworden. Daarin is onder meer bepaald dat voortaan de verantwoordelijkheid voor de weg, dus ook die voor de openbare verlichting, bij de wegbeheerder ligt. De inrichting van de openbare ruimte krijgt ook steeds meer aandacht. Naast bestratingsmateriaal en straatmeubilair vormt ook openbare verlichting een esthetisch element. Tevens verlangt de burger van de gemeente dat zij zorgt voor een veilige woonomgeving, waar het plezierig wonen is. Vooral bij duisternis kan de openbare verlichting daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Naast het nut van de openbare verlichting voor de gemeenschap is het diezelfde gemeenschap die er de kosten voor moet dragen. Het is dan ook de taak van de gemeentelijke overheid om een beleid over de openbare verlichting uit te stippelen. Ook de herziene taakverdeling voor activiteiten op het gebied van de openbare verlichting door privatisering van de energiebedrijven, klachten op het gebied van verkeersveiligheid, sociale veiligheid, kleine criminaliteit en de toenemende aandacht binnen gemeenten voor gewijzigde opvattingen met betrekking tot het energieverbruik en milieuaspecten versterken de behoefte aan goed geformuleerd beleid. Op basis van bestandsbeheer van de Gemeente Bergen is de huidige status bekend van het OVLareaal en zodoende is het mogelijk een goed inzicht krijgen in de inspanningen die nodig zijn om de verlichting op het gewenste peil te brengen. Daarnaast dient rekening gehouden te worden met nieuwe richtlijnen voor de kwaliteitscriteria van de openbare verlichting, de ROVL 2011 (Richtlijn Openbare Verlichting 2011). In afwijking van eerdere richtlijnen en normen definieert de ROVL 2011 verschillende aspecten om daadwerkelijk te komen tot de keuze om daadwerkelijk te gaan verlichten. Als uit deze afweging de keuze verlichten wordt gemaakt, dan wordt vervolgens een systematiek beschreven om te komen tot een verlichtingsinstallatie die voldoet aan de gevonden lichttechnische kwaliteitscriteria. Pagina 5 van 67

6 Samenvatting De gemeente Bergen heeft in 2002 een Beleidsplan Openbare Verlichting opgesteld en laten vaststellen door de gemeenteraad. Na de vaststelling van de plannen is gestart met de uitvoering. Na 10 jaar is het een goed moment om te evalueren waar de gemeente staat op het gebied van de openbare verlichting en om een plan voor de gemeente Bergen te creëren voor de periode 2013 t/m Achtereenvolgens wordt de huidige situatie, het nieuwe beleid, maatregelen, en de financiën behandeld. Huidige situatie Op dit moment staan er d.d. november 2012 in de volledige gemeente Bergen masten en armaturen. De volgende opsomming toont de belangrijkste constateringen aangaande de huidige openbare verlichting installatie: Van de masten zijn 257 stuks (9,1%) geplaatst voor In de komende beleidsperiode 2013 t/m 2022 zullen nog 263 masten (9,3%) hun technische levensduur (40 jaar) bereiken. Ongeveer 779 armaturen (27,4%) hebben hun technische levensduur (20 jaar) al bereikt. In de komende beleidsperiode 2013 t/m 2022 zullen nog 250 armaturen (8,8%) hun technische levensduur bereiken. In de Gemeente Bergen resteren nog ca. 441 lichtbronnen met een niet-energiezuinige lamp. Het betreft voornamelijk de HPLN- en TLE(M) lampen. De openbare verlichting voldoet niet overal aan de eisen die vanuit de ROVL-2011 worden gesteld. Nieuwwaarde bovengronds OVL-areaal ca. 1,9 miljoen euro. Nieuw beleid De gemeente Bergen wil haar openbare ruimte bewust verlichten. Daarom hanteert de gemeente Bergen voor de periode van 2013 t/m 2022 de volgende beleidsuitgangspunten: A. De openbare verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. B. De masten en armaturen dienen kwalitatief goed te zijn. C. Per jaar zal er minimaal 3% bespaard worden tijdens de gehele beleidsperiode op het totale energieverbruik van de openbare verlichting. D. Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen. E. De openbare verlichting wordt goed beheerd en op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze onderhouden. Pagina 6 van 67

7 Maatregelen De beleidsuitgangspunten zoals beschreven in de bovenstaande paragraaf zijn vertaald tot de volgende 3 belangrijkste maatregelen die invulling geven aan de beleidsuitgangspunten. Vervolgens wordt er dieper ingegaan op de technische ontwikkelingen die in de maatregelen genoemd worden: Led-verlichting en het dimmen van de openbare verlichting. Tot slot behandelen wat de te verwachte energiebesparing. 1: Vervangen armaturen Alle armaturen welke ouder zijn dan 20 jaar worden binnen de beleidsperiode daar waar mogelijk vervangen voor duurzame Led verlichting. 2: Vervangen van masten Alle masten welke ouder zijn dan 40 jaar worden geïnspecteerd. Als de gebruikslevensduur van de masten bereikt is, worden deze masten binnen de beleidsperiode geïnspecteerd en eventueel vervangen voor duurzame masten. 3: Aanpassen aan ROVL-2011 Verlichting aanpassen aan de nieuwe Richtlijn Openbare Verlichting Led-verlichting Gezien het belang om de CO 2 uitstoot te verminderen is het noodzakelijk om nieuwe technologische ontwikkelingen te volgen en indien rendabel toe te passen. De Led verlichting zal hierbij in de toekomst een grote rol gaan spelen. De behoefte aan toepassing is al jaren groot, maar tot nu toe waren de lichttechnische prestaties onvoldoende om aan alle veiligheidsnormen van functionele verlichting te voldoen. Hier komt nu verandering in. De lichttechnische eigenschappen van LED armaturen zijn minimaal gelijkwaardig aan die van de conventionele armaturen. Daarnaast zijn de meerkosten van de LED armaturen binnen de afschrijvingstermijn van de armaturen terugverdiend. De onderhoudskosten en energiekosten zullen bij het toepassen van LED verlichting afnemen. Dimmen van de openbare verlichting Het principe bij dimmen van de Openbare Verlichtging is dat alle lampen blijven branden, maar op het tijdstip dat normaal gesproken de avondverlichting wordt gedoofd, wordt het lichtniveau van alle lampen met de helft gereduceerd. Hierdoor worden donkere plekken die normaal ontstaan door het uitschakelen van de avondbranders voorkomen. De gelijkmatigheid van de verlichting blijft dus gehandhaafd alleen de lichtintensiteit wordt minder. Energiebesparing Het vervangen van alle armaturen ouder dan 20 jaar door LED-armaturen levert een energiebesparing op van kwh hetgeen een besparing is van 42% op het totale energieverbruik. Pagina 7 van 67

8 Financiën In bijlage 11 worden de kosten inzichtelijk gemaakt indien men kiest voor gefaseerde vervanging van alle armaturen en lichtmasten gebruik makende van LED-verlichting. (maatregel 1, 2 & 3 uit hoofdstuk 7) De totale investering 2013 t/m 2022 voor het vervangen van masten en armaturen op basis van een afschrijvingstermijn van 20 jaar voor armaturen en 40 jaar voor masten en het aanpassen van de openbare verlichting conform de ROVL-2011 bedraagt , exclusief BTW. De berekening van de vervanging van de lichtmasten en armaturen wordt getoond in bijlage 11. De cummulatieve kosten 2013 t/m 2022 bij ongewijzigd beleid bedragen ,-. De absolute besparing 2013 t/m 2022 bij uitvoering nieuw beleid bedraagt ,-. De vervangingen van de armaturen voor Led armaturen zoals in de maatregel 1 en 2 beschreven zullen een energiebesparing opleveren van 42% op het totale energieverbruik. Zie bijlage 7 voor een Total Cost of Ownership berekening om het verschil tussen Ledverlichting en conventionele verlichting te laten zien. Voor de hoogte van de jaarlijkse lasten en de stand van het onderhoudsfonds zijn een tweetal financiele scenarios doorgerekend, zie bijlage 13 en 14. Pagina 8 van 67

9 2. Beleidsaspecten 2.1 Functies van de openbare verlichting Openbare verlichting heeft tot hoofddoel om het openbare leven bij duisternis (ca. 47% van het jaar) zo goed mogelijk te laten functioneren. Het niveau van daglicht kan met openbare verlichting niet bereikt worden, dit laatste is ook niet het doel van de openbare verlichting. Goede openbare verlichting levert toch een belangrijke bijdrage aan een sociaal veilige, verkeersveilige en leefbare leefomgeving. De functies van de openbare verlichting zijn dus gebaseerd op de rol die de openbare verlichting vervult bij het bevorderen van respectievelijk de sociale veiligheid, de verkeersveiligheid en de leefbaarheid (ook wel omschreven als ruimtelijke kwaliteit). functies van de openbare verlichting sociale veiligheid verkeersveiligheid leefbaarheid esthetica veilig gevoel bij burger vlotte en veilige afwikkeling verkeer lage risicoaansprakelijkheid sfeer: lichtkleur vormgeving kwaliteit van de openbare verlichting De functies van de openbare verlichting bepalen mede de kwaliteitscriteria en verlichtingsniveaus van de openbare verlichting. De gemiddelde leeftijd van de Nederlandse bevolking neemt toe. Dit heeft tot gevolg dat er relatief meer senioren aan het verkeer deel gaan nemen. Mobiliteit is voor hen van groot belang voor hun kwaliteit van leven. Het is daarom van groot belang dat senioren in de gelegenheid worden gesteld om zolang mogelijk op een veilige wijze aan het verkeer deel te kunnen blijven nemen. De landelijk geaccepteerde lichttechnische eisen zijn gebaseerd op het verlichtingsniveau die een gemiddeld persoon van ca. 40 jaar nodig heeft om voldoende te kunnen waarnemen. Bij een lagere dan wel hogere leeftijd neemt dit benodigde niveau resp. af en (sterk) toe. Uit onderzoek blijkt dat met wit licht eerder gezichten herkend worden. Het eerder herkennen van gezichten vergroot het gevoel van sociale veiligheid. Daarnaast is aangetoond dat mensen zich veiliger voelen bij wit licht. Datzelfde geldt voor het toepassen van dimverlichting. Pagina 9 van 67

10 2.2 Sociale veiligheid Sociale veiligheid en het gevoel veilig te zijn, hangt mede samen met de mate waarin een weggebruiker zijn omgeving overzichtelijk vindt. Dit impliceert onder meer dat men passanten op een voldoende grote afstand kan herkennen en obstakels zoals stoepranden, straatmeubilair, verkeersdrempels, losliggende tegels of kuilen op tijd kan waarnemen. De aanwezigheid van verlichting betekent echter niet dat een gebied ook daadwerkelijk veilig is. Hiervoor is onder meer sociale controle (de aanwezigheid van anderen) noodzakelijk. Wanneer sociale controle ontbreekt, kan de gemeente ervoor kiezen om gebruik van bepaalde gebieden te ontmoedigen door hier bewust geen verlichting te plaatsen. In dat geval is het wel van belang dat er een, sociaal gecontroleerd, alternatief voorhanden is (bijv. een route om i.p.v. door het park). 2.3 Verkeersveiligheid Bij verkeersveiligheid is het van groot belang op welke wijze verschillende verkeersdeelnemers (gemotoriseerd verkeer, fietsers en voetgangers) elkaar tegen kunnen komen, de weg kunnen overzien en al dan niet een min of meer vaste plaats op de weg hebben (gescheiden wegdelen). Afhankelijk van de wegcategorie en de verkeerssituatie ter plaatse, kan het wenselijk zijn om alternatieve markering of verlichting toe te passen teneinde de verkeersveiligheid te bevorderen. 2.4 Comfort en Sfeer Leefbaarheid of comfort van de openbare ruimte is in grote mate afhankelijk van de sfeer binnen deze ruimte; in welke mate ervaren de meest kwetsbare verkeersdeelnemers deze ruimte als prettig. De keuze van een bepaald type armatuur, de hoogte en type mast, de locatie van het lichtpunt, etc. dragen gezamenlijk bij aan de sfeer die een gebied uitstraalt. Bij het beïnvloeden van de leefbaarheid spelen daarom lichtsterkte, lichttype, duur van de belichting, lichtbereik en esthetica een rol. 2.5 Rol openbare verlichting per toepassingsgebied In onderstaande tabel wordt aangegeven in welke mate de functies van de Openbare Verlichting van invloed zijn op de verlichtingseisen van de onderscheiden openbare ruimten. Openbare ruimten (binnen de bebouwde kom) Sociale veiligheid Verkeersveiligheid Leefbaarheid Hoofdontsluitingswegen Wijkontsluitingswegen Erftoegangswegen Milieu Bij het installeren en onderhouden van installaties wordt o.a. rekening gehouden met: Het toepassen van milieuvriendelijk geproduceerde materialen. De levensduur en recyclingmogelijkheden van het standaard pakket verlichtingsmiddelen. Hergebruik van vrijkomende materialen. afvoer van defecte gasontladingslampen naar een erkende verwerker. Duurzaam inkopen. Doelstellingen Taskforce (richtinggevend). Pagina 10 van 67

11 2.7 Aanstraalverlichting Het aanlichten van objecten, zoals gevels en kunstwerken, heeft veelal als doel om het object beter zichtbaar te maken en een bijdrage te leveren aan de sfeer van de ruimte. Het onjuist aanlichten van objecten kan ertoe leiden dat de duisternis wordt aangetast. Het is van groot belang dat een lichtbundel niet buiten het te verlichten object valt. Door een object van bovenaf of van binnenuit te verlichten kan voor een groot deel worden voorkomen dat mensen, dieren en planten hinder ondervinden van eventueel strooilicht. 2.8 Reclameverlichting Reclameverlichting wordt als bijzondere verlichting soort besproken omdat dit soort verlichting niet primair bedoeld is voor het verlichten van de omgeving. Door toenemende concurrentie en de wens tot profilering stijgt de vraag naar reclame-uitingen. Deze uitingen kunnen in verschillende vormen voorkomen, zoals verlichte reclameborden bevestigd aan lichtmasten, of grote billboards die rechtstreeks worden aangesloten op het distributienet. Ook in Abri s wordt gebruik gemaakt van verlichte reclamepanelen. 2.9 Visuele oriëntatie geleiding In bepaalde gevallen is het niet zozeer noodzakelijk om de straten aan te lichten, maar is een lichtpuntje (oriëntatiepunt) al afdoende om het doel van de verlichting (veiligheid) te waarborgen. Er zijn twee manieren om oriëntatieverlichting toe te passen, passief en actief. Passieve oriëntatieverlichting maakt gebruik van verlichting afkomstig van de auto s zelf. Actieve oriëntatieverlichting beschikt over een eigen lichtbron. Zowel de passieve als de actieve oriëntatieverlichting worden toegepast op bepaalde obstakels (zoals rotondes en vluchtheuvels) en bij bochten in de op de belijning (in de vorm van kattenogen) of aan de kanten van de weg Donkerte Donkerte is in de buitenwijken en buitengebieden belangrijk voor het dierlijke nachtelijke leven. De gemeente is daarom zeer terughoudend met het verlichten van (wegen in) natuur- en buitengebieden. Hiermee wil zij de balans tussen licht en duisternis zoveel mogelijk in stand houden. Daar waar uit oogpunt van zwaarwegende verkeersveiligheidsredenen signalering gevraagd of vereist is, overweegt de gemeente eerst of zij het beoogde effect ook kan bereiken met het toepassen van oriëntatie- of accentueringverlichting. Wanneer openbare verlichting noodzakelijk blijkt, beperkt de gemeente eventueel strooilicht zoveel mogelijk. Als het bevorderen van de verkeersveiligheid het noodzakelijk maakt om verlichting te plaatsen, geldt als algemene regel dat deze moet worden afgestemd op de lichtbehoefte van de belangrijkste gebruikers en op het verlichtingsniveau van de omgeving. De gemeente hanteert het uitgangspunt dat het realiseren van een functionele verlichtingskwaliteit noodzakelijk is als de veiligheid van weggebruikers direct in het geding is. De verlichting moet voldoende zijn voor de betreffende situatie en zoveel mogelijk geconcentreerd op het geen daadwerkelijk verlicht dient te worden. Verder moet gebruik gemaakt worden van technologisch zo optimaal mogelijke middelen. Indien de verlichting enkel tot doel heeft navigeren makkelijker te maken, moet worden overwogen of in die situatie conventionele verlichting noodzakelijk is of dat een vorm van accentuering eveneens zou kunnen volstaan. Zeker tijdens de rustige uren gedurende de nacht. Pagina 11 van 67

12 2.11 Specifieke openbare ruimten Binnen de gemeente zijn er ruimten waarvoor het toe te passen beleid ten aanzien van de openbare verlichting om nadere toelichting en onderbouwing vraagt. Onderstaand worden deze ruimten genoemd en wordt een toelichting gegeven. Semi openbare ruimten. Semi-openbare ruimten zijn ruimten die geen eigendom zijn van de gemeente maar wel voor iedereen vrij toegankelijk zijn. Gedacht kan worden aan achterpaden voor woningen, brandgangen e.d. De gemeente is niet verantwoordelijk voor de verlichting van deze ruimten. Gewenste situatie De eigenaren van de Semi-openbare ruimten, bijvoorbeeld woningstichting of particulier, zijn verantwoordelijk voor de verlichting van deze ruimten vanuit de algemene optiek van sociale veiligheid. Aan hen het initiatief om deze ruimten wel of niet van verlichting te voorzien. Verder wenst de gemeente deze verlichting niet op het OV-net van de gemeente aan te sluiten. Woonwijken Binnen woonwijken is openbare verlichting belangrijk ter oriëntatie, voor het vergroten van de verkeersveiligheid, voor het gevoel van veiligheid en voor, sfeerbepaling. Aanwezigheid van openbare verlichting ondersteunt de maatschappelijke dynamiek. De verlichting moet het mogelijk maken om tijdig personen en obstakels te zien. Vanuit het veiligheidsgevoel is het belangrijk om personen tijdig te kunnen herkennen. Gedurende de avond, een deel van de nacht en s morgens vroeg, is de verlichting op volle sterkte aanwezig. In reguliere woonstraten zal voornamelijk wit licht worden toegepast. Bedrijventerreinen Op bedrijventerreinen heeft de openbare verlichting met name een rol waar het de verkeersveiligheid betreft. O.a. de aan- en afvoer met zwaar vrachtverkeer vereist een goede zichtbaarheid voor het wegverkeer. Hierbij moet maatwerk worden geleverd door te kijken of er ook een woonfunctie is, hoeveel verkeer er is, etc. Een praktische benadering zal het gevolg zijn, met een passend verlichtingssysteem. De verlichting heeft geen functie met betrekking tot inbraakpreventie, als gevolg van het ontbreken van sociale controle. De verlichting dient te branden op momenten dat er gewerkt wordt, wat zowel vroeg als laat kan zijn. S nachts kan er worden gedimd of deels gedoofd. Winkelcentra / uitgaansgebieden Goede zichtbaarheid en sfeer zijn voor een prettig winkelcentrum en uitgaansgebied de uitgangspunten voor verlichting. De verlichting dient zoveel mogelijk de natuurlijke kleuren weer te geven. Ook overdag moet de verlichtingsinstallatie er goed uit zien. De mast en het armatuur mag daarom iets exclusiever zijn dan in overige situaties. Recreatie / groot groen Recreatiegebieden en groot groenvoorzieningen hoeven niet te worden verlicht. Als gevolg van de aanwezigheid van veel openbaar groen en de dichtheid ervan is de sociale veiligheid er per definitie laag. Sociale controle ontbreekt eigenlijk volledig. De afwezigheid van openbare verlichting ontmoedigt het gebruik bij donker. Overigens is de functie van dergelijke gebieden ook meer gericht op de dagperiode. Pagina 12 van 67

13 Fietsverkeer Fietsers lopen over het algemeen een verhoogd risico om betrokken te raken bij een verkeersongeval. Hun veiligheid kan worden bevorderd door fietspaden te verlichten of de verlichting van een naastgelegen rijweg zodanig aan te passen dat deze ook het fietspad verlicht. De gemeente zal fietsroutes alleen verlichten als zij intensief gebruikt worden én als de toegevoegde waarde van openbare verlichting kan worden aangetoond. Een ander veiligheidsrisico voor fietsers is het, na het invallen van de duisternis, gebruiken van afgelegen fietspaden. Hiermee worden de fietspaden bedoeld waarlangs géén of slechts weinig bebouwing aanwezig is. Hierdoor ontbreekt de voor het bevorderen van de sociale- en persoonlijke veiligheid noodzakelijke sociale controle. De gemeente Bergen zal, om het creëren van een quasiveilige situatie tegen te gaan, deze fietspaden in principe niet verlichten. De bedoeling hiervan is dat fietsers dan zullen kiezen voor wel verlichte en sociaal gecontroleerde fietsroutes. Alleen in die gevallen waarin deze routes onevenredig lang zijn, zal per situatie worden beslist over het verlichten van afgelegen fietspaden en over eventuele aanvullende maatregelen. Verlichting van landelijke- en natuurgebieden Het leefgebied van de flora en fauna in Nederland is tegenwoordig teruggedrongen tot vooral de landelijke- en natuurgebieden buiten de bebouwde kom. Dit houdt in dat, in het kader van natuurbehoud en van het behoud van recreatiemogelijkheden, de verlichting in dergelijke gebieden moet worden beperkt tot het strikt noodzakelijke. Hierbij moet terdege worden afgewogen of het beoogde effect eveneens kan worden bereikt door het toepassen van geleidingsverlichting of van (retro)reflecterende materialen. De gemeente is daarom zeer terughoudend met het verlichten van wegen in landelijke- en natuurgebieden. De eventuele aanleg van openbare verlichting zal slechts worden overwogen als de locatie kan worden aangemerkt als een black spot. Wanneer openbare verlichting noodzakelijk is gebleken moet eventueel strooilicht zoveel mogelijk worden beperkt Realisatiecriteria Algemeen Lichtmasten worden zodanig geplaatst dat zij de weg zo optimaal mogelijk verlichten. Hierbij moeten zij, in verband met het voorkomen van aanrijdingen, op een voldoende grote afstand van de rijbaan zijn geplaatst. Lichtmasten worden in principe geplaatst in de buitenbocht. Op deze wijze versterken zij zowel overdag als s nachts het zicht van de weggebruiker op het verloop van de weg. De afstand tussen de lichtmasten is afhankelijk van de gewenste verlichtingskwaliteit, de toegepaste armatuur/lichtbron combinatie en de lichtpunthoogte. De onderlinge afstand moet daarom zijn bepaald met behulp van lichttechnische berekeningen. Binnen de bebouwde kom Bij het plaatsen van lichtmasten binnen de bebouwde kom moet vooral aandacht besteed worden aan het voorkomen van hinder voor voetgangers, voor mensen met kinderwagens e.d. en voor mensen die gebruik maken van een invalidenwagen. Verder moeten de masten zo worden geplaatst dat het licht van de verlichtingsarmaturen zo weinig mogelijk bij woningen naar binnen schijnt Buiten de bebouwde kom Openbare verlichting buiten de bebouwde wordt alleen geplaatst in die gevallen waarin: de veiligheid van het verkeer of de persoonlijke veiligheid van voetgangers en (brom)fietsers dit noodzakelijk maakt. de situatie voor de weggebruikers niet voldoende overzichtelijk is met behulp van alleen de verlichting van het eigen voertuig. Pagina 13 van 67

14 Waar bebouwingsconcentraties aanwezig zijn, bijv. in de vorm van lintbebouwing, wordt meestal wel verlichting aangebracht, echter niet in de mate als binnen de bebouwde kom. In het onderstaande overzicht is aangegeven op welke wijze in bepaalde situaties gehandeld moet worden. aaneengesloten discontinuïteiten: Als het wegvak tussen twee verlichte discontinuïteiten korter is dan 200 meter, dan moet dit wegvak eveneens worden verlicht. Het verlichtingsniveau op het tussenliggende wegvak mag maximaal 70% van het niveau van de discontinuïteiten zijn. Bochten: Het verloop van scherpe of onoverzichtelijke bochten moet in eerste instantie worden vergroot door middel van reflecterende materialen. Als dit niet voldoende is moet verlichting worden geplaatst. bruggen (en tunnels): De noodzaak tot het verlichten van bruggen en tunnels moet ter plaatse worden vastgesteld. fiets- en voetpaden: Fiets- en voetpaden die bij duisternis veelvuldig gebruikt worden, en waarvoor geen acceptabel alternatief voorhanden is, moeten worden verlicht. Daarbij wordt in eerste instantie uitgegaan van oriëntatieverlichting. Als een fiets- of voetpad nabij een verlichte weg ligt, moet door middel van een berekening worden bepaald of de verlichting van deze weg het fiets- of voetpad in voldoende mate meeverlicht. Mocht dit niet het geval zijn, of is het fiets- of voetpad van de hoofdweg gescheiden door bomen en/of struiken, moet aparte verlichting te worden aangebracht. Een route door een park wordt alleen verlicht als er geen alternatieve veilige route beschikbaar is. Verder wordt in parken geen (openbare) verlichting aangebracht, tenzij het park een zodanige omvang heeft dat op enkele plaatsen een oriëntatielichtpunt noodzakelijk is of dat er wordt gekozen voor het met behulp van verlichting verhogen van de belevingswaarde van het park. kruispunten: Kruispunten worden óf verlicht óf geaccentueerd met behulp van reflecterende materialen. Bij drukke kruispunten worden eveneens de aanliggende wegen over een afstand van 50 tot 100 meter van verlichting voorzien. Bij kruispunten met een lage verkeersintensiteit kan worden volstaan met oriëntatieverlichting. Kruispunten voorzien van plateaus moeten in alle gevallen worden verlicht. oriëntatieverlichting: Oriëntatieverlichting wordt toegepast op verder onverlichte wegen waar discontinuïteiten, zoals onverwacht scherpe bochten en de samenkomst van meerdere weggedeelten, in het wegbeeld moeten worden geaccentueerd. Bij de samenkomst van meer dan twee weggedeelten is het aantal lichtmasten en hun opstelling afhankelijk van de situatie ter plaatse. oversteekplaatsen: Vrijliggende oversteekplaatsen worden verlicht als s nachts meer dan ca. 200 fietsers en voetgangers van deze overgang gebruik maken en als de veiligheid niet op een andere wijze kan worden gewaarborgd. voorrangskruispunten: Op en rond een voorrangskruispunt van twee gebiedsontsluitingswegen wordt altijd verlichting aangebracht. Op een voorrangskruispunt, gevormd door een gebiedsontsluitingsweg en een erftoegangsweg kan eventueel worden volstaan met oriëntatieverlichting als de verkeersintensiteit op de erftoegangsweg niet al te groot is. Wegvakken tussen twee verlichte kruispunten, korter dan 300 meter, moeten worden verlicht om de eenduidigheid van het verkeersbeeld te waarborgen. wegversmallingen en snelheidsvertragende voorzieningen: Permanente wegversmallingen of - snelheidsvertragende voorzieningen moeten s nachts worden verlicht als zij een potentieel gevaarlijke situatie kunnen veroorzaken. wisselend verloop: In situaties waarin het verloop van de weg slecht zichtbaar is omdat dit sterk wisselt, moet verlichting worden aangebracht. Verder moet worden vermeld dat het verlichten van de openbare ruimte maatwerk is. Daarom is er altijd de mogelijkheid om de verlichting aan te passen aan de specifieke situatie. Maatwerk is nodig omdat elke situatie anders is. Het is belangrijk dat een afweging gemaakt kan worden tussen belangen, waarbij plaatselijke aspecten soms tot een andere oplossing zullen leiden. Pagina 14 van 67

15 3. Wet, Regelgeving en Politieke ontwikkelingen In dit hoofdstuk komt de wet- en regelgeving en politieke ontwikkelingen aan bod. Deze vormen de kaders waarbinnen de gemeente Bergen de beleidskeuzes maakt. 3.1 Wet en Regelgeving Naast het vervullen van bovengenoemde functie moet de openbare verlichting ook voldoen aan kaders die daarvoor gesteld zijn in diverse wet- en regelgeving. Indien nieuwe wet en regelgeving van kracht wordt gedurende de looptijd van het beleidsplan is deze hiermee automatisch van toepassing op het onderliggende beleidsplan. Ten tijde van het opstellen van dit beleidsplan is de relevante weten regelgeving te onderscheiden in: landelijke inbreng o Nederlands Burgerlijk Recht: De wegbeheerder is in beginsel aansprakelijk voor door derden geleden schade als de uitrusting van de weg niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden gesteld mogen worden ter voorkoming van gevaar voor personen of zaken. De wegbeheerder kan in een dergelijk geval wegens nalatigheid worden aangesproken op een onrechtmatige daad (artikel 6:174 B.W.). o Elektriciteitswet 1 : De wet omvat ondermeer beheer en instandhouding van het kabelnet; de netbeheerder is belast met het in goede staat houden van dit net. De gemeente Bergen maakt voor energievoorziening van de openbare verlichting gebruik van het gereguleerde domein (elke lichtmast vormt een aansluiting op het elektriciteitsnet). o Interventiewet: Sinds 14 juli 2004 is de Interventiewet van kracht. Het doel van deze wet is tweeledig; het verscherpen van het toezicht op de netbeheerders en de bescherming van de consumenten. Een concrete wijziging van de Elektriciteitswet als gevolg van de Interventiewet richt zich onder andere op de openbare verlichting. Bij een aansluitvermogen groter dan 1 MVA bestaat voor de betreffende wegbeheerder de mogelijkheid om zelf een bedrijf in te huren om aansluitingen te realiseren of delen van het beheer van de aansluiting uit te voeren. o Flora en fauna wet: De wet beschermt leefgebieden van diverse planten- en diersoorten. Als verlichting aantoonbaar verstorend is voor bepaalde soorten, kan op basis van de deze wet worden besloten dat de lichtbron aangepast of zelfs verwijderd moet worden. o Natuurbeschermingswet 2005: De wet regelt bescherming van de Nederlandse beschermde natuurmonumenten en wetlands en van de Europese Natura gebieden. o Wegcategorisering: Het wegennet in Nederland is ingedeeld in stroom-, gebiedsontsluitings- en erftoegangswegen. Europese inbreng o Afvalstoffenlijst: Op basis hiervan horen gasontladingslampen 2 tot chemisch afval, wat betekent dat ze via erkende verwerkingsbedrijven afgevoerd moeten worden. o Vogel- en Habitatrichtlijn: Hierin is aangegeven welke soorten en natuurgebieden beschermd moeten worden. De richtlijnen zijn vertaald naar de Natuurbeschermingswet (gebiedsbescherming) en Flora- en fauna wet (soortbescherming). 1 Voor verdere toelichting van de elektriciteitswet zie bijlage 4 2 Hieronder vallen fluorescentie-, natrium- en kwiklampen Pagina 15 van 67

16 o o Milieudoelstellingen: Voortvloeiend uit het Verdrag van Kyoto is afgesproken dat uitstoot van broeikasgassen zoals CO 2 in 2012 teruggebracht is tot 6% en in 2020 tot 20% onder het niveau van Tevens is afgesproken dat in % van de verbruikte energie afkomstig moet zijn uit duurzame bronnen. CENELEC: Voor masten en armaturen worden binnen CEN (Comité Européen de Normalisation) en CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld. Voor een aantal producten geldt dat deze aan één of meerdere Europese Richtlijnen moeten voldoen. Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-markering, welke aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Het is dan ook verstandig, dat in het beleid van de gemeente is opgenomen dat alleen producten met dit CE-markering worden toegepast. (licht)technische eisen zoals ontwerprichtlijnen en constructie-eisen o Richtlijn OVL 2011 Deze richtlijn is door de NSVV (zie paragraaf 3.5) in het leven geroepen en geeft kaders weer voor het ontwerpen van verlichting in de openbare ruimte. Zie voor een uitwerking de onderstaande alinea en bijlage 2. De Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011), is opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en tot stand gekomen op verzoek van de Taskforce Verlichting, ondersteund door Agentschap NL. De richtlijn is bedoeld voor beheerders (eigenaren), zoals Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten, waterschappen en overige beheerders van openbare terreinen en wegen, dan wel personen en organisaties die deze beheerders ondersteunen. De ROVL-2011 is de vervanger van de in 2001 uitgebrachte NPR Allereerst beschrijft de ROVL-2011 verschillende aspecten om te komen tot de keuze om daadwerkelijk te gaan verlichten. Dit onderdeel van de richtlijn mag niet als prestatienorm worden beschouwd, maar als beleidskeuze. Als uit deze afweging de keuze verlichten wordt gemaakt, dan wordt vervolgens een systematiek beschreven om te komen tot een verlichtingsinstallatie die voldoet aan de gevonden lichttechnische kwaliteitscriteria. Zie bijlage 2 voor een uitgebreide beschrijving van de richtlijnen. o Politiekeurmerk Veilig Wonen: Het keurmerk stelt onder meer eisen aan verlichting van de openbare ruimte en achterpaden en aan de wijze waarop beheer van de openbare ruimte vorm krijgt. 3.2 Politieke ontwikkelingen De gemeente Bergen sluit met dit beleidsplan aan op deze laatste landelijke en regionale ontwikkelingen op het gebied van openbare verlichting. De gemeente kan hierdoor de ontwikkeling van beschikbare beleids- en beheerinstrumenten en van beschikbare kennis en inzichten op het gebied van openbare verlichting actief volgen. Op deze wijze is zij in staat om ontwikkelingen die toepasbaar zijn voor de gemeente Bergen, gedurende de looptijd van dit beleidsplan in de praktijk te brengen. Pagina 16 van 67

17 3.3 Taskforce De landelijke politiek besteedt meer en meer aandacht aan openbare verlichting. Met name het reduceren van energieverbruik en lichthinder krijgen hierbij de aandacht. De overheid riep eind 2007 een Taskforce Openbare Verlichting in het leven, die tot taak heeft gemeentes te informeren over hun mogelijkheden om energie te besparen en lichthinder te reduceren. De ambitie van de Taskforce voor openbare verlichting is: In 2011 wordt in de openbare verlichting gemiddeld over alle gemeenten 15% energiebesparing gerealiseerd ten opzichte van In 2013 wordt in de openbare verlichting gemiddeld over alle gemeenten 20% energiebesparing gerealiseerd ten opzichte van In 2020 wordt in de openbare verlichting gemiddeld over alle gemeenten 30% energiebesparing gerealiseerd ten opzichte van NSvV De NSvV Commissie Openbare Verlichting houdt zich bezig met het opstellen van richtlijnen voor goede openbare verlichting. Deze commissie is samengesteld uit vertegenwoordigers van de belangenverenigingen, die in dit vakgebied werkzaam zijn, zoals beheerders, industrie en de onderzoekswereld. Daarnaast is de NSvV commissie ook gelieerd aan de NEN commissie Licht waarbij zij de rol van klankbord op het gebied van Europese Standaardisatie vervult. De commissie initieert het ontwikkelen van kennisoverdracht in de vorm van congressen en workshops en stuurt werkgroepen aan die Richtlijnen en Aanbevelingen ontwikkelen. Een lijst van nu actuele Richtlijnen en aanbevelingen op het gebied van openbare verlichting is op deze site te vinden. 3.5 Duurzaam Inkopen De overheid wil concrete stappen zetten naar een duurzame samenleving en geeft zelf het goede voorbeeld. Jaarlijks besteden overheidsorganisaties meer dan 40 miljard euro aan inkopen en diensten. Door als overheid duurzaam in te kopen, krijgt de markt voor duurzame producten een stevige impuls. De overheden hebben duidelijke doelen gesteld: het Rijk koopt vanaf 2010 duurzaam in. De gemeenten streven naar 100 procent duurzaam inkopen 3 in procent duurzaam inkopen betekent dat de inkopen voldoen aan de eisen die op dat moment voor de desbetreffende productgroepen zijn opgesteld. In dit document vindt u de criteria voor de productgroep Openbare Verlichting (OVL). Ook vindt u in dit document aandachtspunten voor de fase vóór en ná de inkopen, achtergrondinformatie, afwegingen bij de criteria. 3 Zie bijlage 5 voor verdere toelichting van duurzaam inkopen Pagina 17 van 67

18 4. Technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen kunnen leiden tot voordelen op het gebied van milieu en energieverbruik. Onderstaande ontwikkelingen zijn hier een voorbeeld van. Nieuwe technieken en ontwikkelingen zullen bij reconstructies en projectmatige vervangingen, indien rendabel, worden toegepast. Het betreft de volgende ontwikkelingen: LED-verlichting (Light Emitting Diode). Dimbare-systemen. PV-masten. 4.1 LED Verlichting(Light Emmiting Diode). Wat is LED Bij de LED is geen sprake van een gloeidraad of een gasgevulde buis. Een LED genereert straling, deels zichtbaar, deels onzichtbaar. Fig. 4.1 opbouw van een LED Fig. 4.2 principe wit licht d.m.v. blauwe led met gele fosfor LED: Light Emitting Diode: elektronicacomponent, een halfgeleider met een PN-overgang waarbij bij een voorwaartse stroom straling optreedt in de vorm van elektroluminiscentie. Het lichtgevende deel is eenvoudig en daardoor robuust, wat tot uitdrukking komt in de levensduur. Een LED gaat zeer lang mee. In de OVL worden meestal witte LEDs toegepast. Dit zijn in de regel LEDs die blauw licht genereren. Met behulp van fluorescentiepoeders wordt dit omgezet naar wit licht. Afhankelijk van de samenstelling van de poeders wordt dit warm of koud wit licht. De tint van het licht wordt uitgedrukt in kleurtemperatuur (Kelvin). Pagina 18 van 67

19 LED-systemen De ontwikkeling van LED systemen is de laatste 5 jaar stormachtig verlopen. Er zijn 2 soorten ontwikkeld die op dit moment worden toegepast. (zie onderstaande tabel). Systemen Kenmerken Voordelen - Eigenschappen Uitvoering (Voorbeeld) 1. LED PUNTBRONNEN LED s zijn voorzien van optiek (lens gecombineerd met spiegel). Met dit concept is het mogelijk lichtbundels heel nauwkeurig te definiëren waardoor maximale beperking van strooilicht mogelijk wordt. Stela 2. LED STRIPS LED s zijn niet stuk voor stuk voorzien zijn van fluorescentiemateriaal maar worden als blauwe LED op een strip geplaatst. Deze LEDstrip is gemonteerd in een kunststof behuizing voorzien van fluorescentiemateriaal. Door grotere oppervlak minder verblinding. Worden als module geleverd en daardoor toepasbaar in bestaande reeks armaturen. kegel Fortimo Koffer Fortimo Elk van deze types heeft zijn specifieke eigenschappen. Met name de LED-strip heeft veel overeenkomst met de lamp in conventionele optieken. Fabrikanten claimen een grote mate van uitwisselbaarheid, wat de introductie zou kunnen versnellen. LED is energiezuinig en het materiaal gaat lang mee. Dit levert energiebesparing op en een vermindering van onderhoud op. Bovendien kan LED-verlichting goed worden gericht. LED is een puntvormige lichtbron en biedt hierdoor meer mogelijkheden voor lichtsturing dan de traditionele lampen. Een LED armatuur bestraalt dankzij dit kenmerk meestal enkel het vlak dat daadwerkelijk verlicht moet worden en doet dit vaak beter dan de andere lampsoorten. De toepassing van LED-armaturen hangt af van de toetsingskaders van de lichttechnische, constructieve- en elektrische- eigenschappen, functionaliteit, energieverbruik, investeringskosten en beheerkosten in vergelijking met de traditionele armaturen met compacte fluorescentielampen. Lamp Branduren Lagedruk Kwik (TL, PL) Hogedruk kwik (HPLN) Hogedruk Natrium (SON) Lagedruk Natrium (SOX) LED Pagina 19 van 67

20 4.2 Dimmen openbare verlichting Als het gebruik van de openbare ruimte verandert in de tijd, is het mogelijk dat er minder licht op straat nodig is. Dit kan bereikt worden door middel van het dimmen van de installatie, waardoor de uitgestraalde hoeveelheid licht afneemt. Vanwege verschillende functies van de openbare verlichting, wordt eerst de beweegreden van het regelen van de hoeveelheid verlichting op straat toegelicht voor verkeerswegen en verblijfsgebieden. Dimmen op verkeerswegen Als de verkeersintensiteit hoog is, is de rijtaak van de weggebruiker complexer dan in situaties met een lage verkeersintensiteit. Er is meer informatie nodig voor de weggebruiker om zich veilig over de weg te bewegen. Er moet rekening gehouden worden met de voorgangers, achterliggers en eventueel voertuigen aan de zijkant van de weg. De openbare verlichting draagt bij aan de beschikbaarheid van deze informatie op tijdstippen dat er onvoldoende daglicht is. Op rustige momenten is de informatiebehoefte lager en is een lager lichtniveau voldoende voor de weggebruiker om zich veilig over de weg te verplaatsten. Dimmen op deze momenten is daarom een goede mogelijkheid. Dimmen in verblijfsgebieden Hetzelfde principe geldt voor woonwijken en winkelgebieden, met als verschil dat de mogelijkheid om te dimmen lastiger te bepalen is. Voor deze gebieden speelt naast de verkeersveiligheid ook de sociale veiligheid binnen de openbare ruimte een belangrijke rol. Sociale veiligheid is een moeilijk te bepalen begrip omdat het afhangt van het gevoel van mensen. Het dimmen van verlichtingsinstallaties is alleen rendabel bij toepassing van lampen vanaf 36 watt. Methoden van dimmen De hoeveelheid licht kan op verschillende manieren worden gedimd: statisch, gefaseerd en op dynamische wijze. De verschillen zitten in de flexibiliteit van het dimregime. Hieronder worden de verschillende methoden omschreven. Statisch dimmen Statisch dimmen houdt in dat de dimstand op een vast tijdstip ingaat en op een vast tijdstip weer uitgaat. Afhankelijk van het systeem is een afzonderlijke dimmer niet noodzakelijk. Door het uitschakelen van één van de twee lampen in tweelampsarmaturen of het om-en-om uitschakelen van lichtpunten, wordt de verlichtingssterkte gehalveerd. De om-en-om schakelen heeft wel negatieve gevolgen voor de gelijkmatigheid van de verlichting. Gefaseerd dimmen met voorgeprogrammeerde dimmer Met behulp van voorgeprogrammeerde dimmers zijn meerdere periodes van een dag te definiëren waarop lampen worden gedimd. Hierbij kan voor elke periode een bepaalde dimstand wordt ingesteld. Dit dimregime wordt afgestemd op vooraf bepaalde patronen van de verkeersintensiteit. Er kan bijvoorbeeld een dimregime worden ingesteld waarbij tijdens de spitsuren de verlichting maximaal brandt en steeds meer te dimmen naarmate de verkeersintensiteit afneemt. Het voordeel ten opzichte van statisch dimmen is dat de overgang tussen veel licht en weinig of geen licht trapsgewijs plaats kan vinden. De gebruiker kan geleidelijk wennen aan de veranderingen in het lichtniveau. Pagina 20 van 67

21 Dynamische verlichtingssystemen Bij dynamische verlichtingssystemen wordt de verlichting voortdurend afgestemd op externe factoren, zoals het weer en het verkeer. Dit wordt ook wel intelligent dimmen genoemd. Er wordt bij dit soort systemen gebruik gemaakt van een computersysteem en meetapparatuur (sensoren) die de externe factoren registreert en de bijbehorende verlichtingssterkte berekend. Met een dynamisch dimregime wordt gezorgd voor een optimale aansluiting van de verlichting aan de behoefte op ieder moment. De investeringskosten zijn meestal zeer hoog bij deze wijze van dimmen. 4.3 PV-masten (Photo Voltaisch) Verlichting op zonne-energie raakt steeds meer ingeburgerd (een enkele mast of meerdere masten aangesloten op een zonnepaneel vindt thans plaats in die gebieden waar geen elektriciteit beschikbaar is of niet rendabel is het er heen te brengen). Toepassing van PV-masten in woonwijken staat nog ter discussie. De grootte van de huidige zonnepanelen zou bij plaatsing in woonstraten kunnen leiden tot ongewenste neven effecten. Wel wordt als voorbeeldstelling overwogen om PV-masten te integreren in bijvoorbeeld stadsplattegronden en bij muppies en abri's of reclamezuilen. Pagina 21 van 67

22 5. Huidig beleid en huidige situatie De belangrijkste uitgangspunten in het vastgestelde beleidsplan d.d. juni 2002 zijn: Vervangen van oude lichtmasten inclusief armaturen geplaatst voor 1973 (afschrijvingstermijn masten en armaturen 40 jaar resp. 20 jaar). Vervangen van armaturen op lichtmasten geplaatst vanaf 1973 welke niet voorzien zijn van een energiezuinige lichtbron en/of slechte lichttechnische eigenschappen bezitten. Het bijplaatsen en aanpassen van verlichting op plaatsen waar met de aanwezige verlichting niet wordt voldaan aan de kwaliteitseisen van de NPR richtlijn. Bij vervanging of uitbreiding van de verlichting van wegen en woonstraten dient bij voorkeur voor dimbare verlichtingsmiddelen te worden gekozen. Tevens dient in een deel van de winter s ochtends om 6:00 uur de gehele verlichting weer ingeschakeld te worden. 5.1 Weergave huidig OVL areaal In de gemeente Bergen zijn lichtmasten met armaturen staan. De aantallen voor de gemeente Bergen, telkens geclusterd per kerkdorp, weergegeven in onderstaande tabellen. Kerkdorp Masten Armaturen Afferden Bergen Siebengewald Well Wellerlooi Totaal Peildatum november 2012 Plaatsingsdatum Masten Armaturen <= Totaal Peildatum november 2012 Pagina 22 van 67

23 Figuur: Leeftijd openbare verlichting afgezet tegen de aantallen 5.2 Huidige situatie gemeente Bergen Gezien de opbouw van het bestaande OV-areaal is het interessant om te kijken naar de huidige kwaliteit van het OVL-areaal van de gemeente Bergen. Deze is vastgesteld o.b.v. bestandsonderzoek en ervaringen uit de praktijk. Hieruit is het volgende gebleken: Van de masten zijn 257 stuks (9,1%) geplaatst voor In de komende beleidsperiode 2013 t/m 2022 zullen nog 263 masten (9,3%) hun technische levensduur (40 jaar) bereiken. Ongeveer 779 armaturen (27,4%) hebben hun technische levensduur (20 jaar) al bereikt. In de komende beleidsperiode 2013 t/m 2022 zullen nog 250 armaturen (8,8%) hun technische levensduur bereiken. In de Gemeente Bergen resteren nog ca. 441 lichtbronnen met een niet-energiezuinige lamp. Het betreft voornamelijk de HPLN- en TLE(M) lampen. De openbare verlichting voldoet niet overal aan de eisen die vanuit de ROVL-2011 worden gesteld. 5.3 Energie Jaar Energie- en netwerkkosten Energieverbruik , kwh , kwh. De huidige leverancier van energie is Greenchoice. 5.4 Onderhoud Jaar Onderhoudskosten (excl. BTW) ,--, ,- Het Beheer en Onderhoud wordt verzorgd door Ziut BV op basis van lopende contracten. Het contract met Ziut BV loopt af in november Pagina 23 van 67

24 5.5 Huidige Nieuwwaarde lichtmasten en Armaturen gemeente Bergen De totale nieuwaarde van de lichtmasten en armaturen bedraagt circa 1,9 miljoen. Het bedrag van 1,9 miljoen komt voort uit de som van huidige nieuwwaarde armaturen ( ,-) opgeteld bij huidige nieuwwaarde van de masten ( ). (Zie ook bijlage 1). Voor een beschrijving van de genoemde lichtbronnen, zie bijlage 3. Bestand Armaturen Lampsoort Aantal Huidige nieuwwaarde HPLN TLEM PL SON SOX CPO CDO LED Peildatum november 2012 Lage lichtopbrengst, niet energiezuinig Hoge lichtopbrengst, geen kleurherkenning, Hoge lichtopbrengst, energiezuinig, kleurherkenning Tabel: Armatuur bestand, aantallen armaturen en de huidige nieuwaarde Grafiek: Armatuur bestand, aantallen armaturen en de huidige nieuwaarde Pagina 24 van 67

25 6. Evaluatie beleidsplan openbare verlichting t/m 2012 Op basis van de geformuleerde uitgangspunten in het vorige Beleidsplan Openbare Verlichting van Bergen is na vaststelling hiervan begonnen met de gestructureerde aanpassing van de openbare verlichting. Per straat is onderzocht welke masten en/of armaturen vervangen moeten worden. Als eerste is de focus gericht op vervanging van de openbare verlichting binnen de bebouwde kom. Door een juiste keuze van de vervangende verlichting is de lichtkwaliteit in die straten op het gewenste niveau gebracht. De vervangende armaturen worden voorzien van energiezuinige lichtbronnen. De toe te passen masten en armaturen passen binnen het standaardpakket. Tot 2011 is er geen LED verlichting toegepast vanwege de relatief hoge investeringskosten en de toen nog slechte lichttechnische eigenschappen. 6.1 Verlichtingsmiddelen Om inzicht te verkrijgen in de financiële inspanningen die nodig zijn, zal de actuele situatie moeten worden vastgesteld, gerelateerd aan de uitgangspunten om het geschetste streefbeeld in het huidige uitvoeringsplan te bereiken. De actuele situatie is gebaseerd op het ov-bestand, peildatum november Jaar Masten Armaturen Toename Tabel: Vergelijking OV bestand 2002 en 2012 voor Masten en Armaturen De in de periode t/m 2012 doorgevoerde verbeteringen aan de verlichtingsmiddelen op basis van aantallen armaturen en masten zijn hierboven weergegeven. Ook de toename als gevolg van uitbreidingsplannen en projecten is in het overzicht verwerkt. Naar aanleiding van de jaarlijkse inventarisatie is zowel binnen als buiten de bebouwde kom (fietspaden) de verlichting uitgebreid. Tevens zijn er op basis van het jaarlijkse kwaliteitsonderzoek in deze periode incidenteel slechte lichtmasten vervangen. Grafiek: Vergelijking OV bestand 2002 en 2012 voor Masten en Armaturen Pagina 25 van 67

26 6.2 Masten Onderstaand figuur geeft aan dat er in de gemeente Bergen 257 masten nog voor 1973 geplaatst zijn. Kerkdorp Aantal Afferden 60 Bergen 102 Siebengewald 32 Well 51 Wellerlooi 12 Totaal 257 Tabel: Masten geplaatst voor 1973 Grafiek: Masten geplaatst voor 1973 Pagina 26 van 67

27 6.3 Armaturen Momenteel bevinden zich nog 53 TLEM-lampen en 388 HPLN-lampen binnen de gemeente Bergen. In onderstaande tabel is het aantal armaturen weergegeven verdeeld naar lichtbron en kerkdorp. Kerkdorp Armaturen met TLEM-lamp Armaturen met HPLN-lamp Percentage t.o.v. totaal kerkdorp AFFERDEN BERGEN SIEBENGEWALD WELL WELLERLOOI Totaal Tabel: Armaturen verdeeld naar lichtbron per kerkdorp Grafiek: Armaturen verdeeld naar lichtbron en kerkdorp Pagina 27 van 67

28 6.4 Brandroosters In 2002 stond ongeveer 61% van de verlichting op het nachtrooster geschakeld en de overige lichtpunten waren geschakeld op het avondrooster. Destijds werd het percentage nachtverlichting voldoende geacht. Wel is destijds aangegeven de verlichting nachts te dimmen. Tevens is aangegeven om morgens bij duisternis de gehele verlichting weer in te schakelen. Momenteel staat ongeveer 76% van de verlichting op het nachtrooster geschakeld en 24% is geschakeld op het Brandrooster W8. Avondverlichting wordt een half uur voor zonsondergang ingeschakeld en wordt op maandag t/m donderdag om uur uitgeschakeld en op vrijdag t/m zondag om 01:15 uur uitgeschakeld. Nachtverlichting wordt een half uur voor zonsondergang ingeschakeld en gaat een half uur voor zonsopkomst uit. Brandrooster rooster Verlichting uit Verlichting uit ma t/m do vr t/m zo (uur) (uur) W Tabel: Brandrooster (avondverlichting) In bijlage 8 worden de diverse brandroosterschakelingen weergegeven. Pagina 28 van 67

29 6.5 Gerealiseerde besparing Een van de beleidsuitgangspunten was om door inzet van energiezuinige armaturen met elektronische voorschakelapparatuur energie te besparen. Hierdoor is een kostenbesparing opgetreden t.a.v. de reguliere exploitatiekosten en bovendien wordt het milieu minder belast. In de volgende tabel treft u cijfers aan met betrekking tot de berekening van de energiebesparing, gebaseerd op energieverbruik van 2002 t/m 2012, die gerealiseerd is doordat er bij vervanging en nieuwsplaatsing energiezuinige armaturen zijn toegepast. Ondanks dat het aantal armaturen is toegenomen en het aantal nachtbranders is uitgebreid, is het verbruik per armatuur afgenomen. Het minderverbruik is dan ook toe te schrijven aan de toename van het aantal armaturen met een energiezuinige lichtbron. In onderstaande tabel is op basis van hoeveelheden verbruikte energie aangegeven hoeveel de besparing van 2002 t/m 2012 is geweest. Zie onderstaande tabel Toename/afname Procentueel(%) Aantal armaturen Verbruik in kwh Gemiddeld verbruik per armatuur in kwh Door moderne lampen en armaturen en slimme technieken te gaan gebruiken, kunnen gemeenten volgens onderzoek energie besparen. Dat scheelt veel CO 2 -uitstoot, het bespaart fors geld op de stroomrekening én het gaat lichtvervuiling tegen. In 2005 is het Klimaatverdrag Kyoto afgesloten waarbij de deelnemende landen, waaronder Nederland, zich tot doel hebben gesteld in de periode van 2008 tot 2012 de totale emissie van broeikasgassen met minstens 5% omlaag te brengen t.o.v. het niveau van In het beleidsplan van 2002 is vastgesteld dimbare verlichtingsmiddelen toe te passen. Hoewel het absolute energieverbruik is toegenomen is door de toepassing van zuinige en dimbare verlichtingsmiddelen het energieverbruik per armatuur afgenomen. Pagina 29 van 67

30 7. Nieuw Beleid 2013 t/m 2022 Dit hoofdstuk beschrijft de beleidskeuzes van de gemeente Bergen over de periode van het uitvoeringsplan, te weten 2013 t/m Vervolgens worden de belangrijkste maatregelen beschreven, die invulling geven aan het beleid. 7.1 Nieuw Beleid uitvoeringsplan 2013 t/m 2022 De gemeente Bergen wil haar openbare ruimte bewust verlichten. Daarom hanteert de gemeente Bergen de volgende beleidsuitgangspunten: A. De openbare verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. B. De masten en armaturen zijn kwalitatief goed. C. Per jaar zal er minimaal 3% bespaard worden tijdens de gehele beleidsperiode op het totale energieverbruik van de openbare verlichting. D. Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen. E. De openbare verlichting wordt goed beheerd en op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze onderhouden. In de volgende paragrafen worden de beleidsuitgangspunten A t/m E verder toegelicht. Beleidsuitgangspunt A: Verlichtingskwaliteit De openbare verlichting draagt bij aan een sociaal veilige, verkeersveilige en een leefbare openbare ruimte. De openbare verlichting draagt bij aan een veilige en leefbare openbare ruimte als de verlichtingskwaliteit voldoende is. Onder de verlichtingskwaliteit wordt verstaan Het niveau en de gelijkmatigheid van de verlichting, de kleur van de lampen en de toegepaste materialen. De Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) heeft richtlijnen (ROVL-2011) opgesteld aangaande de verlichtingskwaliteit. Een uitwerking van de ROVL-2011 komt in bijlage 2 aan bod. Beleidsuitgangspunt B: Installatiekwaliteit De masten en armaturen zijn kwalitatief goed. Gemeente Bergen vindt het belangrijk dat de kwaliteit van de openbare verlichtingsinstallatie op orde is. Materialen die verouderd zijn dienen op tijd vervangen te worden, om mogelijke onveilige situaties te voorkomen. Pagina 30 van 67

31 Beleidsuitgangspunt C: Energiebesparing Per jaar zal er minimaal 3% bespaard worden op het totale energieverbruik van de openbare verlichting De gemeente Bergen gaat uit van een energiebesparing van 3% per jaar. Beleidsuitgangspunt D: Duurzaamheid Het gebruik van duurzame energie en duurzame materialen. Bij het installeren en onderhouden van installaties wordt o.a. rekening gehouden met: Het toepassen van milieuvriendelijk geproduceerde materialen. Het werken met duurzaam en energiezuinig materieel. De levensduur en recyclingmogelijkheden van het standaard pakket verlichtingsmiddelen. Hergebruik van vrijkomende materialen. Afvoer van defecte en oude gasontladingslampen naar een erkende verwerker. Duurzaam inkopen. Beleidsuitgangspunt F: Duurzaam beheer en onderhoud De openbare verlichting wordt goed beheerd en op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze onderhouden. Het beheer en onderhoud binnen de gemeente Bergen dient op een duurzame wijze uitgevoerd te worden. De werkzaamheden en organisatie worden behandeld en beschreven in hoofdstuk 9 (Beheer). Pagina 31 van 67

32 7.2 Maatregelen De beleidsuitgangspunten zoals beschreven in de bovenstaande paragraaf zijn vertaald tot de volgende 3 belangrijkste maatregelen. Achter ieder maatregel staat met een x aangegeven aan welke beleidsuitgangspunten de maatregelen invulling geven. A: Verlichtingskwaliteit B: Installatiekwaliteit C: Energiebesparing D: Duurzaamheid 1: Vervangen armaturen Alle armaturen welke ouder zijn dan 20 jaar worden binnen de beleidsperiode daar waar mogelijk vervangen voor duurzame Led x x x x verlichting (eventueel in combinatie met dimmen) 2: Vervangen van masten Alle masten welke ouder zijn dan 40 jaar worden geïnspecteerd. Als de gebruikslevensduur van de masten bereikt is worden deze masten x x x binnen de beleidsperiode geïnspecteerd en eventueel vervangen voor duurzame masten. 3: Aanpassen aan ROVL-2011 Verlichting aanpassen aan de nieuwe richtlijn openbare verlichtingsnorm x x x Tabel: Beleidsuitgangspunten vertaald naar de drie belangrijke maatregelen Per paragraaf worden vervolgens de bovenstaande maatregelen verder uitgewerkt. Pagina 32 van 67

33 Vervangen van armaturen De gemeente Bergen gaat de armaturen die 20 jaar of ouder zijn daar waar mogelijk vervangen voor Led (eventueel in combinatie met dimmen). De prioriteit ligt bij de niet-energiezuinige armaturen en/of armaturen met slechte licht technische eigenschappen. De bestaande nacht- en avondverlichting wordt dus geleidelijk vervangen voor nachtverlichting. Hierbij wordt de ROVL-2011 als basis gebruikt waarbij de gemeente om moverende redenen kan afwijken. Dimmen in gebieden met verblijfsfunctie De laatste jaren is op enkele plaatsen, met name in een aantal belangrijke woonstraten (Vogellaan, kom Aijen) zogenaamde dimverlichting toegepast. Dit houdt in dat alle lampen blijven branden, maar op het tijdstip dat de avond verlichting wordt gedoofd, wordt het lichtniveau met de helft gereduceerd. Hierdoor worden donkere plekken (zogenaamde ongelijkmatigheid) die ontstaan door het uitschakelen van de avondbranders voorkomen. De gelijkmatigheid van de verlichting blijft dus gehandhaafd alleen de lichtintensiteit wordt minder. De burger ervaart deze manier van verlichten als prettig en veilig. Figuur: Avond Nacht schakeling s nachts Figuur: Dimmen s nachts Daar waar geen dimverlichting is toegepast, kan de schakeling van avond en nachtbranders aangepast worden aan de specifieke situatie van het te verlichten gebied. De verhouding tussen avond- en nachtbranders mag nooit minder zijn dan 50%. Als dit wel gebeurd dan gaat de gelijkmatigheid van de verlichting bij het toepassen van deze schakeling sterk achteruit en wordt zelfs onacceptabel waardoor er na het doven van de avond verlichting donkere plekken ontstaan. Vervangen van masten Alle masten welke ouder zijn dan 40 jaar worden geïnspecteerd. Als de gebruikslevensduur van de masten bereikt is worden deze masten binnen de beleidsperiode vervangen voor duurzame masten. Aanpassen aan de ROVL-2011 Vóór april 2011 werden nieuwe verlichtingsinstallaties ontworpen volgens de Nederlandse praktijkrichtlijn, de NPR Deze NPR is vervangen door de Nederlandse Richtlijn OVL In deze nieuwe richtlijn worden verlichtingsklassen voor wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeerssituaties. Op basis van de functies en kenmerken van de openbare ruimte worden de kwaliteitscriteria van de openbare verlichting en de verlichtingsniveaus bepaald. Deze hebben betrekking op de verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid van de verlichting, de verblindingshinder en de voor de sociale veiligheid noodzakelijke gezichtsherkenning. Pagina 33 van 67

34 8. Communicatie In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het belang van goede communicatie over de openbare verlichting. Op het gebied van verlichting zijn er tal van partijen die belanghebbend zijn. Burgers en zeker ook bezoekers nemen een belangrijke plaats in. Voorlichting beleidsplan Het is belangrijk dat er duidelijkheid heerst bij de inwoners, bedrijven en instellingen over de inhoud en de gevolgen van het plan. Hiertoe is het noodzakelijk dat de essentiële onderdelen van het plan, die directe gevolgen hebben voor bewoners, bedrijven en in de gemeente gevestigde instellingen gepubliceerd worden op de gemeentelijke website en lokaal weekblad. Ook zal het rapport ter inzage worden gelegd op het gemeentehuis. Indien er in het kader van dit plan werkzaamheden of in samenhang met andere gemeentelijke projecten worden verricht, dan worden direct betrokkenen vooraf geïnformeerd over: wat er gaat gebeuren; waarom het gaat gebeuren; hoe lang het gaat duren; wat er voor overlast gaat komen; wie de werkzaamheden uitvoert; en wie het aanspreekpunt is voor meer informatie. Ook deze informatie kan via de gebruikelijke kanalen, zoals het huis aan huisblad en de gemeentelijke website bekend worden gemaakt. Pagina 34 van 67

35 9. Beheer en onderhoud Om de gemeente zoveel mogelijk te vrijwaren voor aanspraken op basis van gevolgen van slechte openbare verlichting, moet ze de openbare verlichting in een goede staat houden door het verrichten van onderhoud. Daartoe moet er niet alleen een plan tot vervanging van oude en onbetrouwbare materialen bestaan, maar tevens moeten de bestaande componenten bij gebreken incidenteel vervangen worden en storingen worden opgelost. Economisch eigenaar De gemeente is economisch eigenaar van de verlichtingsinstallaties De verantwoordelijkheid voor de openbare verlichting is bij de gemeente ondergebracht bij de afdeling Nieuwe Werken. Aanleg en onderhoud van de verlichting gebeuren door derden op basis van hiertoe gesloten contracten. Juridisch eigenaar Het onderhoud en beheer zijn per overeenkomst (AVGN 1993 aangevuld met de Wijzigingsovereenkomst betreffende voorwaarden voor de levering van elektrische energie en diensten ten behoeve van de Openbare Verlichting uit 1999) uitbesteed aan Ziut BV. Ziut BV is juridisch eigenaar van de verlichtingsinstallaties. D.w.z. dat Ziut BV alle schadeclaims van beschadigingen aan lichtmasten door aanrijdingen en andere oorzaken met de betrokkenen afhandelt. Het onderhoud kan worden opgesplitst in drie delen. 9.1 Preventief onderhoud. Hieronder verstaan we: Lampcontrole. De controle vindt in de wintermaanden maandelijks en in de zomermaanden tweemaandelijks plaats. Defecte lampen worden dan gelijk vervangen. Het schilderen van stalen lichtmasten. Het schilderen van thermisch verzinkte en stalen masten gebeurt één maal per acht jaar. Aluminium masten worden in principe niet geschilderd. Het groepsgewijs vervangen van lampen (groepsremplace). Armaturen worden gelijktijdig met de vervanging van de lampen gereinigd. Tevens vindt er gelijk inspectie plaats. Het invetten van sluitingen van de deurtjes in de masten tijdens de groepsgewijze lampvervangingen. 9.2 Correctief onderhoud. Hieronder verstaan we: Het vervangen van defecte onderdelen van lichtmastcombinaties Het herstellen van storingen in het OVL-net. Het vervangen van materialen als gevolg van aanrijdingen en vernielingen. Het periodiek opnemen van de status van de lichtmastcombinaties tijdens lampvervangingsronden. 9.3 Vervangingen. Vervangingen zijn de meest verregaande vorm van onderhoud. Enerzijds is er in dit geval sprake van vervanging van lichtmasten en armaturen vanwege einde levensduur, anderzijds gaat het bij vervangingen om grootschalige omvormingen, respectievelijk aanpassingen van de bestaande Pagina 35 van 67

36 verlichtingsmiddelen en verlichtingsniveaus om deze te laten voldoen aan het vastgestelde beleid in dit beleidsplan. 9.4 Storingsafhandeling Ten behoeve van het verhelpen van storingen en schades aan de openbare verlichting dienen ambtenaren en burgers van Bergen en ook de politie terecht te kunnen bij het storingsmeldpunt van de serviceprovider dat vierentwintig uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar is. Urgente storingen die een gevaarlijke situatie veroorzaken dienen direct of uiterlijk binnen 1 uur na melding veiliggesteld. Iedere storings- en schademelding dient geregistreerd en afgehandeld te worden in een beheersysteem. Bovendien dient de gemeente altijd toegang te hebben tot het beheersysteem, zodat de managementinformatie vrij beschikbaar is voor de gemeente Bergen. Uitgevoerde werkzaamheden dienen te worden vastgelegd in het beheersysteem en worden weergegeven op een maandelijkse rapportage of via het systeem dat door de gemeente op te vragen is. Storingsmeldpunt Storingen kunnen bij Ziut BV 24 uur per dag, 7 dagen in de week worden gemeld. Het melden kan: Telefonisch binnen en buiten kantoortijden: Fax: service.zuid@ziut.nl Pagina 36 van 67

37 Ondergrondse storingen (Enexis) Storingen in de openbare verlichting zijn te verdelen in twee categorieën. De eerste categorie is een storing in de lichtmast zelf, het zogenaamde bovengrondse deel. De tweede categorie storingen heeft betrekking op het zogenaamde ondergrondse deel. Hieronder wordt verstaan het OV-net of de aansluiting van de lichtmast. De servicenormen (zie bijlage 10) met betrekking tot de storingen zijn alleen van toepassing op de storingen in het ondergrondse deel. Voor het oplossen van de storingen in het ondergrondse deel is Enexis Netwerk verantwoordelijk. Om de voortgang bij storingen en communicatie bij het oplossen van OV-storingen aan het ondergrondse deel te bevorderen is er een servicenorm geïntroduceerd door Enexis Netwerk. Deze servicenorm geldt voor het hele verzorgingsgebied van Enexis Netwerk en de belangrijkste element in deze norm is de communicatie tussen Ziut BV en Enexis netwerk over aanmelding, prioritering en het inplannen van elke OV-storing. Pagina 37 van 67

38 9.5 Schade door aanrijdingen en vandalisme. Ten behoeve van de schadeafhandeling worden door Ziut BV de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Het vastleggen van schadegevallen. Het beoordelen op basis van expertise of er sprake is van schade door vernieling of schade als gevolg van een aanrijding. Het verzamelen van dossierstukken conform de richtlijnen van het Waarborgfonds; Het verzorgen van de aangifte en het opvragen van het proces-verbaal bij de politie. Het indienen van een kopie van het schadeaanrijdingsformulier / Europees schadeformulier, rapportage en een raming van de herstelwerkzaamheden aanrijdingschade. Zorg dragen voor het vervangen van alle defecte onderdelen inclusief de hoofdonderdelen ( mast, uithouder en armatuur ). Indien van toepassing het overzetten van gemonteerde bebording en / of lichtbakken, en het eventueel her nummeren van de lichtmast. In overleg treden met de gemeente, voor het plaatsen van een tijdelijke mast of armatuur indien het niet reguliere materialen betreft en het schadeherstel niet kan plaatsvinden. Het muteren in het geautomatiseerde beheersysteem. Bij vandalisme is de 1 e vandalisme voor rekening van de provider en alle daaropvolgende vandalismegevallen zijn voor de rekening van de gemeente. Pagina 38 van 67

39 9.6 Beheersysteem. De gemeente maakt gebruik van het beheersysteem van Ziut BV (eigendom Ziut BV) hetgeen een internetapplicatie is waarmee het volledige storingen/schade proces door de gemeente kan worden aangestuurd en worden gevolgd. Daarnaast zijn de actuele bestandsgegevens te downloaden. Dit betekent dat te allen tijde de belangrijkste informatie voor handen is. In het beheersysteem vindt men de volgende elementen terug: Het lichtmastnummer. De locatie ( gemeente, plaats/kern, straat, indien bekend huisnummer type van het lichtpunt). Materiaal, hoogte van de lichtmast en plaatsingsdatum, status in bedrijf of niet. Fabrikaat, type, aantal en plaatsingsdatum van de armatuur. Fabrikaat, type, vermogen aantal en plaatsingsdatum van de lamp. Remplacedatum. Schilderdatum. Brandrooster e.d.. Datum van melding storing. Datum van herstel. De onderstaande werkzaamheden kunnen met behulp van het beheersysteem worden uitgevoerd, t.w.: Het registreren en bijhouden van het digitale OV bestand van de openbare verlichting. Het muteren van geplaatste, verwijderde of gewijzigde masten, armaturen en/of lampen in het OV-bestand. Het verzorgen van statistische gegevens uit het statistiekbestand. Het bijhouden van de beheertekening. 9.7 Afhandeling verzoeken tot aanpassen openbare verlichting. Ieder jaar vragen burgers en bedrijven om lichtmasten te plaatsen en te verplaatsen. De belangrijkste redenen zijn te weinig licht, lichtinval en het willen aanleggen of verbreden van inritten. Deze aanvragen worden als volgt afgehandeld. Aanvraag van extra verlichting en verplaatsing van verlichting. De aanvraag wordt als eerste getoetst aan de beleidsaspecten en de uitgangspunten zoals die in Hoofdstuk 2 van het Beleidsplan zijn opgenomen. Als dit leidt tot een positief advies dan wordt de vraag voor extra verlichting buiten(bij donker) beoordeeld. Zo kan het lichttechnisch allemaal goed berekend zijn (worden), maar in werkelijkheid kan dat in verband met omgevingsfactoren zoals bomen of begroeiing heel anders uitpakken. Oplossingen kunnen zijn: Bestaande verlichting verplaatsen of extra verlichting plaatsen. Groei snoeien of bomen opkruinen. Of een combinatie daarvan. (mogelijk in combinatie met een herinrichting). Als echter de bestaande verlichting berekeningstechnisch voldoet, en er bij donker geen negatieve elementen van invloed zijn op de uitstraling van het licht(gelijkmatigheid), zal er geen aanpassing plaats vinden. Pagina 39 van 67

40 Verder geldt dat bij een aanvraag voor het aanleggen of verbreden van inritten e.d. gekeken wordt of een verplaatsing mogelijk is (lichttechnisch en ondergronds). Gemaakte kosten dienen door de aanvrager te worden betaald. Aanvraag voor afscherming van verlichting In een enkel geval, wordt op een dergelijk verzoek ingegaan. Het mag namelijk niet ten kosten gaan van de verlichting op de openbare weg. Wat de ene bewoner hinderlijk vind, is voor de ander plezierig. De ervaring leert dat bewoners na bijvoorbeeld een herinrichting regelmatig bellen, omdat ze de verlichting ineens zo fel vinden. Dergelijke meldingen worden afgehandeld met de mededeling dat de gemeente verantwoordelijk is voor openbare verlichting in de straat, dit de beste lichttechnische verdeling en conform de richtlijnen is en dat het soms ook een kwestie van gewenning kan zijn. Pagina 40 van 67

41 10. Financiën In bijlage 11 worden de kosten inzichtelijk gemaakt indien men kiest voor gefaseerde vervanging van alle armaturen en lichtmasten gebruik makende van LED-verlichting. (maatregel 1, 2 & 3 uit hoofdstuk 7) De totale investering 2013 t/m 2022 voor het vervangen van masten en armaturen op basis van een afschrijvingstermijn van 20 jaar voor armaturen en 40 jaar voor masten en het aanpassen van de openbare verlichting conform de ROVL-2011 bedraagt , exclusief BTW. De berekening van de vervanging van de lichtmasten en armaturen wordt getoond in bijlage 11. De cummulatieve kosten 2013 t/m 2022 bij ongewijzigd beleid bedragen ,-. De absolute besparing 2013 t/m 2022 bij uitvoering nieuw beleid bedraagt ,-. De vervangingen van de armaturen voor Led armaturen zoals in de maatregel 1 en 2 beschreven zullen een energiebesparing opleveren van 42% op het totale energieverbruik. Zie bijlage 7 voor een Total Cost of Ownership berekening om het verschil tussen Ledverlichting en conventionele verlichting te laten zien. Voor de hoogte van de jaarlijkse lasten en de stand van het onderhoudsfonds zijn een tweetal financiele scenarios doorgerekend, zie bijlage 13 en 14. Pagina 41 van 67

42 Bijlage 1 Bestand openbare verlichting en nieuwwaarde Alle bedragen zijn exclusief BTW en prijspeil 2012 Bestand Armaturen Lampsoort Aantal Huidige nieuwwaarde HPLN TLEM PL SON SOX CPO CDO LED Peildatum november 2012 Lage lichtopbrengst, niet energiezuinig Hoge lichtopbrengst, geen kleurherkenning, Hoge lichtopbrengst, energiezuinig, kleurherkenning Tabel: Armatuur bestand, aantallen armaturen en de huidige nieuwaarde Bestand Masten Masthoogte Aantal Huidige nieuw w aarde 0-4,75 m ,75-6,5 m m Prijspeil 2012 en aantallen armaturen exclusief abri, infobord, reclamebord, ANWB Tabel: Bestand masten, mast hoogte, aantal en huidige nieuwaarde Pagina 42 van 67

43 Bijlage 2 Toelichting Nederlandse Richtlijn OVL 2011 De Richtlijn Openbare Verlichting 2011, is opgesteld door de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en tot stand gekomen op verzoek van de Taskforce Verlichting, ondersteund door Agentschap NL. De Richtlijn Openbare Verlichting 2011 is ter vervanging van de NPR Beleidskeuze Het maken van een keuze tot verlichten, dan wel niet verlichten, dan wel te besluiten tot een alternatieve maatregel is een beleidsafweging. De nieuwe richtlijn geeft handreikingen voor het maken van een dergelijke beleidskeuze. Dit onderdeel is nieuw ten opzichte van de voorganger van deze richtlijn, de NPR , die standaard uitgaat van het verlichten van een situatie. In veel situaties kan, om verschillende redenen, gekozen worden voor alternatieve verlichtingsvormen of zelfs niet verlichten. Om de keuze hiervoor te bepalen is gebleken dat er behoefte is aan praktisch hanteerbare handvaten. De algemene trend is dat er steeds meer licht op maat wordt gemaakt en dat verlichten steeds complexer wordt. Elke situatie is verschillend en omstandigheden kunnen gedurende de tijd wijzigen. Energiebesparing In de richtlijn is uitdrukkelijk rekening gehouden met het gebruik van moderne zuinige verlichtingsmiddelen en de mogelijkheid tot het regelen van verlichting. In deze aanbevelingen worden de wegen naar soort verdeeld. In de Nederlandse Richtlijn OVL 2011 worden verlichtingsklassen voor wegverlichting gedefinieerd in relatie tot de visuele behoeften van de weggebruikers. Ze worden in verband gebracht met de technische aspecten van weggebruik en verkeersgedrag in verschillende verkeerssituaties. Op basis van de functies en kenmerken van de openbare ruimte worden de kwaliteitscriteria van de openbare verlichting en de verlichtingsniveaus bepaald. Deze hebben betrekking op de verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid van de verlichting, de verblindingshinder en de voor de sociale veiligheid noodzakelijke gezichtsherkenning. Op basis van een aantal factoren wordt dit bepaald. Deze factoren zijn: Snelheid. Verkeersintensiteit. Verkeerssamenstelling. Middenberm. Geparkeerde voertuigen. Omgevingsluminantie. Zichtbaarheid omgeving. Het niveau is op basis van deze factoren niet objectief voor alle ruimten vast te stellen, maar moet afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden worden geïnterpreteerd. Het gebruik van de openbare ruimte bepaalt welke criteria van toepassing zijn. Pagina 43 van 67

44 De volgende verlichtingsklassen worden volgens de richtlijn onderscheiden. M(otorway)-klassen: voor bestuurders van motorvoertuigen en van toepassing op verkeerswegen, en op wegen in woonwijken geschikt voor middelhoge snelheden. C(onflict)-klassen: voor bestuurders van motorvoertuigen, en van toepassing op conflicterende verkeerssituaties, vooral waar snel- en langzaam verkeer dezelfde wegruimte moeten delen. Voorbeelden zijn winkelstraten, gecompliceerde kruispunten, verkeersrotondes en filegevoelige plaatsen. P(erifie)-klassen: voor voetgangers en fietsers en van toepassing op voet- en fietspaden, vluchtstroken en andere weggedeelten, afzonderlijk gelegen of aansluitend aan de rijstrook van een verkeersweg, straten in woonwijken, voetgangersstraten, parkeerterreinen, schoolpleinen, enz. De criteria per verlichtingsklasse weerspiegelen het type verkeersdeelnemer en het wegtype. Zo is de M-classificatie gebaseerd op de wegdekluminantie (cd/m²), terwijl de C- en P-classificaties de verlichtingssterkte (lumen/m²) op het wegoppervlak als uitgangspunt hebben. De M-klassen vertegenwoordigen in de volgorde M6 t/m M1 in opgaande lijn steeds hogere kwaliteitsniveaus, ten aanzien van de wegdekluminantie. De andere klassen zijn op vergelijkbare manier gestructureerd, waarbij iedere volgende stap op de vorige aansluit. Bij de M-klassen gaat het vooral om: - de visuele geleiding van het verkeer (aangeven van het verloop van de weg); - het zichtbaar maken van de wegindeling. Bij de C-klassen gaat het om: - het zichtbaar maken van de wegindeling; - het zichtbaar maken van de weggebruikers; - het inleiden van veranderingen in de weg (o.a. overgang wegvak naar kruising). Bij de P-klassen gaat het om: - het zichtbaar maken van de directe omgeving; - het zichtbaar maken van de verhardingen, trottoirbanden, oneffenheden en op straat liggende zaken en het leesbaar maken van straatnamen e.d; - het mogelijk maken dat mensen elkaar op redelijke afstand herkennen; - het mogelijk maken dat er voldoende kleurherkenning is; - het voorkomen van donkere plekken. Uitgangspunt voor het kiezen van de juiste verlichtingsklasse hetgeen te herleiden is uit een determineertabel is beginnen met het kiezen van het juiste wegtype in een klassetabel. De keuze van wegtype geeft meteen de functie van de oogtaak van de weggebruikers aan en hieruit volgt dan of de kwaliteitscriteria gevonden worden in de verlichtingsklasse M, C of P. Klassetabel Wegtype Stroomweg en Gebiedsontsluitingsweg Fiets- en/of voetpaden Erftoegangswegen Determineertabel M/C P P Voor meer informatie verwijzen we naar de Richtlijn Openbare Verlichting Pagina 44 van 67

45 Bijlage 3 Specificatie lichtbronnen Lichtbronsoort Type Kenmerken Toepassing Lagedruk natriumlichtbron SOX(-E) - zeer hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 160 Lm/W) - lichtkleur oranje geel - kleurherkenning slecht (Ra = 0) - stroomwegen - ontsluitingswegen categorie A en B (buiten bebouwde kom) Hogedruk natriumlichtbron SOX(-E) SON(-T) - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 100 Lm/W) - lichtkleur geel - kleurherkenning redelijk (Ra = 26-40) - ontsluitingswegen categorie B binnen de bebouwde kom en wijkontsluitingswegen - winkel- en uitgaanscentra (sfeer) - parkeerterreinen Hogedruk Kwikdamplichtbron SON HPLN - relatief lage lichtopbrengst (Gem.: ± 50 Lm/W) - lichtkleur blauwachtig wit - kleurherkenning redelijk (Ra =36-55) SON(-T) wordt vanwege relatief lage lichtopbrengst per Watt en hoge milieukosten niet meer toegepast in nieuwe installaties HPLN Pagina 45 van 67

46 Fluorescentie lichtbron TL / PL - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 75 Lm/W) - lange levensduur (alleen PLlichtbron) - lichtkleur wit / warm wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven - fietspaden - parkeerterreinen in woongebied PL-L PL-S PL-E PL-T PL-C TL-S TL-D TL-M (ANWB) Metaal Halogeenlichtbron (keramische brander) CDO / CDM - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 75 Lm/W) - lange levensduur - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven (in mindere mate) - parkeerterreinen in woongebied CDM-TD CDO CDM-TT CDM-T Pagina 46 van 67

47 Cosmopolis - Metaal Halogeenlichtbron (keramische brander) CPO - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 100 Lm/W) - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - 10% grotere afstanden tussen de LM mogelijk. - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven (in mindere mate) - parkeerterreinen in woongebied CPO LED FORTIMO/ RETROLED - hoge lichtopbrengst (Gem.: ± 100 Lm/W) - lichtkleur wit - kleurherkenning goed (Ra > 80) - buurtontsluitingswegen - woonstraten en woonerven - fietspaden - parkeerterreinen in woongebied Pagina 47 van 67

48 Bijlage 4 Electriciteitswet Historie Openbare verlichting voor 1998 Voor 1998 werd de Openbare Verlichting volledig geregisseerd door de lokale energiebedrijven of gemeentelijke energiebedrijven. De energiebedrijven zorgden voor het beheer en onderhoud van de Openbare Verlichting. Hiervoor zetten de energiebedrijven veelal lokale aannemers in die de onderhoud- en nieuwbouw werkzaamheden aan de Openbare verlichting uitvoerden. Veelal werd er ook gebruik gemaakt van eigen personeel voor de onderhoudswerkzaamheden. Immers het hele kabel- en leidingen netwerk was in handen van één lokale partij de lokale Energiebedrijven. Nieuwe Elektriciteitswet 1998 De Nederlandse E - Wet is een gevolg van de Europese wetgeving uit In 1998 is als gevolg hiervan in Nederland de Electriciteitswet in werking getreden. Doel van de E-Wet is een onbelemmerde werking van vraag en aanbod van elektriciteit, met als doel keuzevrijheid voor de consument en zo laag mogelijke prijzen voor de consumenten. Met de E-Wet 1998 heeft ook de Openbare Verlichting te maken. Documenten waarin over de Openbare Verlichting wordt gesproken zijn de volgende: Tarievencode; Meetcode; Besluiten Nederlandse Mededingingsautoriteit; Toetsingskader Aansluittarieven; Aanvulling Toetsingskader Aansluittarieven; Tariefbladen Netbeheerders voor transportkosten en Systeemdiensten. Het voert te ver om al deze documenten te bespreken. De belangrijkste, de Meetcode zullen we hier bespreken vanwege de impact die deze heeft op het beheer van het OVL 4 areaal door de exploitant. Voorts zijn er vijf partijen betrokken bij de energielevering: Regionaal Netbeheerder (RNB); leverancier (LEV); programmaverantwoordelijke (PV); Meetverantwoordelijke (MV); De aangeslotene (AG). Wij zullen ons hier beperken tot de Netbeheerder (RNB), (LEV) leverancier, Meetverantwoordelijke (MV) en aangeslotene (AG). Bovendien zullen we stilstaan bij de gereguleerde en niet gereguleerde tarieven, het Aansluitregister, de EAN-codes en de gebruikte virtuele EAN-codes voor onbemeterde OVL en uiteindelijke de facturatie. Regionaal Netbeheerder (RNB) De RNB is de verantwoordelijke partij voor het onderhouden en beheren van de kabel- en leidingnetten in uw gemeente. In uw gemeente is dat Enexis BV, gevestigd te Rosmalen. De kabels waar de OVL in uw gemeente op is aangesloten zijn eigendom van en worden beheerd door Enexis BV. De keuze van de RNB is NIET VRIJ. 4 OVL = Openbare Verlichting Pagina 48 van 67

49 Leverancier (LEV) Sinds juli 2004 is de markt voor kleinverbruikers vrijgegeven. Dit impliceert dat u sinds juli 2004 NIET MEER GEBONDEN bent aan het lokale energiebedrijf. Momenteel is er een contract met Greenchoice voor de leverantie van de Energie. Meetverantwoordelijke (MV) Dit is een bedrijf dat in opdracht van de aangeslotene de verbruiksmeeting verricht en de meetdata ter hand stelt aan de RNB. Een afzonderlijke MV wordt veelal aangewezen door de aangeslotene bij zwaardere E - aansluitingen. Voor de kleinverbruikers wordt de verbruiksmeeting verzorgd door de MV van de RNB. Voor de OVL van de Gemeente Bergen is dit niet van toepassing. Waarom dit niet van toepassing is volgt hierna. Aangeslotene (AG) De AG is de economische eigenaar van de installatie. In het geval van de OVL is dit de Gemeente Bergen. Iedere unieke aansluiting heeft een eigen unieke aansluitcode. De EAN. European Article Number (EAN-code) Alvorens toe te lichten wat een EAN is, allereerst de definitie van één aansluiting te definiëren voor de OVL. De aansluiting is in de wet gedefinieerd als één of meer verbindingen tussen een net en een onroerende zaak zoals bedoeld in artikel 16 van de Wet waardering onroerende zaken (WOZ). Bij toepassing van deze definitie op lichtmasten blijkt dat lichtmasten geen onroerende zaken zijn in de zin van de WOZ. Uit de Elektriciteitswet (art. 1 lid 2) blijkt echter dat het wel de duidelijk kenbare bedoeling van de wetgever is geweest om openbare verlichting als één afnemer te beschouwen. De EAN-code is dus de code van de aansluiting De EAN-code wordt verstrekt door de RNB. De RNB is verplicht een zogenaamd Aansluitregister (AR) bij te houden van alle in zijn netdeel bestaande aansluitingen. In de Energiewet is vastgelegd waaraan het AR van de RNB moet voldoen. Administratief gezien worden alle OVL-aansluitingen binnen één gemeente gezien als één grote aansluiting. Bij een switch van LEV is hierdoor de werkwijze veel eenvoudiger en voor alle partijen minder intensief, dus ook minder kans op fouten! Onbemeterd areaal In de Gemeente Bergen is sprake van een onbemeterd OVL net. De RNB (Enexis) en haar rechtsvoorgangers hebben in het verleden voor een technische infrastructuur gekozen waarbij de OVL aangesloten is op de hulpaders van het LS net. De aders waarop de OVL is aangesloten is NIET bemeterd. Het hebben/exploiteren van een onbemeterd OVL net IS TOEGESTAAN door de Wetgever. Wel gelden voor het exploiteren van een onbemeterd OVL areaal een aantal specifieke regels. Deze regels zijn opgenomen in de Meetcode. De exploitant van een onbemeterd OVL areaal (lees; gemeente, Rijkswaterstaat of Provincie) dient een administratie bij te houden van de lichtmasten in zijn areaal. In deze bijlage is vastgelegd wat de exploitant van zijn OVL areaal moet bijhouden; Pagina 49 van 67

50 Het aantal aansluitingen/lichtmasten; Soort lichtbronnen incl. vermogen van de VSA; Soort schakeling (Avond/Nacht) per lichtbron; Planning wanneer de OVL schakelt t.b.v. onderhoud overdag; Momenten waarop de lichtbron eventueel dimt en naar welk niveau (vermogen incl. VSA in kw) Tevens dient de exploitant per kwartaal één detailoverzicht aan de netbeheerder te verstrekken, zodat de RNB een controle op juistheid, volledigheid en tijdigheid kan uitvoeren. Wordt door de exploitant niet aan de bovenstaande eisen conform de Meetcode voldaan, dan kan de RNB voor rekening en risico van de exploitant een accountantscontrole laten uitvoeren, teneinde de juiste gegevens te ontvangen, en zolang de juiste gegevens niet worden verstrekt, een eigen schatting gebruiken voor de berekening van het OVL verbruik. Pagina 50 van 67

51 Bijlage 5 Duurzaam inkopen De gemeente heeft de positie om duurzaam beleid uit te dragen en maatschappelijk draagvlak te creëren. Duurzaam inkopen betekent dat de inkopen voldoen aan de eisen die op dat moment voor de desbetreffende productgroepen zijn opgesteld. Deze duurzaamheidscriteria zijn door Agentschap NL (voorheen SenterNovem) ontwikkeld voor alle producten, diensten en werken die overheden inkopen. Dus ook voor openbare verlichting. In het document Criteria voor duurzaam inkopen Openbare Verlichting (OVL) zijn alle eisen en aandachtspunten voor het inkopen, achtergrondinformatie, afwegingen bij de criteria en de toepassing in besteksteksten vastgelegd. In grote lijnen ligt de focus op lichtontwerp, energieverbruik en materiaalgebruik. In het criteriadocument zijn hiervoor minimumeisen geformuleerd. Beperking van het energieverbruik is één van de belangrijkste duurzaamheidseisen voor openbare verlichting. Levensduur De belangrijkste drie onderdelen waaruit een verlichtingsobject is opgebouwd zijn: Lichtbron met voorschakelapparaat Armatuur Lichtmast Elk van de onderdelen van de openbare verlichting kent zijn eigen technische levensduur en kostenniveau. De conventionele lichtbron gaat het minst lang mee: 3 tot 5 jaar. De lichtbron is, samen met een voorschakelapparaat voor de ontsteking, gemonteerd in een armatuur. Het armatuur gaat ongeveer 20 jaar mee. Lichtbron, voorschakelapparaat en armatuur vormen meestal een vaste combinatie. Dit houdt in dat het doorgaans niet mogelijk is het type lichtbron te wisselen zonder ook een ander voorschakelapparaat en armatuur te gebruiken. Het onderdeel lichtmast(constructie) gaat 30 tot 40 jaar mee. Stabiliteitsmetingen wijzen uit dat moderne verzinkte en gepoedercoate lichtmasten zelfs nog veel langer kunnen meegaan. Het vervangen van een lichtbrontype betekent ook vaak dat vervanging van de armatuur noodzakelijk is. Dit drukt een stuk zwaarder op de begroting van de wegbeheerder dan alleen het vervangen van de lichtbron. De potentiële milieuwinst door vervanging van het type lichtbron is daarom op korte termijn beperkt. Hoewel er steeds nieuwe materialen in ontwikkeling zijn en er sprake is van verschillende innovaties, zoals klimaat neutrale lichtmasten, is in het document Criteria voor Duurzaam Inkopen geen materiaalkeuze vastgelegd. Hergebruik Voorkeursvolgorde voor afvalbeheer is om het ontstaan van afval in de eerste plaats te beperken (preventie), waar mogelijk nuttig toe te passen als product, materiaal of als nuttige brandstof en pas in laatste instantie over te gaan tot verbranden of storten. De voorkeursvolgorde voor afvalbeheer is vastgelegd in de Wet milieubeheer: 1. Preventie: het voorkomen dat afval ontstaat 2. Producthergebruik: het hergebruiken van volledige producten 3. Materiaalrecycling: hoogwaardig en laagwaardig 4. Verbranding met energieterugwinning 5. Verbranding. 6. Storten. Pagina 51 van 67

52 Cradle to Cradle (C2C) Alle gebruikte materialen zouden na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. Hierbij zou geen kwaliteitsverlies mogen voorkomen en alle restproducten moeten hergebruikt kunnen worden of milieuneutraal zijn. De kringloop is dan compleet. Bij C2C gaat het dus ondermeer om: Volledige inventarisatie van alle materialen die in het product zijn verwerkt, onderverdeeld in technische en biologische kringloop; Het op eenvoudige wijze kunnen scheiden van componenten uit de technische en de biologische kringloop, wanneer deze zijn toegepast; Het recyclen van de gebruikte materialen aan het eind van de levensfase van het product zonder dat de oorspronkelijke kwaliteit verloren gaat; Minimaal 50% van de voor de productie benodigde energie is afkomstig uit hernieuwbare bronnen. Het is op basis van de opgezette pilots en initiatieven nog te vroeg om op dit moment C2C-criteria voor openbare verlichting te ontwikkelen. Bij armatuurkeuze wordt gelet op de mogelijkheden tot demontage en recyclebaarheid van de verschillende onderdelen. Pagina 52 van 67

53 Bijlage 6 Installatieverantwoordelijkheid Voor het gedeelte van het OVL-Net vanaf de zekering in de lichtmast tot aan de lamp is de Europese veiligheidsnorm NEN-EN van kracht. Hierin zijn de basisveiligheidsvoorschriften weergegeven zoals die voor heel Europa gelden. Het uitoefenen van de Bedrijfsvoering Elektrische Installaties (BEI) geldt ook voor de elektrische installaties voor openbare verlichting, zowel ondergronds als bovengronds, stadsilluminatie, openbare tijdsaanduiding en parkeersystemen. De NEN-EN is van toepassing op alle bedrijfsvoering van en werkzaamheden aan, met of nabij elektrische installaties. Deze installaties hebben een spanningsniveau van extra lage spanning ~ 12 Volt tot en met hoge spanning ~240 Volt. De eigenaar is verplicht om voorstaande te regelen. Arbo Deze verplichting is opgenomen in het Arbobesluit en regelt het veilig laten werken aan elektrische installaties. De NEN 3140, is van toepassing op alle werkzaamheden aan, met of nabij elektrische laagspanningsinstallaties. BEI De Bedrijfsvoering Elektrische Installaties (BEI) regelt uitsluitend het veilig werken in elektrische installaties die moeten voldoen aan de uitvoeringseisen NEN 3140 en NEN-EN en geven aan dat de eigenaar van elektrische installaties door middel van deze regelgeving het veilig werken in deze installaties mogelijk moet maken. Installatieverantwoordelijke Volgens de NEN 3140 moet elke elektrische installatie onder verantwoordelijkheid van één persoon worden geplaatst, de zogenaamde installatieverantwoordelijke. Indien deze niet benoemd wordt, dan is voor de Wet de directeur of eigenaar van de installatie de installatieverantwoordelijke, de Burgemeester. De installatieverantwoordelijke moet de installatie naar goed vakmanschap, eer en geweten onderhouden en daar ook de vrijheid voor krijgen van de installatie-eigenaar. Het opleidingsniveau van de installatieverantwoordelijke moet minimaal liggen op het niveau van een middelbare vakopleiding in de energietechniek. De installatieverantwoordelijke bepaalt onder andere: De mate van veiligheid aan de elektrische installatie; Formuleren van de eisen bij uitbreiding van een installatie; Legt vast wat mate en frequentie van de uit te voeren inspectie moet zijn. Pagina 53 van 67

54 Bijlage 7 Total Cost of Ownership HPLN versus PL versus LED Lichtbron Levensduur Schakeling Branduren Vermogen Kw Gemiddelde Energieprijs HPLN N ,090 0,06 HPLN N ,060 0,06 PL N ,038 0,06 Fortimo 1800lm N N ,027 0,06 Stela LONG/SQUARE 14 LED N ,018 0,06 Figuur: Totale kosten per lamptype over een periode van 20 jaar Kosten kegel Indal PL36W dim 251 kosten koffer LIBRA PL36W dimbaar 237 kosten LED kegel 1800 lm 415 kosten LED koffer LIBRA 1800 lm DIMBAAR 368 Meerkosten 164 Meerkosten 131 Terugverdientijd 12 JAAR Terugverdientijd 10 JAAR met relledding 19 met relledding 16 Prijspeil jan Indexatie Energie en Onderhoud 2,5% Kosten kegel PL36W 251 kosten koffer libra PL36W 237 STELA SQUARE 14 LED + VERLOOPBUS 481 STELA LONG 14 LED 521 Meerkosten 230 Meerkosten 284 Terugverdientijd 16 JAAR Terugverdientijd 16 JAAR Prijspeil jan Indexatie Energie en Onderhoud 2,5% Pagina 54 van 67

55 Lichtbron Levensduur Schakeling Branduren Vermogen Kw Gemiddelde Energieprijs PL N ,026 0,06 Fortimo 1100lm N N ,017 0,06 Stela square 10 LED N ,014 0,06 Prijspeil jan Indexatie Energie en Onderhoud 2,5% Figuur: Totale kosten per lamptype over een periode van 20 jaar Kosten kegel PL24W 219 Kosten kegel PL24W 219 kosten LED kegel 1100 lm 397 Kosten STELA SQUARE 10 LED + VERLOOPBUS 432 Meerkosten 178 Meerkosten 213 Terugverdientijd 13 JAAR 15 JAAR Met relledding 19 JAAR GEEN RELEDDING Prijspeil jan Indexatie Energie en Onderhoud 2,5% SAMENGEVAT: Terugverdientijd Type armatuur Conventionele lamp Led-lamp zonder reledding met reledding Kegel PL24 Fortimo 1100 lumen Kegel PL24 Stela Square 10 LED 15 - Kegel PL36 Fortimo 1800 lumen Kegel PL36 Stela Square 14 LED 16 - Koffer PL36 Fortimo 1800 lumen Pagina 55 van 67

56 Bijlage 8 Mogelijke brandroosters Pagina 56 van 67

57 Bijlage 9 Veel voorkomende armaturen gemeente Bergen Sintra-1 Leverancier Type armatuur Lamptype Schreder Sintra-1 SON-T Altra-2 Leverancier Type armatuur Lamptype Schreder Altra-2 PL Kegel Leverancier Type armatuur Lamptype Industria Kegel x PL Industria x PL Pagina 57 van 67

58 SRS-201 Short armatuur Leverancier Type armatuur Lamptype Philips SRS 201 SOX Philips Short HPLN-80 Schreder DM SON Pagina 58 van 67

59 Bijlage 10 Servicenorm 5 OV-storing Enexis Met betrekking tot het verhelpen van een storing in de ondergrondse infrastructuur voor aansluitingen ten behoeve van Openbare Verlichting op het (geschakelde) LS-net van Enexis geldt het volgende: 1. Een OV-storing is een door gemeente (of in haar opdracht door derden) geconstateerd feit dat er geen voedingsspanning op het aansluitkastje (= mastzekering) van betreffende lichtmast staat. Een OV-storing is alleen ontvankelijk als deze voorzien is van voldoende locatiegegevens. 2. Meldingen door burgers van het niet-branden van een individuele lichtmast via het landelijke storingsnummer worden doorverwezen naar de betreffende gemeente, tenzij met deze gemeente hierover nadere contractuele afspraken zijn vastgelegd. 3. Meldingen door burgers van het niet-branden van meerdere lichtmasten via het landelijke storingsnummer worden als een OV-storing beschouwd als uit de gemelde gegevens overduidelijk blijkt dat de storing gelegen is in het OV-net van Enexis. 4. Na melding van een OV-storing via het landelijke storingsnummer of direct bij de Centrale Meldpost Storingen van Enexis of op de aan de gemeente beschikbaar gestelde website OV-storingen zal binnen 2 uur een onderzoek gestart worden. Dit onderzoek is in eerste aanleg een bureauonderzoek, zo nodig gevolgd door een onderzoek op locatie. 5. Bij een OV-storing, die leidt tot een direct gevaarlijke situatie, zal Enexis binnen 2 uur na tijdstip van melding met haar werkzaamheden starten om de gevaarlijke situatie te elimineren en de storing (eventueel provisorisch) op te lossen. Onder direct gevaarlijke situaties wordt verstaan: a. een situatie waarbij elektrocutie voor derden ontstaan, doordat spanning voerende delen van de installatie van Enexis niet meer (voldoende) beschermd zijn. b. een - op aangeven van de lokale politie of de gemeente- gevaarlijke verkeerssituatie als gevolg van uitval van Openbare Verlichting op kruispunten of grote gedeelten in hoofdwegen. c. een op aangeven van de gemeente- situatie ontstaat, waarbij de sociale veiligheid van de burgers in gevaar is. d. een uitval van een of meerdere zogenaamde ontstekingspunten van het OVnet van Enexis 6. Bij een OV-storing, die niet leidt tot een direct gevaarlijke situatie en waarbij 5 of meer lichtmasten betrokken zijn, is maximaal tien werkdagen na melding de energievoorziening hersteld, tenzij de gemeente akkoord is gegaan met een nadere planning inzake betreffende storing. 7. Bij een OV-storing, die niet leidt tot direct gevaarlijke situaties en waarbij slechts 4 of minder lichtmasten betrokken zijn, is maximaal vijftien werkdagen na melding de energievoorziening hersteld, tenzij de gemeente akkoord is gegaan met een nadere planning inzake betreffende storing. 8. Er wordt een specifieke website OV-storingen aan elke gemeente beschikbaar gesteld, waarin alle gemelde en opgeloste OV-storingen, inclusief uiterlijke hersteldatum, van betreffende gemeente geregistreerd staan. 5 Deze servicenorm is opgesteld door de Regionale Netbeheerder Enexis, geldig per Pagina 59 van 67

60 Bijlage 11 Vervangingsplan 2013 t/m 2022 Uitgangspunten berekeningen: 1. Looptijd per jaar weergegeven 2. Te vervangen armaturen per jaar. 3. Te vervangen masten 4. Totale investeringen te vervangen masten en armaturen en aanpassingen conform ROVL Besparing Energie en Onderhoud 6. Aanname prijspeil LED-armaturen per jaar 7. Werkzaamheden per jaar 1 Jaar aantal armaturen aantal masten Investering LED armaturen Investering masten Investering aanpassen ROVL Totale investering Besparing Energie en Onderhoud totale Cummulatieve exploitatiebesparing Prijs armatuur LED armaturen Totaal benodigde investering Besparing Energie en Onderhoud Investering aanpassen ROVL Pagina van 67

61 Bijlage 12 Berekening kapitaallasten In onderstaande tabellen wordt aangegeven op welke wijze de kapitaallasten voor 2014 en 2015 zijn berekend. Voor het totale plan zijn alle benodigde investeringen gekapitaliseerd t/m Pagina 61 van 67

Fietspad/wandelpad. Openbare Verlichting & Verkeersregelinstallaties. >> Als het gaat om energie en klimaat

Fietspad/wandelpad. Openbare Verlichting & Verkeersregelinstallaties. >> Als het gaat om energie en klimaat Fietspad/wandelpad Openbare Verlichting & Verkeersregelinstallaties >> Als het gaat om energie en klimaat Kenmerken van de weg Het fietspad wordt gebruikt voor woon-, werken schoolverkeer. Het pad is 3

Nadere informatie

Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017

Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017 Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017 Gemeente Leudal September 2012 1 Pagina van 65 Documentnummer: 1 Documentversie: Definitief Datum: 12 september 2012 Pagina 2 van 65 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Samenvatting...

Nadere informatie

Helder licht op Beesel Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 t/m2023 Pagina van 22

Helder licht op Beesel Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 t/m2023 Pagina van 22 Helder licht op Beesel Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 t/m2023 1 Pagina van 22 Documentnummer: 1 Documentversie: 1.0 Definitief Datum: 19 januari 2016 Pagina 2 van 22 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Samenvatting...

Nadere informatie

Beleidsplan OVL 2014 t/m 2018

Beleidsplan OVL 2014 t/m 2018 Beleidsplan OVL 2014 t/m 2018 Gemeente Roerdalen Oktober 2013 1 Pagina van 69 Documentnummer: 1 Documentversie: 1.0 Datum: 22 oktober 2013 Pagina 2 van 69 Inhoudsopgave 1 Voorwoord... 5 2 Samenvatting...

Nadere informatie

Beleidsuitgangspunten. openbare verlichting. Midden-Drenthe

Beleidsuitgangspunten. openbare verlichting. Midden-Drenthe Beleidsuitgangspunten openbare verlichting Midden-Drenthe 26 maart 2013 INHOUD AANLEIDING Pagina 3 OPENBARE VERLICHTING (functies) Pagina 4 KADERS EN ONTWIKKELINGEN Pagina 5 BELEID Pagina 7 FINANCIËN EN

Nadere informatie

Beleidsplan. Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Winsum 2012-2017. Mei 2012. 1 Pagina van 48

Beleidsplan. Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Winsum 2012-2017. Mei 2012. 1 Pagina van 48 Beleidsplan Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Winsum 2012-2017 Mei 2012 1 Pagina van 48 Pagina 2 van 48 Voorwoord Openbare verlichting lijkt vanzelfsprekend. We missen het pas wanneer het donker

Nadere informatie

Openbare verlichting: hoe kan het efficiënter?

Openbare verlichting: hoe kan het efficiënter? Factsheets OVL lampenkwaliteitsprofielen Openbare verlichting: hoe kan het efficiënter? Openbare verlichting hebben we nodig voor onze verkeersveiligheid, sociale veiligheid en het aantrekkelijk maken

Nadere informatie

Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017. Gemeente Eijsden-Margraten. Juli 2012. 1 Pagina van 68

Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017. Gemeente Eijsden-Margraten. Juli 2012. 1 Pagina van 68 Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017 Gemeente Eijsden-Margraten Juli 2012 1 Pagina van 68 Documentnummer: 1 Documentversie: Concept Datum: 31 juli 2012 Pagina 2 van 68 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Samenvatting...

Nadere informatie

BELEIDSPLAN OVL 2014 T/M 2018

BELEIDSPLAN OVL 2014 T/M 2018 BELEIDSPLAN OVL 2014 T/M 2018 Ziut in opdracht van de Gemeente Schouwen-Duiveland september 2014 2 BELEIDSPLAN OVL 2014 T/M 2018 Ziut in opdracht van de Gemeente Schouwen-Duiveland september 2014 Opgesteld

Nadere informatie

Beleidsplan OVL 2013 t/m Gemeente Gulpen-Wittem

Beleidsplan OVL 2013 t/m Gemeente Gulpen-Wittem Beleidsplan OVL 2013 t/m 2017 Gemeente Gulpen-Wittem Januari 2013 1 Documentnummer: 1 Documentversie: Definitief Datum: 7 januari 2013 2 Inhoudsopgave Voorwoord 1 Samenvatting...5 2 Beleidsaspecten...10

Nadere informatie

Bureau Openbare Verlichting. Lek - Merwede

Bureau Openbare Verlichting. Lek - Merwede Bureau Openbare Verlichting Lek - Merwede Traject Beleidsplan 2017-2026 Beheerplan 2017-2026 Uitvoeringsplannen 15 juni 2017 presentatie Beleids- en Beheerplan 2 Doel beleidsplan Genereren kwaliteit Openbare

Nadere informatie

BIJLAGE 4 TOELICHTING HOE TE VERLICHTEN BINNEN DE BEBOUWDE KOM EN BUITEN DE BEBOUWDE KOM

BIJLAGE 4 TOELICHTING HOE TE VERLICHTEN BINNEN DE BEBOUWDE KOM EN BUITEN DE BEBOUWDE KOM BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 4 TOELICHTING HOE TE VERLICHTEN BINNEN DE BEBOUWDE KOM EN BUITEN DE BEBOUWDE KOM Bijlage 4 bij Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 2017 Pagina 1 van

Nadere informatie

!!!! " #$%&'( ) *! +!$%&$, )!!+#! *!! $%&'(! $%&$, -! $%&'(!*# $%&$, *!.$%&'(!!# $%&$, * *! **!!! #. % 1!!2 1 ) #+2! 2!

!!!!  #$%&'( ) *! +!$%&$, )!!+#! *!! $%&'(! $%&$, -! $%&'(!*# $%&$, *!.$%&'(!!# $%&$, * *! **!!! #. % 1!!2 1 ) #+2! 2! " #$%&'( ) * +$%&$, ) +# * $%&'( $%&$, - $%&'( *# $%&$, *.$%&'( # $%&$, * /$%&'( # - 00 )+- #* * ** # $%&'( #. % 1 2 1 ) #+2 2 . $%&$, # * 3 3 #* )$%&4& + - * #. 0* * 0)$%&$, +.* # 56 # * ) + # - ** #

Nadere informatie

*D13.001408* D13.001408

*D13.001408* D13.001408 MEMO Van: Afdeling Ruimte en Groen Datum: 29 januari 2013 Onderwerp: Beleidsplan openbare verlichting 2013-2017 Bijlagen: Verlichtingsscan, beleidsplan OVL 2013-2017 en beheersplan *D13.001408* D13.001408

Nadere informatie

Gemeentelijk besluit Energiebesparing bij Openbare Verlichting (OVL)

Gemeentelijk besluit Energiebesparing bij Openbare Verlichting (OVL) Gemeentelijk besluit Energiebesparing bij Openbare Verlichting (OVL) Inleiding De primaire functie van openbare verlichting is een bijdrage te leveren aan verkeersveiligheid en de sociale veiligheid op

Nadere informatie

Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van. : wethouder mw. W.J.F. van der Rijt-van der Kruis

Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van. : wethouder mw. W.J.F. van der Rijt-van der Kruis Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van : wethouder mw. W.J.F. van der Rijt-van der Kruis Onderwerp : Beleidsplan Openbare Verlichting 2017-2021 Programma : Wonen Voorstelnummer : 17.04 Info bij

Nadere informatie

Bijlage 1 bij Beleidsplan Openbare verlichting

Bijlage 1 bij Beleidsplan Openbare verlichting Bijlage 1 bij Beleidsplan Openbare verlichting Gemeente Deurne Versie: V1_0 Status: Definitief 10 december 2014 Deze bijlage behoort bij het Beleidsplan Openbare Verlichting Deurne. Colofon Beleidsplan

Nadere informatie

Datum 29 september 2011

Datum 29 september 2011 Beleidsnotitie duurzame openbare verlichting 2011-2016 Kerngegevens Projectleider Afdeling B.I.C. Stolk Ruimte 3 Datum 29 september 2011 3 Behandeling Gemeenteraad Planstatus Casenummer Vastgesteld AB11.00502

Nadere informatie

Beleid in hoofdpunten Licht in de Openbare Ruimte in de gemeente Dronten

Beleid in hoofdpunten Licht in de Openbare Ruimte in de gemeente Dronten Beleid in hoofdpunten Licht in de Openbare Ruimte in de gemeente Dronten 1. Inleiding Op het gebied van licht zijn er veel ontwikkelingen, zoals de opkomst van led. Daarnaast bepalen steeds meer niet-gemeentelijke

Nadere informatie

Woongebieden. Foto: Gorenweg in Buinen. Lantaarnpaal schijnt volop in het huis. Dat kan anders.

Woongebieden. Foto: Gorenweg in Buinen. Lantaarnpaal schijnt volop in het huis. Dat kan anders. Woongebieden In de gemeente hebben we 25 kernen die allemaal verschillend zijn. Ook de woongebieden in deze kernen zijn anders. Dit wordt onder andere bepaald door de datum van aanleg van de woongebieden,

Nadere informatie

Bestuurlijke Samenvatting. Beleidsplan Openbare Verlichting

Bestuurlijke Samenvatting. Beleidsplan Openbare Verlichting Bestuurlijke Samenvatting Beleidsplan Openbare Verlichting 2 Inleiding Openbare verlichting is belangrijk voor de leefbaarheid, de sociale veiligheid en de verkeersveiligheid. Een goede verlichting is

Nadere informatie

Presentatie Beleidsplan Openbare verlichting

Presentatie Beleidsplan Openbare verlichting Presentatie Beleidsplan Openbare verlichting 2014-2024 Eric Vos, Infra-lux. Stand van zaken t.o.v. Beleidsplan 2004: 2 begrotingsposten: - Exploitatie(klein onderhoud): 160.000,- waarvan 60.000,- energiekosten

Nadere informatie

Aan de raad, Onderwerp: Beleidsplan Openbare Verlichting

Aan de raad, Onderwerp: Beleidsplan Openbare Verlichting Aan de raad, Onderwerp: Beleidsplan Openbare Verlichting 2013-2018 Voorstel: 1. Het Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 2018 vaststellen 2. Instemmen met financiering van het Beleidsplan Openbare Verlichting

Nadere informatie

Woongebieden. Foto: Steven van Beusichemlaan, eerst scheen de lamp in het huis, nu met de nieuwe gerichte ledverlichting is dit veel minder.

Woongebieden. Foto: Steven van Beusichemlaan, eerst scheen de lamp in het huis, nu met de nieuwe gerichte ledverlichting is dit veel minder. Woongebieden Culemborg heeft diverse woonwijken. Sommige ouder dan andere. Door de datum van aanleg zijn er verschillen in opbouw van de wijk. Bijvoorbeeld de breedte van de weg of de parkeerplekken. Functies

Nadere informatie

Slimme openbare verlichting Tips voor Drentse provincie en gemeente

Slimme openbare verlichting Tips voor Drentse provincie en gemeente Slimme openbare verlichting Tips voor Drentse provincie en gemeente Colofon: Uitgave van: Natuur en Milieufederatie Drenthe Tekst: Natuur en Milieufederatie Drenthe Foto s: Sotto le Stelle, Wim Schmidt

Nadere informatie

Bijlage 2. Plan van Aanpak Duurzaamheid. Gemeente Teylingen. November Pagina 1 van 9

Bijlage 2. Plan van Aanpak Duurzaamheid. Gemeente Teylingen. November Pagina 1 van 9 Bijlage 2 Plan van Aanpak Duurzaamheid Gemeente Teylingen November 2011 Pagina 1 van 9 Opdrachtgever opdrachtgever : Gemeente Teylingen contactpersoon : Dhr. E. Schreve Opdrachtnemer opdrachtnemer : Ziut

Nadere informatie

Uitvoeringsplan Openbare Verlichting

Uitvoeringsplan Openbare Verlichting Uitvoeringsplan Openbare Verlichting Maart 2013 Sector Stedelijk Beheer Wegen, Groen en Water 1. Aanleiding In november 2012 is het Beleidsplan Openbare Verlichting door de gemeenteraad vastgesteld. In

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 t/m 2020

Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 t/m 2020 Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 t/m 2020 Oktober 2015 22-10-2015 Inhoudsopgave 1 Voorwoord...... 3 2 Inleiding... 3 2.1 Waarom openbare verlichting... 3 3 Huidig Beleid en huidige situatie... 5 3.1

Nadere informatie

Kwaliteit & Kosten Verlichting Openbare Ruimte

Kwaliteit & Kosten Verlichting Openbare Ruimte Kwaliteit & Kosten Verlichting Openbare Ruimte Verlichtingsmiddelen Martin Springer / 8 Juli 2013 Kwaliteit & Kosten Verlichting Openbare Ruimte Bezuinigingen Wet & Regelgeving Kwaliteit & Kosten Verlichting

Nadere informatie

Aan de Raad. 2.1 Geeft meer veiligheid voor burgers en weggebruikers.

Aan de Raad. 2.1 Geeft meer veiligheid voor burgers en weggebruikers. Aan de Raad. No. : 9/1 Muntendam : 30 januari 2014 Onderwerp : Vaststellen Meerjarenplan Openbare verlichting 2014-2020 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

dhr. T. de Vries - Openbare werken 3. Beheer openbare ruimte

dhr. T. de Vries - Openbare werken 3. Beheer openbare ruimte Agendapunt: Onderwerp: Vaststellen beleidsplan openbare verlichting 2010-2013 Commissie:, nr. Raadsvoorstel: 13-10-2009, nr. 177 RAADSVOORSTEL status: commissiestuk Portefeuillehouder : Beleidsterrein:

Nadere informatie

Openbare verlichting

Openbare verlichting Bijlage 4 ROVL-2011 Inleiding op de Nederlandse richtlijnen ROVL 2011 voor het ontwerpen en toepassen van Openbare verlichting Opgesteld door: De Kruijter Openbare Verlichting In opdracht van : Gemeente

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare verlichting

Beleidsplan Openbare verlichting Beleidsplan Openbare verlichting Gemeente Deurne Versie: V1_0 Status: Definitief 17 juni 2015 Colofon Beleidsplan openbare verlichting Gemeente Deurne Toine Schoester en Willem Beckers Eric Vos e.vos@infra-lux.eu

Nadere informatie

Landelijke regelgeving Openbare Verlichting en Borger-Odoorn

Landelijke regelgeving Openbare Verlichting en Borger-Odoorn Landelijke regelgeving Openbare Verlichting en Borger-Odoorn Een aantal landelijke regels zijn van belang voor de openbare verlichting. Wat belangrijk is om te weten: In Nederland bestaat geen wettelijke

Nadere informatie

Notitie LH/01160İVS3. Grootschalige ledvervanging Stormpolder. L. Hoebink R. Briënne

Notitie LH/01160İVS3. Grootschalige ledvervanging Stormpolder. L. Hoebink R. Briënne Notitie Betreft Grootschalige ledvervanging Stormpolder Kenmerk LH/01160İVS3 Van Aan L. Hoebink R. Briënne Datum 28 november 2016 Inleiding In de afgelopen periode heeft de gemeente zich gefocust op de

Nadere informatie

Landelijke regelgeving Openbare Verlichting in de gemeente Dronten

Landelijke regelgeving Openbare Verlichting in de gemeente Dronten Landelijke regelgeving Openbare Verlichting in de gemeente Dronten Er is in Nederland geen wettelijke verplichting tot het plaatsen van openbare verlichting. Wel heeft de overheid een zorgplicht: als er

Nadere informatie

Visie-document Verlichting van de openbare ruimte Aalten

Visie-document Verlichting van de openbare ruimte Aalten Visie-document Verlichting van de openbare ruimte Aalten Visie-document Verlichting openbare ruimte Gemeente Aalten uitgave oktober 2009 Inhoud Samenvatting... 3 Leeswijzer... 4 1 Algemeen... 5 1.1 Afwegingskader

Nadere informatie

Verlichtingsscan. Gemeente Koggenland. Juli 2012. Pagina 1 van 16

Verlichtingsscan. Gemeente Koggenland. Juli 2012. Pagina 1 van 16 Verlichtingsscan Gemeente Koggenland Juli 2012 Pagina 1 van 16 Opdrachtgever opdrachtgever : Gemeente Koggenland contactpersoon : Dhr. R. Gotjé Opdrachtnemer opdrachtnemer : Ziut Advies B.V. contactpersoon

Nadere informatie

BIJLAGE 3 TOELICHTING ENERGIEVERBRUIK EN ENERGIEBESPARINGSOPTIES

BIJLAGE 3 TOELICHTING ENERGIEVERBRUIK EN ENERGIEBESPARINGSOPTIES BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 3 TOELICHTING ENERGIEVERBRUIK EN ENERGIEBESPARINGSOPTIES Bijlage 3 bij Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 2017 Pagina 1 van 12 INHOUDSOPGAVE 1 TOELICHTING

Nadere informatie

Memo Verlichting snelle fietsroute Apeldoorn - Epe

Memo Verlichting snelle fietsroute Apeldoorn - Epe Memo Verlichting snelle fietsroute Apeldoorn - Epe Datum: 27 sept. 2017 Opgesteld door: Bert Stegeman Documentversie: V3 Inhoudsopgave Memo... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Doelen verlichting... 3 1.3 Verlichting

Nadere informatie

Gemeente Venlo. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting 2012-2021

Gemeente Venlo. Uitvoeringsplan Openbare Verlichting 2012-2021 Gemeente Venlo Uitvoeringsplan Openbare Verlichting 2012-2021 Definitief 07112011 Documentnummer: ADV07112011 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Samenvatting 5 1 Huidig beleid & huidige situatie 8 1.1 Huidig Beleid

Nadere informatie

Voorstel voor de Raad

Voorstel voor de Raad Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 12 september 2013 Agendapuntnummer : XII, punt 5 Besluitnummer : 1049 Portefeuillehouder : Wethouder Henk Lammers Aan de gemeenteraad Onderwerp: Beleidsplan

Nadere informatie

Technieken. Foto: De West in Dronten. Licht brandt op volle sterkte tot uur.

Technieken. Foto: De West in Dronten. Licht brandt op volle sterkte tot uur. Technieken De technologische ontwikkelingen gaan snel op het gebied van de openbare verlichting. De gemeente Dronten overweegt altijd duurzame en energiezuinige oplossingen. Per situatie bepalen we wat

Nadere informatie

veilig en energiezuinig) 2. Concept raadsbesluit

veilig en energiezuinig) 2. Concept raadsbesluit Voorstel aan : Gemeenteraad van 29 juni 2015 Door tussenkomst van : Raadscommissie van 15 juni 2015 Nummer : 30 Onderwerp : Beleidsplan openbare verlichting Bijlage(n) : 1. Beleidsplan openbare verlichting

Nadere informatie

GEMEENTE BOEKEL. Onderwerp : Beleidsbeheerplan openbare verlichting 2016 gemeente Boekel

GEMEENTE BOEKEL. Onderwerp : Beleidsbeheerplan openbare verlichting 2016 gemeente Boekel GEMEENTE BOEKEL VOORSTEL AAN DE RAAD Datum : 12 april 2016 Voorstel van : college van burgemeester en wethouders Onderwerp : Beleidsbeheerplan openbare verlichting 2016 gemeente Boekel Samenvatting Er

Nadere informatie

Onderwerp : Beleidsplan Openbare Verlichting 2010-2014

Onderwerp : Beleidsplan Openbare Verlichting 2010-2014 Nummer : 12-02.2010 Onderwerp : Beleidsplan Openbare Verlichting 2010-2014 Korte inhoud : Elke 5 jaar wordt het Beleidsplan Openbare Verlichting opnieuw vastgesteld. In februari 2009 zijn hiervoor de kaders

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Midden - Drenthe

Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Midden - Drenthe Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Midden - Drenthe In samenwerking met Essent Energie en de afdelingen Ruimtelijke Ontwikkeling en Wegen en Groen is het Beleidsplan Openbare Verlichting voor de

Nadere informatie

Verduurzamen gemeentelijk openbare verlichting

Verduurzamen gemeentelijk openbare verlichting Verduurzamen gemeentelijk openbare verlichting Opgesteld door: Arjan Goedhart Verseonnummer: 1283290 Datum: 9 februari 2018 Inhoud Voorwoord... 3 1 Onze visie op openbare verlichting... 4 2 Onze uitgangspunten...

Nadere informatie

Verduurzamen gemeentelijk openbare verlichting

Verduurzamen gemeentelijk openbare verlichting Verduurzamen gemeentelijk openbare verlichting Ridderkerk, 20 februari 2018 Inhoud Voorwoord... 3 1 Onze visie op openbare verlichting... 4 2 Onze uitgangspunten... 4 2.1 Beleid... 4 2.2 Richtlijnen openbare

Nadere informatie

1Gemeente Boxmeer. Beleidsplan. Openbare Verlichting Gemeente Boxmeer deel 1. 1 Pagina van 21

1Gemeente Boxmeer. Beleidsplan. Openbare Verlichting Gemeente Boxmeer deel 1. 1 Pagina van 21 1Gemeente Boxmeer Beleidsplan Openbare Verlichting 2011-2015 Gemeente Boxmeer deel 1 1 Pagina van 21 Voorwoord Openbare verlichting vervult een belangrijke rol in onze moderne maatschappij. De noodzaak

Nadere informatie

Beleids- en Beheerplan Openbare Verlichting 2014 tot en met Gemeente Nieuwkoop

Beleids- en Beheerplan Openbare Verlichting 2014 tot en met Gemeente Nieuwkoop Beleids- en Beheerplan Openbare Verlichting 24 tot en met 28 Gemeente Nieuwkoop Afdeling Beheer Openbare Ruimte oktober 24 Dhr. F. Lamfers In samenwerking met: Dhr. S.H. Buwalda Vastgesteld: december 24

Nadere informatie

Gemeente Stein. Beleidsplan Openbare Verlichting

Gemeente Stein. Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Stein Beleidsplan Openbare Verlichting 2010-2014 Maart 2010 Inhoudsopgave 1 Voorwoord... 3 2 Samenvatting... 4 2.1 Inleiding... 4 2.2 Beleidspunten... 4 2.3 Financiën... 5 3 Evaluatie uitvoering

Nadere informatie

Technieken. De technologische ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting gaan snel. Technisch kan er al heel veel.

Technieken. De technologische ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting gaan snel. Technisch kan er al heel veel. Technieken De technologische ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting gaan snel. Technisch kan er al heel veel. 1. Dimmen Op veel locaties wordt al sinds enkele jaren de openbare verlichting

Nadere informatie

Ontwikkelen. Beleidsplan. Openbare verlichting. Gemeente Haren

Ontwikkelen. Beleidsplan. Openbare verlichting. Gemeente Haren Ontwikkelen Beleidsplan Openbare verlichting Gemeente Haren Programma 15/20 januari 2015: 19.30 uur: Welkomstwoord wethouder M. Sloot 19.35 uur: Presentatie Henk Ensing 20.05 uur: Pauze/invullen enquête

Nadere informatie

Wegen. Foto: N374 in Borger. Gebiedsontsluitingsweg binnen de kom. Gemeente Borger-Odoorn besluit gemeenteraad: 8 maart 2018; nr. 18.

Wegen. Foto: N374 in Borger. Gebiedsontsluitingsweg binnen de kom. Gemeente Borger-Odoorn besluit gemeenteraad: 8 maart 2018; nr. 18. Wegen We kennen diverse soorten wegen in onze gemeente die beschreven staan in het Gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan (GVPP) Dit zijn: - Stroomwegen, bijvoorbeeld de N34; - Gebiedsontsluitingswegen,

Nadere informatie

CONCEPT Uitgangspuntennotitie Licht in de openbare ruimte in Asten

CONCEPT Uitgangspuntennotitie Licht in de openbare ruimte in Asten CONCEPT Uitgangspuntennotitie Licht in de openbare ruimte in Asten 1. Inleiding Het beleidsplan openbare verlichting van de gemeente Asten loopt tot 2020. Echter door alle technologische ontwikkelingen

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Gulpen-Wittem 2

Inhoudsopgave. Beleidsplan Openbare Verlichting gemeente Gulpen-Wittem 2 Beleidsplan Openbare Verlichting november 2007 Inhoudsopgave 1 Voorwoord... 4 2 Samenvatting... 6 2.1 Inleiding... 6 2.2 Beleidspunten... 6 2.3 Financiën... 7 3 Evaluatie beleid 2000-2007... 9 3.1 Verlichtingsmiddelen...

Nadere informatie

Bijlage 4 Voorbeeldproject Rijpelberg

Bijlage 4 Voorbeeldproject Rijpelberg Bijlage 4 Voorbeeldproject Rijpelberg Ter verduidelijking van het beleid is in dit stuk de openbare verlichting in één wijk geïnventariseerd op de in het beleid op genomen aspecten. Vooraf echter duidelijk

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare Verlichting 2016-2025

Beleidsplan Openbare Verlichting 2016-2025 Beleidsplan Openbare Verlichting 2016-2025 Doelmatige en Duurzame Openbare Verlichting Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Maasdriel 2016-2025 1 Beleidsplan Openbare Verlichting 2016 2025 Opdrachtgever

Nadere informatie

Ledoplossingen. voor Openbare Verlichting. >> Als het gaat om energie en klimaat

Ledoplossingen. voor Openbare Verlichting. >> Als het gaat om energie en klimaat Ledoplossingen voor Openbare Verlichting >> Als het gaat om energie en klimaat Ledverlichting is een techniek die veel potentie heeft en in de openbare verlichting (OVL) veel energie besparing kan opleveren.

Nadere informatie

Analyse openbare verlichting Gemeente Ommen

Analyse openbare verlichting Gemeente Ommen Analyse openbare verlichting Gemeente Ommen Colofon Analyse openbare verlichting Gemeente Ommen Opdrachtgever bestuursdienst Ommen-Hardenberg Opdrachtnemer Infra-lux BV Opgesteld door A.R. Gijzel Intern

Nadere informatie

Raadsvoorstel Voorstel Inleiding Beoogd doel Argumenten

Raadsvoorstel Voorstel Inleiding Beoogd doel Argumenten Agendapunt nr.: 10 Raadsvoorstel Onderwerp: Beleidsplan Openbare Verlichting 2014-2018 Datum voorstel: 14 januari 2014 Vergaderdatum: 25 februari 2014 Registratienr.: Opsteller: J. van Bekhoven Portefeuillehouder:

Nadere informatie

Beleid Openbare verlichting (OVL) Gemeente Stadskanaal. Henk Ensing Beleidsadviseur Team Stadsbeheer Gemeente Stadskanaal

Beleid Openbare verlichting (OVL) Gemeente Stadskanaal. Henk Ensing Beleidsadviseur Team Stadsbeheer Gemeente Stadskanaal Beleid Openbare verlichting (OVL) 2008-2020 Gemeente Stadskanaal Henk Ensing Beleidsadviseur Team Stadsbeheer Gemeente Stadskanaal Ca 12.000 ha Ca 34.000 inwoners 6 dorpen SMOAMV Stadskanaal ca 20.000

Nadere informatie

Beheerplan Openbare Verlichting Ten Boer ( )

Beheerplan Openbare Verlichting Ten Boer ( ) Beheerplan Openbare Verlichting Ten Boer (2016-2025) 6 Oktober 2016 Inhoudsopgave 1 Samenvatting... 3 2 Inleiding... 4 3 Kader en doel Beheerplan Openbare Verlichting... 5 3.1 Kaders voor openbare verlichting...

Nadere informatie

Hardenberg. Gemeente. Zaakkenmerk: 228767 Raad: 15 november 2011 Afdelingshoofd: G.D. van Lenthe

Hardenberg. Gemeente. Zaakkenmerk: 228767 Raad: 15 november 2011 Afdelingshoofd: G.D. van Lenthe Gemeente Hardenberg Zaakkenmerk: 228767 Raad: 15 november 2011 Afdelingshoofd: G.D. van Lenthe Onderwerp: Beleidsplan openbare verlichting Document 228775 kenmerk: Hardenberg, 4 oktober 2011, Wat willen

Nadere informatie

Actualisering visie en beleid Openbare Verlichting, beleidsperiode

Actualisering visie en beleid Openbare Verlichting, beleidsperiode Datum: 28-1-14 Onderwerp Actualisering visie en beleid Openbare Verlichting, beleidsperiode 2014-2018 Status Besluitvormend Voorstel Het Beleidsplan Openbare Verlichting 2014-2018 vast te stellen als geactualiseerde

Nadere informatie

Antwoord op Statenvragen PS2011-517 Arnhem, 13 september 2011 zaaknummer 2011-012464

Antwoord op Statenvragen PS2011-517 Arnhem, 13 september 2011 zaaknummer 2011-012464 Gedeputeerde Staten Antwoord op Statenvragen PS2011-517 Arnhem, 13 september 2011 zaaknummer 2011-012464 Beantwoording schriftelijke Statenvragen Statenlid Van der Veer (Partij voor de Dieren) over energiezuinige

Nadere informatie

gemeente Bunnik Bijlage 1 Notitie vervanging openbare verlichting

gemeente Bunnik Bijlage 1 Notitie vervanging openbare verlichting gemeente Bunnik 1 Notitie vervanging openbare verlichting In deze bijlage wordt meer en gedetailleerder informatie gegeven over de vervanging van een groot deel van de openbare verlichting in de gemeente

Nadere informatie

BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK

BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK INHOUDSOPGAVE 1 TECHNIEK VERLICHTING... 3 2 DAGLICHT EN KUNSTLICHT... 3 3 ENKELE TECHNISCHE BEGRIPPEN... 4 3.1 Lichtstroom... 4

Nadere informatie

Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN. Hoevelaken, 29 januari 2015

Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN. Hoevelaken, 29 januari 2015 Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN Hoevelaken, 29 januari 2015 Introductie Boudewijn Lie Technisch directeur Aerolux Nederland BV Lid kernteam outdoor van NSVV Lid NEN-normcommissie verlichting 351005

Nadere informatie

Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting 2013 2017. September 2012. 1 Pagina van 65

Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting 2013 2017. September 2012. 1 Pagina van 65 Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting 2013 2017 September 2012 1 Pagina van 65 HEEMSTEDE DOELMATIG DUURZAAM VERLICHT Beleids- en beheerplan Openbare Verlichting 2013 2017 September 2012 Documentnummer:

Nadere informatie

INTERACTIEVE MARKTCONSULTATIE OPENBARE VERLICHTING EN DATA

INTERACTIEVE MARKTCONSULTATIE OPENBARE VERLICHTING EN DATA INTERACTIEVE MARKTCONSULTATIE OPENBARE VERLICHTING EN DATA Versie 2.1 Datum 25-02-2017 SAMENVATTING De gemeente Renkum heeft een oud areaal en wil dit moderniseren. De gemeente wil een opdrachtnemer voor

Nadere informatie

= = Besluitvormende raadsvergadering d.d. 23 april 2013 Agendanr. 12. Onderwerp: Verduurzamen openbare verlichting (MIP 1201)

= = Besluitvormende raadsvergadering d.d. 23 april 2013 Agendanr. 12. Onderwerp: Verduurzamen openbare verlichting (MIP 1201) *ZE93DF127ED* = = Besluitvormende raadsvergadering d.d. 23 april 2013 Agendanr. 12. Aan de Raad No.ZA.13-21769/DV.13-179, afdeling Ruimte. Sellingen, 11 april 2013 Onderwerp: Verduurzamen openbare verlichting

Nadere informatie

Evaluatie beleidsplan openbare verlichting gemeente Nuth (periode 2012 t/m 2014).

Evaluatie beleidsplan openbare verlichting gemeente Nuth (periode 2012 t/m 2014). Reg.nr. Z.11462 INT.12645 Pagina 1 van 12 Evaluatie beleidsplan openbare verlichting gemeente Nuth 2011-2020. (periode 2012 t/m 2014). Datum; 05 november 2015 Redactie; R.M.J. Jacobi, Afd. Ruimte &Samenleving,

Nadere informatie

: Verantwoord en Duurzaam verlichten. Inhoudsopgave. Ontwerpbesluit pag. 3. Toelichting pag. 5. Bijlage(n): 1

: Verantwoord en Duurzaam verlichten. Inhoudsopgave. Ontwerpbesluit pag. 3. Toelichting pag. 5. Bijlage(n): 1 S T A T E N V O O R S T E L Datum : 21 augustus 2007 Nummer PS : PS2007MME03 Afdeling : Mobiliteit Commissie : MME Registratienummer : 2007JNT202790i Portefeuillehouder : J.H. Ekkers Titel : Verantwoord

Nadere informatie

Technieken. 2. Telemanagementsysteem

Technieken. 2. Telemanagementsysteem Technieken Technisch is er veel mogelijk qua openbare verlichting. Hieronder staan de huidige technieken beschreven. De ontwikkelingen gaan echter snel waardoor nieuwe technologieën hier wellicht nog niet

Nadere informatie

Gemeente Schinnen. Openbare Verlichting gemeente Valkenburg a/d Geul

Gemeente Schinnen. Openbare Verlichting gemeente Valkenburg a/d Geul Gemeente Schinnen Openbare Verlichting gemeente Valkenburg a/d Geul 10 Mei 2016 Agenda 1. Huidige beheerder 2. Huidige werkzaamheden 3. Huidige beleids-uitgangspunten 4. Huidige situatie 5. Doelstellingen

Nadere informatie

Laat uw lichtmasten promoveren

Laat uw lichtmasten promoveren Laat uw lichtmasten promoveren De besparing kan nu beginnen Adviesrapport verlichting sportvereniging Documentversie: 1.2 Datum: 22 maart 2016 Contactpersonen: Harold ter Avest, harold@ltg-europe.com 06-43999155

Nadere informatie

Hof van Twente. Beleidsplan openbare verlichting

Hof van Twente. Beleidsplan openbare verlichting Hof van Twente Beleidsplan openbare verlichting 2013-2018 Beleidsplan Openbare verlichting 2013 2018 Gemeente Hof van Twente Oktober 2012 Beleidsplan Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 2018 Gemeente

Nadere informatie

Beantwoording vragen raadscommissie 2 september 2014 inzake Beleid en beheerplan openbare verlichting

Beantwoording vragen raadscommissie 2 september 2014 inzake Beleid en beheerplan openbare verlichting Beantwoording vragen raadscommissie 2 september 2014 inzake Beleid en beheerplan openbare verlichting 2014 2018 Dhr. Aan de Wiel (GL) Implementatie LED verlichting: Er is in een convenant afgesproken dat

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel:

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: Voor raadsvergadering d.d.: 02-05-2017 Agendapunt: Onderwerp: Beleidsplan Openbaar

Nadere informatie

Raadsstuk. Onderwerp: Beleidsplan openbare verlichting Reg.nummer: 2016/ Inleiding

Raadsstuk. Onderwerp: Beleidsplan openbare verlichting Reg.nummer: 2016/ Inleiding Raadsstuk Onderwerp: Beleidsplan openbare verlichting 2017-2020 Reg.nummer: 2016/052071 1. Inleiding Er is geen domein in de openbare ruimte waar de technologische ontwikkelingen zo snel gaan als bij de

Nadere informatie

Evaluatie Beleidsuitgangspunten. Openbare Verlichting. Gemeente Geertruidenberg

Evaluatie Beleidsuitgangspunten. Openbare Verlichting. Gemeente Geertruidenberg Evaluatie Beleidsuitgangspunten Openbare Verlichting Gemeente Geertruidenberg Opdrachtgever: Gemeente Geertruidenberg Cluster Beheer en ontwikkeling Openbare Ruimte Nobra Technisch Adviesbureau B.V. Bunderstraat

Nadere informatie

Verkenning van mogelijkheden tot reductie van stroomverbruik en CO 2 -uitstoot in de Openbare Verlichting in de gemeente Heusden

Verkenning van mogelijkheden tot reductie van stroomverbruik en CO 2 -uitstoot in de Openbare Verlichting in de gemeente Heusden Verkenning van mogelijkheden tot reductie van stroomverbruik en CO 2 -uitstoot in de Openbare Verlichting in de gemeente Heusden Datum: 19 mei 2016 Status: definitief Samenvatting In deze rapportage worden

Nadere informatie

Gemeente Strijen. Beleidsplan Openbare Verlichting 2010 & beheersplan

Gemeente Strijen. Beleidsplan Openbare Verlichting 2010 & beheersplan Gemeente Strijen Beleidsplan Openbare Verlichting 2010 & beheersplan 2010-2014 Vastgesteld door de gemeenteraad op 31 augustus 2010 Inhoudsopgave 1 Voorwoord... 4 2 Samenvatting... 5 2.1 Inleiding... 5

Nadere informatie

Plan Openbare Verlichting gemeente Wormerland. Periode 2012 t/m 2016

Plan Openbare Verlichting gemeente Wormerland. Periode 2012 t/m 2016 Plan Openbare Verlichting gemeente Wormerland Periode 2012 t/m 2016 Gericht aan het College van Burgemeester & Wethouders en de Gemeenteraad van de gemeente Wormerland DEFINITIEF Datum: 18-01-2012 In opdracht

Nadere informatie

Openbare verlichting provinciale wegen Drenthe

Openbare verlichting provinciale wegen Drenthe Openbare verlichting provinciale wegen Drenthe a Openbare verlichting provinciale wegen Drenthe Gedeputeerde staten van Drenthe November 2007 Colofon Dit is een uitgave van de provincie Drenthe Fotografie

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare Verlichting

Beleidsplan Openbare Verlichting Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Nederweert 2016 t/m 2020 Juli 2016 1 Pagina van 38 Documentnummer: 1 Documentversie: 1.0 Concept Datum: 28 juli 2016 Opsteller: Jac Broens Pagina 2 van 38 Voorwoord

Nadere informatie

nieuwkoop raadsvoorstel G G.A.H. Eikhuizen Beheer Openbare Ruimte ( Frans Lamfers/Cees Tas)

nieuwkoop raadsvoorstel G G.A.H. Eikhuizen Beheer Openbare Ruimte ( Frans Lamfers/Cees Tas) Gemeente Nieuwkoop College van Burgemeester en Wethouders nieuwkoop raadsvoorstel G14.1166 portefeuillehouder opgesteld door Reg i strat ien ummer G.A.H. Eikhuizen Beheer Openbare Ruimte ( Frans Lamfers/Cees

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Voerendaal 2016 t/m 2020

Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Voerendaal 2016 t/m 2020 Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Voerendaal 2016 t/m 2020 Colofon Titel: Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Voerendaal 2016 t/m 2020 Eigenaar: Gemeente Voerendaal Bezoekadres: Telefoon:

Nadere informatie

Beleidsplan Openbare Verlichting 2013-2017

Beleidsplan Openbare Verlichting 2013-2017 Beleidsplan Openbare Verlichting 2013-2017 Duurzaam en toekomstgericht 1 Pagina van 51 Beleidsplan Beleidsplan Openbare Verlichting 2013 2017 Gemeente Koggenland Opdrachtgever opdrachtgever: Gemeente Koggenland

Nadere informatie

Openbare verlichting in de gemeente Oss Veiligheid Verkeer Sociale veiligheid.

Openbare verlichting in de gemeente Oss Veiligheid Verkeer Sociale veiligheid. Openbare verlichting in de gemeente Oss Gemeente Oss zorgt ervoor dat de openbare ruimte in Oss verlicht is. We gebruiken hiervoor verschillende soorten verlichting. Hieronder leest u waarom en wanneer

Nadere informatie

Wegen. - Erftoegangswegen. Binnen de kom in principe 30 km/uur en buiten de kom in principe 60 km/uur.

Wegen. - Erftoegangswegen. Binnen de kom in principe 30 km/uur en buiten de kom in principe 60 km/uur. Wegen In Culemborg maken we als inwoners en bezoekers allemaal gebruik van de aangelegde infrastructuur. Op de fiets, met de auto, bus, trein of te voet. We kunnen de wegen onderverdelen in: - Stroomwegen,

Nadere informatie

Verlichting van Fietspaden. 1 Inleiding Algemeen Functie van fietspaden Hoofdfietsroutes Utilitaire routes

Verlichting van Fietspaden. 1 Inleiding Algemeen Functie van fietspaden Hoofdfietsroutes Utilitaire routes Verlichting van Fietspaden. 1 Inleiding...2 2 Algemeen...2 3 Functie van fietspaden...2 3.1 Hoofdfietsroutes...2 3.2 Utilitaire routes...3 3.3 Recreatieve routes...3 4 Aanliggend of vrijliggend fietspad...3

Nadere informatie

Verkeers- en Sociale Veiligheid

Verkeers- en Sociale Veiligheid Verkeers- en Sociale Veiligheid We hebben te maken met twee soorten veiligheid: - Verkeersveiligheid; - Sociale veiligheid. Verkeersveiligheid We spreken over verkeersveiligheid als we veilig van A naar

Nadere informatie

Duurzaam en Verantwoord Verlichten Verlichtingsplan provinciale wegen Provincie Utrecht

Duurzaam en Verantwoord Verlichten Verlichtingsplan provinciale wegen Provincie Utrecht PS2007MME03BIJLAGE Duurzaam en Verantwoord Verlichten Verlichtingsplan provinciale wegen Provincie Utrecht 1 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 4 2 DE UITGANGSPUNTEN... 5 2.1 LANDELIJKE RICHTLIJNEN EN NORMEN...

Nadere informatie

Vervangingsplan. Openbare verlichting Oktober Pagina van 16

Vervangingsplan. Openbare verlichting Oktober Pagina van 16 Vervangingsplan Openbare verlichting 2012-2016 Oktober 2011 1 Pagina van 16 Documentnummer: Documentversie: 11AB241A&L Definitief Datum: Oktober 2011 Contactpersoon: Jan-Paul Röst, 06 15 15 96 68 Pagina

Nadere informatie

Reclame. Foto: Wethouder Schoutenweg, verlicht reclamebord aan de lantaarnpaal. Gemeente Culemborg

Reclame. Foto: Wethouder Schoutenweg, verlicht reclamebord aan de lantaarnpaal. Gemeente Culemborg Reclame Reclame zien we overal in onze gemeente. Ondernemers maken er graag gebruik van. Reclame op de gevel, reclame op een bord etc. Steeds vaker wordt er ook verlichting bij gebruikt, om de reclame

Nadere informatie

Advies aan de gemeenteraad

Advies aan de gemeenteraad Advies aan de gemeenteraad Postregistratienummer *15.0010588* 15.0010588 Raadsvergadering: 17-9-2015 Voorstel: 6.41 Agendapunt: 8 Onderwerp Aanpassen openbare verlichting naar LED Datum 10 september 2015

Nadere informatie

Lichtvisie voor de Vlaamse gewestwegen

Lichtvisie voor de Vlaamse gewestwegen voor de Vlaamse gewestwegen Grontmij ism Light To Light AWV Expertise Verkeer en Telematica An Vanhulle - Grontmij 2 Lichtvisie Centrale visie NIET VERLICHTEN (geen verlichtingsinstallatie) 3 Lichtvisie

Nadere informatie