Kadernota 2010 Pagina 2

Transcriptie

1 Kadernota 2010

2 Kadernota 2010 Pagina 2

3 0. Inhoudsopgave 1.Aanbiedingsbrief Inleiding Ontwikkelingen 2009 (voorjaarsnota) Ontwikkelingen (kadernota) Effecten op het financieel meerjarenperspectief Wijzigingsvoorstellen Raadsprogramma s Programma s en paragrafen Te nemen besluiten Gemeenteraad Bijlagen Kadernota 2010 Pagina 3

4 Kadernota 2010 Pagina 4

5 1. Aanbiedingsbrief Hierbij biedt het College u de kadernota 2010 aan. Met deze kadernota geven wij u inzicht in de ontwikkelingen met betrekking tot de uitvoering van de begroting 2009 (voorjaarsnota). Daarnaast maken wij met u een doorkijk naar het jaar 2010 en de daaropvolgende jaren, zowel beleidsmatig als financieel. Met de vaststelling van de kadernota geeft de raad het college de kaders mee waarbinnen de begroting opgesteld gaat worden. Uit de actualisering van de begroting 2009 (voorjaarsnota) blijkt op dit moment een tekort van Dit tekort is grotendeels incidenteel van aard en kent in belangrijke mate een beperkt aantal, vooral technische, oorzaken. Grotendeels liggen deze op het vlak van toepassing regelgeving, veranderde financieringsstromen, gevolgen van de kredietcrisis en nieuwe wettelijke taken. Kortom, het betreft vooral onontkoombare zaken. Daarnaast hebben wij de politieke afspraak met betrekking tot een opblaas sporthal en ontwikkelingssamenwerking verwerkt. Voor wat betreft de doorkijk naar 2010 en verder (kadernota) het volgende. Het zijn onzekere tijden. Er is op dit moment onvoldoende duidelijkheid over de definitieve uitwerking van het bestuursakkoord. Als uitgangspunt hebben wij de meicirculaire van 2008 gehanteerd. Beslissingen over de realisatie van een Brede School in Diemen noord en over de aanleg van een kunstgrasveld stellen wij om die reden uit tot de behandeling van de begroting Het meerjarenperspectief geeft op dit moment het volgende beeld.. Bedragen * Totaal wijzigingen De belangrijkste afwijkingen lichten wij in deze kadernota toe. Voor het overige verwijzen wij naar de bijlagen. Op basis van de tot nu toe bekende feiten, concluderen wij dat er slechts beperkt ruimte zal zijn voor nieuwe initiatieven. Wij zullen de tijd nemen een evenwichtig pakket van maatregelen samen te stellen dat er op gericht is om enerzijds het uitgavenniveau terug te brengen en anderzijds alle mogelijke bronnen van inkomsten optimaal te benutten. Bij de aanbieding van de ontwerp begroting 2010 zullen wij dieper ingaan op de richting die wij denken te moeten inslaan. Burgemeester en wethouders van Diemen De secretaris, J.D.de Kort De Burgemeester, Mw.drs. A.E.Koopmanschap Kadernota 2010 Pagina 5

6 2. Inleiding De kadernota is ten opzichte van vorig jaar anders: naast een schets van de ontwikkelingen die wij verwachten voor de komende jaren en de begroting bestaand beleid 2010 vindt u ook de rapportage over de voortgang van de begroting Met het vaststellen van de kadernota neemt de gemeenteraad ook een besluit over de ontwikkelingen 2009 (voorjaarsnota) en de begroting bestaand beleid Wij geven duidelijk aan wanneer het om concrete beslispunten gaat of wanneer het gaat om de kaders. Naast een wijziging van het perspectief is ook de presentatie gewijzigd. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de ontwikkelingen van het begrotingsjaar In hoofdstuk 4 vindt u de ontwikkelingen In hoofdstuk 5 zijn de effecten op het financieel meerjarenperspectief weergegeven en wordt ingegaan op de huidige kredietcrisis, nieuw beleid en dekkingsmaatregelen. Hoofdstuk 6 behandelt twee wijzigingsvoorstellen over de indeling en benaming van raadsprogramma s. De rapportage over de programma s en de paragrafen (hoofdstuk 7) treft u aan in bijlage 1. Per programma en paragraaf vindt u over bet beleid zoals verwoord in de begroting 2009 de ontwikkelingen en de financiële vertaling daarvan. Hierin zit een duidelijke structuur op basis waarvan besluiten genomen kunnen worden. Om u hierbij te helpen volgt een toelichting op bijlage 1. De opzet is per programma en onderwerp gericht. Uit de programmabegroting 2009 en jaarrekening 2008 zijn alle onderwerpen gelicht die om een vervolgrapportage vroegen (volledigheid). Vervolgens hebben wij alleen die onderwerpen laten staan waar een afwijking op het vastgestelde beleid is (management by exception). Deze onderwerpen vindt u terug in kolom 1. In kolom 2 is gerapporteerd over de voortgang van de begroting 2009 (voormalig voorjaarsnota). Hierbij is de scope (ook financieel) vanaf het moment van het opstellen van de begroting (sept 08) tot eind Kolom 3 is toekomstgericht (aanpassingen rompbegroting /kadernota 2010).Er is gerapporteerd vanuit de bestaande onderwerpen over de verwachtingen naar de toekomst toe en over nieuwe onderwerpen. Hierbij is een gewenste of noodzakelijke richting aangegeven waarover de raad een discussie kan voeren en kan besluiten over de voortgang. In kolom 4 staan de budgettaire consequenties van de voorstellen. Deze informatie is verwerkt in financiële overzichten. Nadrukkelijk stellen wij dat het voor sommige onderdelen om grove inschattingen gaat. Verdere uitwerking vindt plaats bij het opstellen van de begroting Kadernota 2010 Pagina 6

7 3. Ontwikkelingen 2009 (voorjaarsnota) Zoals in de aanbieding al aangegeven laat de voorjaarsnota een tekort zien van bijna 1 miljoen. Dit tekort is grotendeels incidenteel van aard en kent in belangrijke mate een beperkt aantal, vooral technische, oorzaken. Wij stellen u voor in te stemmen met de aangegeven mutaties en het tekort als voorlopig rekeningresultaat in de begroting op te nemen. In de bijgevoegde overzichten van de programma s en paragrafen worden de ontwikkelingen per onderwerp aangegeven. Hieronder hebben wij de budgettaire ontwikkelingen voor u nog eens afzonderlijk in een overzicht ondergebracht. De belangrijkste mutaties (> euro) lichten wij kort toe. Bedragen * Algemene uitkering Loonontwikkelingen Kapitaalslasten investeringen Ontwikkelingen in programma s en paragrafen Budgettair neutrale mutaties Saldo ontwikkelingen begroting Algemene uitkering Om de economische crisis te bezweren zijn wereldwijd diverse maatregelen getroffen. Ook de Nederlandse overheid investeert flink om het tij voor de Nederlandse economie te keren. Voor o.a. het rijk en VNG was dit de aanleiding om op 17 april 2009 nieuwe afspraken te maken over het gemeentefonds. De belangrijkste zijn: de algemene uitkering is tot 2011 niet meer afhankelijk van het uitgavenpatroon van het rijk. over 2009 t/m 2011 zal geen nacalculatie plaatsvinden. De behoedzaamheidreserve komt met dit laatste te vervallen. Het Rijk en de VNG gaan opnieuw in gesprek als de rijksuitgaven zich anders ontwikkelen dat nu voorzien. Gemeenten zullen een beperkt aandeel hebben in de rijks bezuinigingen. Momenteel is niet te zeggen hoe hoog dit is. Gemeenten ontvangen in 2009 en 2010 incidenteel 90 miljoen. Gemeenten ontvangen in miljoen compensatie voor in invoeringskosten van de WABO. De verwachtingen op basis van de eerste signalen rondom de te verschijnen meicirculaire 2009 zijn dat de uitkeringsfactor van de Algemene Uitkering ten opzichte van de septembercirculaire 2008 naar beneden bijgesteld zal worden. Dit zou tot een forse daling hebben geleid van onze belangrijkste inkomstenbron, ware het niet dat wij de septembercirculaire voorzichtigheidshalve niet hebben verwerkt in de begroting Wij gaan er op dit moment vanuit dat wij de oorspronkelijke raming van de begroting 2009 kunnen handhaven. Bij de presentatie van de begroting 2010 zullen wij, mede op basis van de dan bekende meicirculaire, meer inzicht kunnen geven in de ontwikkeling van de algemene uitkering voor 2010 en volgende jaren. Voor dit moment gaan wij uit van de navolgende mutaties. Kadernota 2010 Pagina 7

8 Het saldo van 2010 wordt voor een aanzienlijk deel veroorzaakt door een incidentele verhoging als gevolg van het financieel akkoord Rijk en VNG en de structurele doorwerking van de nacalculatie van het accres Het saldo van 2011 is nihil gesteld omdat de voor- en nadelen elkaar compenseren. Denk hierbij aan negatieve bijstelling van het woning- en inwoneraantallen als gevolg van de economische ontwikkelingen, structurele voordeel van het accres Het nadelig saldo over 2012 wordt voor een aanzienlijk deel veroorzaakt door de negatieve bijstelling van het woningaantal en de bijbehorende inwoneraantallen. De economische crisis is hier de oorzaak van. Ten aanzien van de WMO kan gemeld worden dat voor gemeenten met ingang van 2010 structureel 130 miljoen beschikbaar is om de extra kosten te compenseren die ontstaan als gevolg van de wetswijziging rond de alphahulpen en de tariefstijging bij de nieuwe aanbestedingsrondes voor huishoudelijke hulp. Volgens een voorzichtige inschatting moet dit een stijging betekenen van In deze kadernota is dit nog niet verwerkt. Bij de begroting 2010 zullen wij inzicht kunnen geven in de verwachte kostenstijging in Diemen. Bedragen * Prognose MJB Algemene Uitkering Loonontwikkelingen Uit onderstaande tabel kunt u opmaken dat de loonkosten dit jaar hoger zijn dan geraamd en dat de kosten per saldo ook de komende jaren hoger zijn dan voorzien bij het opstellen van de meerjarenramingen bij de begroting Bedragen * Nadelig saldo Dekking in de exploitatie begroting Gevolgen loonontwikkelingen Deze toename kent de navolgende oorzaken. Door toename van het aantal inwoners is de vergoeding van college en raad in een hogere klasse is ingedeeld en vanaf 2010 is voor deze groep rekening gehouden met jaarlijkse stijging (indexcijfer CAO lonen overheid). De kosten voor huidig personeel nemen per saldo met 0.3% toe. Allereerst is dit het gevolg van hogere inschalingen in het verleden als gevolg van de toen krappe arbeidsmarkt en de noodzakelijke kwaliteitsslag bij Koers op Kwaliteit,. Daarnaast is bij de opstelling van deze kadernota gebleken, dat de formatie niet volledig budgettair neutraal is omgezet. Wij komen hier bij de begroting nader op terug. Met ingang van 2010 is rekening gehouden met de al vaststaande stijging van de pensioenpremie van het ABP (3%). De kosten voor voormalig personeel zijn in 2009 hoger dan geraamd. Maar deze hogere kosten worden gedekt vanuit het budget frictiekosten dat voor een deel vanuit de jaarrekening 2008 is overgeheveld naar Wij verwachten dat de financiële Kadernota 2010 Pagina 8

9 verplichtingen voor voormalig personeel de komende jaren zullen afnemen en dat outplacement inspanningen tot resultaten zullen leiden. Risico`s Vooralsnog is de loonstijging die afhankelijk is van CAO-ontwikkeling gehouden op nul procent. Op grond van de oorspronkelijke verwachtingen over de CAO onderhandelingen, voordat de VNG aankondigde een nul-lijn bij de onderhandelingen te zullen hanteren, kunnen de salariskosten mogelijk oplopen tot een bedrag van circa Bij de najaarsnota 2009 wordt u over de laatste ontwikkelingen geïnformeerd. De inzet is erop gericht te voorkomen dat meer dan nu het geval is een beroep gedaan moet worden op de Werkloosheidwet door medewerkers die in het kader van Koers op kwaliteit geen functie meer hebben binnen de gemeente Diemen. Om dit te bereiken is geïnvesteerd in outplacement en andere begeleiding die moet leiden tot het vinden van ander werk. Bij onverhoopt niet slagen in die opzet kunnen de kosten voor deze categorie (voormalige) medewerkers oplopen tot Kapitaallasten investeringen De ontwikkelingen in de investeringen van de gemeente zijn te onderscheiden in 2 soorten: a. Ontwikkelingen van investeringen die al lopen b. Ontwikkelingen van investeringen die nog moeten starten. Ontwikkelingen van investeringen die al lopen In het verleden heeft de Raad besloten om over te gaan tot het doen van investeringen die inmiddels zijn gestart maar nog niet zijn afgesloten. Doorrekening van de bijbehorende kapitaalslasten leveren een structurele vrijval op. Van de totaal geraamde kapitaalslasten (op een stelpost met een totaalbedrag van ) is gerealiseerd. Hierdoor kan het restant van vrij vallen t.g.v. de exploitatie. Door de hogere balanswaarde van de onderhanden werken inzake de grondexploitatie is er een extra rentelast. Het totale resultaat komt op een voordeel van in De vrijval van 2010 en verder heeft met name te maken met een veranderd investeringstempo (vertraging of versnelling) en doordat in een aantal gevallen de werkelijke kosten lager zijn dan geraamd. Bij vertragingen betekent dit dat de afschrijvingen een jaar later starten en bij grote investeringen aanzienlijke verschillen opleveren. Let wel, deze verschillen leveren een eenmalig voordeel op. Een voorbeeld hiervan is de vertraging van de Meridiaan en de school in Plantage de Sniep. Van lagere investeringskosten is onder meer sprake bij bruggen en waterpartijen en bij de verbouwing van de Schakel. Pas bij afronding van de investering wordt het krediet feitelijk afgewikkeld. Hierover wordt gerapporteerd bij de jaarrekening. Voor de berekening van de toekomstige kapitaallasten is al rekening gehouden met deze lagere investeringskosten. Ontwikkelingen van investeringen die nog moeten starten Bij de behandeling van de begroting 2009 jaren heeft de gemeenteraad kennis genomen van het meerjareninvesteringsplan Als bijlage 6 is het geactualiseerde meerjareninvesteringsplan opgenomen. Deze investeringen betreffen bestaand beleid en zijn vervangingsinvesteringen Kadernota 2010 Pagina 9

10 Bedragen * Investeringen Ontwikkelingen in de programma s en paragrafen In deze actualisering van de begroting (voorjaarsnota) hebben wij een tweetal politieke wensen verwerkt, te weten de opblaas sporthal en een aanvullend budget voor ontwikkelingssamenwerking. Voor het overige is sprake van een aantal onontkoombare ontwikkelingen met zowel voordelige als een nadelige financiële effecten. De meest belangrijke lichten wij hierna toe. Herziening krediet De Octopus ( nadeel) Basisschool De Octopus wordt verbouwd. In het integraal huisvestingsplan Onderwijs is uitgegaan van afschrijving van de investeringslasten over 40 jaar. Op grond van de BBV moet deze kosten voor onderhoud echter in één keer afgeschreven worden. Dit leidt tot een eenmalig nadeel in 2009 en een structureel voordeel vanaf Uitvoeringskosten Wet Inburgering ( nadeel) De Wet participatiebudget is ingetreden op 1 januari De rijksbijdrage voor inburgering maakt nu deel uit van het participatiebudget. De uitvoeringskosten zijn door de komst van het participatiebudget niet meer verdisconteerd in de rijksbijdrage voor inburgering zoals in 2007 en 2008 het geval was. Het participatiebudget mag immers alleen aan participatievoorzieningen worden uitgegeven. De uitvoeringskosten inburgering zijn daarom per 1 januari 2009 definitief overgeheveld naar het gemeentefonds. IZA ( voordeel) In verband met de liquidatie van IZA-Nederland, is door het bestuur i.o.m. het College voor Arbeidszaken (CvA) van de VNG besloten het resterend vermogen van in uit te keren. Rente ( nadeel) Door de ernstige vertraging in de cashflow vanuit het project Plantage de Sniep is het noodzakelijk gebleken extra liquiditeiten aan te trekken. Daardoor vallen de rentelasten in 2009 hoger uit dan geraamd en de rentebaten lager. Formatie team dienstverlening ( nadeel) Al zeer geruime tijd zijn er twee vacatures op de afdeling Publiekscontacten, team Dienstverlening, die tot op heden niet kunnen worden ingevuld. Dit als gevolg van de krappe arbeidsmarkt en de concurrentiepositie t.o.v. Amsterdam. De taken worden nu voor een deel uitgevoerd door een inhuurkrachten. De kosten hiervan zijn hoger dan de beschikbare salarisbudget. Daarnaast is sprake van ziektevervanging. Huur en beheer accommodaties ( voordeel) In september 2008 heeft het College van B&W besloten in te stemmen met het voorstel huurprijzen, exploitatievergoedingen en beheervergoedingen gemeentelijke accommodaties. Inmiddels zijn met de betrokken instellingen nieuwe huurovereenkomsten afgesloten en is het beheer van de genoemde accommodaties in deze notitie overgedragen. Dividend ( nadeel) Met name de dividend uitkering van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) is te optimistisch geraamd. Kadernota 2010 Pagina 10

11 3.5 Budgettair neutrale mutaties Naast de mutaties zoals hiervoor opgenomen die leiden tot een verhoging/verlaging van inkomsten/uitgaven is er ook nog een aantal budgettair neutrale mutaties die wij aan u voorleggen ter goedkeuring. Deze mutaties zijn opgenomen in een afzonderlijk overzicht en betreffen wijzigingen over de programma s heen, een verhoging van zowel inkomsten als uitgaven en verschuivingen over de jaarschijven heen. Per jaarschijf leiden deze mutaties wel tot een afwijking, maar over 4 jaarschijven heen verlopen deze neutraal. Bedragen * Budgettair neutrale mutaties Kadernota 2010 Pagina 11

12 4. Ontwikkelingen (kadernota) Belangrijk voor deze eerste gedachtewisseling is te weten waar we in financieel opzicht staan. Een aantal elementen is daarbij bepalend. We beginnen met het geactualiseerd meerjarenperspectief. Daarna gaan wij in op de basisuitgangspunten voor het samenstellen van de begroting voor volgend jaar en vervolgens de doorwerking van het reeds vastgestelde beleid op het gebied van de rente, de investeringen en de reserves en voorzieningen. Zoals al bij de aanbieding is opgemerkt zijn het onzekere tijden. Dit maakt het moeilijk een juiste inschatting te maken van het financiële meerjarenperspectief, zowel voor wat betreft de inkomsten als de uitgaven. Wji maken dan ook een voorbehoud bij de hierna gepresenteerde cijfers. Beslissingen over de realisatie van een Brede School in Diemen noord en over de aanleg van een kunstgrasveld stellen wij om die reden uit tot de behandeling van de begroting Op basis van de tot nu toe bekende feiten, concluderen wij dat er slechts beperkt ruimte zal zijn voor nieuwe initiatieven. Wij zullen de tijd nemen een evenwichtig pakket van maatregelen samen te stellen dat er op gericht is om enerzijds het uitgavenniveau terug te brengen en anderzijds alle mogelijke bronnen van inkomsten optimaal te benutten. Bij de aanbieding van de concept begroting 2010 zullen wij dieper ingaan op de richting die wij denken te moeten inslaan. 4.1 Geactualiseerd meerjarenperspectief Het financieel meerjarenperspectief heeft als vertrekpunt de jaarschijven van de begroting 2009 en meerjarenramingen Vervolgens worden de ontwikkelingen in kaart gebracht. Bedragen * Saldo Saldo begroting Saldo begroting is overgenomen uit de begroting Kadernota 2010 Pagina 12

13 4.2 Basisuitgangspunten voor het samenstellen van de begroting 2010 Bedragen * Structurele gevolgen actualisatie Inflatiecorrectie uitgaven Pm Inflatiecorrectie inkomsten autonome beleidsontwikkelingen reserves en voorzieningen Saldo begroting o.b.v. kadernota Structurele gevolgen actualisatie begroting 2009 In deze regel zijn alle budgettaire effecten verwerkt die voortvloeien uit de actualisatie van de begroting 2009 zoals in het voorgaande hoofdstuk beschreven Inflatiecorrectie uitgaven 2010 Voor de uitgaven aan duurzame goederen en overige goederen en diensten is in de begroting 2009 een prijscompensatie van 2,75% opgenomen. Dit is het inflatiecijfer voor 2009 zoals het Centraal Planbureau (CPB) dat heeft berekend voor de Nederlandse economie in het Centraal Economisch Plan (CEP) 2008 (verschenen in maart 2008). Op dit moment verwachten wij dat voor 2009 de inflatie rond de 1% zal uitkomen. Wij stellen voor om voor de begroting 2010 de nullijn te hanteren en geen correctie toepassen. Voor 2009 kunnen we éénmalig de budgetten aframen zodat we uitkomen op een inflatiekorrektie in 2009 van 1 á 1,5%. Bij de najaarsnota, als meer zekerheid gegeven kan worden over de inflatie in 2009, zullen wij hiervoor een voorstel doen. Bedragen * Gevolgen prijsstijging Pm Inflatiecorrectie inkomsten 2010 Zie hiervoor de toelichting bij onderdeel Bedragen * Gevolgen inflatiecorrectie inkomsten Autonome beleidsontwikkelingen De begroting 2010 op basis van bestaand beleid is cijfermatig reeds voorbereid. In dit eerste concept van deze begroting hebben wij een beperkt aantal mutaties verwerkt die naar onze mening onontkoombaar zijn en/of het gevolg van eerdere besluitvorming. Het gaat om de volgende onderwerpen. Kapitaallasten brandweervoertuigen Voor de vervanging van de tankautospuit en het hulpverleningsvoertuig is conform het ontvlechtingsplan een bijdrage nodig van de gemeente. De kapitaallasten ad komen voor rekening van onze gemeente Diemerbos garantstelling Diemen heeft zich samen met andere partijen garant gesteld voor extra beheerskosten ( ) van het Diemerbos indien het rijk deze kosten niet op zich neemt. Kadernota 2010 Pagina 13

14 Monitor bodemsanering De provincie heeft ons in het kader van de Wet Bodembescherming de wettelijke verplichting opgelegd om na de bodemsanering Tolburg de bodemgesteldheid te monitoren. Bij het afsluiten van het project is verzuimd hier structureel middelen ( 7.800) voor te begroten. Tevens is uit recent onderzoek naar voormalige stortplaatsen gebleken dat ook hier monitoringsverplichtingen op rusten. Opleiding gemeenteraad Na de gemeenteraadsverkiezingenop 3 maart in 2010 zal de nieuwe gemeenteraad worden geïntroduceerd in het werk van de gemeenteraad. Kosten bedragen eenmalig Uitbreiding formatie afdeling ruimtelijke ontwikkeling (4 fte; ) Geconstateerd is dat de formatie van de nieuwe afdeling ruimtelijke ontwikkeling onvoldoende is om de huidige en nieuwe wettelijke taken goed en tijdig te kunnen uitvoeren. Het gaat om juridische ondersteuning bij vergunningverlening, uitvoering vergunningverlening, ondersteuning ten behoeve van de inhaalslag actualisering bestemmingsplannen, invoering en implementatie Wabo, beleid op het gebied van ruimte, lucht, lawaai, milieu en klimaat. Budgettair neutrale mutaties Naast de mutaties zoals hiervoor opgenomen die leiden tot een verhoging/verlaging van inkomsten/uitgaven is er ook nog een aantal budgettair neutrale mutaties die wij aan u voorleggen ter goedkeuring. Deze mutaties zijn opgenomen in een afzonderlijk overzicht en betreffen een verhoging van zowel uitgaven als inkomsten (onttrekking aan voorzieningen). Bovenstaande voorstellen leiden in totaal tot het onderstaande middelen beslag. Bedragen * Autonome beleidsontwikkelingen Reserves en voorzieningen 4.1 Gevolgen nota reserves en voorzieningen Parallel aan het bestuurlijk trajekt van de kadernota wordt de nota reserves en voorzieningen door College en Gemeenteraad behandeld. Voorstellen uit deze nota leiden tot een structureel voordeel van vanaf 2010 en hebben te maken met het laten vervallen van de rentetoevoeging aan de reserve Startersleningen. Bedragen * Gevolgen nota reserves en voorzieningen Kadernota 2010 Pagina 14

15 5. Effecten op het financieel meerjarenperspectief Als alle vorenstaande financiële effecten verwerkt worden, ziet het meerjarenperspectief er als volgt uit. Wij herhalen daarbij het reeds gemaakte voorbehoud bij de betrouwbaarheid van een deel van de cijfers vanwege de vele onzekerheden en wisselende berichtgevingen over de mogelijke effecten van de kredietcrisis. Bedragen * Algemene uitkering Loonontwikkelingen Kapitaalslasten investeringen Ontwikkelingen in programma s en paragrafen Budgettair neutrale mutaties Saldo Structurele gevolgen actualisatie Inflatiecorrectie uitgaven Pm Inflatiecorrectie inkomsten autonome beleidsontwikkelingen reserves en voorzieningen Verwacht perspectief Kadernota De kredietcrisis en de gemeente Diemen In zijn algemeenheid beginnen gemeenten de gevolgen van de economische crisis vooral op het gebied van woningbouw en werkgelegenheid. Het kabinet doet extra uitgaven om de gevolgen van de crisis zoveel mogelijk te beperken. Thans liggen de vragen voor welke effecten de crisis (direct of indirect) heeft op de gemeentelijke inkomsten en uitgaven en of de crisis vraagt om een herijking van de gemeentelijke prioriteiten. In de voorbereidingen van de begroting 2010 en de meerjarenramingen is het van belang antwoord te krijgen op deze vragen. Wij willen daarbij benadrukken hoe lastig het is de gevolgen van deze crisis in te schatten, de omvang en de reikwijdte en hoe lang deze gaat duren. Hierna gaan wij per beleidsterrein in op de mogelijke gevolgen van de crisis in Diemen en pogen dit zo goed als mogelijk financieel te vertalen. De algemene uitkering Op 17 april jl. hebben Rijk en VNG aanvullende bestuurlijke afspraken gemaakt. De afspraken betreffen vooral de ontwikkeling van het gemeentefondsaccres in de jaren Het gaat in formele zin om een aanpassing van de in het Bestuursakkoord overeengekomen normeringsystematiek. De afspraken over de ontwikkeling van het gemeentefonds vervangen de gangbare vaststelling van het accres ( gelijk de trap op en gelijk de trap af ). Die vaststelling was naar de mening van het kabinet, onder de huidige omstandigheden onhoudbaar en daarom werd voorgesteld deze tijdelijk buiten werking te stellen. Zo stijgen de uitkeringen uit het gemeentefonds nu niet mee met de hogere uitgaven van het Rijk in 2009 en 2010 die samenhangen met de bestrijding van de economische crisis. Uitgaven Werk Inkomen Zorg De verslechterde economische vooruitzichten hebben consequenties voor de gemeentelijke Kadernota 2010 Pagina 15

16 inkomsten en uitgaven. Dit zal ook mogelijke gevolgen hebben voor het niveau van de bijstandsuitgaven. Voor de gemeente Diemen is nu al een lagere uitstroom uit het WWB bestand merkbaar. Bovendien is als gevolg van een hogere werkeloosheid een toename van het aantal uitkeringen een reële verwachting. In 2009 zullen de financiële gevolgen, in verband met het recht op voorliggende voorzieningen, nog beperkt zijn. Voor 2010 en volgende jaren zullen deze financiële gevolgen waarschijnlijk sterker merkbaar zijn en vertaald moeten worden in de desbetreffende jaarschijven van de begrotingen. Voor zover de ontwikkeling van het WWB bestand in Diemen niet afwijkt van de landelijke trend, zullen de meer kosten door het rijk worden gecompenseerd. Indien het verschil tussen de bijstandsuitgaven en het budget meer dan 10% bedraagt kan over het meerdere een aanvullende uitkering bij het Rijk, onder een aantal voorwaarden, worden aangevraagd. Dan volgt een onderzoek naar de effectiviteit van handhaving, terugvordering / verhaal en reintegratie. Dat laatste is op orde, waardoor Diemen theoretisch een eigen risico heeft van Opgemerkt moet worden dat Diemen een nadeel gemeente is als de lokale stijging van uitkeringsgerechtigden hoger is dan de landelijke trend. Bij de berekening van de algemene uitkering is vooralsnog geen rekening gehouden met een groei van het aantal bijstands- en uitkeringsontvangers als gevolg van de economische crisis. Welzijn Doordat burgers en bedrijven minder te besteden hebben, zullen zij naar verwachting minder uitgeven aan activiteiten en zal de sponsoring teruglopen. De druk op de gemeente voor extra bijdragen zal toenemen. De gemeente zal mogelijk voor de keuze komen te staan om of subsidies te verhogen om activiteiten alsnog doorgang te laten vinden of te kiezen voor verschraling van het culturele en sportieve aanbod. Bouwgrondexploitaties De woningmarkt is als gevolg van de kredietcrisis sterk gewijzigd. Het duurdere woningsegment wordt moeilijk verkocht omdat doorstromers vrezen hun woning niet te kunnen verkopen. Het starterssegment verkoopt beperkt omdat het lastiger is geworden om een hypotheek te krijgen. Hoe de woningmarkt zich verder gaat ontwikkelen is evenmin duidelijk. Deze woningmarkt heeft effecten voor de diverse woningbouwprojecten in Diemen. Met name voor woningbouwlocatie Plantage de Sniep is er sprake van grote financiële risico s door toename van het negatieve exploitatietekort. In een afzonderlijke notitie zullen wij aangeven welke omvang dit risico kan hebben en welke oplossingsrichting er is om het exploitatietekort te beperken. Onroerende zaak belasting Een eventuele waardedaling van onroerend goed zal goedgemaakt worden door tariefstijgingen. Hierdoor blijft de totale opbrengst gelijk. De economische neergang zal wel kunnen leiden tot een grotere leegstand met name bij niet-woningen en daarmee dus ook voor een lagere belastingopbrengst. Dividendopbrengsten In de begroting was rekening gehouden met structurele dividendinkomsten van de Bank Nederlandse Gemeenten en de Meerlanden. De BNG heeft de afgelopen jaren extra dividend uitgekeerd in het kader van het afromen van de reservepositie. Uit het jaarverslag 2008 van de BNG blijkt dat de netto winst lager is dan voorgaande jaren. Deze cijfers zijn al verwerkt. De dividenduitkering van de Meerlanden zal daarentegen gelijkblijven. Kadernota 2010 Pagina 16

17 Voordelen van de crisis De economische crisis heeft ook voordelen. De afgelopen jaren hebben we te maken gehad met krapte op de arbeidsmarkt. Vacatures bleken moeilijk vervulbaar. Nu merken we een kentering. Er komt meer personeel beschikbaar en dat personeel zoekt naar zekerheden. De verwachting is dat vacatures makkelijker ingevuld kunnen worden. De (hogere) uitgaven voor personeel van derden zullen hierdoor kunnen afnemen. 5.2 Overige ontwikkelingen Er is een aantal zaken in ontwikkeling waarvan bekend is dat zij effect zullen hebben op het begrotingssaldo. Omdat de omvang van dat financiële effect nog onvoldoende duidelijk is en omdat ook onvoldoende zeker is dat deze ontwikkelingen zich daadwerkelijk zullen voordoen, hebben wij deze nog niet verwerkt in het eerste concept van de begroting 2010 en maken dus geen onderdeel uit van het eerder gepresenteerde meerjarenperspectief. Het gaat om de volgende onderwerpen. WABO Naar verwachting zal per 1 januari 2010 de Wabo in werking treden. De wet stelt centraal dat het voor burgers en bedrijven voortaan mogelijk moet zijn via één vergunning (de omgevingsvergunning) één overzichtelijke procedure en bij één bevoegd gezag toestemming te kunnen vragen voor activiteiten die van invloed zijn op de fysieke leefomgeving. Dit betekent dat de gemeente moet investeren in software en in de organisatie (nieuwe inrichting van processen, applicatiebeheer, etc.). Nog niet bekend is om welke bedragen het gaat. Bij de begroting 2010 zullen wij u vragen de benodigde budgetten beschikbaar te stellen. Precario kabels en leidingen Het kabinet is voornemens om de precariobelasting voor kabels en leidingen m.i.v af te schaffen. Momenteel ligt het voorstel tot afschaffing ter goedkeuring bij de Raad van State. De gederfde inkomsten van circa zullen door het Rijk niet worden gecompenseerd. Het Rijk stelt voor het wegvallen van de inkomsten uit precario op kabels en leidingen te compenseren door OZB-inkomsten te verhogen. Gemeente Diemen heeft de keuze om dit wel of niet te doen. Indien de raad het advies van het Rijk zou overnemen, worden de OZBtarieven van de gemeente Diemen met ingang van 2010 structureel met 9% worden verhoogd. Waterplan Uitvoeren van het gemeentelijk Waterplan moet leiden tot een betere samenwerking tussen hoogheemraadschap AGV en gemeente Diemen, met een breed scala aan verbeteringen van het waterbeheer als gevolg. Het gaat om wettelijke verplichtingen. Bij de aanbieding van de begroting 2010 zullen wij op deze onderwerpen terugkomen en zo nodig nadere voorstellen doen. 5.3 Nieuw beleid Bij de presentatie van de midtermreview heeft het college aangegeven zich vooral te zullen richten op de implementatie van reeds ingezet nieuw beleid en in mindere mate voorstellen te doen voor nog meer nieuwe activiteiten. De huidige sombere financiële vooruitzichten sterken ons in dit standpunt. Kadernota 2010 Pagina 17

18 Wij zullen terughoudend zijn met nieuw beleid en alleen binnen de dan bekende kaders voorstellen hiertoe doen. Eerder dit jaar is toegezegd dat wij bij de behandeling van de Kadernota 2010 besluiten zouden nemen over ofwel renovatie van basisscholen de Palet en de Duif of de bouw van een nieuwe Brede School in Diemen Noord en over de aanleg van een kunstgrasveld. Wij zijn van mening dat het financieel meerjarenperspectief op dit moment nog onvoldoende duidelijk is om hierover uitspraken te doen. Het gaat immers om een fors beslag op middelen. 5.3 Dekkingsmaatregelen De financiële vooruitzichten zijn somber. Wij zullen bezuinigingen voorbereiden voor de komende jaren. Met de aanbieding van de begroting 2010 zullen wij aangeven in welke richting wij denken deze bezuinigingen te zullen vinden. In ieder geval gaan wij dan nader in op de volgende mogelijkheden. Inzet Participatiefonds/ WMO gelden Wij constateren dat er sprake is van nieuwe taken en een ontwikkeling (toename) van overheadkosten op deze gebieden. Wij zullen bij de begroting apart inzichtelijk maken hoe wij de voor deze doelen beschikbare gelden gericht kunnen inzetten en daarbij de overheadkosten betrekken. Legesinkomsten Meer kosten toerekenen aan producten waar legesinkomsten tegenover staan. Dat zou kunnen leiden tot een aanpassing lees verhoging van de diverse legessoorten. Kosten wegonderhoud Regelmatig worden wegverhardingen opengebroken ten behoeve van werkzaamheden door nutsbedrijven. De kosten van herstel brengen wij in rekening bij deze partijen. Deze werkzaamheden leiden echter wel tot een verminderde kwaliteit van de verhardingen en vaak zullen eerder dan gebruikelijk onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd moeten worden. Wij zullen de mogelijkheden onderzoeken om deze toekomstige onderhouds- en vervangingskosten (de zogenaamde degeneratiekosten) in rekening brengen bij de nutsbedrijven. Reclamebelasting/precario Wij zullen de mogelijkheid van uitbreiding van reclame uitingen op gemeentegrond nader onderzoeken. Kadernota 2010 Pagina 18

19 6. Wijzigingsvoorstellen Raadsprogramma s Indeling en titel van de raadprogramma s Een aantal jaren geleden zijn de Raadsprogramma s gedefinieerd. Met de komst van de Wet participatiebudget is een wijziging in de programma s wenselijk. Wij doen u een globaal wijzigingsvoorstel. De uitwerking hiervan zal, na uw instemming, haar beslag krijgen in de programmabegroting De volwasseneneducatie en inburgering naar programma 6 Met de komst van de Wet participatiebudget zijn de middelen voor re-integratie, educatie en inburgering gebundeld. De implementatie van de Wet participatiebudget is reeds gestart. In november 2008 heeft de raad ingestemd met een startnotitie. In de notitie komt naar voren dat met de komst van het participatiebudget de middelen zijn ontschot maar dat ook de interne organisatie ontschot dient te worden. Vanaf het tweede kwartaal 2009 wordt de Wet participatiebudget projectmatig vertaald naar de ambtelijke organisatie. Op beleidsniveau is deze stap al eerder genomen door de komst van de beleidsmedewerker van de voormalige afdeling WIZ naar de huidige afdeling Samenleving. Ontkokering in de uitvoering heeft raakvlakken met Koers op Kwaliteit waar integrale dienstverlening een belangrijk onderdeel van uitmaakt. Voor ontkokering in de financiële verantwoording is een eerste stap genomen door de administratie van de inburgering en educatie over te hevelen naar het Team Administratie van de Afdeling Publiekscontacten. Het budgethouderschap voor het participatiebudget is ondergebracht bij de Afdeling Samenleving. Gelet op het bovenstaande ligt het in de rede de inburgering (nu in programma 4 Welzijn en Cultuur) en educatie (nu in programma 3 Onderwijs) onderdeel uit te laten maken van programma 6 (Werk, Inkomen en Zorg). Tevens wordt voorgesteld de naam van programma 6 te wijzigen in Participatie, Inkomen en Zorg. Werk valt immers onder de noemer participatie en zo krijgen ook inburgering en educatie een herkenbare plaats in de naam van het programma. 2 Aanpassing naam programma 8. De huidige naam van het programma Stedelijke Ontwikkeling geeft de indruk dat het programma alleen de ontwikkelingen betreft van de bebouwde kom. In programma 8 staan meerdere dimensies op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling. Hieronder valt ook het buitengebied en het beheer van de bestemmingsplannen. Om het ruimere beeld van dit perspectief weer te geven wordt voorgesteld de naam van het programma te wijzigen in Ruimtelijke Ontwikkeling. Samengevat stellen wij het volgende voor: 1. Onderdelen Volwasseneneducatie (programma 3) en Wet Inburgering (programma 4) naar programma 6; 2. Produkt Volwasseneneducatie en Wet Inburgering in programma 3 en 4 laten vervallen en toe te voegen aan programma 6; 3. Naamswijziging programma 6 Werk, Inkomen en Zorg in Participatie, Inkomen en Zorg. 4. Naamswijziging programma 8 Stedelijke Ontwikkeling in Ruimtelijke Ontwikkeling. Kadernota 2010 Pagina 19

20 7. Programma s en paragrafen In de bijlage 1 van de Kadernota 2010 zit een toelichting op de ontwikkelingen van de programma s en paragrafen. De financiële vertaling van de ontwikkelingen In de bijlagen vind u een vertaling van de financiële ontwikkelingen opgesplitst in en verdeeld naar categorieën: Bijlage 2: Ontwikkelingen 2009 Bijlage 3: Ontwikkelingen 2009 budgettair neutraal Bijlage 4: Ontwikkelingen Bijlage 5: Ontwikkelingen budgettair neutraal Kadernota 2010 Pagina 20