Complex probleemgedrag

Transcriptie

1 Complex probleemgedrag De rol van een verstoorde emotieregulatie bij autisme A. Stockmann 5/1/2014

2 Inhoud De normale ontwikkeling van emotieregulatie Afstemming en hechting Synchronie Oxytocine Verloop van emotionele ontwikkeling bij mensen met autisme Invloed van emoties van anderen op mensen met ASS ( eigen onderzoek) Welke behandelingen hebben effect op de emotieregulatie? 2

3 Wat maakt gedrag complex? Niet begrijpen Meerdere determinanten ( context) Niet weten hoe te behandelen Hiërarchie van aanpak 3

4 Hiërarchie Veiligheid (omgeving) Contact Emoties en cognities Regulatie Zelfbeeld 4

5 Affect, gevoel en emotie Affect: De fysiologische activiteit van het organisme in antwoord op huidige condities. Gevoel: Wijst op de subjectieve interpretatie van deze affectieve ervaring. Emoties: Wijzen op een specifiek type van affectieve toestand in relatie tot een bepaald doel. Het verwijst naar de lichamelijke reactie samen met de subjectieve interpretatie Bateson, Shaw en Oleson (1992

6 Wat is emotieregulatie Het is het proces waarmee wij beïnvloeden welke emoties wij voelen, wanneer we ze voelen en hoe we ze uitdrukken Gross

7 Emotionele competentie Weten wat je voelt Emotieregulatie Emoties kunnen uiten Woorden hebben om emoties uit te drukken Emoties bij anderen herkennen Emoties van anderen begrijpen en op kunnen reageren (empathie) 7

8 Bij kinderen o.a. Driftbuien Angsten Dwang Slaapproblemen Niet weten wat ze voelen Afstemmingsproblemen 8

9 Bij adolescenten en volwassenen Stemmingsproblemen Dwang Angsten Schoolweigering Agressieregulatieproblemen Seksuele problemen Onvermogen om te voelen Etc (persoonlijkheidsstoorissen) 9

10 Gehoor Gevoel:Tastzin, nociceptie, thermoceptie Visus Smaak Reuk Propriocepsis Evenwichtszin 10

11 11

12 Cognitie Of gevoel 12

13 In den beginne was er de relatie ( M. Buber) Relaties zijn het bloed van het leven ( D Siegel) We reguleren elkaar voortdurend Je hebt de ander nodig om gemaakt te worden Emoties vormen de eerste taal tussen moeder en kind ( Tronick) Iets werkt enkel in de context met een betrokkenheid beiderzijds Bruce Perry en J. van den Ende 13

14 14 Tronick: still face experiment

15 Affectieve afstemming Goede afstemming geeft een vermogen om ervaringen te organiseren Afstemming speelt een belangrijke rol in het adaptatievermogen Speelt een rol bij ontwikkeling van verbeelding Verzorger moet zijn eigen reflectief vermogen inzetten Ieder ontwikkelingsniveau heeft verschillende taken en doelen 15

16 Effect van goede afstemming Reguleren van de negatieve arousal Interactief repareren zorgt voor het ontwikkelen van structureel systeem Subtiele emotieregulatie hechting interacties ontwikkelen en veranderen de limbische circuits (Ziabreva 2003) Invloed op expressie chromosomen 16

17 Limbische systeem actief vanaf geboorte Darwin: uitingen van emoties zijn bij dieren en mensen van belang voor algemeen welbevinden MacLean: bij zoogdieren : verzorging, (moederlijke zorg), audiovocale communicatie (separatieschreeuw ) en spelen 17

18 Brein is een zelforganiserend systeem wat zich ontwikkelt in de context van een relatie met een ander Vroege Sociaal-emotionele ervaringen beïnvloeden de rijping van biologische structuren Hechting beïnvloedt de rijping van de Rechter hemisfeer Rechter hemisfeer: verwerken van fysiologische en cognitieve componenten van emoties 18

19 Synchronie Bij mensen al tijdens de zwangerschap Bewegingen van de baby synchroniseren met taal en tactiel contact van moeder Tactiel contact bevordert het vrijkomen van oxytocine ( met name in de eerste maanden) In de loop van de ontwikkeling gaat tactiel contact over in visuo-affectieve informatieverwerking Oxytocine beïnvloedt de HPA-as, Dopamine en immuunsysteem

20 Oxytocine Verhoogd het kijken naar ogen in een gezicht ( Guastella 2009) Verhoogd wederzijds vertrouwen bij vrijwilligers ( Losgeld, 2005) 20

21 Feldman, 2012 Studie naar kk met ASS 3-6 jaar die spelen met ouders, waarbij oxytocine gemeten werd. Oxytocine spiegel begint bij kk. met Ass lager en neemt toe tijdens spelen. Na stoppen met spel neemt de spiegel snel af.

22 Gedrag ouder: Volgen van kind in gedrag en emoties Synchronisatie van gedrag Aandacht reguleren en verleggen (Het vermogen van de ouder om de aandacht van het kind te verleggen is voorspellend voor de emotieregulatie en het socialiseren van emoties) Geruststellen Ritme:stimulatie bij 20-40HZ, werking op gehele brein (Morton Kringelbach) 22

23 Bij autisme raakt synchronie verstoord De affectieve afstemming raakt ook verstoord

24 Hechtingstijl bij ASS Kinderen met ASS zijn in staat tot hechten aan verzorgingsfiguren Er is echter meer kans op een onveilige hechting ASS-kenmerken kans onveilige hechting ( Rogers heeft andere visie) Mentale retardatie kans op gedesorganiseerde hechting (Naber et al., J Autism Dev Disorder(2007)) 24

25 Autisme Informatieverwerkingsstoornis Cognitief Emotioneel Zintuiglijk Overprikkeling ( arousal) Regulatieproblemen 25

26 Het affectieve systeem is vanaf de geboorte interactioneel Tot de 6 e maand nog een dyade vanaf de 7 e maand komt de triade( basis voor symbolisch spel) Kinderen met ASS zijn overgevoelig voor tast Hierdoor kan het lichamelijk ervaren van emoties van de moeder, verstoord raken en daardoor de ontwikkeling van het lichaamsbesef en zelfgevoel 26

27 Wat verandert er op de 6 e maand? Baby begint emoties te onderscheiden, ook de prosodie van de moeder Focus op object Imiteren vanaf 7 e maand Rijping van de fronto-basale en limbische regio s en met name de amygdala 27

28 Taal leren Kuhl Via TV of via ander? Kuhl, 2005: Bij jonge kk met ASS ( 2-4jaar) voorkeur voor niet-spraak geluiden i.t.t kinderen zonder ASS, Kuhl 2014: respons op taal heeft voorspellende waarde op intelligentie, taalontwikkeling en aanpassingsvermogen 28

29 Wat beïnvloedt ontwikkeling vantom? Mind-mindedness vaardigheden van moeder (6emnd) Later in ontwikkeling: Taalgebruik van gezin; bespreken van emoties Aantal kinderen ( met name ouder) in het gezin? Contacten met derden Socio-economische status van gezin Opleiding moeder? ( Meins e.a.1999 en 2002; Dunn et al 1991) 29

30 Eigen onderzoek op Sociaal Functioneren 120 kinderen: 9 t/m 12jaar : - 63 kinderen met ASS (gem. leeftijd 56,6 maanden, SD = 9,7) - 57 normaal ontwikkelende kinderen (gem. leeftijd 53,1 maanden, SD = 10,3)

31 Empathie Het vermogen om affectief te reageren op de emoties van een ander Met als doel aangepast te reageren op andermans behoeften om zo de ander te steunen, te troosten of te sparen. Functie: het versterken van de groepscohesie en samenwerking

32 32

33 Nemen mensen met autisme emoties in de omgeving waar? Ja! Smith (2009) K. Rogers (2007) Happé ( 2010) Research door Centrum Autisme met Carolien Rieffe, website: 33

34 Green e.a Bij ASS op MRI duidelijke tekenen van sensorische overprikkeling niet alleen in de gebieden die sensorische informatie verwerken maar ook in de gebieden die bij emotieregulatie betrokken zijn. 34

35 Empathie bij kinderen met ASS Zij voelen wel mee met de ander ( emotionele besmetting) maar kunnen het niet interpreteren of hanteren Welk effect heeft dit op het sociale functioneren? 35

36 Invloed van empathie Betere cognitieve empathie geeft in beide groepen betere beleving van vriendschappen Bij gezonde kk. is affectieve empathie gekoppeld aan: Betere vriendschappen Minder reactieve agressie Bij ASS is affectieve empathie gekoppeld aan: Minder goede vriendschappen Meer reactieve agressie Meer gepest worden 36

37 In beide groepen meer woede leidt tot meer reactieve agressie Bij kinderen zonder ASS: Meer angst leidt tot meer gepest worden Bij Kinderen met ASS: meer woede leidt tot meer gepest worden en minder goede vriendschappen 37

38 Functie van X-chromosoom Extra X-chromosoom geeft dezelfde sociale tekorten als bij ASS Door extra X slechter herkennen van agressieve gezichten, evenals bij ASS Bij kk met een extra X-chromosoom meer sociale angst dan bij ASS Frontale dysfunctie bij extra X en amygdala dysfunctie bij ASS. (van Rijn S. e.a., 2014) 38

39 Bij Autisme Minder activiteit in de fusiforme gyrus bij gezichtsherkenning en in de amygdala meer activiteit als uiting van verhoogde emotionele response ( Dalton 2005)

40 Casus 1 40

41 Casus 2 41

42 Bij ouder Pogingen worden niet beantwoord Teleurstelling Ontmoediging meer stress Actieve houding Structureren 42

43 Ouders en Stress Bij het opvoeden van kk met autisme wordt aan ouders een grote emotionele betrokkenheid gevraagd ( Seskin, 2010) Opvoeden van kinderen met autisme geeft meer stressbeleving bij ouders dan bij ouders van kinderen met andere ontwikkelingsproblemen (Schieve 2007) De stress bij ouders reduceert het behandeleffect (Osborne, 2007) 43

44 Bij Kind In zichzelf gekeerd Geen plezier Niet gericht op de ander Geen imitatie Etc. Vaker verdriet, ongenoegen ( Kasari) 44

45 Casus 1 45

46 Casus 2 46

47 Effecten van PRT Hersenactiviteiten na een sociale prikkel normaliseren Eye-tracking: Meer gericht op ogen dan op mond f-mri bevindingen correleren met klinische bevindingen (Voos en Volkmar 2012) 47

48 Effect van ESDM Meting na 1,5 jaar met ERP en Spectraal analyse van kijken naar gezicht of object Door ESDM onstaan er wezenlijke veranderingen meer normalisatie ( korter Nc latentie en minder alpha en meer thetagolven) in vergelijking met de controle groep Daarnaast verbetering van IQ, taal en aanpassingsvermogen (Dawson et al.,2012)

49 Conclusie Dawson Vroegbehandeling bij kk met ASS zorgt voor normalisering van hersenactiviteit. Deze normalisering gaat gepaard met klinische verbeteringen.

50 Conclusie Het autisme verstoort de emotionele ontwikkeling. Behandeling moet niet enkel op de cognities gericht zijn maar zeker ook op de emotieregulatie Emoties in de omgeving beïnvloeden het behandelresultaat Hulpverlener moet goed kunnen mentaliseren

51 Welke behandelingen Vroeg interventie: PRT, Floorplay, ESDM Oudertraining ( PE, Mentaliseren, Spelen) Spelcontacten Sensorische trainingen Koppelen van lichamelijke sensaties aan emotie Affect gebruiken in therapie Muziektherapie en andere creatieve therapieën 51

52 Vervolg Behandelingen Mentaliserende Bevorderende Kind Therapie Stress in omgeving reduceren Mindfulness Biofeedback? PMT Medicatie 52

53 Cognitieve Gedragstherapie G-G-G-G-G-G G-G-G-G-G-G G-G-G-G-G-G G-G-G-G-G-G G-G-G-G-G-G G-G-G-G-G-G gebeurtenis gewaarwordingen gedachten gevoelens gedrag gevolg

54 De klinische praktijk van CGT: aanbevelingen Link lichamelijke sensaties aan emoties Wees sturende als therapeut (recept voorschrijven, helpende gedachten) Betrek ouders Gebruik humor Kennis van autisme en kennis over de wijze van denken zijn essentieel Huidige protocollen, aanpassen aan autisme

55 Help de mens met autisme zijn bestaansrecht te vinden 55

56 Dank voor uw aandacht