Ontwikkeling van het brein in de adolescentie

Transcriptie

1 Ontwikkeling van het brein in de adolescentie Dr Lydia Krabbendam Centrum Brein en Leren VUA 7 oktober 2010 Thema s Zelfregulatie Sociale cognitie Hoera, een blob! 1. Beelden verkregen door subtractie 2. Geen absolute verschillen tussen groepen 3. Elk gedrag wordt veroorzaakt Risicogedrag Geef voor onderstaande activiteiten aan hoe groot het risico is en wat de mogelijke gevolgen zijn: Onveilige seks Meerijden met een dronken bestuurder Winkeldiefstal Hoe denkt u dat adolescenten antwoorden? Antwoord: niet anders dan volwassenen Ontwikkeling van het brein in de adolescentie Zelfregulatie Cognitief: redeneren, inschatting van gevaar Affectief: korte vs lange termijn, emotieregulatie Psychosociaal: autonomie; peer pressure Nelson et al; Steinberg et al verder versterkt door arousal 1

2 Temporal discounting Ontwikkeling van toekomst orientatie Je kunt nu 10 euro krijgen of over een week 50 euro. Wat kies jij? Nu 10 euro? Over een week 50 euro? Je kunt nu 15 euro krijgen of over een week 50 euro. Wat kies jij? Nu 15 euro? Over een week 50 euro? Hoe langer het tijdsinterval, hoe vaker voor de korte termijn wordt gekozen Oudere kinderen nemen meer lange termijn keuzes Lee et al, in voorbereiding Risico-gedrag Steeds voorzichtiger Gardner & Steinberg 2005 Gardner & Steinberg 2005 Peer pressure Sociale uitsluiting: cyberball Gardner & Steinberg 2005 Williams and Jarvis,

3 Ergens niet bij horen doet pijn letterlijk! Vooral bij adolescenten Uitgesloten worden leidt tot activatie in hersengebieden die ook actief zijn bij fysieke pijn Meer activatie in deze gebieden hangt samen met grotere (zelf-gerapporteerde) gevoeligheid voor uitsluiting De controlegebieden in de hersenen reguleren de activatie in de pijngebieden, en de subjectieve gevoeligheid Masten et al 2009; Sebastian et al, 2009 Sociale emoties / basis emoties Je struikelde net voor het oog van die leuke jongen (schaamte) Je deed mee toen anderen je beste vriend uitlachten (schuld) versus Je vriend moest overgeven en je kon het ruiken (walging) Je vriend gilde dat er een wesp onder je shirt zat (angst) Burnett et al 2009 Sociale emoties bij adolescenten Adolescenten (10-18 jr) tonen meer activatie in mediale prefrontale cortex, en minder in temporale cortex dan volwassenen (22-32 jr) Begrijpen van de ander Cognitief: door perspectiefname (expliciet) Adolescenten moeten meer het perspectief van anderen inzetten bij sociale emoties, terwijl volwassenen een beroep kunnen doen op sociale semantische kennis Affectief: door simulatie en projectie (impliciet) Burnett et al 2009 De cognitieve route: perspectief nemen Perspectiefname ontwikkelt door in de adolescentie De ToM test wordt al door 4 / 5 jarigen goed gedaan Dumontheil et al

4 De affectieve route Spiegelneuron: een neuron dat vuurt bij de uitvoer van een handeling, en bij het zien uitvoeren daarvan Rizolatti et al 1996 Meltzoff, 1977 Imitatie vooral bij interactie Kameleon effect: Twee mensen die met elkaar praten gaan elkaars gedrag imiteren. Gevolgen: de interactie verloopt soepeler de partners vinden elkaar aardiger de neiging tot prosociaal gedrag wordt sterker Motivatie is ook besmettelijk Zien dat iemand anders gemotiveerd is voor een taak (en het niet doet omdat het moet) leidt tot meer inzet en betere prestatie, zelfs op een andere taak! Friedman et al, 2009 Simulatie als basis voor empathie Dictator spel Handelingen Emoties 10 Pijn In alle leeftijdsgroepen (9, 12, 15, 18 jaar) worden kleine bedragen aan speler 2 gegeven Guroglu et al

5 Ultimatum spel J/M verschillen 10 x Afwijzen gaat in tegen eigenbelang: afkeer van onrecht is sterker! Ontwikkeling: Oudere kinderen wijzen kleine bedragen vaker af Oudere kinderen geven grotere bedragen Vanaf 12 jaar houden kinderen rekening met de opties die speler 1 had Ingebeeld of reëel? Aangeboren of aangeleerd? Doorbreken of stimuleren? Guroglu et al 2009 J/M verschillen Verschillen tussen jongens en meisjes Reëel Grotendeels aangeboren Zorg voor variatie! Talenten en voorkeuren liggen niet vast! Meisjes Sterk in taal en fijne motoriek, bij ingang basisschool gemiddeld één jaar voorsprong Gericht op sociale interactie Veiligheid en samenwerking Jongens Sterk in ruimtelijk denken: wiskundig redeneren, mentale rotatie, route vinden etc Gericht op motorische activiteit Uitdaging en competitie Ook apen hebben voorkeur voor speelgoed M/V verschillen in empathie Herkennen van emoties Inleven van emoties Reageren op emoties Alexander & Hines, 2002 Derntl et al,

6 We voelen de pijn van de ander Maar niet voor ieder ander vrouwen mannen...tenminste, dat geldt voor mannen! Singer et al Nature, 2006 Interacties met anderen Sociale dilemma s: Samenwerking (niet bekennen) leidt tot een beter resultaat voor beiden M/V verschillen in motieven Man: Hoe kan ik de beste uitkomst voor mijzelf creëren? Maar als jij samenwerkt en de ander niet, ben jij de dupe. Of andersom, als jij niet samenwerkt, en de ander wel, ben je vrij! Vrouw: Hoe voorkom ik dat de ander mij uitbuit? Van Vugt et al, 2008, 2010 Waarom zijn games zo boeiend? M/V verschillen in: - Bijdrage in groep versus individuele conditie - Identificatie met de groep 6

7 Veiligheid of uitdaging? Veiligheid of uitdaging? Mr Uncertain favoriet, vooral bij jongens! Een taak wordt aantrekkelijker (vooral voor jongens) als er een element van onzekerheid in zit, dat niets te maken heeft met eigen prestatie! Mr Certain: levert 1 punt op Mr Uncertain: levert 0 of 2 punten op Mr Certain: levert 1 punt op Mr Uncertain: levert 0 of 2 punten op Howard-Jones & Demetriou, 2010 Howard-Jones & Demetriou, 2010 Het effect van stereotypen vooral vrouwen hebben er last van Pavlova et al 2010 Pavlova et al 2010 Verschillen tussen jongens en meisjes Meisjes Taal, fijne motoriek Gericht op sociale interactie Veiligheid en samenwerking Jongens Ruimtelijk denken Gericht op motorische activiteit Uitdaging en competitie Het huidige onderwijs sluit een beetje meer aan bij de linkerkolom dan bij de rechter Wat kan de leraar hiermee? Biedt verschillende mogelijkheden aan: Wel of niet samenwerken Groepsgewijs of individueel Mr Certain of Mr Uncertain Trial & error of stap voor stap Bedenk dat talenten niet vastliggen Creëer veiligheid voor meisjes voor die vakken waar stereotypen gelden Gebruik de kracht van imitatie: rolmodellen! 7