Opvoeden en ontplooien vanuit een Brein & Leren perspectief: steun, sturing en inspiratie

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Opvoeden en ontplooien vanuit een Brein & Leren perspectief: steun, sturing en inspiratie"

Juliaan van den Velde
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Opvoeden en ontplooien vanuit een Brein & Leren perspectief: steun, sturing en inspiratie Jelle Jolles Centrum Brein & Leren LEARN! instituut, Amsterdam-VU Samenvatting en verantwoording Samenvatting. Deze presentatie gaat in op de ontplooing van kinderen en jeugdigen. Besproken wordt hoe zowel biologische factoren, leeftijd, sociale omstandigheden en invloeden uit gezin en opvoeding bepalend zijn. Stelling is dat een gerichte steun, sturing en inspiratie door de omgeving (ouders, familie, buurt, school) zorgen voor de ontwikkeling van vaardigheden en beleving bij kind en jeugdige. Nieuwe wetenschappelijke inzichten over het verbreinen kunnen belangrijk zijn voor de praktijk van onderwijs en opvoeding. Nadere informatie. Achtergrond informatie en verdiepende stof is opgenomen in het recente boek Ellis en het verbreinen (ISBN ). Een verkorte versie is te downloaden via Daar zijn ook recensies opgenomen. Andere stukken en artikelen zijn te downloaden via of Voor andere informatie: Waar staan we eigenlijk? Doceren? Instrueren? Inspireren? Opvoeden? 1

Stelling is dat een gerichte steun, sturing en inspiratie door de omgeving (ouders, familie, buurt, school) zorgen voor de ontwikkeling van vaardigheden en beleving bij kind en jeugdige.

2 Leerkrachten en ouders communiceren niet goed? Zelf ontdekken of sturen: that s the question Bas van der Schot 2005 Trainen of laissez-faire ( laat het kind het maar zelf ontdekken )? Faciliteren! 2

3 Brein? Of Psyche? Of beide... Stelling: novelty, nieuwigheid: essentieel voor ontwikkeling creativiteit. Het kind als nieuwigheidsmachine Stelling: het kind heeft sturing, emotionele steun en inspiratie maar ook kennis en ervaring nodig voor optimale ontwikkeling 3

4 Stelling: Wie gaat er eigenlijk over de opvoeding, leerkracht of Ouder? Beide! 1. Over de ontwikkeling van het brein Het brein is plastisch. Het ontwikkelt zich voor de geboorte en erna. Tot hoge leeftijd 4

5 Ook jonge peuters zien al zinvolle verbanden Grote belang van visuo-spatiele informatieverwerking is te gebruiken in opvoeding en onderwijs Adequate zintuiglijke prikkels zijn essentieel voor ontwikkeling 5

te gebruiken in opvoeding en onderwijs Adequate

6 !! Onderwijzende en ouder zijn essentieel. Door steun, sturing en ervaringen verdwijnen niet-efficiente verbindingen - Onderwijzende en ouder zijn een FRUITTELER: ze snoeien en mesten - Aard en kwaliteit van instructiemateriaal is het snoeimes en de gieter Uit de NRC, 4 oktober 2008 Wat het brein nodig heeft: Oefening in zelfstandig worden Nieuwigheid: Ervaring krijgen met informatie, met kennis, met emotionele feedback Functies en vaardigheden ontwikkelen: Ervaring krijgen met vele soorten materialen, Oefening in zelf-evaluatie Op grond daarvan krijgen van controle En daardoor in staat zijn tot zelfregulatie...het perspectief van de ander te leren herkennen, van de docente, de ouder, de vriendin En daarmee de lange termijn consequenties kunnen beoordelen... In sociale zin... En in emotionele zin School en ouders zijn voorwaarde voor persoonlijke groei 6

snoeimes en de gieter Uit de NRC, 4 oktober 2008 Wat het brein nodig heeft: Oefening in zelfstandig worden Nieuwigheid: Ervaring krijgen met informatie, met kennis, met emotionele feedback Functies

7 Laaghangend fruit: het belang van de omgeving Een metafoor: de genen zijn de architect, de omgeving (ouders, leraar) is de aannemer Omgeving stuurt neurocognitieve/ neuropsychologische ontwikkeling, vooral als elementaire functies er zijn Opvoeders en onderwijs moeten zorgen voor juiste prikkels op juiste tijd Het kind/jeugdige is een novelty-machine. Zorg dat de machine gebruikt wordt! Hoe lastig ook voor ouders, leraar en de macht : het brein van een normale adolo is geprogrammeerd op meningen, attitudes van de peer-group. Het MOET. 2. Over individuele verschillen Scholieren van dezelfde leeftijd kunnen jaren verschillen in rijpheid Genen! Voeding! Slaap! Stress! Rijke omgeving!! 7

novelty-machine. Zorg dat de machine gebruikt wordt!

8 Lineaire toename prestatie in 5-12 jaar oude kinderen in PO N= 90 Jongens en meisjes Normaal intelligent Gemiddelde per leeftijdsgroep Kalff & Jolles 2000 Er is grote individuele variabiteit Substantiële variabiliteit Op 8 jaar presteert 10% zo goed als het gemiddelde van 12 Vice versa voor onderste 10% Kalff & Jolles

is grote individuele variabiteit Substantiële variabiliteit Op 8 jaar presteert

9 Jongensbrein rijpt in sommige regio s (veel) trager dan meisjesbrein Blauw:Jongens Rood:Meisjes Meisjeshersenen zijn op zijn grootst op 10.5 jaar, jongens op 14.5 jaar Binnen de hersenen sommige structuren vóór 10e jaar op maximum, andere na het 15e Individuele verschillen in strategiën van informatieverwerking Verbaal Ruimtelijk Haptisch Handelingsgericht Fijnmotorisch Lichaamsschema Ontwikkel en gebruik leerstof gericht op andere leer-strategieën Wiskunde talent gebruikt meer gebieden en meer strategieën Groen: gebieden bij rekenen door normale persoon en wiskunde-talent gebruikt Oranje: gebieden alleen door wiskunde-talent gebruikt Conclusie: bij talent meer gebieden die rol spelen bij werkgeheugen en episodisch geheugen Gebruik materiaal waarmee ALTERNATIEVE ROUTES geleerd kunnen worden 9

Fijnmotorisch Lichaamsschema Ontwikkel en gebruik leerstof gericht op andere leer-strategieën Wiskunde talent gebruikt meer gebieden en meer strategieën Groen: gebieden bij rekenen door normale

10 Meisjes kunnen het wél, maar doen het anders... Alleen maar luisteren naar de docent of lezen werkt niet Het brein heeft de paden niet klaar die taalbegrip omzetten in handeling Dus: alleen maar met woorden werken is beslist NIET altijd goed Investeer in De Doener, in het handelen, in motorische vaardigheden, in spel! Laaghangend fruit: Individuele verschillen Langzaam groeiende boom kan de hoogste worden!! Pin het kind niet vast op wat het op dat moment niet kan Bouw een relatie op met de ouders. Door versterking van leer-context verbetering van het leren. Docent en ouder moeten partner zijn, geen tegenstanders Jongens en meisjes zijn in veel opzichten cognitief identiek maar er zijn enkele forse verschillen...doe er iets mee 30% van de kinderen is per definitie buiten de statistische norm % Leerproblemen en 10-15% excellent. Investeer hierin met maatwerk Let op psychologische compensatie: veranderde beleving, depressie, angst, stress, verkeerd kiezen, drugs, sensatie Doeners, praters en denkers ; evenveel potentie. 10

Investeer in De Doener, in het handelen, in motorische vaardigheden, in spel! Laaghangend fruit: Individuele verschillen Langzaam groeiende boom kan de hoogste worden!

11 3. Over ontwikkeling van de hoger cognitieve functies en complexe vaardigheden Erg belangrijk: verschillende functies ontwikkelen zich NA ELKAAR Aandacht Cognitieve flexibiliteit Doelen stellen Snelheid informatie -verwerking Leeftijd Complexe aspecten van taal zijn niet voldoende klaar en ontwikkeld op 12 jaar - Eerst dit dan dat - Groter dan; de kleinste - Meestal - Zinnen met bijstellingen - Zinnen met abstracties - Zinnen met generalisaties - Ambigue woorden (bank) - Woorden die relaties aanduiden Wassenberg & Jolles

zijn niet voldoende klaar en ontwikkeld op 12 jaar - Eerst dit dan dat - Groter dan; de kleinste - Meestal - Zinnen met bijstellingen

12 Functies die voor talent-ontwikkeling en voor gezond sociaal functioneren essentieel zijn en vele jaren nodig hebben voor rijping: van kindertijd tot volwassenheid Zelf-evaluatie Het monitoren van de sociale omgeving Impulsregulatie Perspectiefname Inschatting van bedoelingen van anderen Consequenties voor middellange en lange termijn Controleprocessen, complexe planning, prioritering Keuzegedrag, beslissen Zelfregulatie Hoe zit het met kiezen, overwegen, beslissen? Vermogen tot Zelf-evaluatie ontwikkelt zich. Vooral na het 15e jaar Evenzo Social Monitoring Adequate sociale omgeving is essentieel - Leren van je fouten - Leren anticiperen - Korte termijn consequenties - Langere termijn - Lange termijn - Rekening houden met anderen - Rekening houden met emoties - Rekening houden met motivaties - Optimale prioriteiten stellen - Werken in virtuele werkelijkheid Voor ontwikkeling van talent niet alleen cognitieve maar ook psychologische en motivationele factoren belangrijk 12

Keuzegedrag, beslissen Zelfregulatie Hoe zit het met kiezen, overwegen, beslissen? Vermogen tot Zelf-evaluatie ontwikkelt zich.

13 Gedrag, ruimtelijke orientatie, psychomotore ervaringen: vooral jongens Ervaringen: zorg voor beleven, handelen, pijn hebben, uit je dak gaan, je kop stoten De verhalenverteller (inleven, leren van scenario s) Muziek, drama (leren invoelen van emoties) Hangen! (leren van je plaats in de hierarchie, emotionele gewaarwording, leren van doelen en intenties En schatten. En ruimtelijk inzicht. SCHATTEN van afstanden, ruimte en tijd zijn belangrijk voor rekenen....bewegingsonderwijs dus ook! 13

14 Sociaal gedrag, praten, uitwisselen; vooral meisjes Het zijn prikkels uit de omgeving die bepalen hoe efficient het brein ontwikkelt Jeugdige is geprogrammeerd voor sociaal leren, cognitief leren, motorisch leren, emotioneel leren: aanpassing aan veranderende omgeving Laaghangend fruit: Zet in op de ontwikkeling van persoonlijke groei. Minstens even belangrijk als de studieprestaties Talent-ontwikkeling: de lerende moet alle vaardigheden verwerven om zich te kunnen aanpassen aan een veranderende samenleving. Niet alleen lezen en rekenen of sociaal gedrag Stimuleer bredere academische vorming. En denken.en nieuwsgierigheid.en ondernemend zijn Zelf-evaluatie en sociale monitoring Gericht inzetten op persoonlijke groei : zelf-controle, betere prestaties, minder uitval, betere keuzen, hogere cijfers ESSENTIEEL: steun, sturing, inspiratie & motivatie 14

Minstens even belangrijk als de studieprestaties Talent-ontwikkeling: de lerende moet alle vaardigheden verwerven om zich te kunnen aanpassen aan een veranderende samenleving.

15 Ter afronding: Ellis en het verbreinen. Talent ontwikkeling, nieuwsgierigheid, persoonlijke groei, zelfstandigheid Verkrijgbaar bij boekhandel en bol.com Welke 8 factoren bepalen het verbreinen? Hoe kunnen leerkracht en ouder helpen met persoonlijke groei? 15

zelfstandigheid Verkrijgbaar bij boekhandel en bol.com www.

16 Wat moet er in de ontwikkeling van opvoeding en onderwijs gebeuren? Zet in op ontwikkeling van persoonlijke groei! Door Steun, Sturing, Inspiratie. Laaghangend fruit: BEGRIJP de adolescent en de vier factoren die diens gedrag bepalen Cognitieve factoren (waarneming, aandacht, informatieverwerking, geheugen, planning etc) Psychologische factoren (emotie, motivatie, stress, beleving, angst etc) Sociodemografische factoren (sociale relaties, peers, eerdere ervaringen, cultuur, economische status, opleiding) Biologische en brein factoren (gezondheid, stress, sexe, ontwikkelingsstadium, leeftijd etc) 16

geheugen, planning etc) Psychologische factoren (emotie, motivatie, stress, beleving, angst etc) Sociodemografische factoren (sociale relaties, peers,

17 Brein en omgeving? Het is gewoon een kwestie van Balans 17

Vergelijkbare documenten

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU

Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam-VU 11 november 2009 Volkshogeschool Breda 1 Enorme kosten zijn gemoeid met de consequenties van verkeerd kiezen 2 Nodig: kennis, structuur, inspiratie 3 4 De