Inhoud HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 2

Transcriptie

1 Halfjaarbericht 2013

2 Inhoud 1 Profielschets SNS Beleggingsfondsen Inleiding Onze beleggingsfilosofie in het kort Maatschappelijk bewust vermogensbeheer Risicomanagement Juridische structuur SNS Beleggingsfondsen N.V Fund Governance Verslaglegging en overige informatie 8 2 Verslag directie Kerncijfers Beheerontwikkelingen in de verslagperiode Marktontwikkelingen en vooruitzichten SNS Euro Liquiditeitenfonds SNS Euro Obligatiefonds SNS Nederlands Aandelenfonds SNS Euro AandelenfonDS SNS Euro Mixfonds SNS Wereld Aandelenfonds SNS Amerika Aandelenfonds SNS Azië Aandelenfonds SNS Euro Vastgoedfonds SNS Hoogdividend Aandelenfonds SNS Opkomende Landen Aandelenfonds SNS Optimaal Blauw SNS Optimaal Geel SNS Optimaal Oranje SNS Optimaal Rood SNS Optimaal Paars SNS Profiel Blauw SNS Profiel Geel SNS Profiel Oranje SNS Profiel rood SNS Profiel Paars 65 3 Halfjaarcijfers 2013 SNS Beleggingsfondsen N.V Toelichting op de halfjaarcijfers Balans Winst- en verliesrekening Overige toelichtingen 83 4 Halfjaarcijfers 2013 SNS Fondsen SNS Euro Liquiditeitenfonds SNS Euro Obligatiefonds SNS Nederlands Aandelenfonds SNS Euro Aandelenfonds Euro Mixfonds SNS Wereld Aandelenfonds SNS Amerika Aandelenfonds 110 HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 2

3 4.8 SNS Azië Aandelenfonds SNS Euro Vastgoedfonds SNS Hoogdividend Aandelenfonds SNS Opkomende Landen Aandelenfonds SNS Optimaal Blauw SNS Optimaal Geel SNS Optimaal Oranje SNS Optimaal Rood SNS Optimaal Paars SNS Profiel Blauw SNS Profiel Geel SNS Profiel Oranje SNS Profiel Rood SNS Profiel Paars Halfjaarcijfers 2013 Beleggingspools Euro Liquiditeitenpool Euro Obligatiepool Aandelenpool Nederland Euro Aandelenpool Euro Mixpool Global equity Mixpool Wereld Index Mixpool Amerika Aandelenpool Azië Aandelenpool Euro Vastgoedfondsenpool Hoogdividend Mixpool Hoogdividend Aandelenpool Global Emerging Markets Equity Pool Optimaalpool Blauw Optimaalpool Geel Optimaalpool Oranje Optimaalpool Rood Optimaalpool Paars Overige gegevens Bijzondere zeggenschapsrechten Belangen Directie en Raad van Commissarissen Beoordelingsverklaring 264 HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 3

4 1 PROFIELSCHETS SNS BELEGGINGSFONDSEN

5 1.1 INLEIDING Beleggers die voor beleggingsfondsen kiezen gaan voor de voordelen van op eenvoudige wijze gespreid beleggen en voor de expertise van de fondsbeheerder. Met onze expertise willen wij beleggers toegevoegde waarde leveren op het gebied van selectie van goed renderende beleggingen, maatschappelijk bewust vermogensbeheer in combinatie met een gematigd risiscoprofiel en lage beheerkosten. In dit jaarverslag vindt u naast de financiële verantwoording over uw belegging ook informatie over de manier waarop wij de beleggingen hebben beheerd en wie daarbij zijn betrokken. In deze profielschets geven wij een overzicht van een aantal belangrijke kenmerken. We leggen onze werkwijze uit, hoe wij het vermogensbeheer hebben ingericht en met welke partijen wij samenwerken om ervoor te zorgen dat uw belegging in goede handen is. 1.2 ONZE BELEGGINGSFILOSOFIE IN HET KORT Onze beleggingsfilosofie is gebaseerd op een aantal kenmerken die hieronder nader worden toegelicht: nmaatschappelijk bewust vermogensbeheer nbest in class vermogensbeheer nactief beheer met een gematigd risicoprofiel nlage kosten en transparantie De SNS beleggingsfondsen zijn genoteerd aan de beurs in Amsterdam (Euronext Amsterdam by NYSE Euronext) en hebben al een lange historie. De eerste beursgenoteerde SNS beleggingsfondsen zijn opgericht in oktober 1995, waarvan een deel een voortzetting is van een niet-beursgenoteerde voorganger. MAATSCHAPPELIJK BEWUST VERMOGENSBEHEER Wij nemen onze beleggingsbeslissingen volgens maatschappelijk bewuste beleggingsbeginselen. ESG (Environment, Social, Governance) normen zijn meer dan de poortwachter vooraf, waarbij ondernemingen of overheden op basis van hun ESG-beleid of ESG-prestaties geweerd worden van belegging. Het gaat hierbij om het verankeren van deze aspecten in het beleggingsproces. Traditionele financiële en niet-financiële criteria worden samen gewogen om tot een goed renderende portefeuille te komen. Daarbij nemen wij criteria in aanmerking op het gebied van milieu, sociaal verantwoord ondernemen en goed ondernemingsbestuur. We letten dus nadrukkelijk op duurzame beleidsaspecten. Hiervoor werken we samen met twee partijen, het ESG-researchteam van SNS Asset Management (SNS AM) en het Zweedse GES Investment Services (GES). Maatschappelijk bewust vermogensbeheer is van toepassing op alle ondernemingen die deel uitmaken van de MSCI Europe, MSCI US en MSCI Pacific Developed indices. BEST IN CLASS VERMOGENSBEHEERDERS De ons toevertrouwde gelden worden op een professionele manier beheerd. Daarvoor is specialistische beleggingsexpertise noodzakelijk. Wij maken daartoe gebruik van SNS Asset Management N.V., de asset management organisatie van SNS REAAL N.V. SNS Asset Management richt zich op Europese vastrentende- en aandelenmandaten. Voorzover er bij SNS Asset Management geen expertise is voor een specifieke beleggingscategorie, zoeken wij naar de beste externe vermogensbeheerder op dat specifieke gebied. Het kiezen van de beste vermogensbeheerders is een cru ciaal onderdeel van ons beleggingsbeleid. Wij zijn verantwoordelijk voor die keuze en voor de bewaking ervan. De geselecteerde vermogensbeheerder krijgt een set kwantitatieve maatstaven en spelregels mee om daarbinnen een optimaal resultaat te behalen. In bijlage 1 (pagina 9) wordt een overzicht gegeven van de SNS beleggingsfondsen, de daarbij behorende strategie en de vermogensbeheerder van het fonds. In bijlage 2 (pagina 10) wordt een overzicht gegeven van de SNS beleggingsfondsen en de namen van de fondsmanager(s) die verantwoordelijk zijn voor het beleggingsbeleid. ACTIEF BEHEER MET GEMATIGD RISICOPROFIEL De actief beheerde SNS beleggingsfondsen hebben een tweeledige doelstelling. Wij streven ernaar benchmarks te verslaan en wij streven naar een rendement dat gemiddeld hoger ligt dan het rendement van andere, vergelijkbare fondsen. Voor elk beleggingsfonds zijn helder geformuleerde mandaten beschreven met relevante restricties, richtlijnen en (risico)limieten die door onze managers beleggingsfondsen ook continu gevolgd en gemonitord worden. Het risicoprofiel van de fondsen is gematigd omdat wij ons bewust zijn dat de meeste financiële markten redelijk efficiënt zijn. Er is een voorkeur voor veel kleine actieve posities in portefeuilles boven een paar grote bets (afwijkingen in positie ten opzichte van de benchmark) die het beleggingsresultaat kunnen maken en breken. HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 5

6 LAGE KOSTEN EN TRANSPARANTIE De kosten van de SNS beleggingsfondsen bestaan uit twee hoofdcomponenten, de beheervergoeding die ten laste komt van de subfondsen van SNS Beleggingsfondsen N.V. en de transactiekosten verbonden aan het beheer van de beleggingsportefeuilles in de beleggingspools, waarin de subfondsen beleggen. De tarieven worden voor elk subfonds afzonderlijk bepaald en zijn vermeld in het prospectus en in de halfjaarcijfers van elk subfonds. Elk tarief is een all-in beheervergoeding voor alle beheerkosten, met uitzondering van de transactiekosten in de beleggingspools. Het tarief is een percentage dat op dagbasis wordt toegepast op het beheerd vermogen. Het risico dat de beheerkosten achteraf hoger uitvallen dan vooraf is berekend, is voor de beheerder. Door het all-in karakter van het tarief in combinatie met het feit dat het kostenrisico voor de beheerder is, heeft de fondsbelegger zekerheid vooraf over het niveau van de kosten van het fondsbeheer. De hoogte van de transactiekosten zijn vooral afhankelijk van de handelsactiviteit binnen de portefeuille en de tarieven van brokers. 1.3 MAATSCHAPPELIJK BEWUST VERMOGENSBEHEER Ons maatschappelijk bewust vermogensbeheer is gebaseerd op drie peilers: fundamentele beleggingsbeginselen (uitmondend in uitsluitingscriteria), dialoog tussen vermogensbeheerder en de onderneming ( engagement ) en uitoefening van stemrecht op aandeelhoudersvergaderingen. De fundamentele beleggingsbeginselen vormen de basis van het ESG-beleid. De beleggingsbeginselen zijn geen subjectieve voorkeuren. Deze komen voort uit internationale verdragen, richtlijnen en codes. Het doel van dit beleid is dat geen vermogenstitels aangekocht worden of zich in de portefeuille bevinden, die de beleggingsbeginselen schenden. UITSLUITINGSCRITERIA Voorafgaand aan de portefeuillesamenstelling vindt een beoordeling plaats van ondernemingen en (lagere) overheden die deel uitmaken van de benchmark. Deze instellingen worden beoordeeld op de fundamentele beleggingsbeginselen. De uitvoering van het uitsluitingenbeleid wordt, met uitzondering van Euro Vastgoedfondsenpool, uitbesteed aan SNS Asset Management (SNS AM). De instellingen worden beoordeeld door een team van analisten van SNS AM. Het rapport van dit team wordt voorgelegd aan een selectiecomité. Dit selectiecomité besluit welke instellingen van belegging zijn uitgesloten, respectievelijk welke ondernemingen in aanmerking komen voor engagement. ENGAGEMENT Tijdens het engagement, de dialoog tussen de vermogensbeheerder en het management van de onderneming, wordt besproken waar precies en op welke manier de onderneming de duurzaamheidprestatie kan verbeteren. Binnen engagement onderscheiden wij twee vormen: responsief en proactief engagement. Bij responsief engagement wordt de dialoog aangegaan met individuele ondernemingen die op één of meerdere fundamentele beleggingsbeginselen slecht scoren en het risico lopen van belegging te worden uitgesloten, maar waarbij verwacht wordt op korte termijn verbetering te kunnen realiseren. De doelstelling van responsief engagement is dat ondernemingen verbetering tonen in hun ESG-beleid en ESG-prestaties, zodat zij voldoen aan de fundamentele beleggingsbeginselen. Ondernemingen die geen of onvoldoende voortgang laten zien, kunnen worden uitgesloten van het belegbaar universum. Proactief engagement richt zich op de natuurlijke hulpbronnenindustrie met de focus op ondernemingen in de volgende sectoren: nolie & gas; nmijnbouw; npapier & bosbouw; nvoeding, drank & tabak en nutsbedrijven. Hierbij worden op voorhand thema s of onderwerpen geselecteerd waarover het gesprek wordt aangegaan. De doelstelling van proactief engagement is het creëren van een positieve impact bij ondernemingen en op sectorniveau het realiseren van een verbetering van de ESG-standaard. De namen van bedrijven waarmee een actieve dialoog wordt gevoerd, worden niet gepubliceerd. In lijn met onze engagementstrategie kiezen wij voor een positieve benadering door te investeren in een goede relatie. Daarbij proberen we deze bedrijven te stimuleren hun ESG-beleid en ESG-prestaties te verbeteren. UITOEFENING STEMRECHT OP AANDEELHOUDERSVERGADERINGEN In het kader van ons maatschappelijk bewust vermogensbeheer maken wij als aandeelhouder gebruik van het daaraan verbonden stemrecht. De uitvoering van het stembeleid is uitbesteed aan SNS AM. Daarbij maakt SNS AM gebruik van de diensten van een externe adviseur, gespecialiseerd op het gebied van het beoordelen van de corporate governance van ondernemingen. Deze adviseur geeft stemadviezen die gebaseerd zijn op richtlijnen waarin tal van internationale codes en best practice aanbevelingen zijn verwerkt. Voor het feitelijk uitbrengen van stemmen wordt, voor zover wettelijk toegestaan, gestemd bij volmacht ( proxy voting ). HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 6

7 ESG-AANPAK BIJ EURO VASTGOEDFONDSENPOOL De beoordeling van de Euro Vastgoedfondsenpool wordt uitgevoerd door het Zweedse bedrijf GES Investment Services ( GES ). GES monitort de ondernemingen in de pool, op halfjaarlijkse basis en de ondernemingen in de benchmark op jaarbasis Aan de hand van de beoordeling van GES wordt een lijst met ondernemingen opgesteld die het laagst scoren op de ESG-criteria. GES zal met de 10% slechtst presterende ondernemingen uit de pool een actieve dialoog aangaan. SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. (SBB) houdt toezicht op het engagementproces. Ondernemingen die uiteindelijk geen of onvoldoende voortgang laten zien, kunnen worden uitgesloten van het belegbaar universum. 1.4 RISICOMANAGEMENT SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. (SBB) bewaakt met behulp van een systeem van risicobeheersingsmaatregelen dat de fondsen in het algemeen en de beleggingsportefeuilles in het bijzonder voortdurend blijven voldoen aan de randvoorwaarden zoals die in het prospectus zijn vastgelegd, aan de wettelijke kaders en aan de meer fondsspecifieke interne uitvoeringsrichtlijnen. Dergelijke richtlijnen zijn onder meer gesteld ten aanzien van de mate van spreiding van de portefeuille, de kredietwaardigheid van debiteuren, de kwaliteit van marktpartijen waarmee zaken worden gedaan en de liquiditeit van de beleggingen. Zo zal een brede en goede spreiding van de beleggingen naar verwachting een dempend effect hebben op onderkende prijsrisico s, terwijl selectie op kredietwaardigheidsniveau en limietbewaking de mogelijkheid scheppen om kredietrisico s te beheersen. Liquiditeitsrisico s kunnen worden beperkt door hoofdzakelijk in courante, beursgenoteerde effecten te beleggen. In het directieverslag wordt in de paragraaf Marktontwikkelingen en vooruitzichten inzicht gegeven in de ontwikkeling van de markten waarbij een groot deel van de risico s samenhangend met het gebruik van financiële instrumenten, zoals het koersrisico, het renterisico, het kredietrisico en het valutarisico zijn behandeld. Het halfjaarbericht heeft onder meer als functie om inzicht te verschaffen in risico s die zich ultimo verslagperiode voordoen. Dit inzicht is het beste te verkrijgen door het in samenhang beoordelen van het verslag van het fonds, van het paraplufonds waarvan het fonds deel uitmaakt en van de pool waarin het fonds participeert. Het in de pool opgenomen overzicht Effectenportefeuille biedt informatie op het gebied van de mate van spreiding van beleggingen op het gebied van zowel land en sector als per individuele naam, en geeft daarmede onder meer een indicatie van prijs- en valutarisico s. In het directieverslag is in het geval het fonds in aandelen belegd, informatie opgenomen met betrekking tot de grootste belangen en de sector- of landenspreiding van de portefeuille. In het directieverslag is in het geval het fonds in vastrentende waarden belegt, informatie opgenomen met betrekking tot duratie en gemiddelde credit ratings van de portefeuille alsmede de verdeling over de verschillende ratingscategorieën. De duratie is een maatstaf voor de gevoeligheid van vastrentende portefeuilles voor wijzigingen in de marktrente. In de verslagperiode is alleen gebruik gemaakt van derivaten om de valutarisico s bij SNS Hoogdividend Aandelenfonds grotendeels af te dekken. Dit wordt gedaan in de onderliggende pool. Voor uitleg over de verschillende risico s verwijzen wij u graag naar de toelichting op de halfjaarcijfers 2013 SNS Beleggingsfondsen N.V., zie pagina JURIDISCHE STRUCTUUR SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. SNS Beleggingsfondsen N.V. is een beleggingsmaatschappij met veranderlijk kapitaal. De vennootschap is een open-end beleggingsinstelling. SNS Beleggingsfondsen N.V. is opgezet volgens een paraplustructuur. Een en ander houdt in dat de aandelen van de vennootschap zijn verdeeld in verschillende series, fondsen genaamd. Elk fonds heeft in beginsel een eigen beleggingsbeleid, risicoprofiel en een eigen koersvorming. Het vermogen van de fondsen wordt belegd in beleggingspools, waar het feitelijke beheer van de beleggingsportefeuilles plaatsvindt. Door gebruik te maken van deze pools kunnen fondsbeleggingen met eenzelfde karakter worden gecombineerd. Hierdoor ontstaan schaalvoordelen voor het portefeuillebeheer (lagere kosten per transactie) ten voordele van de belegger in de beleggingsfondsen van SNS Beleggingsfondsen N.V. Alle pools hebben de structuur van een fonds voor gemene rekening. De bewaarder van deze pools is Pettelaar Effectenbewaarbedrijf N.V. Verwezen wordt naar het hieronder opgenomen diagram. Diagram Juridische Structuur Fondsen SNS Optimaal Blauw SNS Optimaal Geel SNS Optimaal Oranje SNS Optimaal Rood SNS Optimaal Paars SNS Profiel Blauw SNS Profiel Geel SNS Profiel Oranje SNS Profiel Rood SNS Profiel Paars SNS Euro Mixfonds SNS Nederlands Aandelenfonds SNS Amerika Aandelenfonds SNS Azië Aandelenfonds SNS Euro Aandelenfonds SNS Hoogdividend Aandelenfonds SNS Wereld Aandelenfonds SNS Euro Obligatiefonds SNS Euro Liquiditeitenfonds SNS Euro Vastgoedfonds SNS Opkomende Landen Aandelenfonds Pools naar asset Optimaalpool Geel Optimaalpool Blauw Optimaalpool Oranje Optimaalpool Rood Optimaalpool Paars Euro Mixpool Hoogdividend Mixpool Pools naar regio Global Equity Mixpool Wereld Index Mixpool Pools Hoogdividend Aandelenpool Aandelenpool Nederland Amerika Aandelenpool Azië Aandelenpool Euro Aandelenpool Euro Obligatiepool Euro Liquiditeitenpool Euro Vastgoedfondsenpool Global Emerging Markets Equity Pool Externe fondsen 30 juni 2013 HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 7

8 1.6 FUND GOVERNANCE SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. heeft, als beheerder van de subfondsen van SNS Beleggingsfondsen N.V., Fund Governance Principles (verder Principles ) geïmplementeerd. Deze Principles zijn gebaseerd op de door de Dutch Fund and Asset Management Association (DUFAS) geformuleerde Principles of Fund Governance. Deze Principles zijn een gedragscode voor fondsbeheerders die tot doel hebben waarborgen te scheppen voor een integere bedrijfsvoering en een zorgvuldige dienstverlening zoals bedoeld in de Wet op het financieel toezicht (Wft). In de Principles wordt onderscheid gemaakt tussen richtlijnen voor de dagelijkse beheertaken die een nadere uitwerking geven om het beginsel belangenconflicten tegen te gaan en te handelen in het belang van fondsbeleggers en Principles door het waarborgen van de naleving van deze richtlijnen binnen de organisatie van de beheerder. De gedragscode van DUFAS is afgestemd met het ministerie van Financiën en de AFM. De volledige tekst van de door SNS Beleggingsfondsen Beheer geformuleerde Principles is gepubliceerd op de website van SBB, bereikbaar via: snsbeleggingsfondsenbeheer.nl è Fund Governance. Deze tekst is tevens schriftelijk op te vragen bij de beheerder. 1.7 VERSLAGLEGGING EN OVERIGE INFORMATIE JAARVERSLAG EN HALFJAARBERICHT Jaarlijks binnen vier maanden na afloop van elk boekjaar wordt een jaarverslag opgemaakt. Binnen negen weken na afloop van het eerste halfjaar van elk boekjaar wordt een halfjaarbericht opgemaakt. VERGUNNING Voor de aanbieding van deelnemingsrechten in beleggingsinstellingen vereist de Wet op het financieel toezicht dat de beheerder van die beleggingsinstelling over een vergunning voor het beheren van beleggingsinstellingen beschikt. Voor het beheer van SNS Beleggingsfondsen N.V. beschikt SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. over de vereiste vergunning als bedoeld in art van de Wet op het financieel toezicht. VERKRIJGBAARHEID VAN INFORMATIE Exemplaren van het jaarverslag, halfjaarbericht, Essentiële Beleggersinformatie en het prospectus worden op aanvraag kosteloos ter beschikking gesteld. Voorts is deze informatie en informatie over onder meer de maandelijkse ontwikkeling van het rendement van de beleggingsfondsen bereikbaar via: NATIONALISATIE SNS REAAL Op 1 februari 2013 is SNS REAAL N.V. genationaliseerd. De aandelen SNS REAAL N.V. zijn daarmee volledig in het bezit gekomen van de Nederlandse Staat. De nationalisatie heeft geen gevolgen voor de bedrijfsvoering van SBB of voor aandeelhouders of participanten van de door SBB beheerde beleggingsinstellingen, waaronder SNS Beleggingsfondsen N.V. en haar (sub)fondsen. In de beleggingsportefeuilles van de door SBB beheerde beleggingsinstellingen is niet belegd in aandelen of - al dan niet achtergestelde - obligaties uitgegeven door SNS REAAL N.V. dan wel door een van haar deelnemingen. SNS BELEGGINGSFONDSEN BEHEER B.V. SBB is statutair gevestigd en houdt kantoor in Utrecht. SBB is een 100% deelneming van SNS REAAL N.V. te Utrecht. In de verslagperiode voert SBB directie over en is beheerder van SNS Beleggingsfondsen N.V., Zwitserleven Beleggingsfondsen, Zwitserleven Mix Beleggingsfondsen, Zwitserleven Institutionele Beleggingsfondsen. Per 1 januari 2013 voert SBB ook de directie over en is beheerder van de institutionele beleggingsfondsen die tot ultimo 2012 door SNS Asset Management N.V. werden beheerd. Deze fondsen zijn onder beheer van SBB gekomen vooruitlopend op aanpassing van wet- en regelgeving ( Alternative Investment Fund Managers Directive, kortweg AIFMD), waardoor een vergunning voor het beheer van deze fondsen vereist zal zijn. Daarnaast bestaat de wens tot centralisering van expertise op het gebied van het beheer van beleggingsfondsen binnen SNS REAAL N.V. Deze institutionele fondsen zijn passief beheerde regionale aandelenfondsen met een duurzaamheidsoverlay op basis van ESG criteria (Environment, Social, Governance). Ultimo juni 2013 was de omvang van het door SBB beheerde vermogen 11,8 miljard (ultimo 2012: 10,2 miljard). Het adres waar de vennootschap kantoor houdt is: SNS Beleggingsfondsen Beheer B.V. Croeselaan BJ Utrecht Het postadres is: Postbus RK Utrecht Telefoon: adres: snsbeleggingsfondsen@snsreaal.nl Website: snsbeleggingsfondsenbeheer.nl HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 8

9 Bijlage 1 Tabel 1: BELEGGINGSFONDS STRATEGIE VERMOGENSBEHEERDER SNS Nederlands Aandelenfonds Nederlandse aandelen SNS Asset Management SNS Euro Aandelenfonds Europese aandelen SNS Asset Management SNS Amerika Aandelenfonds Noord-Amerikaanse aandelen T.Rowe Price SNS Azië Aandelenfonds Aziatische aandelen Capital International SNS Wereld Aandelenfonds SNS Opkomende Landen Aandelenfonds Wereldwijde aandelen: Europese aandelen (37,5%), Noord-Amerikaanse aandelen (37,5%) Aziatische aandelen (15%) en Aandelen opkomende landen (10%) Regio allocatie Aandelen opkomende landen: Wereldwijd opkomende landen Wereldwijd opkomende landen Wereldwijd opkomende landen SNS Asset Management T.Rowe Price Capital International Robeco, Hexam Capital en Comgest SNS Asset Management Robeco (50%) Hexam Capital (20%) Comgest (30%) SNS Hoogdividend Aandelenfonds Aandelen hoogdividend SNS Asset Management SNS Euro Vastgoedfonds Europese beursgenoteerde vastgoed aandelen LaSalle Investment Management SNS Euro Liquiditeitenfonds Euro liquiditeiten SNS Asset Management SNS Euro Obligatiefonds Euro obligaties SNS Asset Management SNS Euro Mixfonds 1 Europese aandelen (50%) en Euro obligaties (50%) SNS Optimaal Blauw 1 Euro liquiditeiten (50%), Euro obligaties (42%), Europese beursgenoteerde vastgoed aandelen (3%) en Wereldwijde aandelen (5%) SNS Optimaal Geel 1 Euro liquiditeiten (15%), Euro obligaties (65%), Europese beursgenoteerde vastgoed aandelen (5%) en Wereldwijde aandelen (15%) SNS Optimaal Oranje 1 Euro obligaties (55%), Europese beursgenoteerde vastgoed aandelen (5%) en Wereldwijde aandelen (40%) SNS Optimaal Rood 1 Euro obligaties (25%), Europese beursgenoteerde vastgoed aandelen (10%) en Wereldwijde aandelen (65%) SNS Optimaal Paars 1 Europese beursgenoteerde vastgoed aandelen (10%) en Wereldwijde aandelen (90%) SNS Profiel Blauw 1 Euro liquiditeiten (50%), Euro obligaties (42%) en Wereldwijde indexaandelen (8%) SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management LaSalle Investment Management SNS Asset Management T.Rowe Price Capital International Robeco, Hexam Capital en Comgest SNS Asset Management SNS Asset Management LaSalle Investment Management SNS Asset Management T.Rowe Price Capital International Robeco, Hexam Capital en Comgest SNS Asset Management LaSalle Investment Management SNS Asset Management T.Rowe Price Capital International Robeco, Hexam Capital en Comgest SNS Asset Management LaSalle Investment Management SNS Asset Management T.Rowe Price Capital International Robeco, Hexam Capital en Comgest LaSalle Investment Management SNS Asset Management T.Rowe Price Capital International Robeco, Hexam Capital en Comgest SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 9

10 BELEGGINGSFONDS STRATEGIE VERMOGENSBEHEERDER SNS Profiel Geel 1 Euro liquiditeiten (15%), Euro obligaties (65%) en Wereldwijde indexaandelen (20%) SNS Profiel Oranje 1 SNS Profiel Rood 1 Euro obligaties (55%) en wereldwijde indexaandelen (45%) Euro obligaties (25%) en Wereldwijde indexaandelen (75%) SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Asset Management SNS Profiel Paars 1 Wereldwijde indexaandelen SNS Asset Management 1) Binnen de afgegeven bandbreedtes binnen het mandaat wordt de asset allocatie van deze strategieën gedaan door SNS Asset Management. Een beschrijving van de beleggingsstrategieën vindt u op Bijlage 2 Tabel 2: BELEGGINGSFONDS FONDSMANAGER(S) VERANTWOORDE-LIJK VOOR FONDS SINDS SNS Nederlands Aandelenfonds BIJ HUIDIGE ASSET MANAGER SINDS IN ASSET MANAGEMENT INDUSTRIE SINDS Corne van Zeijl Mariette Maassen SNS Euro Aandelenfonds Hilde Veelaert SNS Amerika Aandelenfonds Werkt met team van 30 analisten Niels de Graaff Mark Engelen (ZL 2001) 1997 T. Rowe Price is aangesteld sinds 2007 SNS Azië Aandelenfonds Chris Choe Verantwoordelijk voor strategie sinds 2004 Capital International is aangesteld sinds 2009 SNS Opkomende Landen Aandelenfonds SNS Hoogdividend Aandelenfonds Seung Kwak Verantwoordelijk voor strategie sinds 2004 Capital International is aangesteld sinds 2009 Lead portfolio manager Robeco: Wim-Hein Pals Lead portfolio manager Comgest: Vincent Strauss Lead portfolio manager Hexam: Bryan Collings Marc van de Weijenberg SNS Euro Vastgoedfonds Ernst-Jan de Leeuw LaSalle is aangesteld sinds SNS Euro Liquiditeitenfonds Johan Idema Ad Kroot SNS Euro Obligatiefonds Johan Idema Ad Kroot ) In 2006 is het fonds overgenomen van Baring Asset Management 2) In diensttreding bij rechtsvoorgangers SNS REAAL Een verkorte CV met relevante opleiding en werkervaring van de fondsmanagers vindt u op Kies het SNS Beleggingsfonds om het CV te bekijken. HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 10

11 2 VERSLAG DIRECTIE

12 2.1 KERNCIJFERS ONTWIKKELING SNS BELEGGINGSFONDSEN EERSTE HALFJAAR 2013 In de eerste zes maanden van 2013 is het eigen vermogen van SNS Beleggingsfondsen N.V. met 50,6 miljoen gedaald naar 5.062,4 miljoen, een daling van 1,0% ten opzichte van 31 december De plaatsing van aandelen kwam per saldo negatief uit op 15,0 miljoen (eerste helft 2012: 82,9 miljoen negatief). Ontwikkelingen op de wereldwijde effectenbeurzen zorgden voor positieve resultaten ter grootte van in totaal 103,4 miljoen (eerste helft 2012: 260,6 miljoen positief). In april 2013 is dividend uitgekeerd voor een bedrag van in totaal 139,1 miljoen (dividend in mei 2012: 79,0 miljoen). Tabel 3: Ontwikkeling fondsvermogen IN MILJOENEN EURO S SNS Euro Liquiditeitenfonds 136,4 148,4 SNS Euro Obligatiefonds 888,4 968,4 SNS Nederlands Aandelenfonds 322,0 343,7 SNS Euro Aandelenfonds 478,7 475,0 SNS Amerika Aandelenfonds 55,9 49,8 SNS Azië Aandelenfonds 22,5 22,2 SNS Wereld Aandelenfonds 222,4 219,4 SNS Opkomende Landen Aandelenfonds 11,8 13,9 SNS Hoogdividend Aandelenfonds 25,7 25,3 SNS Euro Vastgoedfonds 50,1 62,3 SNS Euro Mixfonds 1.818, ,8 SNS Optimaal Blauw 18,0 21,0 SNS Optimaal Geel 84,5 90,0 SNS Optimaal Oranje 374,6 374,6 SNS Optimaal Rood 136,4 132,0 SNS Optimaal Paars 332,9 301,2 SNS Profiel Blauw 1,1 - SNS Profiel Geel 11,0 - SNS Profiel Oranje 36,0 - SNS Profiel Rood 26,2 - SNS Profiel Paars 9,6 - Totaal 5.062, ,0 Tabel 4: Verdeling fondsvermogens naar categorie IN MILJOENEN EURO S BEDRAG % VAN TOTAAL BEDRAG % VAN TOTAAL Vastrentende fondsen 1.024, ,7 22 Aandelenfondsen 1.139, ,2 23 Vastgoedfonds 50,1 1 62,3 1 Mixfondsen 2.848, ,8 54 Totaal 5.062, ,0 100 HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 12

13 Tabel 5: Rendement eerste zes maanden 2013 OP BASIS VAN INTRINSIEKE WAARDE NA AFTREK VAN KOSTEN FONDS BENCHMARK SNS Euro Liquiditeitenfonds -0,1% 0,3% SNS Euro Obligatiefonds -0,2% 0,1% SNS Nederlands Aandelenfonds 0,9% 2,7% SNS Euro Aandelenfonds 3,6% 3,6% SNS Amerika Aandelenfonds 14,5% 15,1% SNS Azië Aandelenfonds 5,1% 3,8% SNS Wereld Aandelenfonds 6,3% 6,8% SNS Opkomende Landen Aandelenfonds -10,5% -8,3% SNS Hoogdividend Aandelenfonds 8,3% 8,8% SNS Euro Vastgoedfonds -1,2% -2,2% SNS Euro Mixfonds 1,7% 1,9% SNS Optimaal Blauw 0,1% 0,5% SNS Optimaal Geel 0,6% 1,1% SNS Optimaal Oranje 2,2% 2,7% SNS Optimaal Rood 3,8% 4,2% SNS Optimaal Paars 5,4% 5,9% SNS Profiel Blauw 0,4% 0,6% SNS Profiel Geel 0,9% 1,1% SNS Profiel Oranje 1,4% 1,7% SNS Profiel Rood 1,8% 2,3% SNS Profiel Paars 2,1% 2,8% Voor zover van toepassing is het rendement inclusief herbelegging van in april 2013 uitgekeerd dividend. Voor rendementen op basis van beurskoers zie het desbetreffende fonds. 2.2 BEHEERONTWIKKELINGEN IN DE VERSLAGPERIODE In de verslagperiode is een aantal wijzigingen aangekondigd en doorgevoerd bij de SNS beleggingsfondsen. Deze zaken worden hieronder puntsgewijs besproken. INTRODUCTIE SNS PROFIELFONDSEN Op 15 februari 2013 heeft SBB vijf nieuwe beursgenoteerde beleggingsfondsen gelanceerd: SNS Profiel Blauw, Geel, Oranje, Rood en Paars. Naast het feit dat dit fondsen betreft zonder distributievergoeding is een tweede noviteit dat voor het aandelengedeelte gebruik wordt gemaakt van indexbeleggingen. Deze mixfondsen beleggen, afhankelijk van het profiel, in de bestaande pools voor Euro obligaties en Euro liquiditeiten. Voor het aandelengedeelte wordt belegd via de nieuwe Wereld Index Mixpool in SNS Responsible Index Funds - Equity Europe, North America en Pacific (SRIFE s) en in Vanguard Emerging Markets Stock Index Fund. De SNS Profielfondsen zijn netto beleggingsfondsen. Vooruitlopend op wetgeving die naar verwachting per 1 januari 2014 zal ingaan, biedt SBB met deze SNS Profielfondsen een product aan waarbij de distributievergoeding is verwijderd. Deze vergoeding moet vanaf 2014 rechtstreeks bij de klant in rekening worden gebracht. Met deze fondsen wordt op een duidelijke en transparante wijze invulling gegeven aan een robuuste en toekomstvaste vorm van beleggingen in fondsen. In tabel 6 is per SNS Profielfonds de neutrale verdeling over de verschillende beleggingscategorieën weergegeven. De bandbreedtes ten opzichte van de neutrale weging bedragen plus of min 5% per vermogenscategorie. De vijf SNS Profielfondsen worden beheerd door SNS Asset Management. Er vindt tactische asset allocatie plaats op de vermogensverdeling. Tabel 6: Verdeling SNS Profielfondsen over de verschillende beleggingscategorieën PROFIELFONDS LIQUIDITEITEN OBLIGATIES AANDELEN PROFIEL SNS Profiel Blauw 50% 42% 8% Zeer defensief SNS Profiel Geel 15% 65% 20% Defensief SNS Profiel Oranje 0% 55% 45% Neutraal SNS Profiel Rood 0% 25% 75% Offensief SNS Profiel Paars 0% 0% 100% Zeer offensief HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 13

14 De SNS Profielfondsen beleggen voor liquiditeiten in Euro Liquiditeitenpool, voor obligaties in Euro Obligatiepool en voor aandelen in de Wereld Index Mixpool. Tabel 7: Samenstelling Wereld Index Mixpool. VERDELING NEUTRALE WEGING MINIMUM MAXIMUM SNS Responsible Index Fund - Equity North America (SRIFE NA) 35% 30% 40% SNS Responsible Index Fund - Equity Europe (SRIFE EU) 35% 30% 40% SNS Responsible Index Fund - Equity Pacific (SRIFE Pacific) 15% 10% 20% Vanguard Emerging Markets Stocks Index Fund 15% 10% 20% Ook op de regioverdeling vindt tactische asset allocatie plaats. WIJZIGINGEN BELEGGINGSBELEID SNS HOOGDIVIDEND AANDELENFONDS Vanaf 15 februari 2013 zijn aandelen van Canadese ondernemingen niet langer opgenomen in het beleggingsuniversum. Achtergrond hiervan is dat bij het beheer van de beleggingsportefeuille is gebleken dat Canadese ondernemingen in mindere mate voldeden aan de beleggingscriteria die op dit fonds van toepassing zijn. De benchmark wijzigt niet, aandelen van Canadese ondernemingen maken geen deel uit van de benchmark. Met deze wijziging komt het beleggingsuniversum beter overeen met de samenstelling van de benchmark waardoor beleggers een beter inzicht krijgen in de beleggingsprestaties van SNS Hoogdividend Aandelenfonds. WIJZIGINGEN BELEGGINGSBELEID SNS WERELD AANDELENFONDS SNS Wereld Aandelenfonds belegt wereldwijd in beursgenoteerde aandelen van ondernemingen. De wijziging, per 15 februari 2013, omvat het vergroten van de bestaande beleggingen in opkomende landen. De verhoging van het belang van beleggingen in opkomende landen gaat ten koste van het belang in Europese en Amerikaanse beleggingen. Met de verhoging van het belang van beleggingen in opkomende landen wordt geanticipeerd op de verwachte toename van het economisch belang van opkomende landen op mondiaal niveau. De nieuwe weging reflecteert het werkelijke economische belang van de regio. Beperkte uitbreiding van allocatie naar opkomende landen laat het risico van wereldwijd gespreide aandelenportefeuille slechts beperkt toenemen. Tabel 8: Verdeling over de verschillende regio s. REGIO OUDE WEGING NIEUWE WEGING Europa 40% 37,5% Amerika 40% 37,5% Azië 15% 15% Opkomende landen (wereldwijd) 5% 10% WIJZIGINGEN BELEGGINGSBELEID SNS OPKOMENDE LANDEN AANDELENFONDS SNS Opkomende Landen Aandelenfonds belegt in open-end beleggingsinstellingen die beleggen in een gespreide portefeuille van aandelen van beursgenoteerde ondernemingen uit landen of regio s die zich in snel tempo ontwikkelen tot moderne industriestaten. SNS Opkomende Landen Aandelenfonds belegt uitsluitend in Global Emerging Markets Equity Pool. Naar aanleiding van de volatiliteit van de relatieve rendementen van SNS Opkomende Landen Aandelenfonds, is besloten de wegingen van de beleggingsinstellingen van Global Emerging Markets Equity Pool aan te passen door de weging van één van de satelite managers (Hexam) met 10 procentpunten te verlagen ten gunste van core manager Robeco. Door de nieuwe portefeuillesamenstelling wordt het risico van het fonds gereduceerd. Tabel 9: Verdeling die met ingang van 15 februari 2013 van kracht is geworden. VERDELING BELEGGINGSINSTELLINGEN OUDE WEGING NIEUWE WEGING Robeco Institutioneel Emerging Markets Fonds 40% 50% Comgest Growth Emerging Markets Fund 30% 30% Hexam Global Emerging Markets Fund 30% 20% ETF s / indexfondsen 0% 0% HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 14

15 AANPASSING VAN DE OP- EN AFSLAGEN Bij de vaststelling van de hoogte van de op- en afslag gaat het om dekking van de door de SNS beleggingsfondsen te maken gemiddelde transactiekosten op lange termijn bij inkoop of plaatsing van fondsaandelen. Uit oogpunt van transparantie en eenvoud wordt de opslag of afslag uitgedrukt in een vast percentage van de intrinsieke waarde. De hoogte wordt bepaald op basis van werkelijke aan- en verkoopkosten met betrekking tot de financiële instrumenten waarin het fonds belegt. De beheerder kan het betreffende percentage aanpassen indien het lange termijn gemiddelde als gevolg van marktomstandigheden is gewijzigd. Een evaluatie van de hoogte van het betreffende percentage vindt jaarlijks plaats. Deze opslag of afslag komt geheel ten goede van het fonds, zodat deze daarmee de aan- en verkoopkosten van de onderliggende financiële instrumenten kan voldoen. Zittende aandeelhouders in het fonds worden hierdoor beschermd tegen de kosten van beleggingstransacties die het fonds moet maken als gevolg van uitgifte of inkoop van fondsaandelen. Uit de jaarlijkse evaluatie bleek dat de gemaakte transactiekosten in veel gevallen afwijkt van de nu geldende hoogte van de op- en afslag. Om de zittende aandeelhouders niet te benadelen, is de hoogte van de op- en afslag per 1 mei 2013 in lijn met de daadwerkelijke kosten gebracht. Hierbij valt op dat alle fondsen met een exposure naar Europese aandelen een aanzienlijke verhoging van de opslag kennen. De introductie van transactiebelastingen in een aantal Europese landen was de belangrijkste reden voor deze verhoging. Daartegenover kon de op- en afslag van de meeste andere aandelenfondsen in verband met gedaalde transactiekosten worden verlaagd. Het volledige overzicht van oude situatie en nieuwe situatie is opgenomen als bijlage, zie pagina 66. SAMENSTELLING DIRECTIE Per 1 augustus 2013 heeft Volkert de Klerk zijn functie van statutair directeur van SBB neergelegd. Hij zal zijn loopbaan buiten SNS REAAL voortzetten. In de ruim vier jaar dat hij bij SBB werkzaam is geweest, heeft hij leiding gegeven aan een verdere professionalisering van het fondsenbeheer. Door zijn vertrek is een vacature ontstaan, die naar verwachting op korte termijn zal worden vervuld. 2.3 MARKTONTWIKKELINGEN EN VOORUITZICHTEN ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN Het eerste halfjaar van 2013 werd gekenmerkt door een wereldeconomie die langzaam herstellende was van de economische terugval die zich vooral in 2012 voordeed. De traagheid van het herstel wordt verklaard door de niet geringe hobbels die ook in dit eerste halfjaar genomen moesten worden. In de Verenigde Staten begon het jaar onmiddellijk met een opeenstapeling van aflopende stimuleringsmaatregelen en automatisch ingaande bezuinigingsmaatregelen tenzij er een akkoord tussen Democraten en Republikeinen bereikt werd. De dreiging van deze maatregelen had een negatieve invloed op het vertrouwen van consumenten en producenten. Uiteindelijk vielen de gevolgen van deze maatregelen mee, vooral omdat de private sector in de Verenigde Staten een flinke groei kende. De sterk herstellende huizenmarkt en de aanhoudende banengroei vormden een belangrijke bodem onder de economische groei, evenals de sterk groeiende mijnbouw als gevolg van de nieuwe manieren van olie- en gaswinning. De economie van de eurozone bleef gedompeld in recessie, maar de tekenen van een aanstaande opleving, die zich eind 2012 al aandienden, werden steeds sterker. Vooral de landen in de periferie leken langzaam voorbij het dieptepunt van hun langdurige en zeer diepe recessies te komen. Ook in Duitsland was er aan het einde van de verslagperiode enig herstel zichtbaar in de cijfers. Dit alles ondanks de crisis rond Cyprus die in de eerste maanden van het jaar een einde maakte aan de teruggekeerde rust in de eurozone. Belangrijk in deze crisis was dat voor het eerst de lasten niet meer alleen op de belastingbetaler werden afgewenteld, maar ook op direct belanghebbenden. In China bleef het langverwachte herstel uit, na de langdurige groeivertraging van , al stabiliseerde de groei wel rond de 7,5%. De nieuw aangetreden leiding in China verraste met een anticorruptie campagne waarbij partijleden en ambtenaren gemaand werden minder uitbundig hun welvaart tentoon te spreiden. Dit zette een behoorlijke druk op de consumptie. Daarnaast trachtte men een eind te maken aan de uit de hand lopende kredietverlening, waardoor aan het einde van de verslagperiode de interbancaire rente fors opliep en sprake was van opdrogende kredietmarkten. In hoeverre dit de economische groei later dit jaar onder druk zal zetten, is nog ongewis. Emerging Markets hadden te lijden onder het uitblijvende herstel van China, zeker omdat dit ook impliceert dat de euforie op de grondstoffenmarkt voorlopig zijn beste tijd heeft gehad. De Japanse economie lijkt uit het dal te kruipen, nu zowel op fiscaal als vooral op monetair gebied voortvarend beleid wordt gevoerd. Consumenten reageerden vrijwel onmiddellijk op de aangekondigde plannen door de nieuw aangetreden premier Abe. Toen ook de nieuwe voorzitter van de Bank of Japan nog rigoureuzere plannen aankondigde dan al verwacht, kreeg de economie nog een extra impuls. De forse daling van de yen en de enorme stijging van de aandelenmarkt was hier uiteraard mede debet aan. De al genoemde relatieve zwakte van de grondstoffenmarkten had ook consequenties voor de inflatie. Zowel in Europa als in de Verenigde Staten liep de inflatie behoorlijk terug. Zelfs zodanig dat hier en daar de vrees voor deflatie weer de kop opstak. Dit was voor de Europes Centrale Bank (ECB) een van de redenen om begin mei 2013 de rente opnieuw te verlagen. HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 15

16 FINANCIËLE MARKTEN Aandelenmarkten De combinatie van aantrekkende economische groei en een aanhoudend ruim geldbeleid waren de belangrijkste positieve factoren voor de aandelenmarkten. Vooral de cijfers uit de Verenigde Staten toonden een gezond beeld van de economie. Zo behaalde het Amerikaanse consumentenvertrouwen het hoogste niveau sinds juli Groeiende werkgelegenheid en stijgende huizenprijzen liggen hier onder meer aan ten grondslag. In Europa is het economisch vertrouwen, zij het op lage absolute niveaus, aan het verbeteren. De aandelenmarkten kenden tot medio mei een gunstig verloop met vooral sterk stijgende koersen in Japan. Dit laatste werd veroorzaakt door het aangekondigde expansieve beleid van zowel de Japanse regering als de Japanse centrale bank. Vanaf medio mei waren de prestaties van de verschillende beurzen wat meer uiteenlopend en in ieder geval minder gunstig dan de periode daarvoor. De onrust nam vooral toe omdat de Amerikaanse centrale bank (Fed) begon te zinspelen op een einde van het beleid van monetaire stimulering (Quantitative Easing, kortweg QE). Voorzitter Ben Bernanke van de Fed liet weten dat het opkoopprogramma van $ 85 miljard per maand later in het jaar kan worden afgebouwd bij een duurzaam goed presterende Amerikaanse economie en dalende werkloosheid. Beleggers hoopten juist dat Bernanke de vrees voor een inperking zou kunnen wegnemen. De macrocijfers in de Verenigde Staten bleven positief maar zorgden tegelijkertijd voor volatiele markten. Beleggers hinkten hierbij op twee gedachten. Een sterke economie zorgt aan de ene kant voor een positieve ontwikkeling van de omzet- en winstcijfers van bedrijven. Aan de andere kant vergroot dit de kans op een snellere afbouw van het opkoopprogramma wat nadelige gevolgen kan hebben voor aandelenmarkten. Het opkoopprogramma van staatsobligaties door de Fed heeft de rente kunstmatig laag gehouden (extra vraag vanuit de Fed naar Amerikaanse staatsobligaties). Nu de Fed bewegingen maakt dit programma af te bouwen is de rente gestegen en is de verwachting dat de rente verder gaat stijgen. Aandelen waren een goed beleggingsalternatief op basis van koerswinstverhoudigen, maar vooral ook op basis van de hoge dividendrendementen van aandelen ten opzichte van de effectieve rendementen van obligaties. Een stijging van de effectieve rendementen van obligaties zou dit positieve argument kunnen neutraliseren. Een bijkomend nadeel van de afbouw van het opkoopprogramma is dat door een hoger renteniveau de leenkosten van bedrijven toenemen. Ook hierdoor kunnen investeringen in de toekomst onder druk komen te staan, waardoor de groei van de economie terugvalt. Merkwaardig genoeg had de Amerikaanse markt met een daling (van top tot bodem) van 5% hier het minst onder te lijden. De daling van de Japanse beurs was met ruim 20% het grootst maar ook Europese beurzen moesten 10% prijsgeven. Emerging Markets moesten ook een flinke veer laten, aangezien veel van de overtollige liquiditeit in de richting van deze markten was gevloeid. Toen aan het eind van het halfjaar diverse leden van het Fed-rentecomité de nieuwe plannen nuanceerden, ontstond enige rust op de financiële markten. Vastrentende markten In januari nam het vertrouwen in de financiële markten toe en daalden de rentes van periferielanden (Spanje, Italië en Portugal) en stegen de rentes van de kernlanden (Duitsland, Oostenrijk en Nederland) in de eurozone. De woorden van de president van de Europese Centrale Bank (ECB), Mario Draghi, dat de donkerste wolken boven de euro zijn verdwenen vielen in goede aarde. Het optimisme in de markt werd verder versterkt door succesvolle obligatieveilingen in Spanje, Nederland, Oostenrijk, Ierland en België. In de laatste twee weken van maart ontstond rumoer toen op onhandige wijze reddingsplan B voor Cyprus tot stand kwam. De Duitse 10-jaars staatsrente die in januari nog boven de 1,70% noteerde, daalde hard naar een niveau van 1,20% in april. De zoektocht naar rendement door beleggers had vervolgens dalende rentes van de periferielanden tot gevolg, waardoor de rente in Duitsland juist weer steeg. In de twee laatste maanden van het eerste halfjaar waren de centrale banken in de Verenigde Staten (Fed) en Europa (ECB) de grote blikvangers op de financiële markten. De ECB heeft conform de verwachting het herbeleningsrentetarief met 25 basispunten verlaagd naar 0,50%. De gepubliceerde macro-economische data gaven aan dat er aanvullende monetaire stimulering gewenst is. De ECB kan de economie monetair stimuleren door banken meer langere termijn financiering te verstrekken, de kredietmarkten te stimuleren, of de renteverwachtingen van de markt te sturen. Na de publicatie van het verslag van de vergadering van de Fed over het aflopen van de monetaire verruiming nam de volatiliteit toe en schoten de rentes wereldwijd omhoog. Als het opkoopprogramma van Amerikaanse staatsobligaties door de Fed wordt afgebouwd is er een grote koper minder. Minder vraag zorgt voor lagere obligatiekoersen en hogere rentes. De Duitse 10-jaars staatsrente steeg in de verslagperiode per saldo met 41 basispunten naar 1,73%. De vergelijkbare rentes in Nederland en Italië stegen met respectievelijk 62 en 5 basispunten, terwijl de Spaanse rente in dezelfde periode met 49 basispunten daalde. VOORUITZICHTEN Europa De export en het handelsoverschot van de eurozone als geheel is tot recordhoogte gestegen. Het geeft aan dat de eurozone in staat is zich op te trekken aan de beter draaiende economieën elders in de wereld, ondanks de sterke euro. Een en ander biedt ook perspectief voor de toekomst, zeker wanneer in de opkomende landen (en vooral in China) meer consumptiegeoriënteerde vraag ontstaat in plaats van vraag gericht op investeringen. Voor veel landen zal de export binnen Europa een stimulans krijgen van de kant van de Duitse consument. Wanneer bij de beleidsmakers het accent minder op (groeiremmende) bezuinigingen komt te liggen, kan zich later dit jaar of begin volgend jaar een voorzichtig economisch herstel aftekenen. Verenigde Staten Na het goede eerste kwartaal heeft de Amerikaanse economie iets aan kracht verloren. Met name de industrie kent een wat moeilijkere periode. Productiecijfers zijn zwak en de inkoopmanagersindex voor de industrie is onder het neutrale niveau van 50 gezakt. De verzwakking is in onze visie van tijdelijke aard. De ontwikkeling aan de vraagkant van de economie is namelijk gunstig en de negatieve effecten van de Amerikaanse bezuinigingsmaatregelen vallen mee. De gestage banengroei en de lagere inflatie steunen de reële inkomens op HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 16

17 macroniveau. Ook leidt de stijging van de huizenprijzen tot een betere vermogenspositie van consumenten. Dit alles legt de basis voor een opleving van de consumptie later dit jaar. China De Chinese economie heeft aan vaart ingeboet. Slechte exportcijfers suggereren dat het land last heeft van de zwakke vraag naar producten vanuit de Westerse wereld. Daarnaast valt de investeringsgroei terug. De kans op een groeiversnelling is hier klein. Gezien de overcapaciteit die in veel sectoren ontstaan is en de hoge schuldniveaus waarmee lokale overheden en staatsbedrijven kampen, willen de beleidsmakers de investeringen niet opnieuw aanjagen. Op monetair vlak lijkt de People s Bank of China de geldmarkt bewust te verkrappen ten einde een halt toe te roepen aan de ongecontroleerde kredietverlening. De nieuwe regeringsploeg zet in op maatregelen die de economie structureel sterker maken, maar de effecten daarvan zullen langer op zich laten wachten. We gaan ervan uit dat China een periode van lagere maar stabielere groei gaat kennen, met daarbij een grotere bijdrage van de consumptie. Naar Westerse maatstaven blijft het expansietempo hoog. Japan In Japan is sprake van een duidelijke conjunctuuropleving. De export veert op dankzij de lagere yen, maar de sterkste groei zien we bij de consumptieve bestedingen. De belofte van de regering en de centrale bank om een einde te maken aan de deflatiespiraal via ongekende monetaire stimuleringsmaatregelen, heeft de Japanse burger moed gegeven. Intussen beginnen consumentenprijzen maand op maand inderdaad te stijgen. In het gunstigste geval leidt dat tot een spiraal van hogere consumptie en verder stijgende prijzen, maar het is de vraag of een inflexibele economie als die van Japan via conjunctuurbeleid langdurig op een hoger groeipad kan komen. Veeg teken is dat de investeringen in het eerste kwartaal gewoon verder daalden en de cijfers voor de machineorders voor de komende tijd niet wijzen op een verbetering. Het nieuwe beleid vormt een nooit vertoond experiment met een uiterst onzekere afloop. Tabel 10: Aandelenmarkten % IN EERSTE HELFT 2013 AEX-index 344,59 342,71 0,55% Dow Jones Industrials , ,14 13,78% Nasdaq 3.403, ,51 12,71% Nikkei , ,18 31,57% MSCI Europe in 1.112, ,57 1,44% MSCI USA in 1.178, ,95 14,11% MSCI Pacific in 1.725, ,58 7,89% MSCI Japan 703,12 530,30 32,59% MSCI Emerging Markets in 723,44 800,34-9,61% Tabel 11: Geld- en kapitaalmarktrente VERANDERING IN EERSTE HELFT 2013 Eurozone 3-maandsrente 0,22 0,19 0,03 basispunten Duitsland 10-jaarsrente 1,73 1,32 0,41 basispunten Verenigd Koninkrijk 3-maandsrente 0,50 0,53-0,03 basispunten 10-jaarsrente 2,44 1,82 0,62 basispunten Italië 10-jaarsrente 4,55 4,50 0,05 basispunten Spanje 10-jaarsrente 4,77 5,26-0,49 basispunten Verenigde Staten 3-maandsrente 0,27 0,31-0,04 basispunten 10-jaarsrente 2,48 1,75 0,73 basispunten Japan 3-maandsrente 0,23 0,31-0,08 basispunten 10-jaarsrente 0,83 0,79 0,04 basispunten Valuta /$ 1,30 1,32-1,5% / 0,86 0,81 6,0% $/ 99,34 86,46 14,9% HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 17

18 MAATSCHAPPELIJK BEWUST VERMOGENSBEHEER Hierna volgt de weergave van de ontwikkelingen in het eerste halfjaar van 2013 op het gebied van engagement, uitsluitingen en toelating van ondernemingen voor de beleggingsportefeuilles en het gevoerde stembeleid. BELANGRIJKSTE ENGAGEMENTSONTWIKKELINGEN Engagement is een langdurig proces dat inzet op veranderingen in beleid, prestaties en strategie bij ondernemingen. Het vergt geduld om verandering teweeg te brengen. Beleggers zijn als mede-eigenaar, in een positie om thema s met ondernemingen te bespreken. De winst zit in vele kleine stapjes: vragen om een mensenrechtenbeleid, verzoeken om meer transparantie over milieubeheersystemen, of bestuursverantwoordelijkheid voor maatschappelijke prestaties ter sprake brengen. In de verslagperiode is met vijfentwintig ondernemingen engagement gestart of gevoerd, dertien Europese ondernemingen, negen ondernemingen uit de Verenigde Staten en Canada en met drie uit ontwikkelde Aziatische landen. Tabel 12: Engagements eerste halfjaar EUROPA AMERIKA PACIFIC TOTAAL Responsief engagement Proactief engagement Positieve selectie Totaal Een aantal ontwikkelingen op het gebied van engagement worden hieronder toegelicht. MEER TRANSPARANTIE IN DE NATUURLIJKE HULPBRONNENINDUSTRIE Ondernemingen in olie, gas en mijnbouw zijn erg belangrijk voor grote Europese beleggers omdat ze een belangrijk gewicht in veel internationale indices kennen. Daarnaast zijn zij belangrijk voor de landen die deze natuurlijke bronnen in de grond hebben omdat productie voor inkomsten zorgt. Waar geld wordt verdiend, bestaat ook een kans dat het op de verkeerde plek terechtkomt. Het is opvallend hoe arm de mensen vaak zijn in landen die juist rijk zijn aan bodemschatten. Olie-, gas- en mijnbouwbedrijven worden al enkele jaren aangemoedigd om bekend te maken hoeveel belasting en andere gelden ze gastlanden betalen. Belangrijke ontwikkelingen in de Amerikaanse en Europese wetgeving zijn hierbij van grote invloed. In de Europese Unie werd bijna twee jaar lang gewerkt aan wetten die ervoor moeten zorgen dat olie-, gas- en mijnbouwbedrijven die in het buitenland actief zijn transparanter worden. In juni 2013 werden de voorgestelde veranderingen definitief. Grote olie-, gas- en mijnbouwbedrijven moeten vanaf nu openbaar maken hoeveel ze precies aan landen betalen. Wij geloven dat de druk van beleggers heeft bijgedragen aan deze nieuwe regels over transparantie en zijn ervan overtuigd dat dit een belangrijke stap is naar de wereldwijde strijd tegen omkoping en corruptie. RECHTEN VAN INHEEMSE VOLKEREN BESCHERMEN De term inheemse volkeren wordt gebruikt voor afstammelingen van bevolkingsgroepen die in een gebied woonden toen mensen van andere culturen of etnische afkomst naar hun gebied kwamen. Deze bevolkingsgroepen hebben culturele kenmerken die zich duidelijk van andere groepen onderscheiden. Ze hebben een sterke culturele, economische en spirituele band met hun geboortegronden en de natuur. Vaak hebben ze ook waardevolle traditionele kennis en ervaring in het op een duurzame manier beheren van het milieu. Mijnbouw kan een grote bedreiging zijn voor de cultuur van inheemse volkeren. De kans is groot dat inheemse volkeren die in het gebied wonen zo benadeeld worden dat ze het land dat ze vaak al vele honderden jaren bewonen opeens moeten verlaten. De grond waar generaties lang werd geleefd van de jacht of visvangst en waar de bewoners een diepe verbintenis voelen met de natuur moet plotseling plaatsmaken voor moderne graafmachines en vrachtwagens. De internationale aandacht voor de kwetsbaarheid van inheemse volkeren en de druk van verantwoorde beleggers dwingen ondernemingen ertoe nog eens goed na te denken op welke wijze ze het best met deze gemeenschappen kunnen samenwerken. Geschillen over het gebruik van land en water, milieuvervuiling en bedreigingen van landrechten van inheemse volkeren brengen trouwens ook risico s met zich mee voor de ondernemingen, en de beleggers die hun aandelen kopen. Het zou kunnen dat een project door de rechtbank wordt gestopt met alle financiële gevolgen van dien. Of de betrokken onderneming wordt verboden om gebruik te maken van lokale waterbronnen waardoor de kosten van het project sterk oplopen. VERANTWOORDE WINNING VAN SCHALIEGAS STIMULEREN De wereldwijde vraag naar energie blijft stijgen. Olie- en gasmaatschappijen gaan steeds ingewikkelder technieken gebruiken om olie- en gasreserves aan te boren. Zolang het winnen van olie- en gas voldoende winstgevend is, zullen de ondernemingen wel risico s willen nemen. Voorbeelden daarvan zijn boringen in het Noordpoolgebied en diepzeeboringen, maar ook de ontwikkeling van oliezanden en schaliegas. Aan de ene kant zien de voorstanders, vooral in de Verenigde Staten, de voordelen van dit aardgas. Schaliegas zou minder schadelijk zijn voor het klimaat dan veel andere energievormen en de VS is hierdoor niet meer afhankelijk van andere landen voor de levering van energie. HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 18

19 Aan de andere kant zijn tegenstanders bezorgd over de eventuele sociale en milieueffecten van fracking (breken). In de barsten die ontstaan wordt een mix van water en chemicaliën gespoten. Het gas dat daarbij vrijkomt wordt gewonnen. Dit hele proces zou zelfs meer schade aan het milieu kunnen toebrengen dan de meest vervuilende vorm van energie, steenkolen. Het winnen van schaliegas is omstreden. Lokale gemeenschappen maken zich zorgen over de vervuiling van het drinkwater door nabijgelegen schaliegasprojecten. Milieuactivisten hebben fracking ook aangewezen als de oorzaak van verontreinigde waterbronnen en hebben hun zorg geuit over de grote hoeveelheid water en energie die bij het breekproces gebruikt worden. Terwijl de regering van de Amerikaanse President Barack Obama deze nieuwe ontwikkeling heeft omarmd, zijn andere regeringen, zoals de Franse en Britse, veel terughoudender. BANGLADESH: LEREN VAN RAMP IN TEXTIELFABRIEK Op 24 april 2013 stortte in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh, een gebouw van acht verdiepingen in. In het gebouw waren meerdere textielfabrieken gehuisvest waar in totaal zo n mensen werkten. Meer dan mensen vonden de dood en nog veel meer mensen raakten gewond. Het is een van de grootste industriële rampen in bijna 30 jaar. In één klap werd duidelijk hoe slecht de werkomstandigheden in het land zijn. Het zorgde over de hele wereld voor verontwaardiging. De regering heeft al plannen aangekondigd voor een aantal verbeteringen, maar de vraag is of hier iets van komt. De internationale modemerken die hun kleding in Bangladesh laten maken moeten nu in actie komen. Zij moeten ervoor zorgen dat textielfabrikanten zich daadwerkelijk gaan houden aan regels op het gebied van veiligheid, gezondheid en werkomstandigheden. Helaas is een grote ramp zoals die in Bangladesh soms nodig om belangrijke verbeteringen door te kunnen voeren. UITSLUITINGEN Met ingang van 1 januari 2013 is het wettelijk verbod op investeren in ondernemingen die betrokken zijn bij de productie van clustermunitie van kracht geworden. Het verbod vraagt investeerders om investeringen te vermijden in ondernemingen die te maken hebben met de productie van clustermunitie, en ook in beleggingsinstellingen en indexen waar clustermunitie-ondernemingen meer dan 5 procent van uitmaken. Op basis van deze wet is door de AFM een indicatieve lijst met gewraakte ondernemingen opgesteld. Alle ondernemingen die binnen het beleggingsuniversum vallen, staan al op de uitsluitingenlijst. Om compleet te zijn en mogelijke fouten in de toekomst te vermijden, zijn de ondernemingen die buiten het universum vallen ook per 31 maart formeel uitgesloten. Het gaat om de volgende ondernemingen: Aeroteh S.A., Aryt Industries Ltd., Ashot Ashkelon, Kaman Corporation, Norinco International Cooperation Ltd. en Splav SRPA (geen beursnotering). Goodrich Corporation is verwijderd van de uitsluitingenlijst omdat de onderneming werd overgenomen door United Technologies. Deze onderneming is al uitgesloten. TOELATINGEN In het tweede kwartaal is aangekondigd dat Daimler AG, een eerder uitgesloten onderneming opnieuw opgenomen wordt in het beleggingsuniversum met ingang van 28 augustus Daimler De Duitse automobielgroep Daimler AG is bekend van het automerk Mercedes. In 2012 werd de onderneming uitgesloten van belegging omdat Daimler mede-eigenaar was van defensiebedrijf EADS en daardoor ook betrokken raakte bij de productie van kernwapens. Voordat deze grote beslissing genomen is, werd Daimler vaak gevraagd om EADS te bewegen om met de productie van kernwapens te stoppen. Dit jaar zijn er twee belangrijke ontwikkelingen geweest, waardoor besloten is om Daimler weer te accepteren voor belegging. De eerste ontwikkeling is een wet die verbiedt in ondernemingen te beleggen die betrokken zijn bij de productie van clustermunitie. Clustermunitie is wel iets anders dan kernwapens maar het zijn ook wapens die uit principe niet acceptabel zijn. Dat verbod was reden voor reflectie en hernieuwde afweging. De vraag is hoe om te gaan met een onderneming zoals Daimler die een klein belang heeft in EADS. In maart werd de beslissing genomen. Om te voorkomen dat ondernemingen worden uitgesloten die maar voor een klein gedeelte eigenaar zijn van een wapenbedrijf zoals EADS wordt een grens gehanteerd. Alle ondernemingen die meer dan tien procent aandelen hebben in een dergelijke wapenfabrikant worden nog steeds uitgesloten. Daimler is voor minder dan tien procent eigenaar van EADS, dus wordt de onderneming niet meer uitgesloten. De tweede ontwikkeling is de toezegging van Daimler om het eigendom in EADS in de loop van dit jaar verder te verkopen en de aandacht volledig te richten op het maken van auto s. Per 30 juni 2013 zijn in totaal 36 ondernemingen uitgesloten. Negentien Noord-Amerikaanse ondernemingen, twaalf Europese ondernemingen en vijf ondernemingen uit ontwikkelde Aziatische landen staan op de uitsluitingenlijst. De lijst van uitgeslo ten ondernemingen en uitgesloten landen per 30 juni 2013 is opgenomen als bijlage, zie pagina 21. UITVOERING STEMRECHT OP AANDEELHOUDERSVERGADERINGEN Veel ondernemingen in onze beleggingsportefeuille houden hun jaarlijkse algemene aandeelhoudersvergadering (AVA) tussen maart en mei. Tijdens de vergadering worden meestal onderwerpen besproken die van de onderneming zelf komen, de bestuursvoorstellen. Ook aandeelhouders mogen punten aan de agenda toevoegen, de aandeelhoudersvoorstellen. Tijdens de AVA wordt er door aandeelhouders over gestemd. HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 19

20 Een veelvoorkomend onderwerp is behoorlijk ondernemingsbestuur (corporate governance). Op basis van de fundamentele beleggingsbeginselen en best practices op het gebied van corporate governance is een verantwoord stembeleid opgesteld. Dat beleid helpt bij het uitbrengen van onze stem. OVERZICHT UITGEBRACHTE STEMMEN EN TOELICHTING THEMA S In de verslagperiode zijn 564 aandeelhoudersvergaderingen bijge woond. In 36% van de gevallen is in lijn met het bestuur gestemd en in 64% van de gevallen is op ten minste één voorstel tegen het bestuur gestemd. In totaal zijn voorstellen bekeken, waarvan bestuursvoorstellen en 278 aandeelhoudersvoorstellen. Tabel 13: Stemoverzicht eerste halfjaar EUROPA NOORD-AMERKA PACIFIC TOTAAL Aantal vergaderingen waar is gestemd: Gestemd voor het bestuur Gestemd tegen het bestuur Totaal aantal voorstellen: Stemmen voor Stemmen tegen Stemonthoudingen Totaal aantal bestuursvoorstellen: Stemmen voor Stemmen tegen Stemonthoudingen Totaal aantal aandeelhoudersvoorstellen: Stemmen voor Stemmen tegen Stemonthoudingen BELANGRIJKSTE STEMTHEMA S: BESTUURSSAMENSTELLING EN -BELONING Veel van de onderwerpen waar aandeelhouders over stemmen gaan over de vraag wie bestuurder mag worden en hoeveel salaris de bestuurders moeten ontvangen. De onderwerpen lijken ingewikkeld of saai. Toch zegt dit veel over de vraag wie de onderneming leidt en hoe dat gebeurt. Bestuurders hebben bijvoorbeeld invloed op de wijze waarop men met werknemers omgaat, hoe milieurisico s worden beheerst en hoe verantwoord men onderneemt. Het bestuur leidt de ondernemingen waarin geïnvesteerd wordt en bepaalt de richting. Bij een tegenstem ging het meestal over de (her)verkiezing van bestuurders. Besturen die niet onafhankelijk zijn, gaan soms zonder meer akkoord met beslissingen van het management. Deze beslissingen kunnen echter gericht zijn op korte termijn winsten en te weinig rekening houden met het milieu en de maatschappij. Over de hele wereld wordt tegen beloningsvoorstellen voor bestuurders gestemd. Beleggers en regeringen willen dat ondernemingen bestuurdersbeloningen en bedrijfsresultaten beter op elkaar afstemmen. Niet alleen op financieel gebied, maar ook op het gebied van duurzaamheid. POSITIEVE SELECTIE EURO AANDELENPOOL Ondernemingen die nu net buiten het universum van de 40 procent meest verantwoorde ondernemingen vallen, komen voor positieve selectie in aanmerking wanneer ze zeer goed scoren op een of twee van de drie criteria: milieu, sociaal of governance. Tabel 14: In het eerste halfjaar van 2013 geselecteerde bedrijven voor positieve selectie. ONDERNEMING ARM Holdings Semi-conductors GEA Group Industrials Kemira Chemicals Nutreco N.V. Food Svenska Cellulosa Aktiebolaget (SCA) Household Products SECTOR Daarmee komt het totale aantal ondernemingen dat voor positieve selectie in aanmerking komt uit op acht. Air Liquide, Enel Green Power S.p.A. en Wacker Chemie AG zijn in 2012 al hiervoor geselecteerd. HALFJAARBERICHT 2013 SNS BELEGGINGSFONDSEN N.V. 20