bestaan Ligging van DNA Geskiedenis van die ontdekking van DNA-molekule Koppeling van nukleotiede om dubbelheliks te vorm

Transcriptie

1 DNA - kode van die lewe Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Struktuur en funksie van die kern Bou van selkern Membraan met porieë Nukleoplasma Chromatiennetwerk + chromosome DNA : Struktuur, koppeling en replikasie DNA en RNA is nukleïnsure wat uit nukleotiede bestaan Ligging van DNA Geskiedenis van die ontdekking van DNA-molekule Koppeling van nukleotiede om dubbelheliks te vorm Komponente van die DNA-molekule: Stikstofbasisse + Waterstofbinding Suiker Fosfaat Funksies van DNA: Dra erflike eienskappe Beheer die struktuur + funksies van die sel DNA-replisering: Wanneer + waar vind dit plaas? Proses van replisering Betekenis van DNA replisering DNA-vingerafdrukke: DNA-profiel Gebruike van DNA-vingerafdrukke Koste, etiek en gevolge van interpretasiefoute rakende DNA-vingerafdrukke + forensiese ondersoeke Praktiese aktiwiteit: DNA ekstraksie Model + diagram: Bou van leeragtige DNA-molekule

2 RNA-struktuur Proteïensintese Geen mutasies DNA-volgorde en verwantskappe tussen organismes Ligging + bou van RNA Verskillende soorte RNA Funksies van RNA Ooreenkomste + verskille tussen DNA + RNA Bou van proteïene Rol van DNA + RNA in proteïensintese: Transkripsie Translasie Definisie van mutasies Effek van mutasies op proteïensintese Gr 11 Filogenetiese bome Model + diagram: Bou van RNa-molekule Skematiese voorstelling van DNAreplikasie + proteïensintese Meiose Chromosome Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Ligging + struktuur van chromosome Chromosoomgetal en Gene Getal chromosome bepaal die eienskappe van organisme Verskille tussen: Haploïed + diploïed Geslagselle + somatise selle Gonosome + outosome

3 Funksies van chromosome Meiose Hersien die Mitose-proses om rol van Mitose + Meiose te verduidelik Definieër Meiose Plek waar Meiose plaasvind in plante + diere Proses van Meiose: DNA-replikasie vind plaas tydens Interfase Eerste + Tweede deling ( verandering van chromosome) Belangrikheid van Meiose Effek van abnormale deling wat lei tot Downsindroom Poliploïdie + Biotegnologie Vergelyking tussen Mitose + Meiose: Plek waar dit plaasvind Doel van die proses Verskille + ooreenkomste Ondersoek + teken mikroskoopplaatjies en/of mikrograwe van verskillende stadiums van meiose en seldeling Genetika en Genetiese manipulasie: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Inleiding Definisie van Genetika Mendel as vader van Genetika + sy eksperimente: Dominansie Segregasie Konsepte van oorerwing Defenisies: Gene, allele, dominant, ressesief, monohibriede kruisings, fenotipe en genotype, homosigoties en heterosigoties, volledige dominansie, onvolledige dominansie, ko-dominansie, meervoudige allele, poligenetiese oorerwing, geslagsgekoppelde gene, kariotipe, cloning, genetiese modifikasies, menslike genoom Ondersoek + trek grafieke mbt dominante en ressesiewe eienskappe: - Los + vasgehegde oorbel - Gerolde + ongerolde tong - Reguit + krom pinkie Maak interpretasies van gegewe

4 Genetiese probleme Mutasies: Verskil ts geenmutasie + chromosoommutasie Wanneer vind mutasies plaas? Tipes mutasies Effek van mutasies wat lei tot abnormaliteite: - Albinisme - Hemofilie - Sekelselanemie Oplos van monohibriedkruisings tot by F² generasie: Volledige + onvolledige dominansie Ko-dominansie Geslagsbepaling Oorerwing van hemofilie, kleurblindheid en geslagsgekoppelde siektes Interpretasie van stambome kariotipe van organismes Genetiese maipulasie, etiek en wetgewing Wat is genetiese manipulasie? Belangrikheid van genetiese maipulasie: In medisyne In landbou Etiek + wetgewing rondom: Genetiese toetsing Genetiese manipulasie Kloning Etiese kwessies Geloofsoortuigings, houdings en waardes aangaande genetiese afwykings / siektes

5 Evolusie: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Inleiding Verskil ts hipotese + teorie Ontwikkeling van evolusie-teorie Erasmus Darwin Idees oor evolusie Jean Baptiste de Lamarck 2 verskillende teorieë Voorbeelde van teorieë Redes vir verwerping van teorie Alfred Wallace Natuurlike seleksie as verduideliking van evolusie Praktiese ondersoek: Charles Darwin Toon variasie in nakomelinge Teorie van evolusie deur natuurlike seleksie geproduseer, bv. Plant van - Historiese ontwikkeling mosterdsade - Waarnemings waarop Darwin se teorie Demonstreer beginsels van natuurlike gebasseer is seleksie dmv kamoeflering + - Darwin se teorie van natuurlike seleksie voorkoming van predasie - Toepassing van Darwin se teorie - Natuurlike seleksie vs Kunsmatige seleksie - Voorbeelde van kunsmatige seleksie by plante + diere

6 Vorming van nuwe spesies Defineer begrip spesie, allopatriese spesiasie, simpatriese spesiasie. Spesiasie is meganisme om nuwe spesies te produseer. Voorbeelde van voortplantingsisolasie: Voortplanting op verskillende tye Spesifieke hofmakery Aanpassings van plante by verskillende bestuiwers Ontwikkeling van onvrugbare nakomelinge Bewyse van evolusie Menslike evolusie Evolusie soos tans waargeneem Bewyse: Fossielrekord Wysigings deur afstamming Biogeografie Genetika Variasie as n verklaring vir evolusie: Meiose Mutasies Voortplanting Die mens se plek in die Diereryk Eienskappe wat mens met ander primate deel Eienskappe wat mens van ander primate onderskei Tendense in menslike evolusie: Veranderinge in bou van mens Evolusie vanaf aapagtiges tot by die mens Bydraes van Afrika-fossiele tot die kennis van menslike evolusie. Uit Afrika hipotese Voorbeelde van evolusie deur natuurlike seleksie wat vandag voorkom: Kaartwerk: Dui verloop van menslike evolusie aan. Beklemtoon fossiele uit Afrika en die ooreenkoms tussen die verskillende fossiele.

7 Alternatiewe verduideliking vir die oorsprong en ontwikkeling van lewe Ontstaan van DDT-weerstandigheid van insekte Ontstaan van middelweerstandige bakterieë Konflik tussen wetenskap + geloofsoortuigings Godsdienstige + kulturele geloofsoortuigings Kombinasie van wetenskap + geloofsoortuigings Plantreaksies op die omgewing: Kernbegrip Inhoud Werksopdragte Planthormone Algemene funksies van vlg hormone: Praktiese ondersoek: Ouksiene Geotropisme Gibberelliene Fototropisme Absissiensuur Rol van Ouksiene in Geotropisme Rol van Ouksiene in Fotoperiodisme Gebruik van planthormone in Landbou: Wortelvorming by steggies Produsering van vrugte sonder pitte Rypwording van vrugte Voorkoming van voortydige vrugafsnyding Toename in grootte van vrugte Stimulering van ontkieming Beheer van onkruid Plantverdedigingsmeganismes Chemiese verdedigingsmeganismes Meganiese verdedigingsmeganismes

8 Dierreaksies op die omgewing: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Inleiding Twee verskillende soorte koördinasiestelsels: Praktiese ondersoek: Senuweestelsel Response van Invertebrata,bv. Endokriene stelsel Houtluise, op lig en humiditeit Menslike senuweestelsel Sentrale Senuweestelsel Perifere senuweestelsel Outonome senuweestelsel Noodsaaklikheid van senuweestelsel: Reaksie op stimuli Koördinaise van verskillende liggaamsaktiwiteite Ligging en funksies: Serebrum Hipotalamus Serebellum Medulla oblongata Rugmurg Effekte van sekere dwelmmiddels op die senuweestelsel: Dagga Heroïen Ecstasy Tik Ligging + funksie van Perifere senuweestelsel Ligging + funksies van Outonome senuweestelsel Simpatiese + Parasimpatiese senuweestelsel Siektes van senuweestelsel Oorsake, simptome, behandeling van : Alzheimer se siekte Model: Menslike brein Diagram van uitwendige struktuur van brein

9 Struktuur + funksionering van senuwee Refleksboog Reseptore Menslike oog Bou van n neuron Struktuur + funksies van verskillende soorte neurone Oordrag van senuwee-impulse Verskil tussen refleksboog + refleksaksie Struktuur van refleksboog Voorbeeld van refleksboog Belangrikheid van refleksboog Definisie + soorte stimuli Struktuur + funksie van verskillende dele van die oog Funksionering van oog mbt: Beeldvorming Binokulêre visie Akkomodasie Pupilmeganisme Aanpassings van verskillende dele van die oog vir hul besonderse funksies Behandeling van vlg oogdefekte: Bysiendheid / Miopie Versiendheid / hipermetropie Astigmatisme Katarakte Diagramme om verskillende soorte neurone te toon. Diagram van dwarssnit deur die refleksboog Model van die oog Ondersoek pupilmeganisme Dissekteer + skets van inwendige oog Demonstrasie van blinde kol

10 Menslike oor Struktuur + funksies van verskillende dele van menslike oor Funksionering van oor mbt: Gehoor Balans Aanpassings van verskillende dele van menslike oor vir hul funksies. Oorsake + behandeling van vlg gehoordefekte: Middeloorinfeksie Doofheid Verband tussen gehoordefekte + spraakprobleme Gebruik van vingertaal deur dowes Gesindhede teenoor die regte van persone met doofheid en blindheid. Model van oor Menslike Endokriene Stelsel: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Inleiding Definisie van chemise koördinasie Verskille ts Endokriene en Eksokriene kliere Eienskappe van hormone: Identifiseer verskillende endokriene kliere in menslike torso

11 Endokriene kliere Mediese abnormaliteite Organise chemise boodskappers Proteïenagtig Het spesifieke uitwerking op organe Werking in integrale sisteem Ligging + funksies van hormone deur vlg kliere geproduseer : Hipotalamus / ADH Pituïtêre klier / GH / TSH / FSH / LH / Prolaktien Adrenaalklier / Adrenalien / Aldosteroon Pankreas / Insulien / Glukagon Ovarium / Estrogeen / Progesteroon Testis / Testosteroon Tiroïed / Tiroksien Negatiewe terugvoermeganisme: Beginsels van negatiewe terugvoer Voorbeeld van TSH + Tiroksien Oorsake, voorkoming, simptome, behandeling van vlg siektes: Diabetes Tiroïedversteurings Groeiversteurings Onvrugbaarheid Temperatuurregulering: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Temperatuur regulering Struktuur + funksies van verskillende dele van die Diagram van deursnit deur die vel. vel.

12 Noodsaaklikheid om liggaamstemperatuur te reguleer. Rol van vlg in temperatuur regulering: Sweet Vasodilitasie Vasokonstruksie Gedragsmeganismes van Ektoterme en Endoterme diere, nl. Reptiele, soogdiere en voëls. Aanpassings van verskillende dele van die vel vir temperatuur regulering. Definisie van hipotermie + hipertermie Voorkomingsmaatreëls teen hipotermie + hipertermie. Voortplanting: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Vergelyking tussen ongeslagtelike en geslagtelike voortplanting Definisie van ongeslagtelike en geslagtelike voortplanting. Voordele + nadele van ongeslagtelike voortplanting Voordele + nadele van geslagtelike voortplanting. Rol van ongeslagtelike voortplanting in die vermeerdering van plante. Lewenssiklusse van plante Definisies : Generasiewisseling, haploïed, diploïed

13 Lewenssiklusse van insekte Blomme as voortplantingsstrukture Voortplantingstrategieë by diere Skematiese voorstelling van lewenssiklusse om generasiewisselling te toon: Mosplant Varingplant ( geen detail van voortplantingsstrukture ) Definisies : metamorfose, volledige en onvolledige metamorfose Skematiese diagramme van volledige en onvolledige metamorfose Voordele + nadele van volledige metamorfose Voordele + nadele van onvolledige metamorfose Definisie van bestuiwing. Verskil tussen self + kruisbestuiwing. Ontwikkeling van saad + vrug. Belangrikheid van sade. Saad as bron van voedsel. Gebruik van saadbanke om biodiversiteit te handhaaf. Rol van voortplantingstrategieë vir voortplanting in verskillende omgewings: Hofmakery Uitwendige bevrugting vs inwendige bevrugting Oviparie, ovovivipaar, vivipaar Amniotiese eier Prekosiale en altrisiële ontwikkelling Ouersorg Oes van eierselle vir menslike gebruik. Bestudeer + beskryf n SAvoorbeeld van : Windbestuifde blom, nl. Gras / mielies Insekbetsuifde blom, nl. Erythrina Voëlbestuifde blom, nl. Aloe Beskryf voortplantingsstartegie van 1 dierspesie. Analiseer die effektiwiteit van hierdie voortplantingsstrategie vir oorlewing van hierdie dier.

14 Menslike voortplanting: Kernbegrip Inhoud Werkopdragte Skematiese oorsig van die menslike siklus Manlike voortplantingstelsel: Bestudeer die manlike + vroulike voortplantingstelsels. Inleiding Struktuur van manlike en vroulike voortplantingstelsels Ligging + funksies van Testis Diagram van manlike geslagsorgane Ontwikkelling van sekondêre kenmerke tydens puberteit onder die invloed van testosteroon Vroulike voortplantingstelsel: Ligging + funksies van ovarium Inwendige struktuur van ovarium om ontwikkeling van Graafse follikel in verskillende stadiums te toon, corpus luteum + funksies van elke deel Identifikasie op diagram v vlg: - Fallopiese buise + ovariums - Uterus + wande van endometrium - Vagina + uitwendige opening Skets dwarssnit van testis + ovarium.

15 Ontwikkeling van sekondêre kenmerke tydens puberteit onder die invloed van Estrogeen + Progesteroon Gametogenese Definisies : Gametogenese, oögenese, spermatogenese. Proses van spermatogenese Struktuur + funksies van verskillende dele van spermsel Proses van oögenese Struktuur + funksies van verskillende dele van ovum Ovulasie + Menstruasie Menstruele siklus bevat uterale + ovariale siklus. Diagram van spermsel + ovum. Ovariale siklus: Verskillende stadiums in ontwikkeling van Graafse follikel. Volwasse Graafse follikel. Ovulasie. Verandering in corpus luteum. Uterale siklus : veranderinge wat plaasvind in uteruswand totdat menstruasie plaasvind. Bevrugting en implantering Hormonale beheer van menstruele siklus Negatiewe terugvoer meganisme : FSH, LH, Estrogeen, Progesteroon Defenisies : koppulasie, bevrugting Ligging + proses van bevrugting. Ontwikkeling van sigoot in morula, dan in blastosist, dan in embrio Implantering en rol van Estrogeen + Progesteroon

16 Gestasie / swangerskap Kontrasepsie / geboortebeperking Seksueel oordraagbare siektes om swangerskap te onderhou. Identifikasie + funksionering van vlg dele van ontwikkelende embrio: Chorion + chorioniese villi Amnion + amniotiese vloeistof Naelstring + plasenta Stadiums in natuurlike geboorteproses Definisie : kontrasepsie Verskillende metodes van kontrasepsie: Natuurlike metode Meganiese versperrings Chemise middels Chirurgiese metodes Effek van kontrasepsiepille op die produksie van FSH. Geloofsoortuigings + kulturele oortuigings mbt kontrasepsie. Oorsake, verspreiding, simptome, behandeling en voorkoming van: Sifilis Gonoree Ondersoek die houdings van verskillende culture mbt kontrasepsie.

17 Bevolkingsekologie: Kernbegrip Inhoud Werkopdrag Inleiding Definisie + verwantskap tussen : spesies, habitat, bevolking, gemeenskap, ekosisteem, ekologie, ekologiese nis Bevolkingsgrootte Menslike bevolkings Definisie + impak v vlg op bevolkingsgrootte: Nataliteit Mortaliteit Immigrasie + Emigrasie + migrasie Aspekte wat bevolkingsgrootte beïnvloed: Dravermoë Omgewingsweerstand Effek van jaarlikse en seisoenale fluktuasies op bevolkingsgroei Eeienskappe van bevolkingsgroeivorme: Geometriese / J-vormige groeivorm Logistiese / S-vormige groeivorm Bepaling van bevolkingsgrootte: Direkte tegniek / Sensus Indirekte tegniek / Merk-en-hervangmetode Tendense in groei van menslike bevolking tot en met 1650 en vanaf 1650 tot nou. Voorspelling van menslike bevolkinggroei in SA vir

18 Sosiale organisasie die volgende 20 jaar. Interpretasie van bevolkingsgroeigrafieke mbt ouderdom + geslag in ontwikkelde en ontwikkellende lande. Effek van groei in menslike bevolking op die omgewing mbt: Betekenis van ekologiese voetspoor Vergelyking van ekologiese voetspoor in ontwikkelde en ontwikkellende lande Effek van menslike bevolkingsgroei op die omgewing Menslike eise vs Bewaring van die natuurlike omgewing: Jagbedryf en stropery Volhoubare benutting van natuurlike hulpbronne Skepping en bestuur van Wildreservate Voorbeelde van sosiale organisasie wat oorlewing bevoordeel: Troppe of swerms as teen-predasie strategie Pakke as n suksesvolle jagstrategie Dominante broeipare Verdeling van arbeid in n kolonie Navorsing van 1 voël / soogdierspesie in SA. Gemeenskapstruktuur: Kernbegrip Inhoud Werkopdrag

19 Interaksie in n gemeenskap Definisie: Gemeenskap, produsente, verbruikers, ontbinders Interaksie in n gemeenskap en die effek op ander spesies in die gemeenskap: Menslike invloed op die Gemmenskapstruktuur Predasie - 2 voorbeelde uit SA Kompetisie - Intraspesifieke kompetisie - Interspesifieke kompetisie - Beginsel van kompeterende uitsluitsel Hulpbronverdeling - Defenisie - Maniere van hulpbronverdeling - Hulpbronverdeling by plante - Hulpbronverdeling by diere Simbiose - Defenisie + 3 voorbeelde - Parasitisme Defenisie + As vorm van predasie + 2 vbe uit SA + Insident van parasitiese infeksies in verskillende dele in SA - Mutualisme Defenisie + 2 vbe uit SA - Kommensialisme Defenisie + 2 vbe uit SA Menslike ingryping om Gemeenskapstrukture te beheer, bv. uitdunning van olifante Impak van menslike aktiwiteite op Gemenskapstrukture, bv. landbou en stede Estetiese waarde van plekke in SA met groot

20 Biodiversiteit. Gemeenskap verander met verloop van tyd: Kernbegrip Inhoud Werkopdrag Ekologiese suksessie Defenisie Verskillende soorte suksessie: Ondersoek 1 vb van primêre en sekondêre suksessie in die Primêre suksessie onmiddelike omgewing. Sekondêre suksessie Ondersoek die gemeenskapstruktuur mbt habitat + veranderinge in die habitat : Kwadrante / transekte / wippe Bespreek die belangrikheid van steekproewe LEWENSWETENSKAP GR ASSESSERINGSPLAN Datum Tipe Assessering Inhoud 19 Feb Toets 1 Nukleïnsure, Seldeling, Genetika 5 Mrt Hipotese - prakties Genetika 22 Mrt Opdrag Downsindroom 10 Mei 2013 Praktiese eksperiment Refleksaksie

21 29 Mei 2013 Junie eksamen 23 Jul 2013 Toets 2 26 Aug 2013 Voorbereidende eksamen 21 Okt 2013 Finale eksamen