Watter van volgende stellings beskryf die oorerfingsmeganisme van hierdie afwyking die beste?

Transcriptie

1 Lewenswetenskappe Vraestel 1 VRAAG Verskeie moontlik opsies word as antwoorde tot die volgende vrae verstrek. Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die letter (A D) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDBOEK neer, byvoorbeeld D Die nukleotiede-volgorde ACT word op een kant van n DNA-molekule gevind. Wat is die volgorde van die trna WAARVOOR dit kodeer? A B C D TGA ACU CAG ACT Polikisteuse niersiekte is n rare afwyking wat 1 : lewendgebore babas raak. Die stamboom dui die voorkoms van hierdie siekte in n familie aan. Watter van volgende stellings beskryf die oorerfingsmeganisme van hierdie afwyking die beste? A B C D Geslagsgekoppeld en dominant Geslagsgekoppeld en resessief Nie-geslagsgekoppeld en dominant Nie-geslagsgekoppeld en resessief Watter diagram stel die relatiewe groottes voor van die strukture wat hieronder gelys word? Struktuur 1 Geen 2 Sel 3 Chromosoom 4 nukleus Radio-isotope kan gebruik word om die ouderdom van rotse en fossiele te bepaal. Potassium 40 is n isotoop wat verval tot argon 40. Die halfleeftyd 1

2 van potassium 40 is 1,3 miljoen jaar. Figuur 4 toon die verhouding potassium 40 (%) aan wat in rots behoue bly oor n tydperk van miljoene jare. Daar is bevind dat 25% potassium 40 in n rots behoue gebly het. Die ouderdom van die rots is ongeveer. A B C D 0,65 miljoen jaar. 1,3 miljoen jaar. 2,6 miljoen jaar. 3,9 miljoen jaar Die teorie van evolusie wat voorstel dat verworwe eienskappe oorgeërf word, is voorgestel deur A Charles Darwin B de Lamarck C Mendel D Erasmus Darwin (5 x 2) (10) 1.2 Gee die korrekte biologiese term vir elk van die volgende beskrywings. Skryf slegs die term langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDBOEK neer Alternatiewe vorms van n geen Verdeling van die sitoplasma nadat die nukleus verdeel Spesievorming waar populasies verskillend ontwikkel sonder enige grens wat hulle skei Stelling wat n moontlike verduideliking vir n waarneming is Bestudering van die struktuur van uitgesterfde organismes deur gebruik van fossielreste n Verandering in die geenfrekwensie wat gewoonlik veroorsaak word deur toevallige veranderinge in n klein bevolking 2

3 (6) 1.3 Kies n item uit KOLOM B wat pas by die beskrywing in KOLOM A. Skryf slegs die letter (A G) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDBOEK neer, byvoorbeeld H. KOLOM A KOLOM B Het die Nobelprys ontvang vir uitwerk van A Replikasie die struktuur van DNA Tipe oorerwing waar een alleel die B R Franklin uitdrukking van die ander in die liggaam vermom of bedek Punt waar chromosome tydens Meiose C Chiasmata oorkruis Proses waartydens DNA n presiese kopie D Sentriole van homself maak Struktuur wat twee chromosome bymekaar E Sentromere hou Bloedgroepe A en B F Volledige Dominansie G Watson H Mede-dominansie (6x1) (6) 1.4 Daar is drie verdagtes in n saak van aanranding. n Forensiese wetenskaplike het bloed, anders as die van die slagoffer, op die toneel ontdek. DNA is onttrek uit vyf bloedmonsters. die slagoffer die bloed op die toneel van die aanranding (nie die slagoffer s n nie) die drie verdagtes Polimerase Kettingreaksie (PKR) is op die onttrekte DNA gebruik Die volgende is die volgorde van die prosedure vir DNA vingerafdruk. Organiseer die prosedure in die korrekte volgorde. Skryf SLEGS die KORREKTE LETTERS in die KORREKTE volgorde neer. a) Klein segmente DNA word met radioaktiewe voelpenne gemerk en op X- straalfilm belig. b) Die verspreiding van DNA stukkies word na n nylonvel oorgeplaas deur die vel op die jel te plaas en hulle oornag te week. c) Die monster word dan in kleiner stukkies opgebreek deur spesiale ensieme wat restriksie-ensieme genoem word. d) n DNA-monster word uit n persoon se liggaam onttrek, bv. been, hare, bloed, semen of spoeg. (4) 3

4 1.4.2 Hieronder is n diagram van die jel 1.5 Bestudeer die volgende tabel en beantwoord vrae en 1.5.3: Spesie mens perd gorilla sjimpansee sebra Volgorde van vier aminosure wat in dieselfde gedeelte van die hemoglobienmolekule van die spesie gevind word Lys Glu His Phe Arg Lys His Lys Lys Glu His Lys Lys Glu His Phe Arg Lys His Arg Watter organisme het die identiese aminosuurvolgorde as Homo Sapiens? Watter twee organismes, wat nie tot die primate behoort nie, het die mees soortgelyke aminosuurvolgorde? Hoe sou sommige wetenskaplikes die inligting in die tabel as bewys van evolusie gebruik? Gee die naam van die band wat tussen twee aminosure gevorm word wanneer hulle n dipeptiede vorm. (4) [50] 4

5 AFDELING B VRAAG Die diagram toon n genetiese kruising tussen twee opreg geteelde muise aan. Swart pels (B) is dominant oor wit pels (b) Gebruik n genetiese diagram om die resultate van die bostaande kruising te illustreer (8) Benoem en verduidelik die Wet van Mendelian wat in die bostaande kruising weerspieël word. 2.2 Die diagram toon n stel chromosome van n menslike sel aan. Bestudeer die diagram en beantwoord die vrae wat volg Wat is die term wat vir die bostaande diagram gebruik word? Verstrek die geslag van die persoon waaruit die sel geneem is en gee n rede vir jou antwoord. Verduidelik hoe hierdie chromosome van normale chromosome verskil en stel die genetiese toestand vooraan waardeur die persoon geraak mag wees. 5

6 2.3 Hierdie vloeidiagram verteenwoordig n model van polipeptiede produksie. Proses 1 Proses 2 Inligting in DNA Polipeptiese met korrekte aminosuur volgorde Gee die naam van die proses wat in die diagram hierbo illustreer word Identifiseer prosesse 1 en 2 en sê presies waar elke proses plaasvind. (4) 2.4 Tydens hulle werk om die struktuur van DNA te bepaal, was Watson en Crick geïnteresseerd in die verhouding van nukleotiedes in velselle van n sekere organisme. Hulle het resultate van drie verskillende laboratoriums bestudeer. Die resultaat van elke laboratorium was soos volg Teken n sirkeldiagram wat die resultate van Laboratorium 3 aandui. (11) VRAAG Noem DRIE strukturele kenmerke van Homo sapiens wat soortgelyk is aan ander primate Tabuleer VIER strukturele verskille tussen Homo sapiens en ander primate met verwysing na die skedel. 3.2 n Spesie sikliede vis, Tilapia nilotica, word in Lake Turkana in Kenia aangetref. Oor die afgelope jaar het die watervlak van die meer aansienlik gewissel. n Vulkaniese eiland in die meer het n krater wat met water en vis opgevul het toe die watervlak hoog was. Later is dit geïsoleer soos die watervlak gedaal het. Tilapia nilotica word in die hoofmeer aangetref, maar n verskillende spesie, Tilapia vulcani, word in die krater op die eiland aangetref. Die twee spesies is baie soortgelyk wat n gedeelde voorouer suggereer. Die diagram toon n kaart van die eiland en die oorvloede krater wat T. vulcani bevat. (9) 6

7 3.2.1 Verduidelik hoe die spesie wat as Tilapia vulcani bekend staan, moontlik kon ontwikkel het. (6) 3.3 Oosterse tierslange (Notechi scutatus) wat op verlate eilande langs die vasteland van Australië woon, het langer kakebene as die vastelandpopulasies van die slange. Die dieet van die eilandslange sluit groter prooi, soos seemeeukuikens, in, terwyl die dieet van die vastelandslange uit kleiner prooi, soos paddas en muise, bestaan. Navorsers het eksperimente uitgevoer en babaslange uit albei liggings gebruik. Slange is vir verskeie maande of groot of klein muise gevoer totdat die slange volwassenheid bereik het. Die metode en resultate word in die table hieronder aangedui Wat het die navorsers in hierdie eksperimente ondersoek? Wat was die onafhanklike veranderlike in eksperiment 1? Watter bewys uit die resultate stel voor dat die grootte van die oosterse tierslang se kakebeen n geneties oorerflike kenmerk is? Verstrek n geskikte hipotese vir eksperiment 1. Verduidelik hoe Darwin beskryf het hoe die natuur organismes selekteer wat beter aangepas is om te oorleef. (5) [30] [60] 7

8 AFDELING C VRAAG Die vloeidiagram hieronder is n voorstelling van een paar homoloë chromosome in n sel tydens meiose Noem EEN orgaan in die menslike vrou waar meiose plaasvind. Verstrek die ploïede van selle B en C. Identifiseer Prosesse 1 en 3. Teken n volledig benoemde diagram van hierdie sel om die fase aan te toon wat die finale fase D voorafgaan. [9] 4.2 Kistifibrose is n oorgeërfde siekte wat deur n resessiewe alleel d veroorsaak word. Die stamboom hieronder dui die oorerwing van kistifibrose aan. (4) 8

9 Noem die genotipe van n persoon wat aan kistifibrose ly Persone 1 en 2 het dieselfde genotipe. Wat is hierdie genotipe? Verduidelik jou antwoord in Verstrek die genotipe vir individue 5 en Wat is die kanse dat individue 3 en 4 kinders sal hê wat aan kistifibrose lei indien albei individue homosigoties is? Watter verhouding vroulike kinders van die individu 5 ly aan kistifibrose. Toon alle berekeninge aan. Noem die TWEE fases van meiose wat wetenskaplikes gebruik as moontlike redes vir variasie in organismes en VERDUIDELIK hoe hulle variasie onder organismes veroorsaak. Verduidelik ook hoe elk van hierdie fases verskil van hulle ooreenstemmende fases in mitose. Die DRIE punte vir sintese word soos volg toegeken: PUNTE BESKRYWING 3 Al DRIE aspekte is bespreek met een irrelevante inligting 2 Slegs 2 aspekte bespreek met geen irrelevante inligting 1 Slegs 1 aspek bespreek met baie irrelevante inligting 0 Geen poging/niks neergeskryf behalwe vraagnommer/absoluut geen korrekte inligting Punte Sintese Groot gapinge in die logika en vloei van die antwoord Klein gapinge in die logika en vloei van die antwoord Goed gestruktureer, demonstreer insig en begrip van vraag (20) [40] [150] 9