MEMORANDUM GRAAD 10 VOORBEELD Lewenswetenskappe - V 2

Transcriptie

1 MEMORANDUM GRAAD 10 VOORBEELD 2006 Lewenswetenskappe - V 2

2 2 AFDELING A A B D C B D Kompetitsie Habitat Fungi/bakterieë Indringer/Eksoties Biome Biosfeer ph Fisiografiese D C F I J E A (6x2) (12) (8x1) (8) (7x1) (7) Tekort aan proteïene in die dieet (1) Gebrek aan voedsel a.g.v oorlog en droogtes. Voedselbronne vernietig deur peste en siektes Mense baie arm en kan nie duur voedsel bekostig nie Mense oningelig oor n gebalanseerde dieet nie enige (3) Voedingskemas by skole en in arm gemeenskappe wat proteïene insluit Sopkombuise om hawelose kinders te voed Maandelikse gebalanseerde maaltye aan arm families soos byvoorbeeld voedselpakkies wat gesubsidieer word Opvoeding vir mense in verband met n gebalanseerde dieet enige (3) (7)

3 Temperatuur (1) Voedsel/hoeveelheid voedsel en aantal organismes (2) C (2) A (1) Verskillende spesies is by verskillende omstandighede aangepas (2) (8) Mutualisme twee verskillende soorte organismes leef saam tot voordeel van beide (2) Kommensalisme twee verskillende organismes leef saam maar slegs een word bevoordeel terwyl die ander een nie benadeel of bevoordeel word nie (2) produseerders organismes wat hul eie organiese voedsel vervaardig (2) verbruikers diere wat direk of indirek afhanklik is van plante vir voedsel / diere wat nie hul eie voedsel kan vervaardig nie (2) (8) TOTAAL AFDELING A: 50

4 4 VRAAG A (1) hoë waterinhoud /genoeg humus /goeie deurlaatbaarheid vir water (2) C (1) behou meeste water /laat water nie deur nie (2) bevat die minste water aangesien meeste water deurbeweeg of behou nie water nie die grond word maklik droog en minder water beskikbaar vir opname deur plante (2) dien as n habitat vir klein organismes - voorsien suurstof aan organismes (2) (Merk slegs eerste TWEE) 2.2 (10) Varings verkies om in skadu eerder as in direkte sonlig te groei (2) of Varings verkies om in direkte sonlig eerder as in skadu te groei (2) Die getal en grootte van die varings wat aan die suidekant groei is meer en groter (2) of Die getal en grootte van die varings wat aan die noordekant van die skoolgebou groei is baie meer en groter (2) Die wat aan die noordekant van die skoolgeboue/ sonlig groei (1) of Die wat aan die suidekant van die skoolgeboue/skadu groei (1) Die kontrole moet slegs met een faktor van die eksperiment verskil In hierdie geval sonlig (afhanklike kontrole) (2) (7)

5 (a) A en F (2) (Merk slegs eerste TWEE) (b) D (1) (Merk slegs eerste EEN) (c) D B en E enige (2) (Merk slegs eerste TWEE) (d) C (1) ( Merk slegs eerste TWEE) boom sebra leeu mens (4) + 1 vir die regte volgorde (1) geen voedsel vir die karnivore/leeus/sekond?re verbruikers - getal bome sal vermeerder en die karnivoorbevolking sal afneem enige 1x2 (2) (13) TOTAAL VRAAG 2: 30

6 6 VRAAG Die grond van die grasvelde (1) omdat neste op die grond gebou word, eet sade en organismes wat in of naby die grasveld voorkom (2) Deur mense vir landbou gebruik, om gesaaides te plant, plantasies of weiding (3) Dit beteken dat die getalle van die spesie baie laag is OF die spesie is in gevaar om uit te sterf (2) As die getalle van die Bloukraanvoëlspesie afneem, sal die kleiner diere wat hulle eet, se getalletoeneem, wat druk op die omgewing tot gevolg het. Die kleiner diere kan plae word wat al die grassade eet. Dit sal n verlies aan habitat vir sommige spesies veroorsaak. Die energieverwantskap wat die energievloei deur die habitat verseker, sal versteur word. enige (3) Om te verseker dat die natuurlike habitat van die Bloukraanvoël natuurlik gelaat word Die eiers van die Bloukraanvoël moet nie uit hulle neste verwyder word nie Spesiale broeiprogramme kan ingestel word Bewusmakingsprogramme om die Bloukraanvoël te red kan gereël word enige (3) 3.2. Een spesie is van 'n ander afhanklik van byvoorbeeld voedsel ons moet die verlies van skakels in die interaksies voorkom Om te voorkom dat spesies uitsterf a.g.v. menslike aktiwiteite Ons is van verskillende plantsoorte afhanklik byvoorbeeld voedsel, medisyne, seep, ens. Indien n bevolking n groot genetiese variasie besit sal dit hulle help om omgewings rampe te oorleef. 'n Vernietigde habitat is nie volhoubaar nie en al die mense benodig basiese hulpbronne bv. water, skoon lug, ens. enige 2 x 2 (4) (14)

7 7 3.3 As diere en hul skoonheid aan die mens bekend is sal hulle dit in sy natuurlike habitat wil bewaar OF As die organismes in diertuine te sien is, is daar geen rede om hulle in hul natuurlike habitat te sien nie (3) Kennis wat aan n spesifieke groep of kultuur bekend is, maar wat nie formeel deur die moderne wetenskap erken word nie. (2) Tradisionele slaapmatte, geweefde kunswerke, matte (3) geweefde matte kunswerke soos geweefde mandjies tradisionele geskenke vir troues enige (2) ((Merk slegs eerste TWEE) Hulle moet aangemoeding word om incema en umhlanga te kweek Hulle moet nie die plante vervang met aangeplante gewasse nie. (2) (9) TOTAAL VRAAG 3: 30

8 8 VRAAG G rafiek om die invloed van temperatuur op die opbrengs van tamaties per plant te wys 4 Opbrengs (kg) per plant Temperatuur ( 0 C) Korrekte soort grafiek 1 Opskrif van grafiek 1 Korrekte keuse en byskrif vir x - as 1 Korrekte keuse en byskrif vir y as 1 Korrekte eenheid vir opbrengs 1 Korrekte eenheid vir temperatuur 1 Geskikte skaal vir die x- as (konstante 1 intervalle) Geskikte skaal vir die y- as (konstante 1 intervalle) Plot van punte 2: al 6 punte geplot is ; 1: 3 of meer punte geplot is; 0: minder as 2 punte geplot Al die geplotte punte verbind 1 (11)

9 Hoe hoër die temperatuur hoe groter is die opbrengs tot by 25 0 C waar n verdere toename in temperatuur n kleiner opbrengs tot gevolg het (4) Somer (1) Lig water grond (edafiese faktore) atmosferiese gasse fisiografiese faktore enige (4) (Merk slegs eerste VIER) Absorbeer CO 2 hou die CO 2 vlak konstant (2) ,5-0,5 =3 kg (3) (25) 4.2 (a) Die leerder moet sy/haar standpunt op die negatiewe impak van menslike aktiwiteite op die omgewing stel (b) (c) Voorbeelde wat leerdes/skool doen: - rommelstrooiery bv. plastieksakke, blikkies, papier ens. - uittrap van gras wat erosie veroorsaak - maak vure in die winter - versteur die ekosisteem deur klippe op te lig, ens. Maniere om die negatiewe impak te verminder:- - opvoeding van leerders - asblikke - hersirkulering van blikke, bottels, ens maak wins vir skool - projekte - inligting dat die maak van vure verbode is - loop slegs op stapklippe of plaveisel, ens. - instandhouding van tuine

10 10 INHOUD AANBIEDING: Sintese Kriteria Standpunt oor negatiewe impak Impak van leerder/skool ol Manier om impak te verminder Geen poging /niks behalwe vraagnommer geskryf Punte Poging Klein leemtes aangewend in die logiese maar groot en vloei van leemtes in die die antwoord logiese en vloei van die antwoord Geen standpunte vermeld Slegs een standpunt Twee standpunte Goed gestruktureerd toon insig en begrip van die vraag Twee of meer standpunte met verduidelikings Geen Een genoem Twee genoem Drie genoem Geen Een genoem Twee Drie genoem genoem (15) TOTAAL VRAAG 4: 40 TOTAAL AFDELING C: 40