Marktanalyse Een gezamenlijk product van Holland Rijnland, Provincie Zuid Holland en de zorgkantoren van Zorg en Zekerheid

Transcriptie

1 Marktanalyse Een gezamenlijk product van Holland Rijnland, Provincie Zuid Holland en de zorgkantoren van Zorg en Zekerheid Versie: 28 juni 2013.

2 Inhoud Deel 1 Trendanalyse... 5 Inleiding... 5 Omvang bevolking... 6 Leeftijdsontwikkeling... 7 Leeftijdsontwikkeling bevolking per regio... 8 Ontwikkeling aantal huishoudens Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Epidemiologie Dementie Beroerte COPD Hart en Vaatziekten Obesitas Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Politiek economische ontwikkelingen Zorg met verblijf Zorg zonder verblijf Zorgplan = realisatie Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Deel 2 Zorgvraag en aanbod in de regio Indicaties Indicaties en ontwikkeling Indicaties naar leeftijdscategorie Sector Verpleging, Verzorging en Thuiszorg Zorg zonder verblijf

3 Ontwikkelingen in vraag Dekking regio Geleverde producten Wachtlijsten Bandbreedte Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Zorg met verblijf Ontwikkelingen in vraag Zorgaanbod Geleverde zorg Wachtlijsten Extramuralisering in beeld Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Sector Gehandicaptenzorg Zorg zonder verblijf Ontwikkeling in vraag Geleverde Zorg Wachtlijsten Bandbreedte Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Zorg met verblijf Ontwikkelingen in vraag Zorgaanbod Geleverde aantallen Wachtlijsten Extramuralisering in beeld Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop

4 Sector Geestelijke Gezondheidszorg Zorg zonder verblijf Ontwikkelingen in vraag Geleverde Zorg Wachtlijsten Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Zorg met Verblijf Zorgvraag Zorgaanbod Wachtlijsten Extramuralisering in beeld Conclusies Algemene aanbevelingen Aanbevelingen Zorginkoop Kwaliteit Sector VVT Uitkomsten Aandachtspunten AanbevelingenZorginkoop Sector GZ Aandachtspunten Aanbevelingen Zorginkoop GGZ/OGGZ Uitkomsten Aandachtspunten Aanbevelingen Zorginkoop Jeugd Zuid Holland Noord Amstelland en de Meerlanden Verklarende lijst: Startfoto Holland Rijnland

5 Deel 1 Trendanalyse Inleiding In het onderstaande stuk worden de trends in kaart gebracht van de omgeving waarin de zorgkantoren van Zorg en Zekerheid opereren. Het schetst een beeld van de huidige stand van zaken en de verwachte toekomstige ontwikkelingen in de zorgvraag en het zorgaanbod. Landelijke cijfers en ontwikkelingen worden afgezet tegen specifieke regionale kenmerken. Hierbij wordt, waar mogelijk, onderscheid gemaakt tussen de regio s Zuid-Holland Noord (ZHN) en Amstelland en Meerlanden (AM). Dit jaar zijn de trend-analyses weer van nieuwe cijfers voorzien. Er zijn nuanceverschillen met vorig jaar en gezien het transitietraject van AWBZ zorg naar gemeenten en de ZVW zijn er veranderingen die hun weerslag kennen in de aanbevelingen. De trendanalyse is het eerste onderdeel van de marktscan en dient als instrument om de regionale cijfers van de zorgvraag en het zorgaanbod in perspectief te plaatsen. In deze analyse worden onderstaande onderwerpen uitgediept: - Demografische ontwikkelingen - Epidemiologie - Politiek economische ontwikkelingen In het tweede deel wordt ingegaan op de regionale cijfers van zorgvraag, geleverde zorg en zorgaanbod. Dit is onderverdeeld naar indicaties en vervolgens op de verschillende sectoren VV&T, GZ en GGZ. Conclusies en waar mogelijk aanbevelingen op basis van de informatie worden in de desbetreffende hoofdstukken weergegeven. Als bijlagen zijn toegevoegd een rapport vanuit Holland Rijnland over de ontwikkelingen omtrent Jeugd en een verklarende lijst met begrippen. 5

6 (x duizend) Demografische ontwikkelingen Omvang bevolking Beide regio s kenden de afgelopen jaren een bevolkingsstijging. Van 2000 tot 2012 groeide het aantal inwoners in Amstelland en Meerlanden van 250,1 duizend naar 299,2 duizend inwoners. Dat is een stijging van 49,1 duizend personen ofwel 20%. In diezelfde periode groeide het aantal inwoners in Zuid-Holland Noord van 511,6 naar 527,6 duizend, een stijging van 16,0 duizend personen ofwel 3%. Maar ook in de toekomst zullen beide regio s een bevolkingsstijging kennen: volgens de actuele regionale prognose van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) en het PBL (PlanBureau voor de Leefomgeving) zal de omvang van bevolking in Amstelland in 2030 toenemen tot 342,4 duizend personen, 43,2 duizend personen meer dan in 2012 (+ 14%). De bevolking in Zuid-Holland Noord groeit volgens dezelfde prognose tot 558,2 duizend inwoners, 30,6 duizend meer dan in 2012 (+ 6%). Ontwikkeling omvang bevolking in de twee regio s (aantallen * duizend) 511,6 527,6 535,7 558, ,1 299,2 326,1 342,4 0 Amstelland en Meerlanden Zuid-Holland Noord Bron: CBS (2000 en 2012); CBS/PBL (prognose 2020 en 2030, PEARL2011 doorrekening 2011) 6

7 Leeftijdsontwikkeling Niet alleen de bevolkingsomvang maar ook de leeftijdsopbouw in beide regio s gaat de komende jaren veranderen. In beide regio s zal er een vergrijzing van de bevolking plaats vinden, in Zuid- Holland Noord iets meer dan in Amstelland en Meerlanden. In Amstelland en Meerlanden neemt het aantal 65-plussers toe van 46,3 duizend in 2012 (15% van de bevolking) naar 74,3 duizend in 2030 (22%). En kijken we binnen die groep naar het aantal 75- plussers dan gaat het om 20,9 duizend personen in 2012 (7% van de bevolking) en 35,5 duizend personen in 2030 (10%). In Zuid-Holland Noord stijgt het aantal 65-plussers van 82,8 duizend in 2012 (16% van de bevolking) naar 134,1 duizend in 2030 (24%). In deze regio stijgt het aantal 75-plussers van 35,7 duizend in 2012 (7%) tot 66,7 duizend in 2030 (12%). Op de volgende bladzijde staan twee grafieken met de ontwikkeling van de omvang van alle leeftijdsgroepen. (De schaal van de grafieken is gelijk, daarom zijn ze onderling vergelijkbaar.) Zoals beide grafieken laten zien daalt het aantal jarigen en jarigen van de beroepsbevolking. Het aantal 65+ers en met name 75+ers neemt toe. 7

8 (x duizend) (x duizend) Leeftijdsontwikkeling bevolking per regio Amstelland en Meerlanden (aantallen * duizend) : 250,1 dzd. inwoners 2012: 299,2 dzd. inwoners 2020: 326,1 dzd. inwoners 2030: 342,4 dzd. inwoners 0 t/m 17 54,1 67,2 67,9 69,9 18 t/m 26 25,0 29,6 35,5 36,8 27 t/m 44 74,1 72,6 71,5 76,0 45 t/m 64 62,5 83,5 92,3 85,4 65 t/m 74 19,2 25,4 33,3 38, ,2 20,9 25,6 35,5 Zuid-Holland Noord (aantallen * duizend) : 511,6 dzd. inwoners 2012: 527,6 dzd. inwoners 2020: 535,7 dzd. inwoners 2030: 558,2 dzd. inwoners 0 t/m ,4 110,2 102,8 105,9 18 t/m 26 60,8 62,8 61,9 59,6 27 t/m ,2 123,2 117,1 128,3 45 t/m ,5 148,6 147,6 130,3 65 t/m 74 34,3 47,1 60,8 67, ,4 35,7 45,5 66,7 8

9 Landelijke ontwikkeling van het aantal bewoners per leeftijdscategorie Bron: CBS (2000 en 2012); CBS/PBL (prognose 2020 en 2030, PEARL2011 doorrekening 2011) De landelijke ontwikkeling van de bevolking geeft eenzelfde beeld als in de regio s. Ook landelijk is een toename van het aantal 65+ers en voornamelijk 75+ers te zien in verhouding met het aantal jarigen en jarigen. 9

10 (x duizend) Ontwikkeling aantal huishoudens Het aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe. Het totaal aantal huishoudens in Amstelland en Meerlanden groeide vanaf 2000 tot 2012 van 107,7 naar 129,8 duizend. Van de huishoudens in 2012 was 34% een eenpersoonshuishouden (44,0 duizend). Volgens de meest actuele prognose groeit het aantal huishoudens verder naar 151,0 duizend in 2030, 38% van de huishoudens zal dan een eenpersoonshuishouden zijn (57,2 duizend). Ook in de regio Zuid-Holland Noord groeide het aantal huishoudens in de eerste twaalf jaar van deze eeuw van 213,5 naar 234,0 duizend; in 2012 was 37% een eenpersoonshuishouden (85,8 duizend). Volgens de prognose zullen er in deze regio in ,0 duizend huishoudens zijn waarvan 40% een eenpersoonshuishouden (105,5 duizend). Ontwikkeling een- en meerpersoonshuishoudens in de beide regio s (aantallen * duizend) Amstelland en Meerlanden Zuid-Holland Noord huishoudens 107,7 129,8 140,9 151,0 213,5 234,0 246,4 262,0 meerpersoons huishouden 72,5 85,8 91,3 93,8 142,5 148,1 153,6 156,5 eenpersoons huishouden 35,1 44,0 49,6 57,2 70,9 85,8 92,8 105,5 % eenpersoons 33% 34% 35% 38% 33% 37% 38% 40% Bron: CBS (2000 en 2012); CBS/PBL (prognose 2020 en 2030, PEARL2011 doorrekening 2011) Ontwikkeling een- en meerpersoonshuishoudens landelijk (aantallen * duizend) 10

11 De ontwikkelingen in de regio Zuid Holland Noord loopt redelijk gelijk met de landelijke prognose. Voor Amstelland en de Meerlanden is de prognose eenpersoonshuishoudens lager dan het landelijke beeld. De kans dat hier een relatief lager aantal zorgvragers ontstaat is aanwezig. De landelijke prognose is dat in % van de eenpersoonshuishoudens gevoerd wordt door personen van 75 jaar of ouder, in 2030 is dat 24%. Het plaatje voor de eenpersoonshuishoudens in de regio s met personen van 75 jaar en ouder zou er dan als volgt uitzien: Absoluut groeit het aantal alleenstaande huishoudens ouder dan 75 jaar. Te verwachten is dat deze groep oudere alleenstaanden ondersteuning nodig hebben voor niet-gezondheid gerelateerde zaken. Dit kan ingevuld worden door persoonlijke ondersteuning en/of mantelzorg, maar gezien de leeftijd is er een grote kans dat het eigen netwerk wat kleiner is en dat dit ingevuld moet worden met ondersteuning vanuit Wmo. Conclusies Ten aanzien van de demografische ontwikkelingen in beide zorgkantoorregio s kunnen de volgende zaken geconcludeerd worden: - Het bevolkingsaantal groeit; - Het aantal en percentage ouderen stijgt; - Er komen steeds meer eenpersoonshuishoudens; - Er komen steeds meer eenpersoonshuishoudens die ouder zijn dan 75. Maar wat betekenen deze conclusies voor de maatschappij? - Bij een dalende beroepsbevolking zijn er steeds minder werkende mensen die middels inkomensbelasting bijdragen aan sociale voorzieningen. Dit kan een druk op de betaalbaarheid van deze voorzieningen met zich meebrengen; - Er zullen meer voorzieningen nodig zijn voor de steeds groter groeiende groep ouderen, waarbij te denken valt aan medische en sociale voorzieningen maar ook toegankelijke voorzieningen als woningen, openbaar vervoer, buurthuizen en ouderenwerk; 11

12 - Mensen wonen minder vaak samen met een huisgenoot, waardoor meer woningen nodig zijn, maar ook minder eenvoudig mantelzorg gegeven kan worden door een inwonende partner of huisgenoot. Eenzaamheid van alleenwonenden kan hierbij een risico zijn; - Er komt mogelijk een groter reservoir aan vrijwilligers en mantelzorgers beschikbaar door een groter wordende groep vitale 65plussers die geen betaalde arbeid meer verrichten. Algemene aanbevelingen - Neem het voorzieningenaanbod in een wijk onder de loep en bekijk of deze ouderenproof is; - Zorg voor voldoende en geschikte woningen om de steeds groter wordende groep alleenstaanden (ouderen) te bedienen; - Besteedt aandacht aan vereenzaming onder alleenstaanden, dit geldt niet alleen voor ouderen; - Boor het mogelijk grote reservoir van vitale 65plussers aan. Aanbevelingen Zorginkoop - Het langer thuis wonen gecombineerd met een grotere groep alleenstaande ouderen maakt het aannemelijk dat er meer behoefte aan zorg zonder verblijf VV zal ontstaan. Maak hier afspraken over met de aanbieders. 12

13 Epidemiologie In de AWBZ heeft de ontwikkeling van de zorgvraag niet alleen te maken met demografische ontwikkelingen, maar ook met de ontwikkelingen van bepaalde ziektebeelden. De belangrijkste epidemiologische trend is de toename van co- en multimorbiditeit met 50% naar Door langer gezond blijven en door goede behandeling van bijvoorbeeld diabetes e.d. krijgen ouderen op latere leeftijd vaak te maken met meerdere ziekten/beperkingen. Dit maakt dat de complexiteit van ziekte op latere leeftijd toeneemt. Deze verzwaring van de zorg is nu al terug te zien in de zorgindicaties, waar een toename te zien is in de vraag naar persoonlijke verzorging. Deze ziektebeelden zijn niet kenmerkend voor een specifieke sector. In alle sectoren is er sprake van meerdere beelden per cliënt. Voor chronisch zieken met meerdere aandoeningen (multimorbiditeit) schiet de zorg volgens de zorgstandaarden veelal tekort. Ongeveer 15-20% van chronisch zieken krijgt te maken met een spaghetti van in elkaar grijpende ziektes en problemen. Voor ouderen ligt dat cijfer hoger. Recent onderzoek van het RIVM en het NIVEL laat zien dat 66% van de ouderen met een veelvoorkomende chronische ziekte meer chronische aandoeningen hebben. De termen comorbiditeit en multimorbiditeit worden door elkaar gebruikt, hoewel zij verschillend van betekenis zijn. Bij comorbiditeit zijn meerdere aandoeningen gerelateerd aan een (chronische) ziekte, bijvoorbeeld depressie bij dementie. Van multimorbiditeit is sprake als er meerdere aandoeningen/ziekten tegelijk aanwezig zijn, bijvoorbeeld parkinson en incontinentie. De twee ziektebeelden met de grootste impact in de ontwikkeling van zorgvraag binnen de AWBZ zijn dementie en CVA ofwel beroerte. Beide ziektebeelden zullen naar 2025 toe ongeveer verdubbelen in prevalentie. Daarnaast zijn COPD en morbide obesitas benoemd als ziektebeelden met grote impact. Niet zozeer vanwege de directe kosten voor de AWBZ, als wel vanwege de groei in prevalentie en de effecten die dit heeft op de totale zorgzwaarte van een cliënt. Dementie De stijging van het aantal nieuwe gevallen is deels het gevolg van de vergrijzing. Maar ook als rekening gehouden wordt met de leeftijd en omvang van de bevolking is een stijging zichtbaar. Dit heeft te maken met vroegtijdiger diagnostiek, doordat hulpverleners en mantelzorgers de symptomen eerder herkennen en omdat in sommige gevallen de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer in een vroeg stadium met medicijnen kan worden afgeremd. Op basis van alleen demografische ontwikkelingen is de verwachting van het RIVM dat het aantal personen met dementie in de periode zal toenemen met ongeveer 46% (RIVM, 2007) 13

14 Jong dementerenden De afgelopen jaren is een toename te zien in het aantal jong dementerenden (diagnose dementie voor 65 jarige leeftijd). De meest recente schattingen spreken van jong dementerenden in Nederland (6% van het totaal aantal dementerenden). Dat zou omgerekend voor onze beide regio s uitkomen op 600 cliënten. Het syndroom ontwikkelt zich anders dan dementie op een latere leeftijd. Er is vaak sprake van een latere diagnose en een sneller ziekteverloop. Ook staan andere symptomen meer op de voorgrond; lichamelijk zijn jong dementerenden fitter, het psychosociaal welbevinden is vaak minder groot. Dit omdat het ziekteproces grote implicaties heeft op de cliënt die zich vaak nog midden in de maatschappij bevindt. Bij jong dementerenden is vaak sprake van langer verblijf in een instelling (Vingerhoets, 2002), (BEYOnD Studie, 2010). Korsakov Syndroom In Nederland zijn er ongeveer mensen die lijden aan het syndroom van Korsakov (ook wel Korsakow of Korsakof). Omgerekend naar het aantal inwoners in de regio zou dit ongeveer 500 cliënten betekenen in ZHN en A&M. Oorzaak is een ernstig gebrek aan vitamine B1, vaak veroorzaakt door ernstige alcoholverslaving. Een andere benaming is daarom ook wel alcoholdementie. Er zijn aanwijzingen dat het aantal Korsakov cliënten toeneemt. Ook is er een groeiende groep vrouwen met Korsakov. Tot voor kort was driekwart van de cliënten man, dit verschuift snel (korsakovkenniscentrum, 2010). Korsakov gaat naast geheugenproblemen vaak gepaard met somatische problemen ten gevolge van de alcoholverslaving en psychiatrische problemen, die mogelijk al bestonden voor de verslaving. Ten gevolge van de verslaving heeft de Korsakovcliënt vaak een klein of zelfs geen netwerk. Hierdoor is vaak professionele hulp noodzakelijk. Beroerte Uitgaande van alleen demografische ontwikkelingen zal het absoluut aantal personen met een beroerte tussen 2005 en 2025 naar verwachting met 43,8% toenemen. Hoewel de behandelingen voor beroerte steeds beter en sneller worden, is het nog steeds een aandoening met een groot risico op langdurige revalidatie en mogelijk blijvende invaliditeit. COPD In Nederland hebben mensen de ernstige longziekte COPD. Dat aantal zal alleen nog maar verder groeien en de ziekte is nog niet te genezen. Het aantal mensen met COPD dat overlijdt aan hart- en vaatziekten is vaak groter dan verwacht. Veel COPD patiënten (80-90% hebben gerookt, wat een deel van de prevalentie van hart-en vaatziekten verklaart. Maar ook zonder deze factor, ligt het aantal COPD-patiënten met hart- en vaatziekten hoger dan verwacht. Mogelijk zijn infecties in het lichaam de verbinding tussen de longproblemen en de hart- en vaatziekten. 14

15 Hart en Vaatziekten Net als overige ouderdom gerelateerde aandoeningen, zullen ook hart en vaatziekten vaker voor gaan komen als de vergrijzing vordert. Obesitas Voorspellingen van het World Health Organisation (WHO) zijn resoluut: in het jaar 2015 zal overgewicht en obesitas wereldwijd waarschijnlijk het meest omvangrijke medische probleem zijn. Obesitas is inmiddels een gezondheidsprobleem dat groter is dan het probleem van ondervoeding en infectieziekten. Op dit moment leidt bijna de helft van de Nederlandse bevolking aan overgewicht (BMI 25-30). Tien procent heeft obesitas (BMI >30) Overgewicht en meer uitgesproken obesitas gaat gepaard met verhoogde gezondheidsrisico's. Zij kunnen leiden tot ziektes zoals hart- en vaatziektes, suikerziekte, ademhalingsproblemen en versnelde slijtage van gewrichten. Uiteindelijk geven ze een verhoogde kans op overlijden. Het is een snel groeiend probleem in de westerse wereld met vele sociale, gezondheidskundige en economische aspecten. Morbide obesitas betreft mensen met een BMI boven de 40. Het aantal mensen dat hieraan lijdt is in Nederland, net als overal ter wereld, stijgend (NTVG, 2004). In Nederland lijdt 40% van de volwassenen aan overgewicht (BMI 25-29,9), 10% aan obesitas (BMI 29,9-35) en 1 tot 1,5% aan morbide obesitas (BMI >40). Bij kinderen is in 14% van de bevolking sprake van overgewicht en in 0,9% (M) en 1,5% (V) is sprake van obesitas. Per jaar worden de totale kosten geschat op 500 miljoen, 4% van het totale budget (NVIC 2007). In de AWBZ is voornamelijk sprake van kosten voor hulpmiddelen en extra arbeidskrachten om deze mensen te verzorgen. Uit onderzoek van Mieke Reuser van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) kwam het volgende naar voren. Het meest verrassende resultaat is dat overgewicht en obesitas niet leiden tot oversterfte. De levensverwachting bij overgewicht is voor mannen zelfs significant hoger dan bij laag normaal gewicht (BMI 18,5-22,9). Maar die laatste jaren gaan vaak wel gepaard met lichamelijke beperkingen. Obese mannen hebben gemiddeld 2 jaar langer beperkingen na hun 55ste dan mannen met normaal gewicht. Voor vrouwen is dat verschil maar liefst 3,2 jaar. Alleen morbide obesitas verhoogt het sterfterisico en verlaagt dus de levensverwachting. Uit het onderzoek blijkt ook dat mensen met overgewicht de zorg meer kosten dan rokers. Doordat rokers gemiddeld jonger sterven, leven ze minder jaren met lichamelijke beperkingen. Rokende mannen en vrouwen leven respectievelijk 1,3 en 1,4 jaar minder met beperkingen dan mannen en vrouwen die nooit gerookt hebben. 15

16 Conclusies - Co- en multimorbiditeit neemt naar 2020 met 50% toe waardoor de complexiteit van ziekte op latere leeftijd toeneemt; - Dementie en CVA zullen naar 2025 toe ongeveer verdubbelen in prevalentie. - COPD en morbide obesitas kennen ook een groei in prevalentie en hebben grote impact op de totale zorgzwaarte van een cliënt. Algemene aanbevelingen - Preventie is noodzakelijk om diverse aandoeningen als COPD en morbide obesitas te voorkomen of vertragen. Borg dat er in preventieprogramma s samengewerkt wordt met alle partners over de verschillende domeinen heen (WMO, ZVW AWBZ). Aanbevelingen Zorginkoop - Ziekten als morbide obesitas vragen om andere hulpmiddelen zoals bedden of tilliften die geschikt zijn voor zware patiënten. Stel vast dat aanbieders de voorzieningen hierop aangepast hebben of plannen hiervoor hebben; - Bij (complexe) zorgvragen vaststellen dat de zorgaanbieder de multidisciplinaire en afgestemde zorg over de verschillende domeinen heen (WMO, ZVW en AWBZ) geborgd heeft; - Zorgdragen voor voldoende specialistische zorgaanbod in de regio en algemene zorg voldoende in de nabijheid van de cliënten; - Vaststellen dat specifieke en actuele kennis over Huntington, Korsakov en jong dementerenden middels opleidingstrajecten danwel kennisaantekening geborgd is; 16

17 Politiek economische ontwikkelingen Met de komst van het kabinet Rutte II zijn maatregelen aangekondigd die de zorg toekomstbestendiger moeten maken. Hier zijn begrotingsdoelstellingen aan gekoppeld met daarin een aantal bezuinigingsmaatregelen. In de brief Hervorming langdurige zorg: naar een waardevolle toekomst zijn deze maatregelen verder aangescherpt of juist verzacht. En maakt het kabinet zijn visie op de langdurige zorg bekend. Deze visie is als volgt: 1. Uitgegaan wordt van wat mensen (nog) wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen. Kwaliteit van leven (welbevinden) staat voorop. 2. Als ondersteuning nodig is, wordt allereerst gekeken naar het eigen, sociale netwerk en de financiële mogelijkheden van betrokkenen en wordt de hulp dichtbij georganiseerd binnen de mogelijkheden, maar kan het ook zijn dat de ondersteuning verder weg georganiseerd wordt. 3. Voor wie ook met steun van de omgeving niet (meer) zelfredzaam kan zijn, is er altijd (op participatie gerichte) ondersteuning en/of passende zorg. 4. De meest kwetsbare mensen krijgen recht op passende zorg in een beschermende omgeving als zorg met verblijf in een nieuwe kern-awbz. Alleen die cliënten die niet langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen kunnen aanspraak maken zorg met verblijf binnen de kern-awbz. Bestaande cliënten met zorg met verblijf behouden hun indicatie en kunnen dus intramuraal blijven wonen. Zorg zonder verblijf wordt overgeheveld naar de WMO (gemeenten) of ZVw (verzekeraars). Bovenstaande is als volgt schematisch uit te werken: Zorg met verblijf Sector VVT ZZP Ingangsdatum ZZP VV 1 en 2 ZZP s vervallen ZZP VV 3 ZZP vervalt ZZP VV4 (deels) en Kern-AWBZ hoger ZZP VV 4 ZZP vervalt voor ouderen die veilig thuis kunnen wonen en geen beschermende en veilige omgeving in een instelling nodig hebben. Ouderen die niet voldoen aan deze eis komen in kern AWBZ (naar verwachting 50%) Sector GZ ZZP Ingangsdatum ZZP VG 1 en 2 ZZP s vervallen ZZP VG 3 ZZP blijft bestaan in kern AWBZ voor mensen die sociaal zeer beperkt zelfstandig functioneren en een veilige en vertrouwde leef-, werk- en woonomgeving nodig hebben (naar verwachting 50%) ZZP VG3 (deels) en Kern-AWBZ hoger ZZP ZG2 en hoger Kern-AWBZ ZZP LG 2 en ZZP LG 4 Kern-AWBZ

18 en hoger ZZP LVG1-5 Kern-AWBZ ZZP SGLVG1 Kern-AWBZ ZZP LG 1 en LG3 ZZP s vervallen ZZP ZG1 ZZP vervalt Sector GGZ ZZP Ingangsdatum ZZP1 GGZ 1 en 2 ZZP s vervallen ZZP GGZ3 Overheveling naar Zvw en WMO N.B. Voor alle ZZP s geldt dat het om de zorg voor volwassenen gaat: zorg voor kinderen en jeugdigen wordt per 1 januari 2015 de verantwoordelijkheid van gemeenten met uitzondering van sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen (SGLVG). Zorg zonder verblijf AWBZ Bruto PGB, eigen bijdrage achteraf in perioden geind door CAK Aanspraak dagbesteding blijft bestaan 2014 Aanspraak AWBZ PV korter dan 6 maanden blijft bestaan 2014 Geen verhoging norm gebruikelijke zorg 2014 Vervallen aanspraken functies BG, KV en bijbehorend vervoer Vervallen aanspraken functie PV Vervallen aanspraken functie VP PGB wordt trekkingsrecht Gemeenten Nieuwe cliënten kunnen onder strenge voorwaarden beroep doen op huishoudelijke hulp in 2014 de huidige WMO. Recht op het pgb valt onder stringente voorwaarden: burgers kunnen vragen om een pgb, maar deze wordt onder strikte voorwaarden afgegeven door de gemeente. Verantwoordelijk voor ondersteuning, vergelijkbaar met de extramurale functies BG, KV en bijbehorend vervoer Verantwoordelijk voor extramurale functie PV, exclusief deel dat naar ZVW gaat Verantwoordelijk voor alle zorg voor jeugdigen met uitzondering van de SGLVG jeugdigen (zie nieuwe jeugdwet) Vanaf 2015 alleen in individuele gevallen nog huishoudelijke hulp wanneer het samenvalt met een breed ondersteuningspakket. Verantwoordelijk voor begeleid wonen dat gericht is op participatie en niet op behandeling en bieden van een beschermende woonomgeving. Tevens verantwoordelijk voor creëren van laagdrempelige voorzieningen (inloopfunctie GGZ). Hergebruik hulpmiddelen en poolbeheer voor scootmobielen Opzetten sociale wijkteams ten behoeve van afstemming sociaal domein met medisch domein PGB wordt trekkingsrecht ZVW Nieuwe aanspraak thuisverpleging: VP binnen Zvw (en PV indien onlosmakelijk gekoppeld aan VP) 2015, Nadere uitwerking Verantwoordelijk voor langdurige op behandeling gerichte GGZ vanaf 18 jaar Wijkverpleegkundige zorg in Zvw

19 Zorgplan = realisatie Momenteel wordt in een aantal Erai pilots gewerkt met zorgplan = realisatie. Per zal voor alle zorgaanbieders de mogelijkheid er zijn om te werken met zorgplan = realisatie. Doel hiervan is om de regie weer bij de zorgprofessional te leggen zodat die zijn vak uit kan oefenen. De zorgplannen gaan verder dan alleen zorg, er wordt ook met de cliënt gekeken naar de eigen omgeving en de mogelijkheden die daar zijn om het welbevinden te vergroten. Uitgangspunt is eerst eigen mogelijkheden, dan de omgeving om vervolgens te kijken naar ondersteuning middels zorg. Regelgeving moet nog aangepast worden zodat deze vorm van aanpak past in de uitvoering, VWS is in overleg met CAK om dit vorm te geven. Verwacht wordt dat er in de zomer van 2013 meer duidelijk wordt over kaders en werkwijze. Consequenties hiervan zijn daarom nog niet opgenomen. De verwachting is dat het vooral een administratieve aangelegenheid zal zijn en dat er bij de zorginkoop weinig impact zal zijn. Conclusies - Cliënten blijven langer thuis wonen en kunnen pas bij een zwaardere zorgvraag indien gewenst en noodzakelijk intramuraal verblijven; - Instellingen die zorg met verblijf leveren, kunnen leegstand krijgen als gevolg van verminderde inkoop. Indien er behoefte aan is en budget beschikbaar kunnen aanbieders overwegen om hun locatie geschikt te maken voor zwaardere doelgroepen. Een andere optie kan zijn de locatie voor andere doeleinden te gaan gebruiken door deze te verhuren. - Bij transitie verandert het recht op AWBZ naar een compensatieplicht (waarbij gemeenten de plicht hebben om beperkingen in zelfredzaamheid weg te nemen en deelname aan het normale maatschappelijk verkeer mogelijk te maken, maar er geen recht op zorg is) of verzekerd recht binnen de zorgverzekeringswet. - Het CIZ zal na de transitie alleen nog indiceren voor de kern AWBZ; - De vraag naar extramurale zorg, ondersteuning en begeleiding zal toenemen omdat cliënten die eerst ZMV zouden krijgen naar alle waarschijnlijk thuis een vorm van zorg en begeleiding ontvangen; - De wijkverpleegkundigen combineren verpleegkundige taken met taken op sociaal gebied. De invulling moet afgesproken worden tussen verzekeraars, gemeenten en zorgverleners. Algemene aanbevelingen - Langer thuis blijven wonen vraagt om geschikte woningen, die passen bij de wensen en behoeften van de doelgroep. Denk aan aangepaste woningen voor rolstoelgebruikers, maar ook aan groepsachtige settingen voor cliënten die er de voorkeur aan geven niet alleen maar nabij anderen te wonen. Bijvoorbeeld in een serviceflat. Gemeenten, corporaties, aanbieders en andere private partijen kunnen inspringen op deze wensen en behoeften en dienen een passend aanbod te creëren; - Binnen de ZZP s was het volledige aanbod aan zorg, ondersteuning en hulpmiddelen georganiseerd. Bij extramuralisering zullen deze losse onderdelen afgenomen worden in het domein waartoe zij behoren. De verantwoordelijke domeinen kunnen een toename van vraag verwachten. Ter illustratie, in de intramurale zorg is een tillift aanwezig op locatie, nu zal er voor sommige cliënten plaatsing van een tillift nodig zijn om aan de ARBO wetgeving te voldoen; 19

20 - Cliënten in lage ZZP s geven aan dat de meerwaarde voor hen de nabijheid van voorzieningen en de laagdrempelige contactmogelijkheden zijn. Om te voorkomen dat mensen vereenzamen is het dan ook belangrijk om laagdrempelige voorzieningen in de nabijheid van mensen te organiseren. Dit kan bij extramuralisering zowel publiek (denk aan buurthuizen) als privaat (woonzorgcomplexen) georganiseerd worden; - Een andere factor in het langer thuis blijven wonen is de mantelzorger. Voorkom dat de mantelzorger overbelast raakt door het bieden van respijtmogelijkheden en voldoende ondersteuning voor deze doelgroep; - Bij overgang van zorg naar de gemeenten is het van belang om een methode van kostenbeheersing in te bouwen in het proces.; - Denk na over hoe je de volgende zaken wilt gaan meten: Kwaliteit van zorg, cliënttevredenheid en de bijdrage van een zorgaanbieder aan het vergroten van de zelfredzaamheid, het langer thuis laten wonen of andere doelstellingen die zijn gesteld; - Zorg gezamenlijk voor hoog specialistische zorg: bepaalde producten zoals een specialistische dagopvang kunnen moeilijk door een kleinere gemeente worden ingekocht en gerealiseerd omdat zij wellicht maar 1 of 2 cliënten hebben die gebruik maken van deze voorziening. Door samen (gemeenten/zorgkantoor) in te kopen kan een dergelijke voorziening voortbestaan.; Aanbevelingen Zorginkoop - Er zal voor begeleiding onder de 10 uur geen PGB indicatie meer afgegeven worden. Draag zorg voor voldoende passend aanbod in ZIN voor de huidige PGB cliënten met een indicatie begeleiding < 10 uur; - In de inkoop sturen op de p, aangezien er ondanks kortingen en beperkingen in budget voldaan moet worden aan de zorgplicht; - De bevolking blijft vergrijzen. De beschikbare plekken voor hogere ZZP s zullen hierop toegespitst moeten blijven. 20

21 Deel 2 Zorgvraag en aanbod in de regio Indicaties Indicaties en ontwikkeling In de beide regio s is te zien dat na 2011 er een beduidend lagere groei van indicaties te zien is ten opzichte van de landelijke ontwikkeling. In AM is ook een lichte groei te zien in tegenstelling tot de landelijke afname van de groei van indicaties. jan-10 jan-11 groei 11 t.o.v. '10 jan-12 groei 12 t.o.v. '11 jan-13 groei 13 t.o.v. '12 Zuid Holland Noord ,0% ,8% ,4% Amstelland en de Meerlanden ,1% ,4% ,7% Nederland ,5% ,5% ,1% (CIZ basisrapportage AWBZ) Deze lagere groei is vooral terug te zien in de groter dan landelijke afname van kortdurend verblijf en behandeling individueel. Opvallend is dat behandeling groep in de regio AM explosief stijgt. De andere functies stijgen minder dan de landelijke ontwikkeling. CIZ, basisrapportage: procentuele groei in aantal geïndiceerde producten van januari 2011 tot januari

22 Indicaties naar leeftijdscategorie De procentuele verdeling van aantallen indicaties per leeftijdsgroep blijft nagenoeg gelijk. Vergrijzing lijkt in de groei dus geen hele grote rol te spelen. Aantal cliënten met een indicatie in AM per leeftijdscategorie (CIZ Basisrapportage AWBZ) Aantal cliënten met een indicatie in ZHN per leeftijdscategorie (CIZ Basisrapportage AWBZ) 22

23 Sector Verpleging, Verzorging en Thuiszorg In dit hoofdstuk wordt de ontwikkelingen in vraag en aanbod van zorg zonder- en zorg met verblijf in de sector VVT getoond. Ook wordt gekeken naar de sector specifieke maatregelen die voortkomen uit het regeerakkoord en de brief langdurige zorg. Zorg zonder verblijf Ontwikkelingen in vraag In de regio Amstelland en de Meerlanden is het aantal indicaties redelijk stabiel te noemen, met een afname in omvang van indicaties PV en BGI. Voor Zuid-Holland Noord geldt een vergelijkbaar stabiel beeld, al zijn het aantal indicaties voor persoonlijke verzorging juist toegenomen. In beide regio s is een grotere vraag naar PV te zien in vergelijking met de andere zorgsoorten. 23

24 Dekking regio Beide regio s kennen in het algemeen een goede dekking van de thuiszorg: cliënten hebben de keuze uit meerdere thuiszorgaanbieders, zeker wanneer zij in een grotere stad/gemeente wonen. Enkele kleine kernen hebben minder ruime keuzemogelijkheden. De cliënt heeft hier nog keuze uit minimaal twee aanbieders.

25 Geleverde producten Persoonlijke verzorging vormt de grootste productiegroep binnen de VV sector, waarbij in ZHN in verhouding meer persoonlijke verzorging wordt geleverd dan in Amstelland en de Meerlanden. Voor begeleiding en dagbesteding geldt dat individuele begeleiding de grootste productgroep is, gevolgd door de dagactiviteiten voor verschillende doelgroepen. In verhouding wordt in Amstelland en de Meerlanden meer dagactiviteiten basis en begeleiding extra geleverd dan in Zuid-Holland Noord, terwijl voor dagactiviteit PG het omgekeerde geldt.

26

27 Wachtlijsten Het aantal wachtenden in de regio voor zorg zonder verblijf is in vergelijking met het aantal indicaties en de geleverde zorg laag. De wachtenden en de wachttijd voor PV zijn het hoogst.

28 Bandbreedte Elke cliënt krijgt een indicatie waarin de bandbreedte van de te leveren zorg wordt aangegeven. De cliënt kan tot maximaal de bovenste bandbreedte zorg ontvangen. Het zorgkantoor gaat er van uit dat de cliënt de ene keer hoog in de bandbreedte zal zitten en de andere keer lager, omdat zij door wisselende ziektebeelden het ene moment meer en het andere moment minder zorg of begeleiding nodig hebben. De aanbieder bepaalt samen met de cliënt de inzet van de indicatie, waardoor het mogelijk is dat in overleg met de cliënt minder zorg dan de bandbreedte wordt ingezet. Het zorgkantoor monitort de bandbreedtes per aanbieder om te zien of een aanbieder doelmatige zorg levert. De bandbreedte V&V 2012 Q3 laten zien dat de meeste aanbieders binnen of zelfs lager dan de bandbreedte scoren. Het zorgkantoor spreekt met aanbieders over zowel hoge als lage bandbreedtescores.

29 Conclusies De bandbreedte laat zien dat in tegenstelling tot wat de indicaties aangeven er gemiddeld zorg onder de geïndiceerde bandbreedte geleverd wordt; Verpleging valt vaak hoger in de bandbreedte dan persoonlijke verzorging; Wachtenden voor persoonlijke verzorging zijn het hoogst in de regio s. Algemene aanbevelingen Gezien de groei van de groep 65+ en 75+ gecombineerd met de doelstellingen van het regeerakkoord om mensen langer thuis te laten wonen is het aannemelijk dat de behoefte aan zorg zonder verblijf VV (PV) indicaties in de groep 65+ zal stijgen; Speel in op de verschillende wensen en behoeften in de regio s zodat voldoende zorg en begeleiding beschikbaar is. Ter illustratie: gemeenten in Amstelland en de Meerlanden dienen straks rekening te houden met het feit dat er daar relatief veel vraag is naar begeleiding psy. Aanbevelingen Zorginkoop Stuur op regionale dekking van thuiszorginstellingen zodat ook de kleinere kernen voldoende keuzemogelijkheden hebben (minimaal twee aanbieders).

30 Zorg met verblijf Ontwikkelingen in vraag De VV indicaties voor zorg met verblijf laten zien dat er de afgelopen jaren een daling in het aantal indicaties voor VV01 en 02 heeft plaatsgevonden. De hogere ZZP s (vanaf 6) zijn redelijk stabiel, terwijl er juist een stijging in de ZZP s 3 tot en met 5 heeft plaatsgevonden. Deze stijging wordt mogelijk veroorzaakt door de daling in de laagste ZZP s: mensen blijven langer thuis wonen en stromen dus later in. De komende jaren zal, door de vergrijzing, extramuraliseren van ZZP 3 (en deels 4), de verhoogde aandacht voor zelfredzaamheid en eigen regie van cliënten in deze ZZP s een daling plaatsvinden en een mogelijke stijging in de hogere ZZP s vanaf 5. 30

31 Zorgaanbod Het zorgaanbod zorg met verblijf is goed verspreid over de regio s: de meeste gemeenten hebben 1 of meerdere locaties, waarbij een stad als Leiden het grootste aantal aanbieders binnen de gemeentegrenzen heeft. Tegelijkertijd zijn er ook gemeenten die niet alle vormen van VV zorg met verblijf binnen de gemeente heeft. Om bepaalde ZZP s kwalitatief goed te kunnen leveren dient er op een locatie voldoende personeel met opleiding, kennis en ervaring aanwezig te zijn en de locatie geschikt te zijn om de doelgroep te bedienen. Bovendien moet er ook vraag van cliënten zijn om op de betreffende locatie te wonen. Zorgaanbieders maken afwegingen wat betreft doelmatige zorg in relatie tot spreiding en omvang. Geleverde zorg In beide regio s wordt de meeste zorg geleverd in ZZP5. Er wordt weinig gebruik gemaakt van het volledig pakket thuis. Het volledig pakket thuis (VPT) kan in de thuissituatie geboden worden aan cliënten met een indicatie voor zorg met verblijf. Factoren die van invloed zijn op het rendabel leveren van een VPT zijn: eigen bijdrage, het al dan niet krijgen van HV binnen de WMO en het aantal uren zorg. Ondanks het verdwijnen van lagere ZZP s (1 en 2) is dat aandeel in beide regio s nog fors, dit komt doordat bestaande ZZP s 1 en 2 het recht behouden. Voor deze cliënten zal naar verwachting in de loop der tijd wel een verschuiving plaats vinden naar de zwaardere ZZP s. 31

32 32

33 Wachtlijsten Het zorgkantoor maakt een onderscheid tussen verschillende soorten wachtenden: - Actief wachtenden: wachtenden die actief wachten op een vrijkomende plek - Wens wachtenden: wachtenden die wachten op een plek bij een specifieke aanbieder - Slapend wachtenden: wachtenden die op dit moment nog geen zorg wensen te ontvangen maar wel een indicatie hebben. Voor de sector V&V gelden de volgende treeknormen: Verpleging: 6 weken Verzorging: 13 weken Thuiszorg: 6 weken In de periode dat cliënten wachtend zijn kunnen zij indien zij dat wensen overbruggingszorg in de thuissituatie krijgen, zodat zij niet zonder zorg of begeleiding zitten. De tabel hierna laat het aantal actief wachtenden voor zorg met verblijf zien. Te zien is dat de piek rondom de wachtlijst ligt bij cliënten die 2 keer langer dan de treeknorm wachten en dan met name rond de ZZP s 4 en 5. Extramuralisering in beeld ZZP s VV 1 en 2 worden verder afgebouwd. Vanaf zullen er ook geen nieuwe indicaties ZZP3 meer worden gesteld. Vanaf 2016 zal de aanspraak op ZZP 4 ook wijzigen. Dit heeft tot gevolg dat de nieuwe cliënten opgevangen moeten worden middels ZZV en dat vraag naar zorg met verblijf afneemt met het aantal cliënten dat uitstroomt (afgeronde zorg). 33

34 Conclusies - Er zijn veel wachtenden voor zorg met verblijf (ZMV) die al langer wachten dan de dubbele treeknorm (ongeveer 100 indicaties, zo n 6% van het totaal actieve indicaties ZMV). Een deel hiervan is mogelijk administratief. Om dit beeld zuiverder te krijgen, wordt in 2013 ieder kwartaal een wachtlijstoverzicht per aanbieder gemaakt en besproken met de aanbieder.; - Amstelland en de Meerlanden heeft in verhouding tot het inwonersaantal een relatief grotere productie voor zorg met verblijf dan Zuid-Holland Noord; - Door het kabinetsbeleid van extramuralisering van de lagere ZZP s (1 t/m 3 en deels 4) wordt op termijn een grotere toestroom verwacht in ZZP 5 en hoger; - De vergrijzing draagt bij aan de groei in ZZP 5; - lagere ZZP s verdwijnen. Extramurale wordt deels overgeheveld naar gemeenten. Algemene aanbevelingen - De zorg die nu nog vanuit de lagere ZZP s wordt ingevuld zal in de toekomst niet meer onder de AWBZ vallen. Ga in overleg met marktpartijen hoe deze zorg het beste georganiseerd kan worden binnen de nieuwe kaders; Aanbevelingen Zorginkoop - Capaciteit en productmix in Amstelland en de Meerlanden zal ook in de toekomst aan moeten sluiten bij de vraag. Houdt in de inkoop rekening met een groeiende toename van indicaties voor ZZP5 en hoger en bespreek alternatieve aanpak met aanbieders waar mogelijk; - Het aantal wachtenden >2x de treeknorm in ZZP 4 is onevenredig hoog, aandacht hiervoor is wenselijk. Hierbij dient wel rekening gehouden te worden met de gewijzigde aanspraak per

35 Sector Gehandicaptenzorg In dit hoofdstuk wordt de ontwikkelingen in vraag en aanbod van zorg zonder- en zorg met verblijf in de sector GZ getoond. Ook wordt gekeken naar de sector specifieke maatregelen die voortkomen uit het regeerakkoord en de brief langdurige zorg. Zorg zonder verblijf Ontwikkeling in vraag De omvang in indicaties is voor beide regio s redelijk stabiel te noemen. Wel is er een lichte afname in indicaties voor Begeleiding Groep op te merken, alsook een forse stijging in de indicaties voor persoonlijke verzorging in AM. Dit is een aandachtspunt in het licht van de extramuralisering: mensen die langer thuis blijven wonen hebben vaak enige vorm van persoonlijke verzorging nodig. 35

36 Geleverde Zorg De verhouding tussen beide regio s is redelijk gelijk: beiden kennen een grote levering van dagactiviteiten VG licht en een vergelijkbare verdeling in de andere zorgvormen. Enige uitzondering is de dagbesteding VG licht in ZHN waar een piek te zien is ten opzichte van AM. Het beeld bij de dagbesteding LG en som is divers: De dagactiviteit LG midden kent een piek voor de regio ZHN, terwijl voor de regio AM er relatief veel productie dagactiviteit LG zwaar, dagbesteding midden en dagactiviteit somatisch ondersteunend is. De verhoudingen voor dagbesteding kind en jeugd zijn relatief in evenwicht gezien de grootte van beide regio s. De regio AM kent echter een piek in dagactiviteit VG kind midden. In Amstelland en de Meerlanden is er daarnaast relatief veel begeleiding NAH (niet aangeboren hersenletsel) en behandeling (J)LVG. Dit kan te maken hebben met de aanwezigheid van enkele gespecialiseerde centra in deze regio. Tot slot wordt er in de regio AM relatief veel PV en VP geleverd, dit staat in verhouding met het aantal indicaties. 36

37 37

38 38

39 Wachtlijsten Het aantal wachtenden voor begeleiding groep en individueel is het hoogst in de regio A&M, relatief gezien echter is het een kleine groep. Bandbreedte De bandbreedtescores voor de GZ laten zien dat alle aanbieders binnen of onder de bandbreedte zorg leveren. De bandbreedte van PV en VP is voor de meeste aanbieders ongeveer gelijk. 3 aanbieders aanzienlijk minder PV dan VP. 39

40 Conclusies Er is een piek in de LG voor dagbesteding zwaar; De bandbreedteverschillen voor drie aanbieders zijn opvallend afwijkend van het overall beeld. Algemene aanbevelingen Gemeenten worden verantwoordelijk voor de extramurale begeleiding, dagbesteding en persoonlijke verzorging. Zorg voor een divers aanbod in een regio, waar nodig in samenwerking met andere gemeenten, dat alle doelgroepen goed bedient. Dit geldt vooral voor specifieke doelgroepen zoals NAH cliënten. Aanbevelingen Zorginkoop Er is een grote variatie in producten dagbesteding. Ga in gesprek met aanbieders over de verschillen in zorg tussen midden, licht en zwaar; Bespreek omtrent de productmix de verhouding tussen de verschillende categorieën dagbesteding; Er wordt in AM relatief meer zorg zonder verblijf geleverd dan in ZHN. Met de extramuralisering zal dit mogelijk wijzigen. Het stimuleren van deze productie lijkt op zijn plaats, omdat dit aansluit bij de extramuraliseringsgedachte; Bespreek met de betreffende aanbieders de afwijking in bandbreedte en bepaal of hier aanvullende afspraken over gemaakt moeten worden. 40

41 Zorg met verblijf Ontwikkelingen in vraag Het beeld in de GZ sector is stabiel: de doelgroep verandert niet sterk waardoor er weinig fluctuaties op in- en uitstroom aanwezig zijn. De enige stijgingen die voorkomen zijn niet bijzonder groot en gelden met name voor VG03 en VG06. 41

42 Zorgaanbod Het zorgaanbod in beide regio s verschilt sterk: in ZHN zijn er enkele grote locaties die een groot aantal cliënten bedienen, terwijl in Amstelland en de Meerlanden er meer kleinere locaties zijn. 42

43 Geleverde aantallen In ZHN is de productie voor VG hoger dan in AM, waarbij deze grootte niet te verklaren is door het verschil in inwonersaantal. In ZHN, is er een aantal grotere zorgaanbieders zijn die op 1 locatie zorg bieden. Dit zelfde beeld herhaalt zich in de productie van ZZP s LG, al levert AM hier relatief iets meer ZZP LG2 en 4. In ZHN zijn is er 6 maal VPT geleverd en in AM 13 maal. 43

44 Wachtlijsten In de VG is het aantal wachtenden dat binnen de treeknormen valt groter dan het aantal dat daarbuiten valt. Opvallend is dat de meeste indicaties afgegeven worden op VG03 en dat de wachtlijst buiten de norm daar meevalt. De uitschieter van wachtenden buiten de treeknorm op 2VG is waarschijnlijk het gevolg van de pakketwijzigingen. 44

45 Extramuralisering in beeld ZZP s VG 1 en 2 worden verder afgebouwd. Vanaf zullen er ook voor een deel van de doelgroep geen nieuwe indicaties ZZP3 meer worden gesteld. Dit heeft tot gevolg dat de nieuwe cliënten opgevangen moeten worden in de zorg zonder verblijf en dat de vraag naar zorg met verblijf afneemt met het aantal cliënten dat uitstroomt (afgeronde zorg). De tabellen laten zien dat de instroom en uitstroom in de VG vrij laag zijn, er zullen in eerste instantie dan ook geen grote wijzigingen voor de totale populatie plaatsvinden. Conclusies Populatie van aantallen cliënten zal naar verwachting weinig wijzigen; Algemene aanbevelingen Onderzoek alternatieven voor zorg met verblijf zodat toch een vorm van beschermd wonen kan worden geboden aan mensen die hier behoefte aan hebben, maar niet binnen de kern AWBZ vallen. Aanbevelingen Zorginkoop De VPT-productie is vrij laag ten opzichte van de afspraken. Bespreek dit met aanbieders indien van toepassing en neem de wachtlijsten voor de betreffende vormen van zorg hierin mee; Denk na in gezamenlijkheid met de aanbieders over alternatieve invulling van levering VPT bij hogere indicaties. Denk bijvoorbeeld aan aanleunwoningen; Behoud aandacht voor gespecialiseerd aanbod zodat er ook na transitie voldoende zorg beschikbaar is. Dit geldt met name voor de doelgroepen die eerst intramuraal zouden zijn gaan wonen, maar nu langer thuis blijven en dus in de thuissituatie zorg nodig hebben; Aandacht in gesprekken met aanbieders is nodig voor de wachtenden in LVG2 en 3, gezien de normoverschrijding. 45

46 Sector Geestelijke Gezondheidszorg In dit hoofdstuk wordt de ontwikkelingen in vraag en aanbod van zorg zonder- en zorg met verblijf in de sector GGZ getoond. Ook wordt gekeken naar de sector specifieke maatregelen die voortkomen uit het regeerakkoord en de brief langdurige zorg. Zorg zonder verblijf Ontwikkelingen in vraag De omvang van indicaties voor PV en VP is redelijk stabiel gebleven in de afgelopen jaren. Wel is er een stijging in de vraag naar BGG te zien, en in ZHN ook naar BGI. 46

47 Geleverde Zorg Opvallend is dat er in 2012 geen gewone begeleiding wordt geleverd in AM. Begeleiding is wel geïndiceerd in de regio. Deze indicaties werden vooral bovenregionaal geleverd door een zorgaanbieder die gecontracteerd werd door een aangrenzend zorgkantoor. 47

48 Wachtlijsten In de GGZ zijn de meeste wachtenden op Begeleiding, waarbij net als in de GZ het relatieve aantal wachtenden in vergelijking met de indicaties meevalt. Conclusies Van de drie sectoren is de GGZ de sterkste stijger in zorg zonder verblijf; In ZHN is een duidelijke stijging te zien in indicaties BGG en BGI; De GGZ zorg wordt opgesplitst tussen de zorgverzekeringswet en de WMO: op behandeling gerichte zorg gaat naar de Zvw, de op participatie gerichte ondersteuning vanuit een beschermde woning wordt verantwoordelijkheid van gemeenten. Algemene aanbevelingen Met de overheveling aan de gemeenten per 2015 in zicht is het aan te bevelen om de groei te monitoren en als gemeenten te bewaken dat deze zorgvraag binnen de nieuwe richtlijnen voldoende ingevuld kan worden. Aanbevelingen Zorginkoop Clienten die in aanmerking komen voor een indicatie GGZ 1 en 2 krijgen nu altijd een indicatie voor zorg zonder verblijf. Hier dient rekening mee gehouden te worden in de inkoopafspraken. 48

49 Zorg met Verblijf Zorgvraag Het aantal indicaties voor de lage ZZP s is de afgelopen jaren afgenomen of stabiel gebleven, terwijl er juist een stijging te zien is in het aantal indicaties voor ZZP GGZ3C en ZZP GGZ5B. 49

50 Zorgaanbod De GGZ zorg met verblijf is geclusterd in een aantal centra, verspreid over de regio s. Bovendien wordt een deel van de zorg voor de regio AM ingekocht en gefinancierd door het zorgkantoor van de regio Amsterdam, waardoor er relatief minder GGZ zorg wordt ingekocht door het zorgkantoor Zorg en Zekerheid. Per 2013 is Inzowijs gecontracteerd om de dekking van zorg vanuit de eigen regio te waarborgen. 50

51 Wachtlijsten Het aantal wachtenden in 3GGZC is het hoogst en het aantal wachten buiten de treeknorm loopt bij GGZ 3C op tot 20%. Deze clienten vallen in 2014 nog onder de AWBZ en zullen vanaf 2015 overgaan naar de ZvW en WMO. 51

52 Extramuralisering in beeld Het aantal nieuwe cliënten in de lage ZZP s is vrijwel nihil De cliënten die een opschuiven naar een ZZP 3 is duidelijk hoger. Conclusies ZZP s 1 en 2 worden verder afgebouwd. Dit heeft tot gevolg dat de nieuwe cliënten opgevangen moeten worden in de zorg zonder verblijf en dat de vraag naar zorg met verblijf afneemt met het aantal cliënten dat uitstroomt (afgeronde zorg); Aantal wachtenden voor GGZ3C is onevenredig hoog. Algemene aanbevelingen Met de overgang van de ZZP 3 naar de ZVW en WMO is het wenselijk om over het opschuiven van cliënten naar een ZZP3 met de zorgverzekeraar en de gemeenten in gesprek te gaan; Flinke groei in zwaardere producten voor zorg met verblijf (> ZZP3). Dit zal met de krimpende markt niet eindeloos vergoed kunnen worden. Het is zaak om als zorgverzekeraar en gemeenten met aanbieders na te denken over hoe deze groei getemd kan worden; 52

53 Anticipeer als gemeente en zorgverzekeraar op de zorgvraag die zal verschuiven vanuit de AWBZ door de transitie; Door het scheiden van wonen en zorg kan het voorkomen dat cliënten langer wachten met het zoeken naar hulp. Het is daarom belangrijk dat ook preventief en outreachend gewerkt wordt zodat crisis voorkomen kan worden. Gemeenten dienen dan ook voldoende inloopmogelijkheden en maatschappelijk werk beschikbaar te hebben, maar ook beleid op de signalering van kwetsbare doelgroepen te voeren (sociaal netwerk/sociaal domien); Daarnaast kan het voorkomen dat cliënten door de aard van hun aandoening of problematiek meerdere malen in crisis kunnen raken. Bespreek met de aanbieders in de verschillende domeinen op welke wijze er omgegaan kan worden bij crisis situaties zodat de nodige zorg in voorkomende gevallen geborgd is. Onder kwaliteit wordt hier verder op ingegaan. Aanbevelingen Zorginkoop De extramuralisering van de GGZ zorg moet doorgezet worden voor de inkoop van 2014; Het aantal clienten (relatief) GGZ3C dat langer dan de treeknorm wacht is onwenselijk hoog. Maak afspraken met de aanbieders die de zorg leveren om deze wachtlijst te verminderen. 53

54 Kwaliteit Per sector in de AWBZ zijn er een aantal meetinstrumenten beschikbaar. Deze meetinstrumenten meten zowel zorginhoudelijke als organisatorische indicatoren, alsook cliëntervaringen en cliënttevredenheid. Op basis van de uitkomsten van de diverse metingen in de AWBZ kunnen diverse aanbevelingen gedaan worden. Per sector zijn er een aantal specifieke aanbevelingen te doen om de kwaliteit en doelmatigheid van zorg te verbeteren. Sector VVT In de sector VVT wordt gemeten met twee instrumenten: de cliënttevredenheidsindex (CQI) en zorginhoudelijke indicatoren (ZI). De ZI worden jaarlijks gemeten, de CQI 1 maal per 2 jaar. Uitkomsten Over het algemeen scoren de VVT aanbieders positief op de meeste indicatoren van de CQI en ZI. Zo is het gemiddelde van alle aanbieders in het zorgkantoorgebied voor de CQI 3 sterren (score 1-5, waarbij 1 ster de laagste score en 5 sterren de hoogste score is). Hoewel er per locatie grote verschillen kunnen zijn, zijn de meeste cliënten tevreden over de kwaliteit van zorg die wordt geboden. Op kunnen de resultaten per aanbieder gevonden worden. Ook in de ZI zijn de scores per indicator voor de meeste aanbieders positief en scoren zij op of onder het landelijk gemiddelde. Een voorbeeld is de indicator depressie: bijna driekwart van de aanbieders meet minder depressieve cliënten dan landelijk gemiddeld. Gemiddeldes CQ meting VVT 12; 40% 5; 17% 1; 3% 11; 37% 1; 3% sterren sterren sterren sterren 25; 29% Indicator 7.7 Depressie 60; 71% Lager dan landelijk gemiddeld Aandachtspunten Top 3 CQ 1. Ervaringen met schoonmaken (indicator 2.1): de cliënten van een kwart van de aanbieders zijn gemiddeld minder tevreden over de ervaringen met het schoonmaken van hun omgeving. 2. Ervaringen met maaltijden (indicator 1.2): op 17 locaties zijn de cliënten gemiddeld minder tevreden over de maaltijden. Het gaat hier om smaak en sfeer, maar ook of er voldoende tijd en hulp is voor/bij het eten. 3. Ervaringen met sfeer van de woonomgeving (indicator 2.2): ondanks grote tevredenheid bij de meeste cliënten, geeft bij een kwart van de aanbieders de cliënten aan gemiddeld niet tevreden te zijn. Top drie ZI VVT 54