Langer thuis. Kwartaalmonitor extramuralisering lage ZZP s

Transcriptie

1 Langer thuis Kwartaalmonitor extramuralisering lage ZZP s Eerste drie kwartalen 2013

2 Langer Thuis 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting Onderzoeksopzet en begrippen Inleiding Probleemstelling Onderzoeksmethode Tabelgegevens Gebruikte concepten Verpleging en verzorging Casemix van intramurale instroom Zorgzwaarte van intramurale instroom Substitutie door lichamelijke gehandicaptenzorg? Extramurale instroom en doorstroom Extramurale instroom en doorstroom naar functiecombinatie Verhouding intramuraal versus extramuraal Conclusie Geestelijke gezondheidszorg Casemix van intramurale instroom Zorgzwaarte van intramurale instroom Extramurale instroom en doorstroom Extramurale instroom en doorstroom naar functiecombinatie Verhouding intramuraal versus extramuraal Conclusie Verstandelijk gehandicaptenzorg Casemix van intramurale instroom Zorgzwaarte van intramurale instroom Extramurale instroom en doorstroom Extramurale instroom en doorstroom naar functiecombinatie Verhouding intramuraal versus extramuraal Conclusie...40 Bijlage 1: Berekening zorgzwaarte-index Bijlage 2: VV09, VV09a en VV09b en instroom in 2013-Q Bijlage 3: Lijst met afkortingen Langer Thuis 3

4 Samenvatting Per 1 januari 2013 is gestart met de extramuralisering van de ZZP s VV01 en VV02 voor alle nieuwe cliënten en van de ZZP s GGZ01, GGZ02, VG01 en VG02 voor nieuwe cliënten vanaf 23 jaar. In deze rapportage worden de effecten van dit extramuraliseringsbeleid op de indicering door het CIZ van AWBZ-zorgaanspraak in beeld gebracht aan de hand van de volgende vragen: Daalt de instroom in de lage ZZP s in 2013 inderdaad conform het extramuraliseringsbeleid? Hebben zorgaanbieders geanticipeerd op de extramuralisering van de lagere ZZP s, waardoor de instroom hierin in het kwartaal voorafgaand aan de extramuralisering (2012-Q4) stijgt? Is sprake van substitutie van ZZP s 01 of 02 door ZZP s 03 of 04, waardoor de instroom van cliënten in de hogere ZZP s en hun totale zorgzwaarte stijgt in 2013? (De totale zorgzwaarte van een aantal cliënten is de som van de individuele zorgzwaartes van die cliënten). Hoe ontwikkelt zich de instroom van cliënten in de hogere ZZP s en hun totale zorgzwaarte? Hoe ontwikkelt zich de totale intramurale instroom en de totale zorgzwaarte hiervan? In hoeverre wordt ontwikkeling van de totale zorgzwaarte van de intramurale instroom van cliënten beïnvloed door de ontwikkeling van hun gemiddelde zorgzwaarte? Doen cliënten die anders zouden instromen in de twee laagste ZZP s nu (langer) een beroep op extramurale zorg, waardoor de extramurale in- en doorstroom van cliënten en hun totale zorgzwaarte toenemen? In hoeverre wordt de ontwikkeling van de totale zorgzwaarte van deze extramuraal in- en doorstromende cliënten beïnvloed door de ontwikkeling van hun gemiddelde zorgzwaarte? Verschuift de verhouding tussen (de totale zorgzwaarte van) het aantal intramurale en extramurale cliënten? Verpleging en Verzorging Zoals verwacht en bedoeld, is in 2013 de instroom van cliënten in de twee laagste ZZP s VV01 en VV02 sterk gedaald. Er is nauwelijks aanwijzing voor anticiperend gedrag van zorgaanbieders en ook niet voor substitutie van de ZZP s VV01 of VV02 door de ZZP s VV03 of VV04 of de lage ZZP s LG. Na een daling in 2012 stijgt in 2013 de instroom van cliënten in de hogere ZZP s VV, vooral VV05 en VV06. Hun totale zorgzwaarte stijgt dan echter sterker, doordat zij gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd hebben gekregen. Per saldo is na een daling in 2012 de totale intramurale instroom van cliënten in ZZP s VV verder gedaald in Hun totale zorgzwaarte is dan echter toch gestegen, doordat deze cliënten gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd hebben gekregen. Er is aanwijzing dat cliënten die anders zouden instromen in de twee laagste ZZP s VV in 2013 (langer) een beroep doen op extramurale zorg: het aantal extramuraal in- en doorstromende somatische en psychogeriatrische cliënten en hun totale zorgzwaarte nemen toe. Doordat deze cliënten gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd krijgen, stijgt hun totale zorgzwaarte sterker dan het aantal cliënten. Bovendien verschuift de verhouding tussen (de totale zorgzwaarte van) het aantal intramurale en extramurale cliënten in het voordeel van het extramurale aandeel. Geestelijke Gezondheidszorg Intramurale instroom in ZZP s GGZ-B (voortgezet Verblijf in een psychiatrische instelling) Zoals verwacht en bedoeld stromen in 2013 vrijwel geen cliënten meer in in de twee laagste ZZP s GGZ-B. Er is geen aanwijzing dat zorgaanbieders hebben geanticipeerd op de extramuralisering van deze laagste ZZP s. Van substitutie hiervan door ZZP s GGZ03B of 04B is evenmin aanwijzing. Na een daling in 2012, stijgt in 2013 het aantal instromende cliënten in de hogere ZZP s GGZ-B, vooral ZZP s GGZ05B en 07B. Hun totale zorgzwaarte stijgt dan nog sterker, doordat deze cliënten gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd hebben gekregen. Per saldo is, na een daling in 2012, ook het totaal aantal instromende cliënten in de ZZP s GGZ-B in 2013 gestegen. Doordat deze cliënten dan gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd hebben gekregen, is hun totale zorgzwaarte nog sterker gestegen. Langer Thuis 4

5 Intramurale instroom in ZZP s GGZ-C (beschermende woonomgeving en toezicht) De intramurale instroom van cliënten in de twee laagste ZZP s GGZ-C is in 2013 eveneens sterk afgenomen. Ook hier zijn geen aanwijzingen voor anticipatie of substitutie. Na een daling in 2012, blijft in 2013 het aantal instromende cliënten in de hogere ZZP s GGZ-C vrijwel gelijk. Dit geldt ook voor hun totale zorgzwaarte, doordat hun gemiddelde zorgzwaarte vrijwel gelijk blijft. Per saldo is, na een daling in 2012, het totaal aantal instromende cliënten in de ZZP s GGZ-C in 2013 verder gedaald. Hun totale zorgzwaarte is iets minder sterk gedaald, omdat hun gemiddelde zorgzwaarte licht gestegen is. Effect op extramuraal Er is nauwelijks aanwijzing dat cliënten die anders zouden instromen in de twee laagste ZZP s GGZ-B of -C in 2013 (langer) een beroep doen op extramurale zorg: het aantal extramuraal in- en doorstromende psychiatrische cliënten en hun totale zorgzwaarte nemen nauwelijks toe. De stabiele, totale zorgzwaarte van deze cliënten hangt ook samen met hun vrijwel stabiele gemiddelde zorgzwaarte. Er is ook geen sprake van een verschuiving in de verhouding tussen het aantal intra- en extramurale cliënten in de sector GGZ, ook niet wat betreft hun totale zorgzwaarte. Gehandicaptenzorg Zoals verwacht en bedoeld, is de intramurale instroom van cliënten in de twee laagste ZZP s VG01 en 02 in 2013 sterk gedaald. Ook hier is geen aanwijzing voor anticipatie of substitutie. Na een stabiele ontwikkeling in 2012, daalt in 2013 ook het aantal instromende cliënten in de hogere ZZP s VG. Hun totale zorgzwaarte stijgt vrijwel even sterk, doordat deze cliënten gemiddeld bijna even zware zorg geïndiceerd hebben gekregen. Per saldo is, na een lichte daling in 2012, het totaal aantal instromende cliënten in de ZZP s VG verder gedaald in Hun totale zorgzwaarte is dan echter toch gestegen, doordat zij gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd hebben gekregen. Er is nauwelijks aanwijzing dat cliënten die anders zouden instromen in de twee laagste ZZP s VG in 2013 (langer) een beroep doen op extramurale zorg: het aantal extramuraal in- en doorstomende verstandelijk gehandicapte cliënten en hun totale zorgzwaarte nemen nauwelijks toe. De stabiele, totale zorgzwaarte van deze cliënten hangt ook samen met hun vrijwel stabiele gemiddelde zorgzwaarte. De verhouding tussen (de totale zorgzwaarte van) het aantal intramurale en extramurale verstandelijk gehandicapte cliënten verschuift nu licht in het voordeel van het intramurale aandeel. Maar de ontwikkeling van de intramurale instroom in ZZP s VG heeft hier een beperkte invloed op. Algemene conclusies De effecten van het extramuraliseringsbeleid op de indicering door het CIZ van AWBZ-zorgaanspraak laten zich als volgt samenvatten. Na invoering van het extramuraliseringsbeleid per daalt, zoals bedoeld, de instroom in alle lage ZZP s VV, GGZ-B, GGZ-C en VG. Hierbij zijn (vrijwel) geen aanwijzingen gevonden voor anticiperend gedrag van zorgaanbieders; zij hebben niet of nauwelijks vlak voor de extramuralisering indicaties voor deze lage ZZP s aangevraagd. In alle sectoren is er weinig tot geen aanwijzing gevonden voor substitutie van ZZP s 01 of 02 door ZZP s 03 of 04. Want zowel de instroom in de hogere ZZP s als de totale zorgzwaarte hiervan is niet of nauwelijks gestegen in Wat betekent dit nu voor de grote geldstroom? De ontwikkeling van de totale zorgzwaarte van de totale instroom geeft hier een beeld van. Deze is een maatstaf voor de ontwikkeling van de totale kosten van de totale instroom per week (exclusief tariefstijgingen). Voor V&V en GGZ-B is hiervoor in 2013 per saldo een toename zichtbaar, voor GGZ-C en VG een daling. De toename voor V&V is te herleiden tot een toename van het aantal instromende cliënten in de hogere ZZP s en tot een toename van hun gemiddelde zorgzwaarte. De toename voor GGZ-B is alleen te herleiden tot een toename van de instroom in de hogere ZZP s. De daling voor GGZ-C is alleen te herleiden tot een daling van de instroom in de lagere ZZP s. En de daling voor VG tenslotte is te herleiden tot een daling van de instroom in zowel de lagere als de hogere ZZP s. Voor het verwachte effect van het extramuraliseringsbeleid dat de cliënten die dit betreft nu (langer) een beroep doen op extramurale zorg, is alleen voor de V&V-sector aanwijzing gevonden. Langer Thuis 5

6 1 Onderzoeksopzet en begrippen 1.1 Inleiding De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) verandert de komende jaren ingrijpend. In het Regeerakkoord van 2012 zijn beleidsmaatregelen uitgewerkt voor de hervorming van de langdurige zorg. De AWBZ wordt gereduceerd tot een kern-awbz, waarin de nadruk ligt op zorg met Verblijf voor cliënten met een zware zorgbehoefte. Het grootste deel van de verantwoordelijkheid voor het toekennen van de extramurale AWBZ-zorg, een deel van de intramurale GGZ (beschermende woonomgeving en toezicht: ZZP s GGZ-C) en de Jeugdzorg gaat naar de gemeenten. Dit op basis van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de nieuwe Jeugdwet. De verantwoordelijkheid voor het toekennen van extramurale verpleging en verzorging en de een deel van de intramurale GGZ (voortgezet Verblijf in psychiatrische instelling: ZZP s GGZ-B) gaat naar de zorgverzekeraars. Dit op basis van de Zorgverzekeringswet (Zvw). In de hervorming van de langdurige zorg die is ingezet, staat de bevordering van het langer thuis wonen van cliënten centraal. Nieuwe cliënten kunnen in plaats van een indicatie voor een licht zorgzwaartepakket (ZZP) een indicatie voor extramurale zorg (in functies en klassen) krijgen. Deze extramuralisering wordt volgens de Kamerbrief Hervorming Langdurige zorg 1 als volgt gefaseerd uitgevoerd: Per 1 januari 2013: extramuralisering van ZZP s VV01 en VV02 voor alle nieuwe cliënten en van ZZP s GGZ01, GGZ02, VG01 en VG02 voor nieuwe cliënten vanaf 23 jaar; Per 1 januari 2014: extramuralisering van ZZP VV03 voor nieuwe cliënten; Per 1 januari 2015: extramuralisering van ZZP VG03 (gedeeltelijk), ZZP s LG01, LG03, ZG01 (auditief en visueel) en VV04 (gedeeltelijk) voor nieuwe cliënten. ZZP GGZ03 gaat per 1 januari 2015, inclusief wooncomponent, over naar de Zvw en de Wmo. Het ministerie van VWS heeft het CIZ verzocht relevante beleidsinformatie te leveren over de beleidsmaatregelen die betrekking hebben op de hervorming van de intramurale AWBZ-zorg. Daarom worden twee soorten rapportages ontwikkeld: Langer thuis - Kwartaalmonitor extramuralisering lage ZZp s (1 maal per kwartaal); Langer thuis - Jaarrapportage extramuralisering lage ZZP s (1 maal per jaar) met ruimte voor verdieping en nadere analyses. Voor het ontwikkelingsproces van de eerste kwartaalmonitor Langer thuis over het eerste kwartaal 2013 was extra tijd nodig. Hierdoor was de situatie ontstaan dat de data voor het derde kwartaal 2013 al beschikbaar kwamen tijdens het werkproces voor de tweede kwartaalmonitor Langer thuis. Daarom is besloten de tweede kwartaalmonitor uit te breiden en hierin integraal te rapporteren over het tweede en derde kwartaal Probleemstelling Doelstelling Het ministerie van VWS heeft een aantal beleidsmaatregelen ontwikkeld, waarin de kabinetsvoornemens over de hervorming van de langdurige ondersteuning en zorg zijn uitgewerkt. Dit onderzoek wil bedoelde, verwachte en onbedoelde effecten van deze beleidsmaatregelen, gericht op het langer thuis blijven wonen, in kaart brengen. Indien er op basis van dit onderzoek aanwijzing is voor onvoldoende of onbedoelde effecten, kan dit tot aanpassing van de beleidsmaatregelen leiden. 1 Zie bijlage bij brief van staatssecretaris van VWS, M.J. van Rijn, aan de Tweede kamer: Hervorming langdurige zorg d.d. 25 april 2013 (kenmerk LZ). Langer Thuis 6

7 Vraagstelling Verandering casemix van intramurale instroom De beleidsmaatregelen uit het Regeerakkoord van 2012 beogen vanaf 2013 een sterke afname van de intramurale instroom van cliënten in een indicatie voor de twee laagste ZZP s voor Verpleging en Verzorging (V&V) en vanaf 23 jaar voor Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) en Verstandelijk Gehandicaptenzorg (VG). Onder intramurale instroom verstaan we cliënten die op peildatum 1 geen intramurale indicatie hebben (geen indicatie of een extramurale indicatie) en op peildatum 2 wel. Zie Figuur Peildatum 1 Peildatum 2 Instroom Doorstroom continu Doorstroom discontinu Uitstroom Figuur Stroomschema van indicaties tussen twee peildata Een toename van de geïndiceerde aanspraak op de overige ZZP s kan een onbedoeld substitutie-effect van dit beleid zijn: cliënten die geen indicatie meer kunnen krijgen voor een ZZP 01 of 02, krijgen in plaats daarvan een indicatie voor een hoger ZZP. Indien dit effect zich voordoet, kan dit vooral een relatieve toename betekenen van de intramurale instroom van cliënten in de dan laagste ZZP s 03 en 04 binnen dezelfde ZZP-reeks. Een afname van de instroom in de lagere ZZP s en een toename van de instroom in de resterende ZZP s komt tot uitdrukking in de casemix binnen een ZZP-reeks: de verdeling van cliënten over specifieke ZZP s binnen een ZZP-reeks. Voor de V&V-sector geldt bovendien, dat een verschuiving van de niet meer indiceerbare ZZP s VV01 en VV02 naar de nog wel indiceerbare lage ZZP s voor LG 2 ook een mogelijke substitutie kan zijn. Onderscheid tussen de grondslag SOM en LG is namelijk niet altijd scherp te maken. Mogelijk hebben zorgaanbieders in 2012 in het vooruitzicht van de aangekondigde beleidsmaatregelen per geanticipeerd op de extramuralisering van de lage ZZP s. Deze voorgenomen beleidsmaatregelen maakten immers deel uit van het Regeerakkoord dat in oktober 2012 is gesloten. Zorgaanbieders kunnen hierop geanticipeerd hebben door op de valreep nog de ZZP s aan te vragen, voordat dit in 2013 niet meer kon. Daarom vergelijken we behalve 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3 ook 2012-Q4 met 2012-Q1. Dit geldt ook voor de overige onderzoeksvragen. Het bovenstaande leidt tot de eerste onderzoeksvraag: 1. In hoeverre is de casemix van de instroom van cliënten in ZZP s voor V&V, GGZ, VG en LG in de eerste drie kwartalen van 2013 veranderd ten opzichte van het eerste en vierde kwartaal 2012? a. Daalt de instroom van cliënten in de lage ZZP s in 2013 inderdaad conform het extramuraliseringsbeleid? b. Hebben zorgaanbieders geanticipeerd op de extramuralisering van de lagere ZZP s, waardoor de instroom van cliënten hierin in het kwartaal voorafgaand aan de extramuralisering (2012-Q4) stijgt? 2 Het betreft dan naar verwachting vooral LG01 en LG03. Langer Thuis 7

8 c. Is sprake van substitutie van ZZP s 01 of 02 door ZZP s 03 of 04, waardoor de instroom van cliënten in de hogere ZZP s stijgt in 2013? d. Hoe ontwikkelt zich de instroom van cliënten in de hogere ZZP s? e. Hoe ontwikkelt zich de totale intramurale instroom van cliënten? Verandering zorgzwaarte van intramurale instroom De sterke afname van de instroom in de twee laagste ZZP s kan dus leiden tot een toename van de instroom in de overige hogere ZZP s. Dit leidt meestal ook tot een toename van de totale zorgzwaarte van de instroom van cliënten in de hogere ZZP s. (De totale zorgzwaarte van een aantal cliënten is de som van de individuele zorgzwaartes van die cliënten) 3. De mate waarin dit gebeurt is behalve van de toename van het aantal intramuraal instromende cliënten - ook afhankelijk de ontwikkeling van hun gemiddelde zorgzwaarte. Het is daarom relevant om de ontwikkeling in beeld te brengen van zowel de totale als de gemiddelde zorgzwaarte van de intramurale instroom van cliënten in de periode na de invoering van de beleidsmaatregelen ten opzichte van de periode ervoor. Dit leidt tot de tweede onderzoeksvraag: 2. In hoeverre is de totale en gemiddelde zorgzwaarte van de instroom van cliënten in een ZZP voor respectievelijk V&V, GGZ, VG en LG in de eerste drie kwartalen van 2013 veranderd ten opzichte van het eerste en vierde kwartaal 2012? (ZZP s gecategoriseerd in ZZP respectievelijk ZZP 03 en hoger). a. Is sprake van substitutie van ZZP s 01 of 02 door ZZP s 03 of 04, waardoor de totale zorgzwaarte van de instroom van cliënten in de hogere ZZP s stijgt in 2013? b. Hoe ontwikkelt zich de totale zorgzwaarte van de instroom van cliënten in de hogere ZZP s? c. Hoe ontwikkelt zich de totale zorgzwaarte van de totale intramurale instroom van cliënten? d. In hoeverre wordt ontwikkeling van de totale zorgzwaarte van de intramuraal instromende cliënten beïnvloed door de ontwikkeling van hun gemiddelde zorgzwaarte? Verandering extramurale instroom en doorstroom Een verwacht effect van de beleidsmaatregelen uit het Regeerakkoord is, dat cliënten die voor het inwerkingtreden van deze beleidsmaatregelen zouden zijn ingestroomd in de laagste ZZP s voor V&V, GGZ of VG, nu een beroep doen op extramurale zorg (extramuraal instromen) of nu langer een beroep doen op extramurale zorg (extramuraal doorstromen). Een afname van de intramurale instroom van cliënten in ZZP s V&V kan een toename van de extramurale in- en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG tot gevolg hebben. Zo kan een lagere intramurale instroom van cliënten in ZZP s GGZ en VG leiden tot een toename van de extramurale in- en doorstroom van cliënten met dominante grondslag PSY, respectievelijk VG. Onder extramurale doorstroom 4 vallen cliënten, die zowel op peildatum 1 als op peildatum 2 een extramurale indicatie hebben (zie Figuur 1.2.1). Dit betreft cliënten die reeds aanspraak maakten op extramurale zorg en hier nu langer een beroep op doen omdat instroom in de lage ZZP s niet meer mogelijk is. 3 Zie paragraaf 1.5 en bijlage 1 voor een toelichting over het begrip zorgzwaarte. 4 Doorstroom kan worden onderscheiden in continue en discontinue doorstroom. Indien het op beide peildata dezelfde indicatie betreft, is er sprake van continue doorstroom; bij een tussentijdse herindicatie, spreken we van discontinue doorstroom. Beide vormen van doorstroom zijn hier relevant. Een toename van de continue doorstroom zou toegeschreven kunnen worden aan cliënten die vanwege het gewijzigde beleid hun extramurale indicatie langer behouden in plaats van door te stromen naar een laag ZZP. Een toename van de discontinue doorstroom zou toegeschreven kunnen worden aan cliënten die vanwege het gewijzigde beleid een extramurale herindicatie krijgen in plaats van door te stromen naar een laag ZZP. Langer Thuis 8

9 Onder extramurale instroom worden verstaan: cliënten die op peildatum 1 geen extramurale indicatie hebben en op peildatum 2 wel (zie Figuur 1.2.1). Het kan dan in principe gaan om extramurale instroom vanuit geen indicatie of vanuit een intramurale indicatie. De extramurale instroom vanuit een intramurale indicatie is in dit onderzoek echter niet relevant, omdat deze instroom geen gevolg kan zijn van het extramuraliseringsbeleid. Voor cliënten die al een ZZP hebben geldt namelijk, dat ze hun recht hierop behouden. Voor extramurale instromers vanuit een intramurale indicatie geldt dus niet, dat ze nu door het extramuraliseringsbeleid gedwongen extramuraal moeten instromen. De extramurale instroom is alleen relevant indien het cliënten betreft die nog geen aanspraak maakten op AWBZ-zorg en niet meer direct in de lage ZZP s kunnen instromen 5. Om een specifiek beeld te krijgen welke cliënten en extramurale zorgaanspraak het betreft, wordt de extramurale instroom en doorstroom nader uitgesplitst naar dominante grondslagen en functiecombinaties. Dit leidt tot de derde onderzoeksvraag: 3. In hoeverre is de extramurale instroom van cliënten vanuit geen indicatie en de extramurale doorstroom van cliënten in de eerste drie kwartalen van 2013 veranderd ten opzichte van het eerste en vierde kwartaal 2012? a. Doen cliënten die anders zouden instromen in de twee laagste ZZP s nu (langer) een beroep op extramurale zorg, waardoor de extramurale in- en doorstroom van cliënten toenemen? b. Verschilt deze verandering van extramurale in- en doorstroom van cliënten per dominante grondslag (SOM, PG, PSY en VG)? c. Verschilt deze verandering van extramurale in- en doorstroom van cliënten per functiecombinatie? Verandering zorgzwaarte van extramurale instroom en doorstroom Een toename van het aantal extramuraal in- en doorstromende cliënten leidt naar verwachting tot een toename van hun totale zorgzwaarte. Deze totale zorgzwaarte is behalve van het aantal cliënten - ook afhankelijk van hun gemiddelde zorgzwaarte. Het is daarom relevant om te kijken in welke mate de totale zorgzwaarte van de extramurale in- en doorstroom verandert in de periode na de invoering van de beleidsmaatregelen ten opzichte van de periode ervoor. Dit leidt tot de vierde onderzoeksvraag: 4. In hoeverre is de totale en gemiddelde zorgzwaarte van de extramurale instroom van cliënten vanuit geen indicatie en de extramurale doorstroom van cliënten met de dominante grondslagen SOM, PG, PSY en VG in de eerste drie kwartalen van 2013 veranderd ten opzichte van het eerste en vierde kwartaal 2012? a. Doen cliënten die anders zouden instromen in de twee laagste ZZP s nu (langer) een beroep op extramurale zorg, waardoor de totale zorgzwaarte van deze extramurale in- en doorstroom van cliënten toeneemt? b. In hoeverre wordt de ontwikkeling van de totale zorgzwaarte van deze extramuraal inen doorstromende cliënten beïnvloed door de ontwikkeling van hun gemiddelde zorgzwaarte? Verschuiving verhouding intramurale en extramurale cliënten Effectieve implementatie van het extramuraliseringsbeleid leidt naar verwachting ook tot een verschuiving van de verhouding tussen het aantal intramurale versus extramurale cliënten. Indien in 5 In het algemeen ontvangen cliënten eerst extramurale zorg voordat zij instromen in intramurale zorg. Een uitzondering hierop vormt de instroom in op Herstel gerichte zorg en de instroom in GGZ-B vanuit de Jeugdzorg. Langer Thuis 9

10 2013 de intramurale instroom afneemt en de extramurale in- en doorstroom toeneemt, dan komt dit tot uitdrukking in deze verhouding. Dit leidt tot de vijfde onderzoeksvraag: 5. In hoeverre is de verhouding tussen het aantal intramurale cliënten versus het aantal extramurale cliënten voor V&V, GGZ en VG op peildata , en verschoven ten opzichte van peildata en ? Verschuiving verhouding totale intramurale versus extramurale zorgzwaarte Effectieve realisatie van het extramuraliseringsbeleid leidt er toe, dat de totale intramurale zorgzwaarte van alle intramurale cliënten afneemt. Dit zou onder meer moeten blijken uit een verschuiving van de verhouding tussen deze totale intramurale zorgzwaarte versus de totale zorgzwaarte van alle extramurale cliënten. Indien in 2013 de totale intramurale zorgzwaarte afneemt en de totale extramurale zorgzwaarte constant blijft of toeneemt, dan komt dit tot uitdrukking in de verhouding tussen beide. Dit leidt tot de zesde onderzoeksvraag: 6. In hoeverre is de verhouding tussen de totale zorgzwaarte van intramurale cliënten versus de totale zorgzwaarte van extramurale cliënten voor V&V, GGZ en VG op peildata , en verschoven ten opzichte van peildata en ? 1.3 Onderzoeksmethode In de vraagstelling gaat het om het in beeld brengen van effecten van het extramuraliseringsbeleid. Dit wordt gedaan aan de hand van tabellen en grafieken over het aantal intramuraal en extramuraal instromende cliënten en hun totale en gemiddelde zorgzwaarte en tabellen over de verhouding tussen (de totale zorgzwaarte van) het aantal intramurale versus extramurale cliënten op verschillende peildata. De kwartalen en peildata in 2013 (na de invoering van de beleidsmaatregelen) worden steeds vergeleken met twee kwartalen respectievelijk peildata in 2012 (voor de invoering van de beleidsmaatregelen). Veranderingen in 2013 ten opzichte van 2012 kunnen duiden op effecten van de beleidsmaatregelen gericht op extramuralisering. Veranderingen in 2012-Q4 ten opzichte van Q1 kunnen duiden op anticiperend gedrag van zorgaanbieders. 1.4 Tabelgegevens Nauwkeurigheid en afronding van cijfers Het CIZ verbetert doorlopend het databestand waarop deze rapportage is gebaseerd. Het aantal cliënten per peildatum kan telkens nauwkeuriger worden vastgesteld dan voorheen. Dit heeft gevolgen voor informatie op alle beschikbare peildata. De cijfers in deze rapportage kunnen daardoor afwijken van cijfers die eerder zijn gepubliceerd. Advies is om altijd de laatst gepubliceerde kwartaalrapportage te raadplegen. Daarin zijn de meest recente gegevens opgenomen. Tegen deze achtergrond willen we in deze rapportage niet ten onrechte de suggestie van grote nauwkeurigheid wekken en worden de aantallen in de tabbellen daarom afgerond op vijftallen. Deze afronding kan ertoe leiden, dat de optelling van het aantal cliënten in een tabel niet overeenkomt met de randtotalen van deze tabel. Langer Thuis 10

11 Indexcijfers, procenten en procentpunten In deze rapportage worden indexcijfers gebruikt om bepaalde veranderingen ten opzichte van een ijkpunt weer te geven, waarbij het ijkpunt de waarde 100 heeft. Alle verschuivingen ten opzichte van dit vaste ijkpunt kunnen in procenten worden uitgedrukt. Bijvoorbeeld een toename van het indexcijfer van 100 naar 125 betreft een toename van 25%. Een verandering van het ene groeipercentage ten opzichte van het andere groeipercentage moet echter worden uitgedrukt in procentpunten (bijvoorbeeld: een toename van de groei van 2% naar 3% betreft een toename van de groei van 1 procentpunt). Dit geldt ook voor verschuivingen tussen indexcijfers onderling, indien het geen verandering ten opzichte van het ijkpunt betreft. Bijvoorbeeld: een verandering van indexcijfer 125 naar 150 wordt benoemd als een toename van 25 procentpunt. 1.5 Gebruikte concepten Zorgzwaarte Zorgzwaarte is een gecombineerde maat voor de geïndiceerde zorgomvang per week en de zwaarte van de geïndiceerde zorgsoort. De verschillende extramurale functies en alle ZZP s zijn verschillende zorgsoorten. De zorgzwaarte kan toenemen door een toename van de zorgomvang, maar ook door een verzwaring van de zorgsoort. De functie Verpleging is bijvoorbeeld een zwaardere zorgsoort dan de functie Persoonlijke Verzorging. Door de op een peildatum geldige indicaties van cliënten met verschillende zorgomvang en verschillende zorgsoorten uit te drukken in hun zorgzwaarte, kunnen zij met elkaar vergeleken worden en kunnen hun zorgzwaartes worden opgeteld. In deze monitor rapporteren we over de totale zorgzwaarte van een bepaald aantal cliënten en de gemiddelde zorgzwaarte van die cliënten. De totale zorgzwaarte van een aantal cliënten is de som van de individuele zorgzwaartes van die cliënten. Een toename van de totale zorgzwaarte van een aantal cliënten kan worden veroorzaakt door een toename van het aantal cliënten, maar ook door de toename van de gemiddelde zorgzwaarte van die cliënten. Dit laatste betekent, dat cliënten gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd hebben gekregen. Om de totale zorgzwaarte van een aantal cliënten en hun gemiddelde zorgzwaarte weer te geven, is voor beide een zorgzwaarte-index ontwikkeld. Die laat per peildatum zien wat de relatieve verandering hiervan is, afgezet tegen een ijkpunt. (Voor een toelichting van de wijze waarop de zorgzwaarte-index berekend wordt: zie bijlage 1). Instroom, doorstroom en uitstroom De instroom, doorstroom en uitstroom van cliënten in een bepaald kwartaal wordt volgens de gangbare CIZ-systematiek bepaald aan de hand van twee peildata (Figuur 1.2.1): de eerste peildatum betreft de eerste kwartaaldatum van het stroomkwartaal waarover wordt gerapporteerd en de tweede peildatum betreft de eerste kwartaaldatum van het volgende kwartaal 6 (bijvoorbeeld respectievelijk voor 2012-Q1). Onder de instroom van cliënten in een bepaald kwartaal worden die cliënten gerekend die op de eerste peildatum geen en op de tweede peildatum wel een geldige indicatie hebben voor AWBZ-zorg. Onder de doorstroom van cliënten in een bepaald kwartaal worden die cliënten gerekend die op beide peildata een geldige indicatie hebben voor AWBZzorg. Onder uitstroom van cliënten uit een bepaald kwartaal vallen die cliënten die op de eerste peildatum wel aanspraak hebben op AWBZ-zorg, maar op de tweede peildatum niet meer. Cliënten die tussen twee peildata instromen en ook weer uitstromen (de tussenstroom), blijven buiten beschouwing. Deze tussenstroom is van beperkte omvang indien de twee peildata een kwartaal begrenzen; de meeste indicaties hebben immers een langere geldigheidsduur dan een kwartaal. 6 Voor het bepalen van de intramurale instroom in 2013-Q1 wijken we in deze rapportage bij wijze van uitzondering hier iets van af: zie Bijlage 2. Langer Thuis 11

12 Notatie van kwartalen In deze rapportage wordt gebruik gemaakt van de verkorte kwartaalnotaties. Voor het eerste kwartaal 2012 wordt bijvoorbeeld de notatie 2012-Q1 gebruikt. De overige kwartalen worden op overeenkomstige wijze weergegeven. Extramuraal en intramuraal Er wordt binnen de AWBZ onderscheid gemaakt tussen extramurale en intramurale zorg. Het CIZ spreekt over extramurale zorg, als de cliënt een indicatiebesluit heeft zonder Verblijf. Indien een cliënt voor drie etmalen of minder per week Verblijf heeft (Kortdurend Verblijf), is ook sprake van extramurale zorg. Worden meer dan drie etmalen zorg met Verblijf geïndiceerd, dan spreken we van een intramuraal besluit. Intramurale zorg wordt geïndiceerd als de zorgvraag noodzakelijkerwijs gepaard gaat met een beschermende woonomgeving, therapeutisch leefklimaat of permanent toezicht. Het CIZ indiceert extramurale zorg in zorgfuncties en intramurale zorg in zorgzwaartepakketten (ZZP s). Het CIZ deelt de cliëntpopulatie in op basis van de zorg die is toegekend in het indicatiebesluit. Het is mogelijk dat de cliënt uiteindelijk de zorg in een andere setting consumeert; een indicatie voor intramurale zorg kan als extramurale zorg worden verzilverd. Zorgzwaartepakketten en intramurale sectoren Intramurale zorg wordt sinds 1 juli 2007 geïndiceerd in zorgzwaartepakketten (ZZP s). Een ZZP is een omschrijving van samenhangende zorg die naar aard, inhoud en omvang bij een cliëntprofiel past (Regeling zorgaanspraken AWBZ). Er zijn ZZP s voor specifieke settings. Dit worden ook wel de ZZPreeksen genoemd. De reeksen zijn: Verpleging en Verzorging (V&V); Verstandelijk Gehandicapt (VG); Licht Verstandelijk Gehandicapt (LVG); Sterk Gedragsgestoord Licht Verstandelijk Gehandicapt (SGLVG); Lichamelijk Gehandicapt (LG); Zintuiglijk Gehandicapt Auditief (ZGaud) en Visueel (ZGvis); Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ): GGZ-B (Voortgezet Verblijf vanwege behandeling) en GGZ-C (Verblijf vanwege noodzaak beschermende woonomgeving). Zowel de indicaties in zorgzwaartepakketten als in combinaties van functies worden samengevat in drie zorgsectoren: Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ); Gehandicaptenzorg (GZ); Verpleging en Verzorging (V&V). De ZZP s VG, LVG, SGLVG, ZG en LG vallen onder de sector Gehandicaptenzorg (GZ). Extramurale zorgfuncties en functiecombinaties De extramurale AWBZ-zorg is ingedeeld in zorgfuncties, te weten: Persoonlijke Verzorging (PV); Verpleging (VP); Begeleiding Individueel (BGI) en Begeleiding Groep (BGG); Behandeling 7 (BH); Kortdurend Verblijf (KVB). Sommige cliënten hebben een indicatie voor een enkele functie. Vaak echter hebben cliënten meerdere functies geïndiceerd gekregen. Omdat bepaalde combinaties van functies veel voorkomen, kunnen verschillende functiecategorieën worden geformuleerd. De categorieën lopen min of meer op 7 Behandeling kan sinds Behandeling Individueel (BHI) of Behandeling Groep (BHG) betreffen. Langer Thuis 12

13 in zorgzwaarte. Bovendien sluiten de categorieën elkaar uit. Dit betekent dat iedere cliënt in slechts één van de categorieën kan worden ingedeeld. De extramurale zorg is ingedeeld in de volgende functiecombinaties: Functie categorie PV-sec VP-sec PV + VP BH (+ PV/VP) BGI-sec BGI + PV/VP/BH BGG-sec BGG + PV/VP/BH BGI + BGG BGI + BGG + PV/VP/BH KVB + PV/VP/BH/BG Functies in het indicatiebesluit Alleen Persoonlijke Verzorging Alleen Verpleging Persoonlijke Verzorging en Verpleging, geen andere functies Behandeling alleen, of in combinatie met Persoonlijke Verzorging en/of Verpleging Alleen Begeleiding Individueel Begeleiding Individueel in combinatie met een of meer van de functies Persoonlijke Verzorging, Verpleging, en Behandeling Alleen Begeleiding Groep Begeleiding Groep in combinatie met een of meer van de functies Persoonlijke Verzorging, Verpleging en Behandeling Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep, geen andere functies Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep, in combinatie met een of meer van de functies Persoonlijke Verzorging, Verpleging en Behandeling Kortdurend Verblijf (maximaal drie etmalen per week) in combinatie met een of meer van de functies Persoonlijke Verzorging, Verpleging, Behandeling, Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep Grondslag Een cliënt kan alleen aanspraak maken op AWBZ-zorg, als voor hem of haar een grondslag kan worden vastgesteld. Een grondslag is een aandoening, beperking of handicap waardoor de verzekerde kan zijn aangewezen op zorg. Er zijn zes grondslagen: Somatische aandoening/ziekte (SOM); Psychogeriatrische aandoening/ziekte (PG); Psychiatrische aandoening/ziekte (PSY); Lichamelijke handicap (LG); Verstandelijke handicap (VG); Zintuiglijke handicap (ZG). Dominante grondslag Voor iedere cliënt kunnen meerdere grondslagen worden geregistreerd, bijvoorbeeld als iemand zowel een somatische als een psychiatrische aandoening heeft. Eén hiervan wordt aangewezen als de dominante grondslag. Deze wordt vastgesteld op grond van de zwaarstwegende beperkingen. Als het bijvoorbeeld vooral de psychiatrische aandoening is die tot aanspraak op AWBZ-zorg leidt, dan wordt PSY de dominante grondslag. Langer Thuis 13

14 2 Verpleging en verzorging 2.1 Casemix van intramurale instroom 8 Zoals bedoeld is de intramurale instroom van cliënten in de twee laagste ZZP s VV01 en VV02 sterk gedaald vanaf 2013-Q1 (Tabel 2.1.1a+b en Figuur 2.1.1). De intramurale instroom van cliënten in ZZP s VV01 of VV02 in 2013-Q1 betreft indicaties die nog vóór zijn aangevraagd, maar waarvan de geldigheid pas na is ingegaan. Er is nauwelijks aanwijzing voor anticiperend gedrag van zorgaanbieders op de extramuralisering. In het kwartaal voorafgaand aan de ingang van de beleidsmaatregel (2012-Q4) is alleen de instroom in ZZP VV01 iets gestegen. De enige aanwijzing voor substitutie ligt in een lichte toename van de instroom in VV03 in 2013-Q1. Dit zou een vervanging kunnen zijn voor cliënten die geen aanspraak meer kunnen maken op VV01 of VV02. Dit substitutie-effect doet zich echter niet voor in 2013-Q2 en 2013-Q3. De instroom in VV03 daalt dan namelijk weer. Ook is geen sprake van substitutie door VV04. Na een daling in 2012 is de instroom in de hogere ZZP s VV in het eerste kwartaal 2013 gestegen. Na een daling in 2013-Q2 stijgt deze instroom weer in 2013-Q3. De instroom in VV05 schommelt nogal, maar stijgt per saldo. Na een afname in 2012 neemt deze weer toe in 2013-Q1, daalt vervolgens weer in 2013-Q2 en neemt tenslotte weer licht toe in 2013-Q3. Tegelijkertijd is de continue toename van de instroom van cliënten in ZZP VV06 opvallend. Na een relatief lichte stijging in 2012 volgt een forse toename in 2013-Q1, waarna de toename weer gematigd doorzet in 2013-Q2 en 2013-Q3. De sterke toename van de instroom in VV06 vanaf 2013-Q1 kan een substitutie zijn van ZZP VV09a; deze is per overgeheveld naar de Zvw. De sterke toename van de instroom in VV06 kan eveneens een substitutie zijn voor VV03. Mogelijk heeft men hier en daar al geanticipeerd op de extramuralisering van ZZP VV03 voor nieuwe cliënten per 1 januari Ook de instroom in ZZP s VV07 en VV08 stijgt in 2013, maar dit betreft lage aantallen. Tabel 2.1.1a Casemix van intramurale instroom van cliënten in een ZZP voor VV in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: aantallen cliënten. VV VV VV VV VV VV VV VV VV VV VV 03 t/m Totaal VV09a VV09b De instroom in de ZZP s VV09a (Geriatische revalidatiezorg)en VV09b (Herstelgerichte behandeling) wordt hier buiten beschouwing gelaten en voor het bepalen van de intramurale instroom in de overige ZZP s in 2013-Q1 wordt hier bij wijze van uitzondering enigszins afgeweken van de gangbare CIZ-systematiek. Voor een toelichting: zie bijlage 2. Langer Thuis 14

15 Na een daling in 2012 van 11% stabiliseert de totale intramurale instroom 2013-Q1. De reductie van de instroom in de lage ZZP s VV01 en VV02 wordt dan blijkbaar gecompenseerd door de toename van de instroom in de hogere ZZP s. De daling van de instroom in de hogere ZZP s in 2013_Q2 wordt weerspiegeld in de daling van de totale intramurale instroom. Tussen 2012-Q1 en 2013-Q3 is sprake van een daling van de totale intramurale instroom van 15%. Tabel 2.1.1b Casemix van intramurale instroom van cliënten in een ZZP voor VV in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: index van aantal cliënten (2012-Q1=100). VV VV VV VV VV VV VV VV VV VV VV 03 t/m Totaal VV09a VV09b Figuur Ontwikkeling intramurale instroom van cliënten in een ZZP voor VV tussen het eerste kwartaal 2012 en het derde kwartaal Intramurale instroom ZZP's VV Aantal instromende intramurale cliënten VV03 VV05 VV04 VV02 VV06 VV10 VV01 VV07 VV Q Q Q Q Q Q Q3 Langer Thuis 15

16 2.2 Zorgzwaarte van intramurale instroom In de vorige paragraaf zagen we dat de gezamenlijke instroom in de hogere ZZP s VV - na een daling in in 2013-Q1 weer stijgt. Na 2013-Q1 daalt de gezamenlijke instroom in de hogere ZZP s VV weer naar het niveau van 2012-Q1 (Tabel 2.1.1). De ontwikkeling van de totale zorgzwaarte verloopt analoog (Tabel 2.2.1). De dalingen zijn ook hier echter minder sterk en de stijgingen juist sterker, doordat cliënten gemiddeld iets zwaardere zorg geïndiceerd krijgen dan voorheen (Tabel en Figuur 2.2.1). Ondanks een stabilisatie van het totale aantal intramuraal instromende V&V-cliënten in 2013-Q1, stijgt dan hun totale zorgzwaarte (Tabel 2.1.1a+b resp. Tabel 2.2.1) doordat zij gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd krijgen (Tabel 2.2.2). Dit laatste is niet alleen herleidbaar tot een hogere gemiddelde zorgzwaarte van de instromers in de hogere ZZP s maar ook doordat de totale instroom vanaf Q1 vrijwel alleen nog bestaat uit de zwaardere, hogere ZZP s. Kortom, in 2013-Q1 hebben evenveel intramuraal instromende cliënten gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd gekregen, uitmondend in een stijging van de totale zorgzwaarte van alle intramuraal instromende V&V-cliënten. Terwijl in 2013-Q2 het totaal aantal instromende V&V-cliënten verder afneemt en stabiliseert in Q3, daalt hun totale zorgzwaarte minder sterk respectievelijk stijgt deze juist 9 doordat cliënten gemiddeld een hogere zorgzwaarte geïndiceerd krijgen. Al met al laat de totale zorgzwaarte van de totale instroom na de extramuralisering juist een toename zien in plaats van de verwachte afname. Deze toename wordt vooral veroorzaakt door een toename van de ZZP s VV05 en VV06. Tabel Index van totale zorgzwaarte van instromende cliënten met een ZZP voor V&V in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3 (2012-Q1=100) VV VV03 t/m VV10 (excl.vv09, VV09a+b) Totaal Tabel Index van gemiddelde zorgzwaarte per intramuraal instromende cliënt met een ZZP voor V&V in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3 (2012-Q1=100) 10 VV VV03 t/m VV10 (excl.vv09, VV09a+b) Totaal Door afronding van de cijfers is dit voor verandering in 2013-Q2 ten opzichte van 2013-Q1 niet afleidbaar uit de tabellen. Het aantal cliënten daalt dan met 4,9 procentpunt (van 89,45 naar 84,59). De totale zorgzwaarte daalt met 4,7 procentpunt (van 99,7 naar 95,0) en de gemiddelde zorgzwaarte stijgt met 0,9 procentpunt (van 111,5 naar 112,4). 10 De gemiddelde zorgzwaarte voor de twee laagste ZZP s wordt voor 2013 niet weergegeven omdat deze op te lage aantallen instromende cliënten berust. Langer Thuis 16

17 Figuur Ontwikkeling van de instroom in ZZP s VV03 t/m VV10 exclusief VV09(a/b) in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: indexen van aantal cliënten en hun totale en gemiddelde zorgzwaarte (2012- Q1=100) index aantal cliënten index totale zorgzwaarte index gemiddelde zorgzwaarte 2.3 Substitutie door lichamelijke gehandicaptenzorg? Zoals eerder gesteld, willen we nagaan of sprake is van substitutie van de niet meer indiceerbare ZZP s VV01 en VV02 door de nog wel indiceerbare (lagere) ZZP s LG. Hier is geen aanwijzing voor. In de eerste drie kwartalen 2013 is de instroom van cliënten in (lagere) ZZP s voor LG juist lager dan in het eerste kwartaal (Tabel 2.3.1) Opvallend is wel de toename van het aantal instromende cliënten in LG04 in 2013-Q3 en LG06 vanaf 2013-Q2. Mogelijk is hier en daar sprake van een substitutie van ZZP VV09a (Geriatrische revalidatiezorg); deze is per overgeheveld naar de Zvw. Tabel 2.3.1a Casemix van intramurale instroom van cliënten in een ZZP voor LG in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: aantallen cliënten. LG LG LG LG LG LG LG LG LG03 t/m Totaal Door afronding van de aantallen op vijftallen stemmen de percentages (die zijn gebaseerd op de niet afgeronde cijfers) hier niet mee overeen. Langer Thuis 17

18 Tabel 2.3.1b Casemix van intramurale instroom van cliënten in een ZZP voor LG in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: index van aantal cliënten (2012-Q1=100). LG LG LG LG LG LG LG LG LG03 t/m Totaal Extramurale instroom en doorstroom Een verwacht effect van de afname van de intramurale instroom in de twee laagste ZZP s is, dat de cliënten die hier voorheen aanspraak op zouden hebben gemaakt nu in plaats daarvan (langer) een beroep doen op extramurale zorg. Nagegaan wordt of dit het geval is aan de hand van het aantal extramuraal in- en doorstromende cliënten per kwartaal en hun totale en gemiddelde zorgzwaarte. Bovendien wordt gekeken om welke functiecombinaties het dan gaat. Zoals reeds vermeld in de vraagstelling (paragraaf 1.2) worden bij de extramurale instroom alleen de cliënten betrokken die op de eerste peildatum (zie Figuur 1.2.1) geen indicatiebesluit hebben. Dit houdt in, dat de cliënten die extramuraal instromen vanuit een ZZP buiten beschouwing worden gelaten, omdat een verandering van deze instroom geen gevolg kan zijn van het extramuraliseringsbeleid. Voor hen geldt namelijk niet dat door het extramuraliseringsbeleid AWBZzorg voor hen nu alleen nog als extramurale zorg bereikbaar, is omdat cliënten die een ZZP hebben hun recht hierop houden. De totale extramurale in- en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG is in 2013 elk kwartaal toegenomen (Tabel en Figuur 2.4.1). Dit is een aanwijzing dat het verwachte effect inderdaad optreedt. De afname van de intramurale instroom van cliënten in de twee laagste ZZP s VV gaat gepaard met een relatieve toename van de extramurale in- en doorstroom bij somatische of psychogeriatrische cliënten. Deze trend geldt ook voor beide cliëntencategorieën afzonderlijk. In 2013-Q2 valt wel de tijdelijke afname van de instroom op, zowel voor SOM als PG. Tabel 2.4.1a Extramurale instroom en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: aantallen cliënten. SOM: instroom SOM: doorstroom SOM: totaal PG: instroom PG: doorstroom PG: totaal SOM+PG: instroom SOM+PG: doorstroom SOM+PG: totaal Langer Thuis 18

19 Tabel 2.4.1b Extramurale instroom en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3: index van aantal cliënten (2012-Q1=100). SOM: instroom SOM: doorstroom SOM: totaal PG: instroom PG: doorstroom PG: totaal SOM+PG: instroom SOM+PG: doorstroom SOM+PG: totaal Figuur Ontwikkeling extramurale instroom en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG tussen het eerste kwartaal 2012 en het derde kwartaal Extramurale instroom + doorstroom naar dominante grondslag SOM + PG Instroom + doorstroom SOM + PG Doorstroom SOM + PG Instroom SOM + PG Q Q Q Q Q Q Q3 Zorgzwaarte van extramurale instroom en doorstroom Na de invoering van het extramuraliseringsbeleid, is de totale zorgzwaarte van de extramurale in- en doorstroom van somatische of psychogeriatrische cliënten in 2013 toegenomen. In 2013-Q3 bedraagt deze toename 10 procentpunt ten opzichte van 2012-Q4 (Tabel 2.4.2). De sterkte van deze toename neemt wel gedurende 2013 iets af. Opvallend is de relatief sterke toename van de zorgzwaarte van de extramurale instroom in 2013-Q1 na een daling in 2012 voor beide grondslagen. De gemiddelde zorgzwaarte van de extramurale in- en doorstromende somatische of psychogeriatrische cliënten is in 2013 licht gestegen, terwijl deze in de voorafgaande periode met 1% is gedaald. Deze toename heeft vooral betrekking op de instroom van vooral cliënten met de dominante grondslag SOM (Tabel 2.4.3). Voor 2013-Q1 geldt, dat de toename van de totale en de gemiddelde zorgzwaarte voor SOM groter is dan voor PG. Voor het daarop volgende halfjaar (2013-Q2 en 2013-Q3) geldt echter, dat de toename van de totale zorgzwaarte voor PG groter is dan voor SOM, hetgeen samenhangt met de sterkere Langer Thuis 19

20 toename van het aantal instromende PG-cliënten. De toename van de gemiddelde zorgzwaarte per cliënt is voor beide dominante grondslagen even sterk. Tabel Index van totale zorgzwaarte van extramurale instroom en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3 (2012-Q1=100). SOM: instroom SOM: doorstroom SOM: totaal PG: instroom PG: doorstroom PG: totaal SOM + PG: instroom SOM + PG: doorstroom Totaal Tabel Index van gemiddelde zorgzwaarte van extramurale instroom en doorstroom van cliënten met dominante grondslag SOM of PG in 2012-Q1, 2012-Q4, 2013-Q1, 2013-Q2 en 2013-Q3 (2012-Q1=100). SOM: instroom SOM: doorstroom SOM: totaal PG: instroom PG: doorstroom PG: totaal SOM + PG: instroom SOM + PG: doorstroom Totaal In Figuur zijn de totalen van de aantallen extramuraal in- en doorstromende cliënten en hun totale en gemiddelde zorgzwaarte overzichtelijk naast elkaar gezet. Hieruit wordt duidelijk, dat de toename van het aantal extramuraal in- en doorstromende cliënten in de drie kwartalen van 2013 ten opzichte van 2012-Q4 minder sterk is dan de toename van hun totale zorgzwaarte. Dit is weer verklaarbaar, doordat cliënten gemiddeld zwaardere zorg geïndiceerd krijgen. Kortom, in 2013 neemt de extramurale in- en doorstroom van cliënten elk kwartaal verder toe. Tegelijkertijd krijgen zij gemiddeld ook zwaardere zorg geïndiceerd, waardoor de totale zorgzwaarte sterker stijgt dan het aantal cliënten. Langer Thuis 20