ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 10147

Transcriptie

1 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Dijkstraat, Gendt Gemeente Lingewaard Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Richard Exaltus Joep Orbons December 2010 ArcheoPro

2 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Dijkstraat, Gendt Gemeente Lingewaard Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Colofon Opdrachtgever: Aeres Milieu, Zuidhoven 9m, 6042 PB Roermond Status: versie Projectcode : Bestandsnaam : ArcheoPro, Dijkstraat Gendt, Opgesteld conform KNA 3.1 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Bevoegd gezag: Gemeente Lingewaard Opslagplaats documentatie: Provincie Gelderland Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2010 ArcheoPro, Maastricht ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) Kamer van Koophandel Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) info@archeopro.nl Nederland

3 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens: Onderzoek Bureauonderzoek Methode en bronnen Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Archeologie Historie Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten booronderzoek Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Verklarende woordenlijst Archeologische tijdschaal Bronnen Literatuur Bijlage 1: Boorbeschrijving... 28

4 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 4 Samenvatting Op 19 november 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Dijkstraat te Gendt. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. In het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel is uitgegaan van de mogelijke aanwezigheid van archeologische resten uit de ijzertijd - Romeinse tijd, middeleeuwen en de nieuwe tijd binnen het plangebied. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een edelmanboor met een diameter van 12 cm. Uit het met de guts verrichte onderzoek blijkt dat de top van de bodem binnen het plangebied overwegend uit klei. De hier bovenin aangetroffen zandpakketten en zandlaagjes betreffen waarschijnlijk oeverwal-afzettingen van de Waal. Onderin enkele boringen is rond een diepe van ongeveer drie en een halve meter beneden het maaiveld, matig grof zand aangetroffen. De aanwezigheid van dit zand hangt mogelijk samen met de aanwezigheid ten noorden van het plangebied, van de stroomgordel van Zandvoort. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen. In enkele boringen is een laklaag aangetroffen. In tegenstelling tot vegetatie-horizonten zijn deze echter niet in een droog en potentieel voor bewoning geschikt milieu gevormd, maar op de bodem van (nagenoeg) stilstaand water. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Het is aan de bevoegde overheid, in dit geval de gemeente Lingewaard om te beoordelen of zij dit advies al dan niet overneemt.

5 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Aeres Milieu, Zuidhoven 9m, 6042 PB Roermond - Geplande ingrepen: planontwikkeling ten behoeve van de bouw van een woning (zie figuur 2) - Datum uitvoering veldwerk: 19 november Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente Lingewaard - Bewaarplaats vondsten: Provincie Gelderland - Bewaarplaats documentatie: Provincie Gelderland 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Gelderland - Gemeente: Lingewaard - Plaats: Gendt - Toponiem: Dijkstraat - Globale ligging: Aan de oostrand van Gendt, anderhalve kilometer ten westen van de Waal. - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0,12 ha - Eigendom: particulier - Grondgebruik: tuin - Hoogteligging: ± 11,50 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 19 november 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Dijkstraat te Gendt. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus).

6 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 6 Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

7 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 7 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -Atlas van topografische kaarten Nederland , 1: Bodemkaart 1: Gemeente Lingewaard, Archeologische beleidskaart -Geomorfologische kaart 1: Geologische kaart 1: Grote historische atlas van Nederland 1: (Deel Oost) -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Gelderland 1: Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, Overig historisch kaartmateriaal -Provincie Gelderland; Wateratlas Figuur 2: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied.

8 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Volgens de geologische kaart van Nederland (blad 39 west) ligt het plangebied op afzettingen van recente stroomgordels Het betreft geulafzettingen met een complex bovendek waarvan de dikte onbekend is. Uit Berendsen en Stouthamer (2001), blijkt dat het plangebied pal ten noorden van de stroomgordel van de Waal ligt (rode legenda-eenheden op figuur 3). De sedimentatie hiervan begon rond het begin van de jaartelling. Ten noorden van het plangebied ligt de stroomgordel van Zandvoort (legenda-eenheid 193 op figuur 3). Deze functioneerde ongeveer tussen vijfduizend en tweeduizend jaar geleden. De oudste archeologische resten op deze laatste stroomgordel, dateren uit het neolithicum. De oudste resten op de stroomgordel van de Waal dateren uit de ijzertijd Romeinse tijd. Veruit de meeste van de hierop aangetroffen archeologische resten dateren echter uit de middeleeuwen. De geomorfologische kaart laat zien dat het plangebied op een rivieroeverwal ligt (legendaeenheid 3k25 op figuur 4). Op de uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; figuur 6) is te zien dat het plangebied deel uit maakt van een groot gebied met een tamelijk gelijkmatige hoogteligging). De bodems binnen het plangebied bestaan uit kalkhoudende ooivaaggronden die zijn gevormd in zware zavel en lichte klei (legenda-eenheid Rd90A-VII op figuur 5). Dit zijn jonge bodems met oxidatieverschijnselen. In dit geval bestaan deze uit roestverschijnselen binnen 80 cm beneden het maaiveld. De grondwatertrap bedraagt hier VII hetgeen betekent dat de gemiddelde hoogste grondwaterstand beneden 80 cm -Mv ligt en de gemiddelde laagste grondwaterstand dieper dan 120 cm -Mv. Dit betekent dat de bodem relatief goed ontwaterd is en dat boven de grens van 120 cm Mv nauwelijks organische resten bewaard kunnen zijn gebleven.

9 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 9 Figuur 3: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

10 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 10 Figuur 4: Uitsnede uit de Berendsen kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

11 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 11 Figuur 5: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

12 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 12 Figuur 6: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

13 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina Archeologie Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) ligt het plangebied in een zone met een lage kans op het aantreffen van archeologische waarden. Binnen het onderzoeksgebied liggen drie monumenten en een aanzienlijk aantal waarnemingen. De eerste twee monumenten, 735 en 3876, liggen op zeer korte afstand van elkaar op circa driehonderd meter ten noorden van het plangebied en betreffen beide een nederzetting uit de periode late ijzertijd tot late middeleeuwen. De waarneming ligt in het monument 735. Tussen beide monumenten liggen de waarnemingen 3503, en Ter plaatse zijn veel keramiekvondsten aangetroffen uit de perioden late ijzertijd tot Romeinse tijd (3503), Romeinse tijd (3503, en 40602), Romeinse tijd tot (late) middeleeuwen (22329), vroege tot midden Romeinse tijd (22329), midden Romeinse tijd (3503), midden tot late Romeinse tijd (3503), late Romeinse tijd (3503 en 22329) en vroege en late middeleeuwen (3503 en 22329). Tevens zijn fragmenten glas uit de Romeinse tijd en uit de Romeinse tijd tot middeleeuwen aangetroffen (22329 en 40602), een fragment tufsteen is afkomstig uit de periode Romeinse tijd tot late middeleeuwen (22329) en een metalen munt (een zogenaamde Valentinianus) dateert uit de laat Romeinse tijd (40602). Het derde monument, 4729, ligt circa 420 meter ten zuiden van het plangebied en betreft een laatmiddeleeuwse kerk. In dit monument liggen de waarnemingen 38283, en De waarneming ligt op zeer korte afstand ten zuiden van monument 3876 en betreft de vondst van een koperen munt, een zogenaamde Lyon, uit de laat Romeinse tijd. Ten westen van monument 3876 ligt de waarneming 57909, die de vondst betreft van keramiek uit de perioden neolithicum tot nieuwe tijd, late ijzertijd tot nieuwe tijd en middeleeuwen, alsmede ongedateerd dierlijk bot. Circa 210 meter ten noorden van het plangebied ligt de waarneming 3504 en een tweetal gebieden, die zijn onderzocht door Archaeological Research & Consultancy (2008) en BAAC BV (2006). De waarneming 3504 betreft de vondst van laatmiddeleeuws grijsbakkend gedraaid aardewerk en een kogelpot. In het noorden van het onderzoeksgebied, op een afstand van circa 780 meter van het plangebied, liggen de waarnemingen , en Deze betreffen met name vondsten van inheems-romeinse keramiek. Naast keramiek zijn de volgende Inheemsromeinse vondsten aangetroffen: een stenen wetsteen (400123), houtskool (400123), een steenfragment (400123) en dierlijk bot uit de ijzertijd tot Romeinse tijd (400103) en ), houtskool uit de periode ijzertijd tot Romeinse tijd (400123), houtskool uit de ijzertijd tot late middeleeuwen (400103), een glazen armband uit de late ijzertijd (400123) en een bronzen fibula uit de Romeinse tijd (400123). Tevens dateert uit de middeleeuwen gedraaid aardewerk (400123) en uit de vroege middeleeuwen een bronzen fibula/mantelspeld (400111). De vondstmelding ligt in het noordoosten van het onderzoeksgebied en betreft gedraaid aardewerk en een fragment houtskool uit de late middeleeuwen tot nieuwe tijd. Circa 200 meter ten zuidoosten en 160 meter ten zuiden van het plangebied liggen twee gebieden, die zijn onderzocht door respectievelijk Synthegra BV (2005) en Grontmij (2006). In deze gebieden komen geen waarnemingen voor. Op circa 650 meter ten zuidwesten van het plangebied liggen de vondstmelding en de waarnemingen 114, 3506, en op korte afstand van elkaar. Ter plaatse zijn met name keramiekvondsten aangetroffen uit de perioden neolithicum tot nieuwe tijd (403874), late ijzertijd tot Romeinse tijd (3506 en 24788), Romeinse tijd (3506), middeleeuwen (3506) en late middeleeuwen tot nieuwe tijd (3506). De laatste twee waarnemingen, en , liggen in het noordwesten van het onderzoeks. De waarneming betreft ongedetermineerd aardewerk, bot, houtskool, zandsteen en een grondspoor uit de periode ijzertijd tot Romeinse tijd. Op de locatie van de waarneming is onbekend dierlijk bot uit de periode paleolithicum tot nieuwe tijd en handgevormd aardewerk uit de periode late ijzertijd tot Romeinse tijd aangetroffen.

14 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 14 Monumenten en waarnemingen Nummer Coördinaat Periode Vondsten / Late ijzertijd tot late Een onbepaalde nederzetting middeleeuwen / Late middeleeuwen Een kasteel en een onbepaalde nederzetting / Late ijzertijd tot late Een onbepaalde nederzetting middeleeuwen / Late middeleeuwen Een onbepaalde nederzetting / Middeleeuwen Een onbepaalde nederzetting / Romeinse tijd Een onbepaald grafveld / Late middeleeuwen Een kerk / Vroege middeleeuwen Een gemengd grafveld / Late middeleeuwen Een kasteel / Late bronstijd tot midden ijzertijd Een hamerbijl van diabaas/gabbro/ doleriet/dioriet / a) Late ijzertijd tot Romeinse tijd b) Romeinse tijd c) Midden Romeinse tijd d) Midden tot late Romeinse tijd e) Late Romeinse tijd f) Vroege middeleeuwen g) Late middeleeuwen a) Keramiek b) Keramiek c) Keramiek d) Keramiek e) Keramiek f) Keramiek g) Keramiek / Late middeleeuwen Keramiek / a) Late ijzertijd tot Romeinse tijd b) Romeinse tijd c) Middeleeuwen d) Late middeleeuwen tot nieuwe tijd a) Keramiek b) Keramiek c) Keramiek d) Keramiek / a) Romeinse tijd b) Romeinse tijd tot middeleeuwen c) Romeinse tijd tot late middeleeuwen d) Vroege tot midden Romeinse tijd e) Late Romeinse tijd f) Vroege middeleeuwen g) Late middeleeuwen / a) Late ijzertijd tot Romeinse tijd b) Vroege middeleeuwen c) Late middeleeuwen a) Keramiek b) Keramiek en een onbekend fragment glas c) Een onbekend fragment tufsteen d) Keramiek e) Keramiek f) Keramiek g) Keramiek a) Keramiek b) Keramiek c) Keramiek Keramiek / Late ijzertijd tot Romeinse tijd / Onbekend Een hamerbijl van diabaas/gabbro/ doleriet/dioriet

15 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina / Late Romeinse tijd Een koperen munt / a) Romeinse tijd b) Late middeleeuwen a) Keramiek b) Een stenen fundering en bouwmateriaal van steen / Late middeleeuwen Keramiek, een stenen fundering en / a) Romeinse tijd bouwmateriaal van tufsteen a) Keramiek en een onbekend fragment glas b) Een metalen munt b) Late Romeinse tijd / Middeleeuwen Onbekend / IJzertijd tot Romeinse tijd Keramiek, een fragment houtskool, bouwmateriaal van zandsteen/ kwartsiet, een grondspoor/ -verkleuring en onbekend bot / a) Mesolithicum tot nieuwe tijd b) Neolithicum tot nieuwe tijd c) Late ijzertijd tot nieuwe tijd d) Middeleeuwen / a) IJzertijd tot Romeinse tijd b) IJzertijd tot late middeleeuwen c) Late ijzertijd tot Romeinse tijd d) Romeinse tijd tot late middeleeuwen / a) Paleolithicum tot nieuwe tijd b) Late ijzertijd tot Romeinse tijd c) Late middeleeuwen a) Onbekend dierlijk bot b) Keramiek c) Keramiek d) Keramiek a) Onbekend dierlijk bot b) Puntjes houtskool c) Keramiek d) Keramiek a) Onbekend dierlijk bot b) Keramiek c) Keramiek / Vroege middeleeuwen Een bronzen fibula/mantelspeld / a) IJzertijd tot late ijzertijd b) IJzertijd tot Romeinse tijd a) Keramiek c) Late ijzertijd d) Romeinse tijd e) Middeleeuwen / Neolithicum tot nieuwe tijd / Late middeleeuwen tot nieuwe tijd b) Keramiek, een stenen slijp-/ wetsteen, houtskool, onbekend dierlijk bot en onbekende steenfragmenten c) Een glazen armband/-ring d) Een bronzen fibula/mantelspeld e) Keramiek Keramiek Keramiek en een fragment houtskool

16 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 16 Figuur 7: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

17 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 17 De cultuurhistorische waardekaart van de gemeente Lingewaard toont met betrekking tot het plangebied dat dit in een zone ligt met een hoge archeologische verwachting. In de directe omgeving van het onderzoeksgebied liggen diverse archeologische vindplaatsen met vondsten uit de Late Middeleeuwen (groen), Neolithicum (paars) en Nieuwe Tijd (blauw). Figuur 8: Uitsnede uit de gemeentelijke beleidskaart

18 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina Historie De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds binnen de percelen 198 en 205 lag. Uit de aanwijzende tafels blijkt dat deze in eigendom waren bij Terwindt en Burgers en in gebruik waren als bouwland. Figuur 9: Uitsnede uit de kadastrale kaart uit 1832

19 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 19 Figuur 5 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1845, 1903, 1957 en Op deze kaarten is te zien dat het plangebied tot en met de eerste helft van de twintigste eeuw in gebruik is geweest als bouwland. Dit bouwland lag tussen de wegen en bebouwing die van oudsher de oostrand van Gendt vormen. Halverwege de twintigste eeuw is de ten zuiden van het plangebied gelegen bebouwing uitgebreid tot tegen het plangebied en is het plangebied ingericht als tuin. Figuur 10: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1845, 1903, 1957 en 2008.

20 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging Het plangebied ligt aan de oostrand van Gendt op een oeverwal van de Waal waarvan de sedimentatie rond het begin van de jaartelling is begonnen. Verwachte perioden (datering) Per periode kan de verwachting als volgt worden gespecificeerd: Paleolithicum: Zeer lage verwachting Mesolithicum: Zeer lage verwachting Neolithicum: Zeer lage verwachting Bronstijd: Lage verwachting IJzertijd: Lage tot middelhoge verwachting Romeinse tijd: Middelhoge verwachting Middeleeuwen: Middelhoge verwachting Nieuwe tijd: Middelhoge verwachting Complextypen De aard van en de aan- of afwezigheid van archeologische resten binnen het plangebied is deels afhankelijk van de aan- of afwezigheid van oude stroomrug afzettingen in de ondiepe ondergrond. Indien deze aanwezig zijn kunnen eventueel resten van nederzettingen of grafvelden uit de bronstijd, de ijzertijd, en de Romeinse tijd aanwezig zijn. Dergelijke resten hebben doorgaans een omvang van (aanzienlijk) meer dan vijfhonderd vierkante meter. Indien geen stroomrug-afzettingen aanwezig zijn in de ondiepe ondergrond is de kans op dergelijke nederzettingsresten klein en zullen hooguit resten van perceelstructuren e.d. uit deze perioden aanwezig zijn. In alle gevallen moet rekening worden gehouden met de mogelijke aanwezigheid van resten van huisplaatsen en bijbehorende gebouwen en structuren uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd. Uiterlijke kenmerken Nederzettingsresten uit alle perioden zullen binnen het plangebied uit vondststrooingen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor of onder latere klei- en/of zandafzettingen. Resten uit de ijzertijd en de Romeinse tijd liggen in het rivierengebied zelden meer dan een meter beneden het maaiveld en worden veelal gekenmerkt door de aanwezigheid van donkere lagen. Het kan hierbij zowel gaan om vondstlagen als om met houtskool verrijkte vegetatie-horizonten. Grafvelden kunnen zowel uit inhumatiegraven van enkele vierkante meters grootte bestaan als uit resten van grafheuvels en crematieresten. Mogelijke verstoringen Door het langdurige gebruik als akker en de inrichting tot tuin, kan plaatselijk bodemverstoring zijn opgetreden

21 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina Onderzoeksstrategie Het booronderzoek was met name gericht op het opsporen van stroomrugafzettingen. Tevens moest worden vastgesteld of in de binnen het plangebied aanwezige afzettingen, archeologische vondsten of archeologische lagen aanwezig zijn. Uit het gespecificeerd verwachtingsmodel blijkt dat binnen het plangebied met name archeologische resten aanwezig zullen zijn uit de periode bronstijd tot middeleeuwen die een grotere omvang zullen hebben dan vijfhonderd vierkante meter. Volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), volstaat de zoekoptie D2 hier derhalve (10 boringen per hectare met een guts met een diameter van drie centimeter). Door ArcheoPro zijn binnen plangebied 6 boringen zo gelijkmatig mogelijk over het plangebied verdeeld in een boornetwerk met ongeveer 20 meter afstand tussen de boringen en 17 meter afstand tussen de boorraaien. Hierdoor ontstaat boordichtheid van ruim 30 boringen per hectare. Voor het booronderzoek is gebruik gemaakt van een guts met een diameter van drie centimeter en een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter. Het hiermee opgeboorde materiaal is laagsgewijs afgesneden. Een dergelijke boorstrategie voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), als zoekoptie om vindplaatsen uit de periode bonstijd tot middeleeuwen in klei op te sporen (zoekoptie C3). De boordiepte bedraagt vier meter onder het maaiveld. Van alle boorpunten is de NAP-hoogte bepaald. Figuur 11: Het plangebied gezien vanuit de zuidoosthoek in noordelijke richting.

22 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 22 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur 9. - Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 3 cm / edelmanboor met diameter van 12 cm. - Totaal aantal boringen: 6 - Boorgrid: 17 x 20 m - Boordichtheid: 30 boringen per hectare - Geboorde diepte: 4 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Evenmin waren bodemontsluitingen aanwezig die geïnspecteerd konden worden op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten booronderzoek De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Bovenin alle boringen is een rommelig pakket humusrijke, geoxideerde zandige klei aangetroffen van ongeveer dertig centimeter dikte. Hieronder is een pakket sterk zandige klei aangetroffen. Deze klei is geoxideerd en matig stevig. Naar beneden toe wordt dit kleipakket in de boringen 1, 3 en 4 onderbroken door zandlaagjes. In de boringen 2 en 5 is op ongeveer gelijke hoogte als de zandlaagjes, een pakket matig grof zand aangetroffen. Vanaf een diepte van ongeveer anderhalve meter beneden het maaiveld wordt de klei zwak zandig. In de klei is in de boringen 1, 4 en 6 een traject aanwezig dat zwak humeus is. Uit het ontbreken van rijpingsverschijnselen van deze klei en uit het ontbreken van sporen van bioturbatie hierin, blijkt dat het hier om een laklaag gaat en niet om een vegetatie-horizont. Laklagen ontstaan door bezinking van afbraakresten van planten in een met stilstaand water gevulde laagte. Onderin de boringen is vanaf een diepte van ongeveer drie en een halve meter beneden het maaiveld, matig grof zand aangetroffen. In de boringen 5 en 6 wordt de hierboven gelegen klei., onderbroken door zandlaagjes. Ondanks het naboren met een edelmanboor met een diameter van 12 cm en het zorgvuldig laagsgewijs afsnijden van het hiermee opgeboorde materiaal, zijn in geen van de boringen archeologische indicatoren aangetroffen. Vegetatiehorizonten ontbreken eveneens. Figuur 12: Foto van boring 1 met de daarin aangetroffen laklaag.

23 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 23 Figuur 13: Boorprofielen

24 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 24 Figuur 14: Boorpuntenkaart.

25 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 25 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) In het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel is uitgegaan van de mogelijke aanwezigheid van archeologische resten uit de ijzertijd - Romeinse tijd, middeleeuwen en de nieuwe tijd binnen het plangebied. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een edelmanboor met een diameter van 12 cm. Uit het met de guts verrichte onderzoek blijkt dat de top van de bodem binnen het plangebied overwegend uit klei. De hier bovenin aangetroffen zandpakketten en zandlaagjes betreffen waarschijnlijk oeverwal-afzettingen van de Waal. Onderin enkele boringen is rond een diepe van ongeveer drie en een halve meter beneden het maaiveld, matig grof zand aangetroffen. De aanwezigheid van dit zand hangt mogelijk samen met de aanwezigheid ten noorden van het plangebied, van de stroomgordel van Zandvoort. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen. In enkele boringen is een laklaag aangetroffen. In tegenstelling tot vegetatie-horizonten zijn deze echter niet in een droog en potentieel voor bewoning geschikt milieu gevormd, maar op de bodem van (nagenoeg) stilstaand water. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Het is aan de bevoegde overheid, in dit geval de gemeente Lingewaard om te beoordelen of zij dit advies al dan niet overneemt. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Beleidsadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Lingewaard, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.

26 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 26 Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr. Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 3 Oost-Nederland : Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Gelderland; : Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1: Deel 3 Oost-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, ( Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, Provincie Gelderland Wateratlas http//geodata2.prov.gelderland.nl//apps/wateratlas/ Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft.

27 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 27 Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1: Wageningen, Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1: Wageningen, Twaalf provinciën Atlas van topografische kaarten. Nederland Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer. Literatuur Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Assen. Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Krist, J.S.; 2005; Inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen aan de Dries 19 te Gendt; Synthegra Archeologie Rapport Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006)

28 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 28 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer Projectnaam Dijkstraat, Gendt Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever Aeres Milieu Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD B K BS BZ B G BH HK TK IK VL K CO PL H VS SST BHN BI GI 1 30 K 3 3 GR BR DO BOV 73 K 3 GR GE OR MST 134 K 3 GR MST ZL 173 K 1 GR MSL 192 K 1 1 GR BR 325 K 1 GR MSL 400 Z GR 2 33 K 3 3 GR BR DO BOV 97 K 3 GR GE OR MST 105 Z 3 GR GE OR 400 K 1 GR MSL 3 32 K 3 3 GR BR DO BOV 78 K 3 GR GE OR MST 150 K 3 GR MST ZL 357 K 1 GR MSL 400 Z GR 4 25 K 3 3 GR BR DO BOV 107 K 3 GR GE OR MST 178 K 3 GR MST ZL 210 K 1 1 GR BR 380 K 1 GR MSL 400 Z GR 5 30 K 3 3 GR BR DO BOV 108 K 3 GR GE OR MST 163 Z GR GE OR 268 K 1 GR MSL 379 K 1 GR MSL ZL 400 Z GR 6 27 K 3 3 GR BR DO BOV 170 K 1 GR MSL 238 K 3 GR MST ZL 244 K 1 1 GR BR 362 K 1 GR MSL ZL 400 Z GR Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel AIS

29 Archeologische onderzoek Dijkstraat, Gendt, Gemeente Lingewaard ArcheoPro Rapport, 10147, Pagina 29 Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, ROG = rommelig, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties AIS = Archeologische indicatoren