Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 1. ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 14032

Transcriptie

1 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 1 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Provincialeweg 32a, Bunnik Gemeente Bunnik Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Richard Exaltus Joep Orbons Mei 2014 ArcheoPro

2 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Provincialeweg 32a, Bunnik Gemeente Bunnik Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Colofon Opdrachtgever: Nero Projectontwikkeling B.V.,Provincialeweg 49a, 3981AM Bunnik Status: versie Projectcode : Bestandsnaam : ArcheoPro, Provincialeweg 32a, Bunnik, Opgesteld conform KNA 3.2 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Bevoegd gezag: Gemeente Bunnik Opslagplaats documentatie: Provincie Utrecht Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2014 ArcheoPro, Eijsden ArcheoPro Sint Jozefstraat 45 Tel : 0(0 31) Kamer van Koophandel Limburg: NL 6245 LL Eijsden Fax: 0(0 31) info@archeopro.nl Nederland

3 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens Onderzoek Bureauonderzoek Methode en bronnen Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Archeologie Historie Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten booronderzoek Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Archeologische tijdschaal Bronnen Literatuur Bijlage 1: Boorbeschrijving... 31

4 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 4 Samenvatting Op 1 mei 2014 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Provincialeweg 32a te Bunnik. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting voor archeologische resten uit de bronstijd tot en met de vroege middeleeuwen. Voor resten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd geldt in verband met de ligging van het plangebied buiten de historische bebouwing van Bunnik in een zone die tot in de twintigste eeuw in gebruik was als akker, een middelhoge verwachting. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied tien boringen gezet met behulp van een guts en een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter. Uit de resultaten van het booronderzoek blijkt dat de bodem binnen het plangebied uit oeverafzettingen van de Kromme Rijn bestaat die op een diepte van ongeveer anderhalve meter beneden het maaiveld overgaan in komafzetingen. Bovenin de oeverafzettingen is onder de moderne zodelaag, de oude bouwvoor aangetroffen. Deze heeft een rommelige opbouw en is enigszins vermengd met bouwpuin. Deze vermenging heeft waarschijnlijk in de twintigste eeuw plaatsgevonden toen binnen het plangebied kerkgebouwen zijn gebouwd. De onder de oeverafzettingen gelegen komafzettingen lopen door tot een diepte van bijna drie meter beneden het maaiveld. Hieronder zijn uit matig grof zand bestaande afzettingen van de stroomgordel van Houten aangetroffen. Ondanks de hoge boordichtheid van veertig boringen per hectare en het laagsgewijs afsnijden van de met een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter opgeboorde klei, zijn binnen het plangebied geen relevante archeologische indicatoren aangetroffen. Ook zogenaamde vuile lagen of vegetatie-horizonten die veelal samenhangen met dergelijke lagen, ontbreken volledig binnen het plangebied. In verband hiermee, alsmede in verband met het ontbreken van relevante archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden.

5 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Nero Projectontwikkeling B.V.,Provincialeweg 49a, 3981AM Bunnik - Geplande ingrepen: Bouwplan op aangegeven terrein (zie figuur 2) - Datum uitvoering veldwerk: Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente Bunnik - Bewaarplaats vondsten: Provincie Utrecht - Bewaarplaats documentatie: Provincie Utrecht 1.2 Locatiegegevens - Provincie: Utrecht - Gemeente: Bunnik - Plaats: Bunnik - Toponiem: Provincialeweg 32a - Globale ligging: In Bunnik; ten noorden van de Provinciale weg - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0.24 ha - Eigendom: Nero Projectontwikkeling - Grondgebruik: Kerkgebouw met omliggende tuin - Hoogteligging: ± 3,86 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 1 mei 2014 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Provincialeweg 32a te Bunnik. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus).

6 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 6 Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

7 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 7 Figuur 2: De binnen het plangebied voorgenomen bouw van appartementen

8 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 8 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Atlas van topografische kaarten Nederland , 1: Bodemkaart 1: Gemeente Bunnik, Archeologische beleidskaart -Geomorfologische kaart 1: Geologische kaart 1: Grote historische atlas van Nederland 1: (Deel West) -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Utrecht 1: Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, Overig historisch kaartmateriaal (indien gebruikt) -Provincie Utrecht, tastbare tijd, Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht Figuur 3: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied.

9 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Het plangebied maakt deel uit van het Kromme Rijngebied. De sedimenten lopen uiteen van zeer grof rivierzand tot zeer zware rivierklei. Op plaatsen waar de stroomsnelheid van het water het hoogst was werd grof zand afgezet en op plaatsen waar de stroomsnelheid minder was, fijnere sedimenten (klei). Volgens de geologische kaart van Nederland 1: ligt het plangebied op afzettingen die zijn afgezet in een recente stroomgordel. Het betreft geulafzettingen die meestal bedekt worden door een complexe bovenlaag. In de diepere ondergrond liggen afzettingen van de Houtense stroomgordel (ca jaar geleden in aanleg gevormd) De afzettingen hiervan worden ter plaatse van het plangebied afgedekt dor afzettingen van de stroomgordel van de Kromme Rijn. De sedimentatie hiervan is ongeveer 3000 jaar geleden begonnen (Berendsen en Stouthamer 2001). Buiten de stroomruggen liggen de komgronden waarin zware kalkloze (kom)klei is afgezet. In perioden waarin het riviersysteem minder actief was, en de kom minder vaak overstroomde, trad veenvorming op of ontstond een vegetatie-horizont. Deze zijn vaak ontstaan in perioden waarin ook bewoning plaatsvond. In het Kromme Rijngebied zijn in de kommen geen veenlagen binnen 150 cm - mv. aangetroffen, maar komen wel regelmatig vegetatie-horizonten (begroeiingshorizonten) voor. Na de afdamming van de Kromme Rijn in 1122 bij Wijk bij Duurstede, is een einde gekomen aan de sedimentatie in het gebied. In verband met de aanwezige bebouwing, is de geomorfologie binnen het plangebied, niet gekarteerd. Vergelijking met de geomorfologische eenheden net buiten de niet gekarteerde gebieden laat echter zien dat het plangebied op een rivieroeverwal ligt (legenda-eenheid 3K25 op figuur 6). Op enkele honderden meter ten noorden en ten noordoosten van het plangebied toont deze kaart de ligging van een relatief laag gelegen rivierdalbodem (legenda-eenheid 2R8 op figuur 6). Deze vormt de laatste (natuurlijke) loop van de Kromme Rijn nabij het plangebied. Met name de rivierdalbodem is door zijn lage ligging goed herkenbaar op de uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; figuur 7). Tevens zijn hierop de relatief hoog gelegen terreindelen te zien die langs de rivierloop liggen alsmede de lagere komgebieden op grotere afstand hiervan. Het natuurlijke reliëf binnen het plangebied is door de aanwezige bebouwing niet meer herkenbaar. De bodemkaart classificeert de bodems in de nabijheid van het plangebied als laarpodzolgronden die zijn gevormd in grof zand (legenda-eenheid chn30 op figuur 8) of als kalkhoudende ooivvaagronden die zijn ontstaan in zware zavel of lichte klei (legenda-eenheid Rd90A op figuur 8). De laarpodzolgronden worden gekenmerkt door de aanwezigheid van een akkerdek dat dikker is dan een gebruikelijke bouwvoor maar dunner dan een esdek (dunner dan 50cm). De ooivaaggronden zijn jonge gronden waarin de bodemvorming voornamelijk beperkt is tot oxidatie-verschijnselen. De grondwatertrap bedraagt VI of VII (zie figuur 9) betekent dat de bodems hier goed ontwaterd zijn.

10 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 10 Figuur 4: Uitsnede uit de paleogeografische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

11 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 11 Figuur 5: Uitsnede uit de kaart van Berendsen en Stouthamer met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. In rood de stroomgordel van de Kromme Rijn.

12 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 12 Figuur 6: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

13 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 13 Figuur 7: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

14 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 14 Figuur 8: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Voor uitleg van de codes, zie hoofdstuk 2.2

15 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 15 Figuur 9: Uitsnede uit de grondwatertrappenkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

16 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina Archeologie Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW 3.0) ligt het plangebied in een zone met een hoge kans op het aantreffen van archeologische waarden. Op de gemeentelijke beleidskaart is het plangebied in verband met de ligging binnen bebouwd gebied, niet gekarteerd. Het plangebied ligt ongeveer tweehonderd meter ten westen van de historische kern van Bunnik (AMK-terrein 12213). Hierbinnen liggen de waarnemingen 28569, 58933, , , en Het betreft vondsten uit de ijzertijd (waarnemingen , 58933) en de middeleeuwen en/of nieuwe tijd (waarnemingen 28569, 58933, en ). Ongeveer zeshonderd meter ten noorden van het plangebied ligt AMK-terrein met daarbinnen de waarneming Het betreft de resten van een versterkt huis uit de middeleeuwen. De waarnemingen 6191 en liggen ongeveer op achthonderd meter ten noorden van het plangebied en betreffen de vondst van aardewerk uit de middeleeuwen. De waarnemingen , 6190 en betreffen eveneens de vondst van aardewerk uit de middeleeuwen en liggen respectievelijk vierhonderd, zeshonderd en negenhonderd meter ten zuidwesten van het plangebied. De waarnemingen 1555 en liggen tegen de zuidrand van het onderzoeksgebied. De waarneming 1555 betreft de vondst van aardewerk dat niet nader is gedateerd en de waarneming betreft de vondst van aardewerk uit de Romeinse tijd. De waarneming ligt tegen de noordwestrand van het onderzoeksgebied en betreft in elk geval aardewerk uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd en mogelijk ook aardewerk uit de periode ijzertijd - Romeinse tijd. De waarneming ligt achthonderd meter ten noorden van het plangebied en betreft de vondst van niet nader gedateerd houtskool. Op korte afstand ten noorden van het plangebied ligt de onderzoeksmelding Hier is in 2006 onderzoek verricht door Synthegra. Dit heeft geen vondsten opgeleverd. Ten noorden hiervan ligt de onderzoeksmelding Hier is tijdens in 1999 door RAAP verricht karterend booronderzoek in twee boringen, ingebed in de oeverafzettingen, een archeologisch 'vuile laag' aangetroffen op een diepte van respectievelijk 125 cm en 65 cm beneden het maaiveld (waarneming ). De laag tekent zich af als een bewoningslaag met houtskool, baksteen, fosfaat en een enkel stukje bot. Aardewerk is niet aangetroffen. Aan het oppervlak is, naast een kogelpotscherf, uitsluitend vondstmateriaal uit de 17e eeuw (en later) waargenomen. Dit materiaal is niet verzameld. De lengte van de bewoningslaag is tenminste 50 meter, de breedte is onbekend (Schute, I.A., 1999) Een kilometer ten oosten van het plangebied tenslotte, ligt grotendeels buiten het onderzoeksgebied, AMK-terrein Dit terrein bevat nederzettingssporen uit de ijzertijd tot en met de middeleeuwen. Uit proefsleufonderzoek blijkt dat het hier gaat om nederzettingssporen op een stroomrug. Het bleek dat onder de bouwvoor vroeg middeleeuwse sporen zaten die goed bewaard zijn gebleven.

17 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 17 Tabel 1 Waarnemingen en Monumenten Nummer Coordinaat Periode Vondsten / Neolithicum - Nieuwe Tijd Keramiek W / Middeleeuwen Keramiek W / Middeleeuwen Keramiek W / Middeleeuwen Keramiek W / IJzertijd, Romeinse tijd, Keramiek W Middeleeuwen, Nieuwe Tijd / Middeleeuwen Keramiek W / Nieuwe Tijd Tin legering W / Onbekend Hout/houtskool W W / Middeleeuwen, Nieuwe Tijd Keramiek / Romeinse tijd Keramiek W / IJzertijd Niet van toepassing W W W W W W AMK AMK AMK / Middeleeuwen Keramiek / Middeleeuwen Keramiek / IJzertijd, Middeleeuwen Steen, keramiek / Middeleeuwen Keramiek, / Middeleeuwen, Nieuwe Tijd Keramiek / Middeleeuwen, Nieuwe Tijd Versterkt huis / Middeleeuwen, Nieuwe Tijd Nederzetting, onbepaald / IJzertijd tot Middeleeuwen Nederzetting, onbepaald

18 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 18 Figuur 10: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

19 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 19 De cultuurhistorische waardekaart van de gemeente Bunnik toont met betrekking tot het plangebied geen bijzonderheden. Figuur 11: Uitsnede uit de gemeentelijke beleidskaart

20 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina Historie De Kromme Rijn vormde in de Romeinse tijd de noordgrens van het Romeinse rijk (de Limes). Één van de hierlangs gelegen forten werd gevormd door Fectio (Vechten) dat enkele kilometers westelijker langs de Rijn lag dan Bunnik. Tastbare Tijd, de cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht laat al voor 1000 AD een nederzetting zien ter plaatse van Bunnik en laat tevens zien dat het gebied is verkaveld in blokverkaveling. Tevens geeft deze atlas al voor 1000 AD de Koningsweg aan. Deze weg vormde als het ware de opvolger van de Romeinse weg die oorspronkelijk langs de Limes liep. Bunnik is één van de drie brinkdorpen die in de achtste en de negende eeuw langs dit deel van de Kromme Rijn zijn ontstaan. Het betreft Bunninchem (Bunnik), Iodichem (Odijk) en Wercundia (Werkhoven). In de 12e en de 13e eeuw zijn hier kerken gebouwd. De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds op een onbebouwd perceel lag waar een veldweggetje uitkwam op de Koningsweg die van Bunnik naar Utrecht leidde (ongeveer de huidige Provinciale weg). Deze situatie is nog onveranderd weergegeven op de topografische kaarten uit 1845 en 1894 (zie figuur 14). Pas halverwege de twintigste eeuw is het plangebied bebouwd met een kerkgebouw. Dit gebouw is later in de twintigste eeuw uitgebreid. Figuur 12: Uitsnede uit de kadastrale kaart uit 1832

21 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 21 Figuur 13: Kaart met cultuurhistorische monumenten met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

22 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 22 Figuur 14: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1845, 1894, 1953 en 2007.

23 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging (locatie) Het plangebied ligt op de westelijke oeverwal van de Kromme Rijn, enige honderden meters ten westen van de historische kern van Bunnik. Ter plaatse van het plangebied kwam een veldweggetje uit op de Koningsweg van Utrecht naar Bunnik. Verwachte perioden (datering) Op de stroomgordels van Houten en op die van de Kromme Rijn komen bewoningsresten voor die dateren vanaf de bronstijd. Op basis van de bekende gegevens omtrent archeologische waarden in het gebied moet worden geconcludeerd dat binnen het plangebied een hoge archeologische verwachting geldt voor archeologische resten uit de bronstijd tot en met de vroege-middeleeuwen. Voor resten uit de nieuwe tijd en de late middeleeuwen geldt in verband met de ligging van het plangebied buiten de historische bebouwing van Bunnik in een zone die tot in de twintigste eeuw in gebruik was als akker, een middelhoge verwachting. De middelhoge verwachting (in plaats van een lage verwachting) hangt samen met de ligging langs de (voormalige) Koningsweg. Complextypen Binnen het plangebied kunnen zowel resten aanwezig zijn van nederzettingen of grafvelden uit de bronstijd, de ijzertijd en de Romeinse tijd. Tevens kunnen perceelsgrenzen en kavelstructuren uit deze perioden aanwezig zijn alsmede resten van huisplaatsen uit de middeleeuwen. Resten van begravingen uit de middeleeuwen zullen rond de kerk gelegen hebben en hoeven derhalve niet binnen het plangebied te worden verwacht. Resten uit de nieuwe tijd zullen met name bemestingsafval en resten van perceelsgrenzen e.d. betreffen. Uiterlijke kenmerken Nederzettingsresten uit alle perioden zullen binnen het plangebied uit afgedekte vondstlagen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor. Vondstlagen zullen bestaan uit zogenaamde vuile lagen zoals ongeveer vierhonderd meter ten noorden van het plangebied is aangetroffen en komen vaak voor in samenhang met vegetatie-horizonten die gekenmerkt worden door een hoger humusgehalte ten gevolge van beginnende bodemvorming. Mogelijke verstoringen Door het gebruik als akker zal op zijn minst oppervlakkige bodemverstoring zijn opgetreden. De bouw van een kerk in de twintigste eeuw zal tenminste plaatselijk, tot diepe bodemverstoring geleid.

24 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt en een goede vondstzichtbaarheid heerst, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. De meeste van de archeologische vondsten in de omgeving van het plangebied zijn immers gedaan als oppervlaktevondsten. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt nageboord met een edelmanboor met een diameter van 12 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt laagsgewijs afgesneden. Binnen het plangebied zijn tien boorpunten verdeeld over een zo gelijkmatig mogelijk netwerk. Hierdoor wordt binnen het slechts 0,24 hectare grote plangebied een boordichtheid bereikt van ruim veertig boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), als brede zoekoptie om alle typen vindplaatsen uit alle perioden, in klei op te sporen. Tevens voldoet deze boordichtheid ruimschoots aan de door de provincie Utrecht verplicht gestelde boordichtheid van minmaal zes boringen per hectare. Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen en dient pas te worden toegepast na vaststelling dat een intact bodemprofiel aanwezig is met daarin archeologische indicatoren. Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Figuur 15: Het plangebied gezien vanuit het noorden in zuidelijke richting

25 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 25 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur Gebruikt boormateriaal: Guts met een diameter van 3 cm en edelmanboor met een diameter van 12 cm. - Totaal aantal boringen: 10 - Boorgrid: 13 x 15 m - Boordichtheid: Ruim veertig boringen per hectare - Geboorde diepte: 2-3 m Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.2) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Evenmin waren bodemontsluitingen aanwezig die geïnspecteerd konden worden op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten booronderzoek De boringen zijn gezet in twee noord zuid gerichte boorraaien van elk vier boringen aan weerszijden van de gebouwen. Aanvullend is ten noorden en ten zuiden van de gebouwen telkens één boring gezet. Deze beide boringen zijn door gezet tot een diepte van drie meter beneden het maaiveld. Dit is gedaan om na te gaan of in de diepere ondergrond afzettingen van de stroomgordel van Houten aanwezig zijn. Alle overige boringen zijn doorgezet tot een diepte van twee meter beneden het maaiveld. De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Tijdens het veldonderzoek is bovenin alle boringen een tien tot vijftien centimeter dikke zodelaag aangetroffen. Hieronder is een pakket humushoudende, zandige klei aanwezig met een rommelige opbouw. Dit laatste blijkt uit de aanwezigheid van kleibrokkend van een wisselend zand- en humusgehalte alsmede uit het verspreide voorkomen in dit pakket van enkele brokjes baksteen. Waarschijnlijk betreft het de oude bouwvoor die tijdens de bouw van de kerk is vergraven en is vermengd met bouwpuin. Hieronder is in alle boringen een pakket matig zandige, stevige klei aangetroffen. Dit kleipakket wordt onderbroken door de aanwezigheid van dunne zandlaagjes. Het betreft hier vrijwel zeker oeverafzettingen van de Kromme Rijn. Deze oeverafzettingen gaan op een diepte van ongeveer anderhalve meter beneden het maaiveld over in zwak zandige, matig stevige komklei. Dit pakket komklei loopt in de boringen 2, 3, 4, 7, 8, 9 en 10, door tot onderin de boring. In de tot drie meter beneden het maaiveld gezette boringen 5 en 6 loopt de komklei door tot een diepte van ongeveer 2,8 meter beneden het maaiveld. Hieronder is matig grof zand aangetroffen. Het betreft waarschijnlijk afzettingen van de stroomgordel van Houten. Ondanks het gebruik van een edelmanboor met een diameter van 12 centimeter en het zorgvuldig laagsgewijs afsnijden van de hiermee opgeboorde klei zijn nergens binnen het plangebied relevante archeologische indicatoren aangetroffen. De enige vondsten bestaan uit de deeltjes bouwpuin die uit de voormalige bouwvoor afkomstig zijn. Ook vegetatiehorizonten of vuile lagen, zoals ongeveer vierhonderd meter ten noorden van het plangebied door RAAP aangetroffen, ontbreken volledig binnen het plangebied. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, is het KNA-onderdeel Waardestelling, in dit rapport niet nader uitgewerkt.

26 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 26 Figuur 16: Foto van de onderkant van het pakket komklei in boring 6 met helemaal rechts, de top van het matig grove zand dat waarschijnlijk onderdeel uitmaakt van de afzettingen van de stroomgordel van Houten. Figuur 17: Boorprofielen

27 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 27 Figuur 18: Boorpunten met verstoringsdiepten.

28 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 28 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting voor archeologische resten uit de bronstijd tot en met de vroege middeleeuwen. Voor resten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd geldt in verband met de ligging van het plangebied buiten de historische bebouwing van Bunnik in een zone die tot in de twintigste eeuw in gebruik was als akker, een middelhoge verwachting. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied tien boringen gezet met behulp van een guts en een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter. Uit de resultaten van het booronderzoek blijkt dat de bodem binnen het plangebied uit oeverafzettingen van de Kromme Rijn bestaat die op een diepte van ongeveer anderhalve meter beneden het maaiveld overgaan in komafzetingen. Bovenin de oeverafzettingen is onder de moderne zodelaag, de oude bouwvoor aangetroffen. Deze heeft een rommelige opbouw en is enigszins vermengd met bouwpuin. Deze vermenging heeft waarschijnlijk in de twintigste eeuw plaatsgevonden toen binnen het plangebied kerkgebouwen zijn gebouwd. De onder de oeverafzettingen gelegen komafzettingen lopen door tot een diepte van bijna drie meter beneden het maaiveld. Hieronder zijn uit matig grof zand bestaande afzettingen van de stroomgordel van Houten aangetroffen. Ondanks de hoge boordichtheid van veertig boringen per hectare en het laagsgewijs afsnijden van de met een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter opgeboorde klei, zijn binnen het plangebied geen relevante archeologische indicatoren aangetroffen. Ook zogenaamde vuile lagen of vegetatie-horizonten die veelal samenhangen met dergelijke lagen, ontbreken volledig binnen het plangebied. In verband hiermee, alsmede in verband met het ontbreken van relevante archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Bunnik, conform Monumentenwet 1988, laatste wijziging van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.

29 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 29 Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. RCE: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr. Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 1 West-Nederland : Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote topografische atlas van Nederland 1: Deel 1 West-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, ( Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1: Wageningen, 1968.

30 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 30 Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1: Wageningen, Twaalf provinciën Atlas van topografische kaarten. Nederland Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer. Literatuur Blijdenstein, R., Tastbare Tijd, Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht, Utrecht, 2005 Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Cohen, K.M. & E. Stouthamer, Beknopte toelichting bij het digitaal basisbestand paleogeografie van de Rijn-Maas Delta, Utrecht, Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006) Schute, I.A., 1999, Plangebied aan de kampweg, gemeente Bunnik. Een archeologische kartering, RAAP-briefrapport /MW

31 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 31 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer Projectnaam Provincialeweg 32a, Bunnik Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever Nero Projectontwikkeling B.V. Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP Boorbeschrijving volgens ASB 5.2 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken AIS Nr GD B BS BZ B B HK TK IK VL CO PLH VS SST BHN BI GI K G H K 1 10 K 2 3 BR 2 ZL 71 K 2 3 BR GR DO ST BOV 125 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM 2 14 K 2 3 BR 2 ZL 63 K 2 3 BR GR DO ST BOV 127 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM 3 12 K 2 3 BR 2 ZL 61 K 2 3 BR GR DO ST BOV 135 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM 4 15 K 2 3 BR 2 ZL 81 K 2 3 BR GR DO ST BOV 153 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM 5 10 K 2 3 BR 2 ZL 70 K 2 3 BR GR DO ST BOV 126 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 283 K 1 GR MST KOM 300 Z GR 6 12 K 2 3 BR 2 ZL 68 K 2 3 BR GR DO ST BOV 160 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 290 K 1 GR MST KOM 300 Z GR 7 10 K 2 3 BR 2 ZL 67 K 2 3 BR GR DO ST BOV 123 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM 8 14 K 2 3 BR 2 ZL 66 K 2 3 BR GR DO ST BOV 128 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM 9 12 K 2 3 BR 2 ZL 67 K 2 3 BR GR DO ST BOV 150 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM K 2 3 BR 2 ZL 83 K 2 3 BR GR DO ST BOV 160 K 2 BR GR LI ST EZL OEV 200 K 1 GR MST KOM

32 Archeologische onderzoek Provincialeweg 32a, Bunnik, Gemeente Bunnik. ArcheoPro Rapport, 14032, Pagina 32 Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren; EZL = enkele zandlaagjes BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, ZL = zodelaag. ROG = rommelig, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties; OEV = oeverafzetting, KOM = komafzetting AIS = Archeologische indicatoren