ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Koningsweg, Akersloot Gemeente Castricum Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Karterend booronderzoek

Transcriptie

1 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 1076 Koningsweg, Akersloot Gemeente Castricum Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Richard Exaltus Joep Orbons Augustus 2010 ArcheoPro

2 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 1076 Koningsweg, Akersloot Gemeente Castricum Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Colofon Opdrachtgever: Gemeente Castricum, Duinenbosch 3, 1901 NT Castricum Status: versie Projectcode : Bestandsnaam : ArcheoPro, Koningsweg, Akersloot, Opgesteld conform KNA 3.1 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Bevoegd gezag: Gemeente Castricum Opslagplaats documentatie: Provincie Noord-Holland Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2010 ArcheoPro, Maastricht ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) Kamer van Koophandel Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) info@archeopro.nl Nederland

3 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens: Onderzoek Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten booronderzoek Interpretatie Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Verklarende woordenlijst Archeologische tijdschaal Bronnen Literatuur Bijlage 1: Boorbeschrijving... 15

4 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 4 Samenvatting Op 28 juli 2010 is door ArcheoPro een Karterend booronderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Koningsweg te Akersloot. Het bureauonderzoek was reeds eerder uitgevoerd door Archeologic (Archeologic-rapport AL148). Op basis van de resultaten hiervan is voor het plangebied het volgende gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel opgesteld: Voor het plangebied geldt in verband met de ligging op een strandwal een hoge verwachting voor sporen uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd. Het betreft met name een hoge verwachting voor sporen van nederzettingen en agrarisch landgebruik uit de periode ijzertijd tot en met de nieuwe tijd. Het door ArcheoPro verrichte karterende booronderzoek had vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied inverband met de ligging op een strandwal een hoge verwachting voor sporen uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd. Het betreft met name een hoge verwachting voor sporen van nederzettingen en agrarisch landgebruik uit de periode ijzertijd tot en met de nieuwe tijd. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied acht boringen gezet. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de bodem binnen het plangebied uit een bouwvoor/teeltlaag bestaat met daaronder een menglaag die het gevolg is van graafactiviteiten die in de negentiende en/of de twintigste eeuw plaats moeten hebben gevonden. De gemiddelde verstoringsdiepte bedraagt zestig centimeter. Hieronder is slechts schoon, ongeoxideerd zand van de strandwal aangetroffen. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen. In verband met de relatief diepe bodemverstoring en het volledig ontbreken van archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden.

5 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Gemeente Castricum, Duinenbosch 3, 1901 NT Castricum - Geplande ingrepen: bouw van 2 woonhuizen (zie figuur 2) - Datum uitvoering veldwerk: 28 juli Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente Castricum - Bewaarplaats vondsten: Provincie Akersloot - Bewaarplaats documentatie: Provincie Noord-Holland 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Noord-Holland - Gemeente: Castricum - Plaats: Akersloot - Toponiem: Koningsweg - Globale ligging: Aan de zuidrand van de bebouwing van Akersloot; ten westen van de Koningsweg. - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0,29 ha - Eigendom: Particulier - Grondgebruik: Huiskavel/tuin - Hoogteligging: ± 0,28 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 28 juli 2010 is door ArcheoPro een Karterend booronderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Koningsweg te Akersloot. Het bureauonderzoek was reeds eerder uitgevoerd door Archeologic (Archeologic-rapport AL148). Op basis van de resultaten hiervan is voor het plangebied het volgende gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel opgesteld: Voor het plangebied geldt in verband met de ligging op een strandwal een hoge verwachting voor sporen uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd. Het betreft met name een hoge verwachting voor sporen van nederzettingen en agrarisch landgebruik uit de periode ijzertijd tot en met de nieuwe tijd. Het door ArcheoPro verrichte karterende booronderzoek had vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek.

6 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 6 Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus). Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

7 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 7 Figuur 2: De binnen het plangebied voorgenomen bouw van twee woonhuizen

8 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt en een goede vondstzichtbaarheid heerst, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. De meeste van de archeologische vondsten in de omgeving van het plangebied zijn immers gedaan als oppervlaktevondsten. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt nageboord met een edelmanboor met een diameter van 15 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt gezeefd op een zeef met een maaswijdte van vier millimeter. Binnen het plangebied zijn acht boorpunten verdeeld over een zo gelijkmatig mogelijk netwerk. Hierdoor wordt binnen het 0,29 hectare grote plangebied een boordichtheid bereikt van 25 boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), ruimschoots als brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden, in zand op te sporen. Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen en dient pas te worden toegepast na vaststelling dat een intact esdek (onverstoord bodemprofiel) aanwezig is. Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Figuur 3 Plangebied nabij boring 3, gezien in westelijke richting

9 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 9 2 Veldonderzoek 2.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur 9. - Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 3 cm / edelmanboor met diameter van 15 cm. - Totaal aantal boringen: acht - Boorgrid: 20 x 25 m - Boordichtheid: 25 boringen per hectare - Geboorde diepte: 2,0 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Evenmin waren bodemontsluitingen aanwezig die geïnspecteerd konden worden op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 2.2 Resultaten booronderzoek De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Bovenin elk van de acht boringen is een enkele decimeters dik pakket humusrijk zand aangetroffen met daarin moderne insluitsels zoals antraciet, vensterglas en moderne metaalresten. De dikte van dit pakket loopt uiteen van 20 cm in boring 2 tot ongeveer veertig centimeter in de boringen 3, 5 en 6. Hieronder is een rommelig pakket aangetroffen dat afwisselend uit brokken schoon zand en brokken humusrijk zand bestaat. Ook hierin zijn moderne insluitsels aangetroffen. De dikte van dit pakket varieert van 20 cm in boring 7 tot 120 cm in boring 2. Onder dit rommelige pakket is in alle boringen schoon, ongeoxideerd, grijs zand aangetroffen. Dit zand loopt overal door tot een diepte van tenminste twee meter beneden het maaiveld en begint vanaf die diepte uit de guts te stromen. Nergens zijn in dit zand sporen van bodemvorming aangetroffen. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen.

10 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 10 Figuur 4 Boorprofielen

11 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 11 Figuur 5 Boorpunten met verstoringsdiepten.

12 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina Interpretatie Het enkele decimeters dikke pakket humusrijk zand dat in alle boringen is aangetroffen vormt de moderne bouwvoor/teeltlaag. Tezamen met de hieronder liggende laag die uit brokken schoon zand en brokken humusrijk zand bestaat, vormt dit een gemiddeld ongeveer zestig centimeter dik, geroerd pakket. Dat het om een door moderne graafactiviteiten ontstaan pakket gaat blijkt uit de aanwezigheid hierin van moderne insluitsels zoals antraciet, vensterglas en moderne metaalresten. Het schone, ongeoxideerde zand dat hieronder is aangetroffen, maakt deel uit van de strandwal. Het ontbreken van sporen van bodemvorming hierin betekent dat tussen de verrommelde toplagen en twee meter beneden het maaiveld, geen lagen of horizonten aanwezig zijn die samen zouden kunnen hangen met menselijke activiteiten binnen het plangebied. Waarschijnlijk lag het oorspronkelijke topniveau van de strandwal al in de prehistorie ter hoogte van het huidige maaiveldniveau en zijn de hierin ontstane sporen van bodemvorming verloren gegaan tijdens de graafactiviteiten die in het recente verleden binnen het plangebied moeten hebben plaatsgevonden. Het ligt voor de hand dat deze dateren uit de periode dat de huidige woning binnen het plangebied gebouwd is. Deze woning staat op een ongeveer één meter hoog pakket opgebracht zand. Dit verklaart het zeer dikke pakket rommelig zand dat ter plaatse van boring 2 is aangetroffen, alsmede de hoge ligging van dit boorpunt. De bodemverstoring tot diep in het schone zand van de strandwal betekent dat hier nauwelijks iets van eventuele archeologische bodemsporen bewaard kan zijn gebleven. Het ontbreken van archeologische indicatoren in het opgeboorde zand vormt bovendien een aanwijzing dat dergelijke sporen niet binnen het plangebied aanwezig zullen zijn geweest.

13 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 13 3 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied in verband met de ligging op een strandwal, een hoge verwachting voor sporen uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd. Het betreft met name een hoge verwachting voor sporen van nederzettingen en agrarisch landgebruik uit de periode ijzertijd tot en met de nieuwe tijd. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied acht boringen gezet. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de bodem binnen het plangebied uit een bouwvoor/teeltlaag bestaat met daaronder een menglaag die het gevolg is van graafactiviteiten die in de negentiende en/of de twintigste eeuw plaats moeten hebben gevonden. De gemiddelde verstoringsdiepte bedraagt zestig centimeter. Hieronder is slechts schoon, ongeoxideerd zand van de strandwal aangetroffen. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen. In verband met de relatief diepe bodemverstoring en het volledig ontbeken van archeologische indicatoren, geven de resultaten van het onderzoek geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Beleidsadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Castricum, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.

14 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 14 Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. RCE: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr. Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Literatuur Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Eijk. Van C., Archeologisch bureauonderzoek Castricum, Akersloot, Koningsweg, gemeente Castricum. Archeologic-rapport AL148. Woerden Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006)

15 Archeologische onderzoek Koningsweg, Akersloot ArcheoPro Rapport, 1076, Pagina 15 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer Projectnaam Koningsweg, Akersloot Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever Gemeente Castricum Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP , Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD B K BS BZ B G BH HK TK IK VLK C O PL H VS SST BHN BI GI 1 32 Z 3 BR GR DO BOV 57 Z 2 BR GR GR VRG 2 35 Z 3 BR GR DO BOV 55 Z 2 BR GR GR VRG 3 38 Z 3 BR GR DO BOV 70 Z 2 BR GR GR VRG 4 30 Z 3 BR GR DO BOV 55 Z 2 BR GR GR VRG 5 38 Z 3 BR GR DO BOV 71 Z 2 BR GR GR VRG 6 37 Z 3 BR GR DO BOV 70 Z 2 BR GR GR VRG 7 20 Z 3 BR GR DO BOV 140 Z 2 BR GR GR OPG 8 32 Z 3 BR GR DO BOV 63 Z 2 BR GR GR VRG Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, VRG = vergraven, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties AIS = Archeologische indicatoren AIS