ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 10107

Transcriptie

1 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Oosterpas, Beneden-Leeuwen Gemeente West Maas en Waal Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Richard Exaltus Joep Orbons November 2010 ArcheoPro

2 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr Oosterpas, Beneden-Leeuwen Gemeente West Maas en Waal Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Colofon Opdrachtgever: The Missing Link, Pelmolenlaan 12-14, 3447 GW Woerden Status: versie Projectcode : Bestandsnaam : ArcheoPro, Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Opgesteld conform KNA 3.1 Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Bevoegd gezag: Gemeente West Maas en Waal Opslagplaats documentatie: Provincie Gelderland Auteur: Richard Exaltus, Joep Orbons Projectleider : Richard Exaltus Projectmedewerkers: Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2010 ArcheoPro, Maastricht ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) Kamer van Koophandel Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) info@archeopro.nl Nederland

3 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens: Onderzoek Bureauonderzoek Methode en bronnen Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Archeologie Informatie amateurarcheologen Historie Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten booronderzoek Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Verklarende woordenlijst Archeologische tijdschaal Bronnen Literatuur Bijlage 1: Boorbeschrijving... 27

4 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 4 Samenvatting Op 4 oktober 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Oosterpas te Beneden-Leeuwen. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. In het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel is uitgegaan van de mogelijke aanwezigheid van archeologische resten uit de bronstijd, ijzertijd tot Romeinse tijd, middeleeuwen en de nieuwe tijd binnen het plangebied. De verwachting voor resten uit deze perioden is overwegend middelhoog. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een edelmanboor met een diameter van 12 cm. Uit het met de guts verrichte onderzoek blijkt dat de top van de bodem binnen het plangebied uit een dik pakket recent vergraven klei bestaat waarvan de dikte varieert tussen 60 en 80 centimeter. Hieronder is matig grof zand aangetroffen dat tussen anderhalve en twee en een halve meter diepte beneden het maaiveld, onderbroken wordt door een pakket gelaagde klei. Het bovenste pakket grof zand betreft in elk geval oeverwal-afzettingen van de Waal. Het op grotere diepte aangetroffen zand hangt mogelijk samen met de aanwezigheid in de diepere ondergrond van afzettingen van de stroomrug van Leeuwen. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen. Vegetatie-horizonten die samen zouden kunnen hangen met archeologische sporen, ontbreken eveneens. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Het is aan de bevoegde overheid, in dit geval de gemeente West Maas en Waal om te beoordelen of zij dit advies al dan niet overneemt.

5 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: The Missing Link, Pelmolenlaan 12-14, 3447 GW Woerden - Geplande ingrepen: bouwplan - Datum uitvoering veldwerk: 4 oktober Archis onderzoeksmelding (OM nummer): Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente West Maas en Waal - Bewaarplaats vondsten: Provincie Gelderland - Bewaarplaats documentatie: Provincie Gelderland 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Gelderland - Gemeente: West Maas en Waal - Plaats: Beneden-Leeuwen - Toponiem: Oosterpas - Globale ligging: Aan de noordrand van Beneden-Leeuwen, ten westen van de Oosterpas op ongeveer tweehonderd meter ten zuiden van de Waal. - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0,07 ha - Eigendom: particulier - Grondgebruik: Braakliggend terrein rond schuur - Hoogteligging: ± 7,92 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 4 oktober 2010 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Oosterpas te Beneden-Leeuwen. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus).

6 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 6 Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

7 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 7 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -Paleographic development of the Rhine-Meuse delta. Berendsen en Stouthamer Provincie Gelderland; Wateratlas -Bodemkaart 1: Geomorfologische kaart 1: Geologische kaart 1: Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, Grote historische atlas van Nederland 1: (Deel Oost) -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Gelderland 1: Atlas van topografische kaarten Nederland , 1: Figuur 2: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied.

8 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Volgens de geologische kaart van Nederland (blad 39 west) ligt het plangebied op afzettingen van recente stroomgordels Het betreft geulafzettingen met een complex bovendek waarvan de dikte onbekend is. Uit Berendsen en Stouthamer (2001), blijkt dat het plangebied op de stroomgordel van de Waal ligt (175 op figuur 3). De sedimentatie hiervan begon rond het begin van de jaartelling. Pal ten zuiden hiervan ligt de stroomgordel van Leeuwen (oranje op figuur 3). Deze functioneerde ongeveer tussen drieduizend en tweeduizend jaar geleden. De oudste archeologische resten op deze beide stroomruggen dateren uit de ijzertijd tot Romeinse tijd. Veruit de meeste van de hierop aangetroffen archeologische resten dateren echter uit de middeleeuwen. Ondanks de aanwezige bebouwing laat de geomorfologische kaart zien dat het plangebied op een rivieroeverwal ligt (legenda-eenheid 3k25 op figuur 4). Ten zuiden van deze oeverwal het plangebied geeft de geomorfologische kaart de ligging aan van een rivierkom en oeverwalachtige vlakte (bruingroen op figuur 4) met ten zuiden daarvan een rivierkomvlakte (lichtgroen op figuur 4). Op de uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; figuur 6) zijn deze verschillende legenda-eenheden duidelijk herkenbaar aan de verschillen in hoogteligging. De bodems binnen het plangebied bestaan waarschijnlijk uit kalkhoudende ooivaaggronden die zijn gevormd in zware zavel en lichte klei (legenda-eenheid Rd90A-VI op figuur 5). Dit zijn jonge bodems met oxidatieverschijnselen. In dit geval bestaan deze uit roestverschijnselen binnen 80 cm beneden het maaiveld. De grondwatertrap bedraagt hier VI hetgeen betekent dat de gemiddelde hoogste grondwaterstand tussen 40 en 80 cm -Mv ligt en de gemiddelde laagste grondwaterstand dieper dan 120 cm -Mv. Dit betekent dat de bodem relatief goed ontwaterd is en dat boven de grens van 120 cm Mv nauwelijks organische resten bewaard kunnen zijn gebleven.

9 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 9 Figuur 3: Uitsnede uit de kaart van Berendsen met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

10 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 10 Figuur 4: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

11 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 11 Figuur 5: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

12 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 12 Figuur 6: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

13 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina Archeologie Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) ligt het plangebied in een zone met een lage kans op het aantreffen van archeologische waarden. Binnen het onderzoeksgebied liggen twee monumenten, acht waarnemingen en één vondstmelding. Tevens ligt het linker deel van het plangebied in een gebied, waar RAAP Archeologisch Adviesbureau in 1988 onderzoek heeft verricht. Het eerste monument, 3615, ligt circa 580 meter ten zuiden van het plangebied en betreft de resten van een nederzetting uit de periode late ijzertijd tot Romeinse tijd. Binnen dit monument liggen de vondstmelding en de waarnemingen 6893 en Circa 80 meter ten westen van dit monument ligt monument 3637 dat eveneens resten van een nederzetting betreft uit de periode ijzertijd tot Romeinse tijd. Op een afstand van circa 130 en 200 meter ten oosten van het plangebied liggen twee gebieden, die respectievelijk zijn onderzocht door Archeologisch Adviesbureau Past2Present (2010) en ADC ArcheoProjecten (2006). In deze gebieden komen geen vondsten voor. Circa 480 meter ten zuidoosten van het plangebied ligt de waarneming , die de vondst betreft van handgevormd aardewerk uit de periode Romeinse tijd tot late middeleeuwen. Op een afstand van circa 200 meter ten oosten van het monument 3615 liggen de waarnemingen 45543, en die een aanzienlijk aantal vondsten betreffen uit met name de ijzertijd en de Romeinse tijd. Uit de middeleeuwen dateren keramiek (48366), karrensporen (48366) en greppels/sloten (48366). Circa 840 meter ten zuidoosten van het plangebied ligt de waarneming die diverse keramiekvondsten betreft uit de perioden ijzertijd tot Romeinse tijd, late ijzertijd tot midden Romeinse tijd en Romeinse tijd. Het keramiek wordt omschreven als handgevormd aardewerk, Streepband-aardewerk en geverfd/gevernist gedraaid aardewerk. De laatste waarneming, 25453, ligt op zeer korte afstand ten zuidoosten van monument Op deze locatie zijn diverse keramiekvondsten aangetroffen uit de periode vroege tot midden Romeinse tijd. Het keramiek wordt omschreven als gedraaid en handgevormd aardewerk en dakpannen. Tot slot liggen op zeer korte afstand ten zuidwesten van het plangebied vijf gebieden, die eerder zijn onderzocht door RAAP Archeologisch Adviesbureau (1988), Archaeological Research & Consultancy (2005, 2007 en 2009) en Synthegra BV (2006). In deze gebieden komen geen vondsten voor.

14 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 14 Monumenten en waarnemingen Nummer Coördinaat Periode Vondsten / Late ijzertijd tot Romeinse Een onbepaalde nederzetting tijd / IJzertijd tot Romeinse tijd Een onbepaalde nederzetting / Midden Romeinse tijd Keramiek / a) IJzertijd tot Romeinse tijd b) Late ijzertijd tot midden Romeinse tijd c) Romeinse tijd a) Keramiek b) Keramiek c) Keramiek / Vroege tot midden Keramiek en onbekend bot Romeinse tijd / Vroege tot midden Keramiek Romeinse tijd / a) Romeinse tijd b) Vroege tot midden Romeinse tijd a) Keramiek en fragmenten leisteen b) Een metalen fibula/mantelspeld en keramiek / a) Late ijzertijd b) Romeinse tijd c) Romeinse tijd tot nieuwe tijd d) Vroege Romeinse tijd e) Vroege tot midden Romeinse tijd f) Midden Romeinse tijd g) Midden tot late Romeinse tijd h) Late Romeinse tijd i) Nieuwe tijd / a) Late ijzertijd tot Romeinse tijd b) Romeinse tijd c) Middeleeuwen / Romeinse tijd tot late middeleeuwen / Onbekend Onbekend a) Keramiek b) Keramiek, cultuurlagen en een metalen belletje c) Dakleien/leisteen dakbedekking en diverse metalen voorwerpen d) Keramiek en een metalen draadfibula e) Keramiek f) Keramiek, een metalen draadfibula en een metalen munt g) Een bronzen riemplaat h) Metalen munten i) Keramiek en een metalen munt a) Keramiek b) Keramiek, plattegronden/ configuraties, een spieker/ graanschuur, huisplattegronden, waterputten/-reservoirs, nederzettingssporen en onbekende fragmenten glas, steen en metaal c) Keramiek, karrensporen en greppels/sloten Keramiek

15 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina Informatie amateurarcheologen ArcheoPro heeft contact opgenomen met de heer Toon Banken; amateurarcheoloog van de Heemkundevereniging "Leeuwen". De heer Banken is zeer bekend met het terrein maar heeft hierop nooit vondsten gedaan. Voor zover bij hem bekend, hebben ook andere in de omgeving actieve amateurarcheologen nooit iets op het terrein aangetroffen.

16 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 16 Figuur 7: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

17 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina Historie De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds binnen de percelen 46 en 47 lag. Uit de aanwijzende tafels blijkt dat deze percelen in eigendom waren bij Bergen en in gebruik waren als bouwland. Figuur 8: Uitsnede uit de kadastrale kaart uit 1832

18 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 18 Figuur 9 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1845, 1887, 1957 en De kaart uit 1845 laat zien dat het plangebied van oorsprong in een gebied lag met verspreide bebouwing met tussenliggende, door houtwallen omgeven akkertjes. Op de kaart uit 1887 is deze situatie nog grotendeels hetzelfde en is te zien dat veel van de door houtwallen omgeven perceeltjes dan inmiddels in gebruik zijn als boomgaard. Het plangebied is echter tot halverwege de twintigste eeuw een onbebouwde akker of moestuin gebleven. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw is hierop een schuur gebouwd. Figuur 9: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1845, 1887, 1957 en 2008.

19 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging Het plangebied ligt op een oeverwal van de Waal waarvan de sedimentatie rond het begin van de jaartelling is begonnen. In de nabijheid ligt de stroomgordel Leeuwen. Deze functioneerde ongeveer tussen drieduizend en tweeduizend jaar geleden. Verwachte perioden (datering) De oudste archeologische resten op de beide stroomruggen dateren uit de ijzertijd Romeinse tijd. Per periode kan de verwachting als volgt worden gespecificeerd: Paleolithicum: Zeer lage verwachting Mesolithicum: Zeer lage verwachting Neolithicum: Zeer lage verwachting Bronstijd: Lage verwachting IJzertijd: Lage tot middelhoge verwachting Romeinse tijd: Middelhoge verwachting Middeleeuwen: Middelhoge verwachting Nieuwe tijd: Middelhoge verwachting Complextypen De aard van en de aan- of afwezigheid van archeologische resten binnen het plangebied is deels afhankelijk van de aan- of afwezigheid van oude stroomrug afzettingen in de ondiepe ondergrond. Indien deze aanwezig zijn kunnen eventueel resten van nederzettingen of grafvelden uit de bronstijd, de ijzertijd, en de Romeinse tijd aanwezig zijn. Dergelijke resten hebben doorgaans een omvang van (aanzienlijk) meer dan vijfhonderd vierkante meter. Indien geen stroomrug-afzettingen aanwezig zijn in de ondiepe ondergrond is de kans op dergelijke nederzettingsresten klein en zullen hooguit resten van perceelstructuren e.d. uit deze perioden aanwezig zijn. In alle gevallen moet rekening worden gehouden met de mogelijke aanwezigheid van resten van huisplaatsen en bijbehorende gebouwen en structuren uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd. Uiterlijke kenmerken Nederzettingsresten uit alle perioden zullen binnen het plangebied uit vondststrooingen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor of onder latere klei- en/of zandafzettingen. Resten uit de bronstijd, ijzertijd en de Romeinse tijd liggen in het rivierengebied zelden meer dan een meter beneden het maaiveld en worden veelal gekenmerkt door de aanwezigheid van donkere lagen. Het kan hierbij zowel gaan om vondstlagen als om met houtskool verrijkte vegetatie-horizonten. Grafvelden kunnen zowel uit inhumatiegraven van enkele vierkante meters grootte bestaan als uit resten van grafheuvels en crematieresten. Mogelijke verstoringen Door het langdurige gebruik als akker en de bouw van een schuur, kan plaatselijk aanzienlijke bodemverstoring zijn opgetreden

20 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina Onderzoeksstrategie Het booronderzoek was met name gericht op het opsporen van stroomrugafzettingen. Tevens moest worden vastgesteld of in de binnen het plangebied aanwezige afzettingen, archeologische vondsten of archeologische lagen aanwezig zijn. Uit het gespecificeerd verwachtingsmodel blijkt dat binnen het plangebied met name archeologische resten aanwezig zullen zijn uit de periode bronstijd tot middeleeuwen die een grotere omvang zullen hebben dan vijfhonderd vierkante meter. Volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), volstaat de zoekoptie D2 hier derhalve (10 boringen per hectare met een guts met een diameter van drie centimeter). Door ArcheoPro zijn echter binnen plangebied 6 boringen gezet met telkens 15 meter afstand tussen de boringen en 13 meter afstand tussen de boorraaien. Hierdoor ontstaat een boordichtheid van 50 boringen per hectare. Voor het booronderzoek is gebruik gemaakt van een guts met een diameter van drie centimeter en een edelmanboor met een diameter van twaalf centimeter. Het hiermee opgeboorde materiaal is laagsgewijs afgesneden. Een dergelijke boorstrategie voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), ruimschoots als brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden in klei op te sporen (zoekopties A3, C3, B1 en D2). De boordiepte bedraagt drie meter onder het maaiveld. Van alle boorpunten is de NAP-hoogte bepaald. Figuur 10: Het plangebied gezien vanaf de Oosterpas in westelijke richting. De schuur lijkt rond 1960 te zijn gebouwd.

21 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 21 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 3 cm / edelmanboor met diameter van 12 cm. - Totaal aantal boringen: 6 - Boorgrid: 13 x 15 m - Boordichtheid: 50 boringen per hectare - Geboorde diepte: 3,0 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk. Evenmin waren bodemontsluitingen aanwezig die geïnspecteerd konden worden op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten booronderzoek De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Bovenin alle boringen is een rommelig pakket humusrijke, geoxideerde zandige klei aangetroffen. Dit vergraven pakket varieert in dikte van 60 cm in boring 6 tot 80 cm in boring 5. Uit de aanwezigheid hierin van antraciet, stukjes modern glas en moderne spijkers e.d., blijkt dat het om een pakket gaat dat in de negentiende of de twintigste eeuw vergraven is. In boring 3 is onder dit recent vergraven pakket nog een dunne laag on-vergraven, zandige klei aangetroffen. In alle overige boringen ligt het vergraven kleipakket op een dik pakket matig grof zand. In boring 4 wordt dit zandpakket onderbroken door de aanwezigheid van talrijke dunne kleilaagjes. Vanaf een diepte van ongeveer anderhalve meter beneden het maaiveld is in alle boringen een pakket door zandlaagjes onderbroken, matig slappe klei aangetroffen. In boring 3 is de bovenkant van dit pakket enigszins venig. Onderin de boringen is vanaf een diepte van ongeveer twee en een halve meter beneden het maaiveld, matig grof zand aangetroffen. Ondanks het naboren met een edelmanboor met een diameter van 12 cm en het zorgvuldig laagsgewijs afsnijden van het hiermee opgeboorde materiaal, zijn in geen van de boringen archeologische indicatoren aangetroffen. Vegetatiehorizonten ontbreken eveneens.

22 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 22 Figuur 11: Boorprofielen

23 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 23 Figuur 12: Boorpunten met verstoringsdiepten.

24 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 24 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) In het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel is uitgegaan van de mogelijke aanwezigheid van archeologische resten uit de bronstijd, ijzertijd tot Romeinse tijd, middeleeuwen en de nieuwe tijd binnen het plangebied. De verwachting voor resten uit deze perioden is overwegend middelhoog. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een edelmanboor met een diameter van 12 cm. Uit het met de guts verrichte onderzoek blijkt dat de top van de bodem binnen het plangebied uit een dik pakket recent vergraven klei bestaat waarvan de dikte varieert tussen 60 en 80 centimeter. Hieronder is matig grof zand aangetroffen dat tussen anderhalve en twee en een halve meter diepte beneden het maaiveld, onderbroken wordt door een pakket gelaagde klei. Het bovenste pakket grof zand betreft in elk geval oeverwal-afzettingen van de Waal. Het op grotere diepte aangetroffen zand hangt mogelijk samen met de aanwezigheid in de diepere ondergrond van afzettingen van de stroomrug van Leeuwen. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen. Vegetatie-horizonten die samen zouden kunnen hangen met archeologische sporen, ontbreken eveneens. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. Het is aan de bevoegde overheid, in dit geval de gemeente West Maas en Waal om te beoordelen of zij dit advies al dan niet overneemt. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Beleidsadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente West Maas en Waal, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.

25 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 25 Verklarende woordenlijst: BP: Before Present (present = 1950) GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Normaal Amsterdams Peil. RCE: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr. Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 3 Oost-Nederland : Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Gelderland; : Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1: Deel 3 Oost-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, ( Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, Provincie Gelderland Wateratlas http//geodata2.prov.gelderland.nl//apps/wateratlas/ Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft.

26 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 26 Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1: Wageningen, Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1: Wageningen, Twaalf provinciën Atlas van topografische kaarten. Nederland Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer. Literatuur Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. Assen. Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Graaf, K. van der en P.G. van der Gaauw; 1991; Land van Maas en Waal; een archeologische kartering, inventarisatie en waardering; RAAP-rapport 35 Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006) Otter Y. den en S. de Jager; november 2005; Berg-bezinkbassins in 5 plangebieden in Beneden-Leeuwen, Boven-Leeuwen en Warmel (Gemeente West Maas en Waal), bureauonderzoek en archeologisch veldonderzoek, karterende fase; BAAC-rapport

27 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 27 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer Projectnaam Oosterpas, Beneden-Leeuwen Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever The Missing Link Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD B K BS BZ B V B H HK TK IK VL K CO PLH VS SST BHN BI GI 1 70 K 3 3 GR BR DO VRG 150 Zm.gr. GR BR LI 230 K 2 GR LI MSL ZL 300 Zm.gr. GR LI 2 77 K 3 3 GR BR DO VRG 155 Zm.gr. GR BR LI 243 K 2 GR LI MSL ZL 300 Zm.gr. GR LI 3 68 K 3 3 GR BR DO VRG 80 K 2 GR MSL 172 Zm.gr. GR BR LI 192 K 1 1 GR BR LI MSL 241 K 2 GR LI MSL ZL 300 Zm.gr. GR LI 4 70 K 3 3 GR BR DO VRG 133 Zm.gr. GR BR LI KL 229 K 2 GR LI MSL ZL 300 Zm.gr. GR LI 5 80 K 3 3 GR BR DO VRG 188 Zm.gr. GR BR LI 263 K 2 GR LI MSL ZL 300 Zm.gr. GR LI 6 60 K 3 3 GR BR DO VRG 150 Zm.gr. GR BR LI 222 K 2 GR LI MSL ZL 300 Zm.gr. GR LI Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand (m.gr. = matig grof) Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren; ZL = zandlaagjes, KL = kleilaagjes AIS

28 Archeologische onderzoek Oosterpas, Beneden-Leeuwen, Gemeente West Maas en Waal ArcheoPro Rapport, 10107, Pagina 28 BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, VRG = vergraven, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties AIS = Archeologische indicatoren