Someren, Provincialeweg Gem. Someren (NB.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport /02

Transcriptie

1 Someren, Provincialeweg Gem. Someren (NB.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport /02

2 Someren, Provincialeweg Gem. Someren (NB.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport /02

3 Someren, Provincialeweg Gem. Someren (NB) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Een onderzoek in opdracht van Driessen Advies & Beheer Steekproefrapport /02 ISSN X auteur: drs. R. Exaltus, senior archeoloog autorisatie: dr. J. Jelsma, senior archeoloog De Steekproef werkt volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.3 Foto s en tekeningen zijn gemaakt door de Steekproef bv, tenzij anders vermeld. De Steekproef bv, Zuidhorn, januari 2016 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder bronvermelding. De Steekproef bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. De Steekproef bv Archeologisch Onderzoeks- en Adviesbureau Hogeweg TG Zuidhorn telefoon internet kvk info@desteekproef.nl

4 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding Aanleiding en doel Locatie en administratieve gegevens 3 2. Veldonderzoek Aanpak Bodem, reliëf en archeologie 5 3. Conclusies en advies 7 Gebruikte bronnen 8 Appendix I: Archeologische periodes Appendix II: Boorbeschrijvingen

5 Samenvatting In opdracht van Driessen Advies & Beheer, is door De Steekproef bv een terrein onderzocht aan de Provincialeweg te Someren. Het onderzoek was gericht op de mogelijke aanwezigheid van archeologische waarden. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor vuursteenvindplaatsen van jager-verzamelaars uit het laat-paleolithicum en het mesolithicum. In verband met de ligging op een dekzandrug geldt voor nederzettingsresten uit de periode neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen eveneens een hoge verwachting met een zeer hoge verwachting voor resten van graven uit de vroege middeleeuwen. Voor bewoningsresten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd geldt in verband met de ligging van het plangebied buiten de zone van de historische bebouwing, maar wel in de nabijheid hiervan, een middelhoge verwachting. Om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen zijn binnen het plangebied 24 boringen gezet in een dichtheid van ongeveer zes boringen per hectare. Uit de resultaten van het booronderzoek valt af te leiden dat binnen het plangebied twee zones aanwezig zijn met een akkerdek (esdek) met daaronder een pakket matig humeus zand met daarin houtskoolspikkels. De meest oostelijke van deze twee zones sluit aan op de het oostelijker gelegen terreindeel dat al eerder door De Steekproef is onderzocht en waarop onder het akkerdek eveneens een pakket matig humeus zand is aangetroffen met daarin houtskoolspikkels. Mogelijk gaat het om een akkerlaag die van voor de aanleg van het huidige akkerdek dateert en die derhalve (delen van) sporen uit de ijzertijd/romeinse tijd of uit eerdere perioden bewaard kan afdekken. Vanaf de top van deze oude akkerlaag kunnen sporen uit de (vroege) middeleeuwen aanwezig zijn. De aangetroffen verschijnselen zijn vooralsnog onvoldoende om op basis daarvan de waarderingstabel uit de KNA 3.3 (VS06) uit te kunnen werken. Hiertoe is proefsleuvenonderzoek benodigd. Dergelijk onderzoek is benodigd op de delen van het plangebied waarop vlakdekkende bodemingrepen zullen plaatsvinden die dieper reiken van veertig centimeter beneden het huidige maaiveld, of indien het hele plangebied in het bestemmingsplan vrij van een archeologische dubbelbestemming zou moeten zijn. Op de overige delen van het plangebied geven de resultaten van het verkennend booronderzoek geen aanleiding om vervolgonderzoek te adviseren. De gemeente Someren moet als bevoegde overheid beslissen of dit advies wordt overgenomen.

6 Figuur 1. Someren, Provincialeweg. Het plangebied ligt binnen de rode lijnen (Bron: kadata.kadaster.nl).

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel In opdracht van Driessen Advies & Beheer, vertegenwoordigd door ing. C. M. Verdonschot, is door De Steekproef bv een terrein onderzocht aan de Provincialeweg te Someren (Figuur 1). Het plangebied bestaat nu nog uit een akker (Figuur 2). Het onderzoek was gericht op de mogelijke aanwezigheid van archeologische waarden. Het plangebied heeft op de beleidsadvieskaart van de gemeente Someren een hoge verwachting (Categorie 4). Binnen deze zone is archeologisch onderzoek vereist bij bodemingrepen die dieper reiken dan veertig centimeter en die meer dan 250 vierkante meter beslaan. De voorgenomen bouwwerkzaamheden op het terrein zullen deze oppervlakte en diepte overtreffen. Om deze reden is hier door De Steekproef een verkennend booronderzoek uitgevoerd. Het bureauonderzoek voor dit terrein is reeds uitgevoerd in december 2015 toen het direct ten oosten gelegen terrein is onderzocht (Exaltus, 2015). Uit dit bureauonderzoek blijkt dat voor het plangebied een hoge verwachting voor vuursteenvindplaatsen van jager-verzamelaars uit het laat-paleolithicum en het mesolithicum geldt, evenals voor nederzettingsresten uit de periode neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen met een zeer hoge verwachting voor resten van graven uit de vroege middeleeuwen. Voor bewoningsresten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd geldt in verband met de ligging van het plangebied buiten de zone van de historische bebouwing, maar wel in de nabijheid hiervan, een middelhoge verwachting (zie Figuur 3). Bij het op het naastliggende terrein uitgevoerde booronderzoek is een dik akkerdek (esdek) met daaronder een pakket matig humeus zand met een dikte van bijna tien tot ruim veertig centimeter geconstateerd. Dit pakket bevat houtskoolspikkels en resten gebakken materiaal. Gezien de wijde verbreiding en de dikte van dit pakket, ligt het voor de hand dat het om een akkerlaag gaat die van voor de aanleg van het bovenliggende akkerdek dateert. Waarschijnlijk dateert deze akkerlaag derhalve uit de ijzertijd of de Romeinse tijd. Onder deze akkerlaag kunnen (delen van) sporen uit de ijzertijd/romeinse tijd of uit eerdere perioden bewaard gebleven zijn. Vanaf de top van de matig humeuze akkerlaag en hoger kunnen sporen uit de (vroege) middeleeuwen aanwezig zijn. Het zou hierbij bijvoorbeeld kunnen gaan om vroeg-middeleeuwse begravingen die vanaf de top van de akkerlaag zijn ingegraven. Om deze redenen is op dit terrein de uitvoering van proefsleuvenonderzoek geadviseerd op de delen van het plangebied waarop vlakdekkende bodemingrepen zullen plaatsvinden die dieper reiken van veertig centimeter beneden het huidige maaiveld. Naar verwachting loopt de uit de ijzertijd/romeinse tijd daterende akkerlaag door tot in het huidige onderzoeksgebied. Om dit te toetsen zijn hier 24 verkennende boringen gezet. 1

8 Figuur 2. Someren, Provincialeweg. Het plangebied gezien vanuit het zuidoosten. Figuur 3. Someren, Provincialeweg. Uitsnede uit de topografische kaart van omstreeks Het plangebied is rood omlijnd. 2

9 1.2 Locatie en administratieve gegevens Het plangebied ligt aan de noordrand van Someren, ten zuiden van de Provincialeweg en ten noorden van de Lepelaar, en is circa 4,1 hectare groot (zie Figuur 1). De hoogteligging van het onderzoeksgebied is rond 26,5 m boven NAP. Het plangebied vormde ten tijde van het onderzoek een braakliggende akker. Tabel 1. Someren, Provincialeweg. Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied. Provincie Noord-Babant Gemeente Someren Plaats Someren Toponiem Provincialeweg Coördinaten hoekpunten 177,840/378,541; 177,665/378,533; 177,916/378,336; 177,768/378,265 Bevoegd gezag Gemeente Someren Opdrachtgever Driessen Advies & Beheer Onderzoeksmelding ISSNnr X Steekproef projectcode /02 Geomorfologische context Dekzandrug NAP hoogte maaiveld Rond 26 m +NAP maximale diepte onderzoek 2 m min maaiveld Uitvoering van het veldwerk Beheer en plaats documentatie De Steekproef bv / Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). 3

10 2. Veldonderzoek 2.1 Aanpak In het plangebied zijn 20 verkennende boringen gezet in een netwerk met telkens vijftig meter afstand tussen de boringen en veertig meter afstand tussen de boorraaien. Plaatselijk zijn hiertussen extra boringen uitgevoerd om landschappelijke grenzen duidelijker te kunnen bepalen. Hierdoor zijn in het totaal 24 boringen gezet en komt de boordichtheid gemiddeld op ongeveer zes boringen per hectare (zie Figuur 4). Een dergelijke boordichtheid voldoet als verkennend onderzoek om de bodemopbouw te bepalen en om na te gaan of en vanaf welke diepte, archeologische sporen aanwezig kunnen zijn. Tevens kan worden vastgesteld welke delen van de bodem te diep verstoord zijn om nog behoudenswaardige archeologische sporen te kunnen bevatten. De boringen zijn beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (zie Appendix II). De resultaten van deze boringen zijn zichtbaar in Figuur 5 in de vorm van boorprofielen. Van de boringen zijn de RDcoördinaten bepaald met behulp van GPS. De hoogtes van de boringen zijn bepaald met het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN3). Van alle boorpunten is de NAPhoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Figuur 4. Someren, Provincialeweg. Boorpuntenkaart. De genummerde punten geven de uitgevoerde boringen weer (Bron: Kadaster). Binnen de grijs gearceerde zones wordt proefsleuvenonderzoek geadviseerd bij bodemingrepen die dieper reiken dan het huidige akkerdek, dus dieper dan 40 centimeter. 4

11 2.2 Bodem, reliëf en archeologie Op 11 februari 2016 zijn door De Steekproef 24 boringen gezet in zes west oost gerichte boorraaien. Ten noorden hiervan is nog de losse boring 1 gezet (zie Figuur 4). Alle boringen zijn doorgezet tot enkele decimeters diepte in het schone gele zand van de C-horizont. De hoogte van het maaiveld loopt uiteen van ongeveer 26,2 meter boven NAP op de boorpunten 1, 15, 21, 22 en 24 tot 25,6 meter boven NAP op boorpunt 8. Hiermee ligt dit terrein gemiddeld ongeveer een meter lager dan het direct ten oosten hiervan onderzochte terrein. De resultaten van het booronderzoek zijn afgebeeld in Figuur 5. Evenals op het naastliggende terrein is bovenin alle boringen een recente bouwvoor aangetroffen van dertig tot veertig centimeter dikte. Deze bestaat uit humusrijk zand met een relatief losse structuur. Deze moderne bouwvoor gaat in de boringen 2, 3, 14, 18, 21 en 24 over in een pakket humusrijk zand met een dichtere structuur. De totale dikte van de moderne bouwvoor met het onderliggende humusrijke zand, bedraagt op elk van deze boorpunten minimaal een halve meter en kwalificeert daarmee als akkerdek van een enkeerdgrond. Onder dit akkerdek is in elk van deze zes boringen een vijftien tot veertig centimeter dik pakket matig humeus zand aangetroffen met daarin enkele houtskoolspikkels. Deze laag loopt telkens door tot op het schone gele zand van de C-horizont. Op de overige boorpunten is tussen de bouwvoor en de C-horizont een rommelig zandpakket aangetroffen dat bestaat uit brokken zand van wisselend humusgehalte. De dikte hiervan loopt uiteen van tien centimeter in boring 5 tot tachtig centimeter in boring 8. Dit laatste boorpunt ligt ongeveer op het laagste punt van het terrein. Hier is op 1,2 meter beneden het maaiveld een pakket zwak humeuze, zandige klei aangetroffen. Het betreft waarschijnlijk beekleem die is afgezet vanuit het noordelijker gelegen beekdal. Figuur 3 laat zien dat op dit deel van het plangebied tot in de negentiende eeuw een kruising van twee holle wegen lag en dat direct vanaf de noordoostpunt van het plangebied de vochtige graslanden van het beekdal begonnen. Het ligt derhalve voor de hand dat tijdens extreem hoge waterstanden water vanuit het beekdal de holle wegen in stroomde dat vervolgens bleef staan in de op deze wegen gevormde karrensporen. Hier bezonk de beekleem zoals deze in boring 8 is aangetroffen. Ook boring 9 lijkt op één van de twee ongeveer hier kruisende wegen te zijn gezet. In deze boring is namelijk op een diepte van bijna een meter beneden het maaiveld, ondoordringbaar puin aangetroffen. Waarschijnlijk gaat het om materiaal waarmee een gat in de weg is opgevuld. Uit de resultaten van het booronderzoek volgt dat binnen het plangebied twee zones aanwezig zijn waarbinnen archeologische sporen kunnen worden verwacht. Het betreft de zones rond de boringen 2 en 3 en rond de boringen 14, 18, 21 en 24. Deze laatste zone grenst aan het oostelijker gelegen terreindeel waarop onder het akkerdek eveneens een pakket matig humeus zand is aangetroffen met daarin houtskoolspikkels. Mogelijk gaat het om een akkerlaag die van voor de aanleg van het huidige akkerdek dateert en die derhalve (delen van) sporen uit de ijzertijd/romeinse tijd of uit eerdere perioden bewaard kan afdekken. Vanaf de top van deze oude akkerlaag kunnen sporen uit de (vroege) middeleeuwen aanwezig zijn. Het zou hierbij bijvoorbeeld kunnen gaan om vroeg-middeleeuwse begravingen die vanaf de top van de akkerlaag zijn ingegraven. 5

12 Figuur 5. Someren, Provincialeweg. Weergave van de resultaten van het booronderzoek in de vorm van boorprofielen. 6

13 3. Conclusies en Advies Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor vuursteenvindplaatsen van jager-verzamelaars uit het laat-paleolithicum en het mesolithicum. In verband met de ligging op een dekzandrug geldt voor nederzettingsresten uit de periode neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen eveneens een hoge verwachting met een zeer hoge verwachting voor resten van graven uit de vroege middeleeuwen. Voor bewoningsresten uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd geldt in verband met de ligging van het plangebied buiten de zone van de historische bebouwing, maar wel in de nabijheid hiervan, een middelhoge verwachting. Om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen zijn binnen het plangebied 24 boringen gezet in een dichtheid van ongeveer zes boringen per hectare. Uit de resultaten van het booronderzoek valt af te leiden dat binnen het plangebied twee zones aanwezig zijn met een akkerdek (esdek) met daaronder een pakket matig humeus zand met daarin houtskoolspikkels. De meest oostelijke van deze twee zones grenst aan het oostelijker gelegen terreindeel dat in december 2015 door De Steekproef is onderzocht en waarop onder het akkerdek eveneens een pakket matig humeus zand aanwezig is aangetroffen met daarin houtskoolspikkels. Mogelijk gaat het om een akkerlaag die van voor de aanleg van het huidige akkerdek dateert en die derhalve (delen van) sporen uit de ijzertijd/romeinse tijd of uit eerdere perioden bewaard kan afdekken. Vanaf de top van deze oude akkerlaag en hoger kunnen sporen uit de (vroege) middeleeuwen aanwezig zijn. De aangetroffen verschijnselen zijn vooralsnog onvoldoende om op basis daarvan de waarderingstabel uit de KNA 3.3 (VS06) uit te kunnen werken. Hiertoe is proefsleuvenonderzoek benodigd. Dergelijk onderzoek is benodigd op de delen van het plangebied waarop vlakdekkende bodemingrepen zullen plaatsvinden die dieper reiken dan veertig centimeter beneden het huidige maaiveld. Proefsleuvenonderzoek dient uitgevoerd te worden door een daartoe bevoegd archeologisch onderzoeksbureau volgens een daartoe vooraf op te stellen Programma van Eisen (PvE). Een dergelijk PvE dient voorafgaande aan de uitvoering van het onderzoek te zijn voorgelegd aan de bevoegde overheid; de gemeente Someren. Voor een proefsleuvenonderzoek wordt conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie tussen de 5 en 10% van het oppervlak van het onderzoeksgebied door middel van proefsleuven onderzocht om vast te stellen of in het onderzoeksgebied archeologische waarden aanwezig zijn, en zo ja, of deze behoudenswaardig zijn. Omdat in de Romeinse tijd en de ijzertijd huizen gewoonlijk een oost-west oriëntatie hadden raden wij aan de proefsleuven noord-zuid gericht aan te leggen, om zo de trefkans op huisplattegronden te vergroten. De grijs gearceerde zones in Figuur 4 zijn samen circa 1,4 hectare groot, waarmee het oppervlak aan te leggen proefsleuven op tussen de 700 en 1400 vierkante meter komt. Op de overige delen van het plangebied geven de resultaten van het verkennend booronderzoek geen aanleiding om vervolgonderzoek te adviseren. De gemeente Someren moet als bevoegde overheid beslissen of dit advies wordt overgenomen. Wij wijzen er verder op dat in alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Someren conform Monumentenwet 1988, laatste wijziging van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder. 7

14 Gebruikte bronnen AHN-Viewer. Actueel Hoogtebestand Nederland. Rijkswaterstaat, Adviesdienst Geoinformatie en ICT. ARCHIS 3. Bosch, J.H.A. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. Archeologie Leidraad 3., 7 maart Centraal Archeologisch Archief (CAA) en Centraal Monumenten Archief (CMA) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) [ARCHIS]. Exaltus, R Someren,. Witvrouwenbergweg. Gem. Someren (NB.). Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek. Steekproefrapport Geomorfologische Kaart van Nederland. Schaal 1: via Kadata via Topografische Kaart 1: van Topografische Dienst Kadaster, Emmen Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie Centraal College van Deskundigen Archeologie, 9 december

15 Appendix I Someren, Provincialeweg Archeologische periodes paleolithicum: paleolithicum vroeg: paleolithicum midden: paleolithicum laat: paleolithicum laat A: paleolithicum laat B: mesolithicum: mesolithicum vroeg: mesolithicum midden: mesolithicum laat: neolithicum: neolithicum vroeg: neolithicum vroeg A: neolithicum vroeg B: neolithicum midden: neolithicum midden A: neolithicum midden B: neolithicum laat: neolithicum laat A: neolithicum laat B: bronstijd: bronstijd vroeg: bronstijd midden: bronstijd midden A: bronstijd midden B: bronstijd laat: ijzertijd: tot vc ijzertijd vroeg: tot BP ijzertijd midden: BP ijzertijd laat: BP vc BP BP vc Romeinse tijd: Romeinse tijd vroeg: Romeinse tijd vroeg A: vc Romeinse tijd vroeg B: vc Romeinse tijd midden: vc Romeinse tijd midden A: vc Romeinse tijd midden B: Romeinse tijd laat: vc Romeinse tijd laat A: vc Romeinse tijd laat B: vc vc middeleeuwen: vc middeleeuwen vroeg: vc middeleeuwen vroeg A: vc middeleeuwen vroeg B: vc middeleeuwen vroeg C: vc middeleeuwen vroeg D: vc middeleeuwen laat: middeleeuwen laat A: vc middeleeuwen laat B: vc vc nieuwe tijd: vc nieuwe tijd A: vc nieuwe tijd B: vc nieuwe tijd C: vc vc vc vc 12 vc nc 12 vc - 70 nc 12 vc - 25 nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc heden nc nc heden

16 Appendix II Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken AIS Nr GD B K BS BZ B V B H HK TK IK VLK CO PLH VS SST BHN BI GI 1 55 Z 3 BR DO BOV 115 Z 2 BR GR GR ROG 150 Z 1 GE BHC DEZ 2 30 Z 3 BR DO BOV 50 Z 3 BR DO AD 80 Z 2 BR LI AKK HK1 100 Z 1 GE BHC DEZ 3 30 Z 3 BR DO BOV 55 Z 3 BR DO AD 90 Z 2 BR LI AKK HK1 120 Z 1 GE BHC DEZ 4 45 Z 3 BR DO BOV 70 Z 2 BR GR GR ROG 100 Z 1 GE BHC DEZ 5 45 Z 3 BR DO BOV 55 Z 2 BR GR GR ROG 100 Z 1 GE BHC DEZ 6 55 Z 3 BR DO BOV 70 Z 2 BR GR GR ROG 100 Z 1 GE BHC DEZ 7 65 Z 3 BR DO BOV 110 Z 2 BR GR GR ROG 130 Z 1 GE BHC DEZ 8 40 Z 3 BR DO BOV 125 Z 2 BR GR GR ROG 140 K 1 BR GR LI 160 Z 1 GE BHC DEZ 9 40 Z 3 BR DO BOV 98 Z 2 BR GR GR ROG Ondoordringbaar puin Z 3 BR DO BOV 65 Z 2 BR GR GR ROG 100 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 120 Z 2 BR GR GR ROG 150 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 60 Z 2 BR GR GR ROG 100 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 57 Z 2 BR GR GR ROG 80 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 55 Z 3 BR DO AD 80 Z 2 BR LI AKK HK1 120 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 90 Z 2 BR GR GR ROG 120 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 75 Z 2 BR GR GR ROG 100 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 60 Z 2 BR GR GR ROG 90 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 68 Z 3 BR DO AD 90 Z 2 BR LI AKK HK1 120 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 90 Z 2 BR GR GR ROG 120 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV

17 105 Z 2 BR GR GR ROG 140 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 63 Z 3 BR DO AD 90 Z 2 BR LI AKK HK1 120 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 85 Z 2 BR GR GR ROG 120 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 110 Z 2 BR GR GR ROG 140 Z 1 GE BHC DEZ Z 3 BR DO BOV 55 Z 3 BR DO AD 72 Z 2 BR LI AKK HK1 100 Z 1 GE BHC DEZ Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BV= bijmengsel veen, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel); DW = doorworteld VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren; ZL is zandlagen BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont, BHBC= BC-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = (moderne) bouwvoor, AD = akkerdek, AKK = (oude) akkerlaag GI = Geologische interpretaties; DEZ = dekzand AIS = Archeologische indicatoren; HK = houtskool(spikkels), L/aw = leem of aardewerk