ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 886. Elsenewal, Nieuwstadt Gemeente Echt-Susteren Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Geofysisch onderzoek

Transcriptie

1 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 886 Elsenewal, Nieuwstadt Gemeente Echt-Susteren Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Geofysisch onderzoek Joep Orbons november 2008 ArcheoPro

2 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 886 Elsenewal, Nieuwstadt Gemeente Echt-Susteren Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Geofysisch onderzoek Colofon Opdrachtgever: Synthegra Archeologie, Doetinchemseweg 61 A, 7007 CB Doetinchem Status: versie Projectcode : S Elsenewal, Nieuwstadt Bestandsnaam : ArcheoPro, Elsenewal, Nieuwstadt, Opgesteld conform KNA 3.1 Archis CIS-nummer: Bevoegd gezag: Gemeente Echt-Susteren Opslagplaats documentatie: Provincie Limburg Auteur: Joep Orbons Projectleider : Joep Orbons Projectmedewerkers: Walther vd. Coelen en Nancy Gorriz Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door Souterrains, Partner of ArcheoPro Copyright 2008 Souterrains, Maastricht Souterrains, Partner of ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) BTW: NL B01 Kamer van Koophandel Zuid Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) j.orbons@souterrains.nl Postbank: Nederland Mobiel: 0(0-31) IBAN: NL29PSTB BIC/ Swift: PSTBN L21

3 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens: Onderzoek Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Geofysisch onderzoek Resultaten weerstandsonderzoek Conclusies en aanbevelingen (selectieadvies) Bronnen Literatuur... 20

4 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 4 Samenvatting Op 27 en 28 oktober is door ArcheoPro een geofysisch onderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Elsenewal te Nieuwstadt, gemeente Echt-Susteren. Door Synthegra is met betrekking tot dit terrein een IVO-K uitgevoerd. (Synthegra Archeologie Rapport P , Karterend Booronderzoek, Elsenewal te Nieuwstadt, oktober 2007, N. van Liefferinge). Op basis van dit onderzoek is voorgesteld om binnen het plangebied een non-destructief veldonderzoek in de vorm van een weerstandsmetings uit te voeren. Dit onderzoek is door ArcheoPro verricht en had tot doel om op non-destructieve wijze inzicht te verkrijgen in de aanwezigheid van (archeologische) structuren in de ondergrond zoals de locaties van voormalige gebouwen en grachten. Deze informatie kan vervolgens gebruikt worden om te bepalen waar tijdens een volgende fase van onderzoek, proefsleuven aangelegd moeten worden. ArcheoPro heeft in opdracht van Synthegra Archeologie een geofysisch onderzoek uitgevoerd ter plaatse van het buitengebied van Huize Witham. Dit onderzoek vond plaats naar aanleiding van een alhier door Synthegra Archeologie verricht Inventariserend veldonderzoek. Het door ArcheoPro verrichte onderzoek betrof vlakdekkende weerstandsmetingen die zijn uitgevoerd met behulp van een RM-15. Uit de resultaten van de metingen valt duidelijk de ligging van voormalige watervoerende laagten af te leiden. Het betrfet hier resten van een grachten en eventueel van een oude meander van de Geleenbeek. Ook zijn zones herkenbaar die waarschijnlijk zijn ontstaan door het uitbaggeren van de watervoerende laagten. De resultaten van de metingen geven geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van gebouwresten in de ondergrond. ArcheoPro adviseert om proefsleuven te plaatsen tussen de A s en de B s waarbij de E haaks gesneden wordt en haaks op structuur C en D (Zie figuur 5).

5 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Synthegra Archeologie, Doetinchemseweg 61 A, 7007 CB Doetinchem - Geplande ingrepen: Nieuwbouw woningen - Datum uitvoering veldwerk: 27 en 28 november Archis CIS nummer: Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente Echt-Susteren - Bewaarplaats vondsten: Provincie Limburg - Bewaarplaats documentatie: Provincie Limburg 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Limburg - Gemeente: Echt-Susteren - Plaats: Nieuwstadt - Toponiem: Huize Witham - Globale ligging: Ten zuidoosten van huize Witham - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 1,2 ha - Eigendom: Particulier - Grondgebruik: Akker - Hoogteligging: ± 35 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 27 en 28 oktober is door ArcheoPro een geofysisch onderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Elsenewal te Nieuwstadt, gemeente Echt-Susteren. Door Synthegra is met betrekking tot dit terrein een IVO-K uitgevoerd. (Synthegra Archeologie Rapport P , Karterend Booronderzoek, Elsenewal te Nieuwstadt, oktober 2007, N. van Liefferinge). Op basis van dit onderzoek is voorgesteld om binnen het plangebied een non-destructief veldonderzoek in de vorm van een weerstandsmetings uit te voeren. Dit onderzoek is door ArcheoPro verricht en had tot doel om op non-destructieve wijze inzicht te verkrijgen in de aanwezigheid van (archeologische) structuren in de ondergrond zoals de locaties van voormalige gebouwen en grachten. Deze informatie kan vervolgens gebruikt worden om te bepalen waar tijdens een volgende fase van onderzoek, proefsleuven aangelegd moeten worden. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek en geofysisch onderzoek.

6 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 6 Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist), W. van der Coelen en N. Gorriz (veld-technici). Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd).

7 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 7 Figuur 2 toont een detail-uitsenede van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Hierop is te zien dat er in het terrein hoogteverschillen aanwezig zijn die gekenmerkt worden door hoekige vormen; mogelijk worden deze veroorzaakt door de aanwezigheid van archeologische structuren in de ondergrond. Figuur 4: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied.

8 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 8 2 Veldonderzoek 2.1 Verrichte werkzaamheden - Geofysisch onderzoek met de Geoscan RM-15 met electrodeafstanden van 100 cm (Meetdiepte 100 cm mv) - Inmeten locaties: GPS en meetlint 2.2 Geofysisch onderzoek Door middel van geofysisch onderzoek kan de ondergrond op non-destructieve wijze in kaart gebracht worden. De verschillende typen geofysische meetinstrumenten detecteren elk, specifieke soorten ondergrondse structuren. De keuze van het juiste instrument, alsmede van de juiste meetmethodiek is cruciaal voor een optimaal resultaat. Een geofysisch onderzoek vindt plaats door in een regelmatig patroon (lijn of vlak) een groot aantal metingen te doen. Deze metingen worden in het meetinstrument opgeslagen en uitgelezen in een computer. Speciale computerprogramma s bewerken de meetgegevens en visualiseren en combineren deze met de andere onderzoeksresultaten. In verband met de aard van de verwachte archeologische structuren, is binnen het plangebied geofysisch onderzoek door middel van weerstandsmetingen toegepast. Een weerstandsmeter is een instrument dat door middel van electroden aan het bodemoppervlak een stroom de grond in stuurt en meet wat de bodemweerstand van de grond is. Grachtvullingen hebben gewoonlijk een lagere weerstandswaarde dan de omgevende bodem terwijl funderingsresten juist een hogere weerstandswaarde zullen hebben. Vooral muren, kuilen, grachten en greppels worden als scherp begrensde structuren zichtbaar in de meetresultaten. Figuur 9: Het verrichten van de metingen; de electrodes zitten aan de onderkant van de witte balk. De meetposities worden opgenomen langs de meetlinten die als witte lijnen in de akker zichtbaar zijn.

9 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina Resultaten RM-15 onderzoek Het onderzoek is verricht op het terreindeel zoals door de opdrachtgever is aangegeven. Door de aanwezigheid van begroeiing alhier, konden de oost- en de noordrand niet volledig tot de grens van het plangebied gemeten worden. Langs de zuidrand is een smalle strook niet gemeten omdat deze deel uitmaakt van het verhoogde deel van de weg. Hier verrichte metingen zouden hierdoor nauwelijks informatie opleveren over de ondergrond. Over het geheel genomen zijn de gemeten waarden laag en zijn de verschillen tussen de gemeten waarden, klein. Het feit dat de gemeten waarden laag liggen vormt een aanwijzing dat in de ondergrond waarschijnlijk geen stenen resten meer aanwezig zijn zoals funderingsen muurresten. Dit kan echter niet geheel worden uitgesloten. Ondanks de relatief geringe verschillen tussen de gemeten waarden, is hierin toch een duidelijk beeld te herkennen. In figuur figuur 5 is dit beeld weergegeven en zijn de aangetroffen structuren als volgt geïnterpreteerd. A: Een zone van lage weerstand (blauw). Dit is waarschijnlijk de oude gracht rondom Nieuwstadt (rechts) die gedeeltelijk is opgevuld en die ten oosten van het plangebied nog als slootje herkenbaar is. B: Een zone met een middelmatige weerstand (groen); mogelijk een soort binnendeel of singel waarop geen gebouwresten aanwezig zijn en ook geen grachtvullingen. C: Een zone van lage weerstand; mogelijk een oude meander van de Geleenbeek of een deel van een oude (binnen)gracht). D: Een zone van lage weerstand, mogelijk een deel van een voormalige (binnen)gracht. E en F en G: Zones van hoge weerstand (rood) zonder rechthoekige vormen. De hier gemeten hoge weerstandswaarden komen overeen met hoogtes in het terrein. Waarschijnlijk zijn dit ophogingen met materiaal dat uit de grachten/beek is gehaald.

10 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 10 Figuur 5: Resultaten van de weerstandsmetingen op het meetniveau van 100 cm -mv

11 Archeologische onderzoek Elsenewal, Nieuwstadt, Gemeente Echt-Susteren. ArcheoPro Rapport 886, Pagina 11 4 Conclusies en aanbevelingen (selectieadvies) ArcheoPro heeft in opdracht van Synthegra Archeologie een geofysisch onderzoek uitgevoerd ter plaatse van het buitengebied van Huize Witham. Dit onderzoek vond plaats naar aanleiding van een alhier door Synthegra Archeologie verricht Inventariserend veldonderzoek. Het door ArcheoPro verrichte onderzoek betrof vlakdekkende weerstandsmetingen die zijn uitgevoerd met behulp van een RM-15. Uit de resultaten van de metingen valt duidelijk de ligging van voormalige watervoerende laagten af te leiden. Het betrfet hier resten van een grachten en eventueel van een oude meander van de Geleenbeek. Ook zijn zones herkenbaar die waarschijnlijk zijn ontstaan door het uitbaggeren van de watervoerende laagten. De resultaten van de metingen geven geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van gebouwresten in de ondergrond. ArcheoPro adviseert om proefsleuven te plaatsen tussen de A s en de B s waarbij de E haaks gesneden wordt en haaks op structuur C en D (Zie figuur 5). In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Echt-Susteren, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder. Ing. P.J. Orbons Senior-Vakspecialist Bronnen Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Literatuur Liefferinge, N. van, Synthegra Archeologie Rapport P , Karterend Booronderzoek, Elsenewal te Nieuwstadt, oktober 2007