ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 921

Transcriptie

1 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 921 Oude Baan, Wahlwiller Gemeente Gulpen-Wittem Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek, oppervlaktekartering en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Richard Exaltus Rob Paulussen Joep Orbons april 2009 ArcheoPro

2 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 921 Oude Baan, Wahlwiller Gemeente Gulpen-Wittem Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek, oppervlaktekartering en karterend booronderzoek Versie (Zonder opmerkingen zal deze versie na 3 maanden als definitief rapport worden opgeleverd) Colofon Opdrachtgever: Vandewall Planologisch advies, Heugemerstraat 110A, 6229 AT Maastricht Status: versie Projectcode : S Oude Baan, Wahlwiller Bestandsnaam : ArcheoPro, Oude Baan, Wahlwiller, Opgesteld conform KNA 3.1 Archis onderzoeksmelding (CIS nummer): Bevoegd gezag: Gemeente Gulpen Wittem Opslagplaats documentatie: Provincie Limburg Auteur: Richard Exaltus, Rob Paulussen, Joep Orbons Projectleider : Rob Paulussen Projectmedewerkers: nvt. Onderaannemers: nvt Autorisatie: Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog ISSN : Uitgegeven door Souterrains, Partner of ArcheoPro Copyright 2008 Souterrains, Maastricht Souterrains, Partner of ArcheoPro Holdaal 6 Tel : 0(0 31) BTW: NL B01 Kamer van Koophandel Zuid Limburg: NL 6228 GH Maastricht Fax: 0(0 31) j.orbons@souterrains.nl Postbank: Nederland Mobiel: 0(0-31) IBAN: NL29PSTB BIC/ Swift: PSTBN L21

3 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 3 Inhoudsopgave: Samenvatting Inleiding Algemeen Locatiegegevens: Onderzoek Bureauonderzoek Methode en bronnen Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Archeologie Informatie amateurarcheologen Historie Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Onderzoeksstrategie Veldonderzoek Verrichte werkzaamheden Resultaten booronderzoek Conclusies en aanbevelingen (selectieadvies) Verklarende woordenlijst Archeologische tijdschaal Bronnen Literatuur Bijlage 1: Boorbeschrijving... 27

4 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 4 Samenvatting Op 16 maart 2009 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Oude Baan te Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd en een lage verwachting voor resten uit de prehistorie. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een megaboor. Hierdoor is binnen het plangebied een boordichtheid ontstaan van tachtig boringen per hectare. Uit de resultaten van het booronderzoek blijkt dat de bodem binnen het plangebied waarschijnlijk sterk is opgehoogd. Uit de aanwezigheid in het ophogingspakket van moderne resten zoals steenkoolgruis en baksteenpuin, blijkt dat het om een modern ophogingspakket gaat. Onder dit ophogingspakket zijn bergbrikgronden aangetroffen. Nergens binnen het plangebied zijn archeologische indicatoren aangetroffen die van voor de negentiende of de twintigste eeuw dateren. In verband met de afwezigheid van archeologische indicatoren en de sterke erosie waaraan de bodem binnen het plangebied blootgesteld is, is er geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Selectieadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt.

5 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 5 1 Inleiding 1.1 Algemeen - Opdrachtgever: Vandewall Planologisch advies, Heugemerstraat 110A, 6229 AT Maastricht - Geplande ingrepen: Bouw woonhuis. Uitgebreide beschrijving met ingreepdiepte bodem (zie figuur 2) - Datum uitvoering veldwerk: 16 maart Archis onderzoeksmelding (CIS nummer): Opgesteld conform KNA Bevoegd gezag: Gemeente Limburg - Bewaarplaats vondsten: Provincie Limburg - Bewaarplaats documentatie: Provincie Gulpen-Wittem 1.2 Locatiegegevens: - Provincie: Limburg - Gemeente: Gulpen-Wittem - Plaats: Wahlwiller - Toponiem: Oude Baan - Globale ligging: Aan de oostkant van de historische dorpskern van Wahlwiller. - Hoekcoördinaten plangebied: o / o / o / o / Oppervlakte plangebied: 0.06 ha - Eigendom: Particulier - Grondgebruik: Grasland - Hoogteligging: ± 100 m +NAP - Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten - Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied 1.3 Onderzoek Op 16 maart 2009 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Oude Baan te Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen en is door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek.

6 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 6 Het onderzoek is uitgevoerd door R.P.A. Paulussen Bc. (geograaf) en ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist). Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

7 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 7 Figuur 2: Plankaart voor plangebied, de bodemingreepdiepte is nog niet bekend. Er komt geen kelder onder de nieuwbouw.

8 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 8 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): -Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) -Archeologische MonumentenKaart (AMK) -ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) -Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) -De geschiedenis van het Zuidlimburgse cultuurlandschap, J. Renes Bodemkaart 1: Geomorfologische kaart 1: Tranchotkaart Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, Grote historische atlas van Nederland 1: (Deel 4) -Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Noord-Brabant 1: Atlas van topografische kaarten Nederland , 1: Figuur 3: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het onderzoeksgebied.

9 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Het plangebied ligt op een lösswand (legenda eenheid 11/10A4 op figuur 4). Ten zuidoosten van het plangebied ligt een afbraakwand (legenda eenheid 17/16A2 op figuur 4). Deze afbraakwand is op de uitsnede uit het actueel hoogtebestand (AHN; figuur 6), duidelijk als het hoogste deel van het onderzoeksgebied herkenbaar. Ten noorden van het plangebied ligt een relatief laag gelegen beekdalbodem (legenda eenheid 3T2 op figuur 4). Het betreft hier het dal van de Selzerbeek. Op de uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; figuur 6) vormt dit dal duidelijk het laagste deel van het onderzoeksgebied. De lösswand waarop het plangebied ligt vormt de overgang tussen de hooggelegen afbraakwand en het relatief laag gelegen beekdal. De bodems op deze lösswand gaan ongeveer ter plaatse van het plangebied over van bergbrikgronden in ooivaaggronden. Bij de bergbrikgronden ligt de textuur B-horizont (de klei-inspoelingslaag) vaak aan het oppervlak ten gevolge van erosie. Het type ooivaaggronden dat volgens de kaart op het noordelijke deel van het plangebied aanwezig is, wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van roestverschijnselen beneden 80 cm -mv en is gewoonlijk gevormd in een onder aan een helling (in een hellingvoet) gelegen pakket colluvium (afspoelingsmateriaal). Figuur 4: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

10 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 10 Figuur 5: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

11 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 11 Figuur 6: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

12 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina Archeologie Volgens de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW 3.0) ligt het plangebied in een zone met een lage kans op het aantreffen van archeologische waarden. Binnen het onderzoeksgebied ligt één monument en een groot aantal waarnemingen. De monumenten 16440, en liggen respectievelijk ten oosten, zuiden en westen van het onderzoeksgebied. Het plangebied ligt binnen monument 16437, dat wordt omschreven als de oude dorpskern van Wahlwiller daterend uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd. Tegen de noordzijde van dit monument ligt een gebied dat in 2009 door RAAP Archeologisch Adviesbureau is onderzocht. In dit gebied ligt de waarneming , die de vondst betreft van aardewerk uit de periode vroeg tot laat Romeinse tijd. Tegen de zuidzijde van monument ligt een gebied dat in 2005 door het Bureau Interdisciplinaire Landschapsanalyse (BILAN) is onderzocht. Op circa 200 meter ten oosten van dit gebied ligt een gebied dat in 2009 door RAAP is onderzocht. Tegen de noordrand van het onderzoeksgebied, zijn ter plaatse van waarneming 19556, een vuurstenen schrabber, een boor en vuurstenen afslagen uit de periode mesolithicum tot neolithicum aangetroffen, alsmede een vuurstenen bijl uit het neolithicum. In het noordoosten van het onderzoeksgebied liggen de waarnemingen 19560, 19561, 19562, en Hier zijn de volgende vuursteenvondsten gedaan: afslagen en een kern uit het neolithicum (19560), een schrabber, een kern, een kling en afslagen uit het midden neolithicum (19563) en afslagen en een bijl uit de periode midden tot laat neolithicum (19562). Tevens is handgevormd aardewerk uit de ijzertijd aangetroffen (19564) en gedraaid en ondetermineerbaar aardewerk uit de Romeinse tijd (19561 en 19564). Tegen de oostzijde van het plangebied ligt de waarneming , die de vondst betreft van een onverhoogde huisplattegrond uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd. Ongeveer 900 meter ten zuidoosten van het plangebied ligt de waarneming alwaar een vuurstenen schrabber aangetroffen is uit het mesolithicum. De waarnemingen 19652, en liggen ten zuid/zuidwesten van het plangebied. hier zijn vuursteenvondsten gedaan, zoals afslagen uit het neolithicum (19653) en een bijl en afslagen uit de periode midden tot laat neolithicum (19652). Uit de Romeinse tijd dateert ondetermineerbaar aardewerk (19654). In het zuidwesten doorkruist de rand van het onderzoeksgebied een gebied dat in 2005 door BILAN is onderzocht. Circa 460 meter ten noordwesten van dit gebied ligt eveneens een in 2005 door BILAN onderzocht gebied. Hier zijn geen vondsten aangetroffen. In het westen doorkruist de rand van het onderzoeksgebied een gebied dat in 2009 door RAAP is onderzocht. Hierbinnen liggen de waarnemingen en De waarneming betreft vuurstenen klingen en afslagen uit de periode laat paleolithicum tot laat neolithicum en een vuurstenen kern uit het mesolithicum. De waarneming betreft de vondst van een vuurstenen afslag uit de periode laat paleolithicum tot laat neolithicum, een vuurstenen kern uit het mesolithicum en laatmiddeleeuws ondetermineerbaar aardewerk. Circa 320 meter ten westen van het plangebied ligt de waarneming die de vondst betreft van een huisplattegrond uit de periode late middeleeuwen tot nieuwe tijd. Ten westen hiervan ligt de waarneming die een vuurstenen kern uit het midden paleolithicum betreft. Tussen deze beide waarnemingen ligt een in 2005 door Geraeds onderzocht gebied. De waarnemingen 19557, 19558, en liggen in het noordwesten van het onderzoeksgebied. Hier is een vuursteen kern uit het laat paleolithicum aangetroffen (232019), afslagen en een kling uit het neolithicum (19558), schrabbers, afslagen en een bijl uit het midden tot laat neolithicum (19557), afslagen uit het laat neolithicum afslagen (19559 en ) en een dissel/dwarsbijl (19559) gevonden.

13 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 13 Monumenten en waarnemingen Nummer Coördinaat Periode Vondsten / Late middeleeuwen tot nieuwe tijd Een cluster oude bebouwing van Partij / Late middeleeuwen tot De oude dorpskern van Wahlwiller nieuwe tijd / Late middeleeuwen tot nieuwe tijd Een cluster oude bebouwing van Hilleshagen / Late middeleeuwen tot De oude dorpskern van Nijswiller nieuwe tijd / Midden paleolithicum Een vuurstenen kern / a) Mesolithicum tot neolithicum b) Neolithicum a) Een vuurstenen schrabber en boor en vuurstenen afslagen b) Een vuurstenen bijl / Midden tot laat neolithicum Een vuurstenen bijl en vuurstenen afslagen en schrabbers / Neolithicum Een vuurstenen kling en vuurstenen afslagen / Laat neolithicum Een vuurstenen dissel/dwarsbijl en vuurstenen afslagen / Neolithicum Een vuurstenen kern en vuurstenen afslagen / Romeinse tijd Keramiek / Midden tot laat neolithicum Een vuurstenen bijl en vuurstenen afslagen / Midden neolithicum Een vuurstenen schrabber, kling en kern en vuurstenen afslagen / a) IJzertijd b) Romeinse tijd a) Keramiek b) Keramiek / Mesolithicum Een vuurstenen schrabber / Midden tot laat neolithicum Een vuurstenen bijl en vuurstenen afslagen /312/960 Neolithicum Vuurstenen afslagen / Romeinse tijd Keramiek / a) Laat paleolithicum tot laat neolithicum b) Mesolithicum a) Vuurstenen afslagen en klingen b) Een vuurstenen kern / a) Laat paleolithicum tot laat neolithicum b) Mesolithicum c) Late middeleeuwen a) Een vuurstenen afslag b) Een vuurstenen kern c) Keramiek / a) Laat paleolithicum b) Laat neolithicum a) Een vuurstenen kern b) Een vuurstenen afslag / a) Vroege tot midden Romeinse tijd b) Vroege tot late a) Keramiek b) Keramiek Romeinse tijd / Late middeleeuwen tot nieuwe tijd Een huisplattegrond

14 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina / Late middeleeuwen tot nieuwe tijd Een huisplattegrond 2.4 Informatie amateurarcheologen ArcheoPro heeft contact opgenomen met de heer L. Scheffers uit Partij-Wittem; lid van de heemkundevereniging van Wahlwiller. De heer Scheffers is zeer bekend met het terrein maar heeft hierop nooit vondsten gedaan. Hij geeft aan dat het terrein altijd in gebruik is geweest als moestuin en weiland met hoogstambomen.

15 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 15 Figuur 7: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.

16 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina Historie De Tranchotkaart (zie figuur 8) uit 1805 laat zien dat het plangebied in die tijd al aan de oostzijde van de historische kern van Wahlwiller lag en onbebouwd was. Figuur 8: Uitsnede uit de Tranchotkaart van De kaart van Renes (zie figuur 9) toont eveneens dat het plangebied binnen de oude dorpskern van Wahlwiller ligt. Figuur 9: Uitsnede uit de kaart met historische landschapselementen (naar Renes, 1999).

17 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 17 De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds uit de percelen 656, 665 en 666 bestond. Uit de aanwijzende tafels blijkt dat perceel 656 in eigendom was bij Pieter Smakkers die het in gebruik had als boomgaard. De percelen 665 en 666 waren in gebruik bij Jacob Lanen die deze in gebruik had als respectievelijk boomgaard en tuin. Figuur 10: Uitsnede uit de kadastrale kaart uit 1832.

18 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 18 Figuur 11 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1837, 1924, +/-1960 en Deze kaarten tonen dat in en rond het plangebied gedurende de negentiende eeuw en de eerste helft van de twintigste eeuw, opmerkelijk weinig veranderingen zijn opgetreden. Het plangebied zelf is altijd onbebouwd gebleven. Figuur 11: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1837, 1924, +/-1960 en 2008.

19 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging (locatie) Het plangebied ligt binnen de oostelijke helft van de historische kern van Wahlwiller. Verwachte perioden (datering) Op basis van de bekende gegevens omtrent archeologische waarden in het gebied moet worden geconcludeerd dat binnen het onderzoeksgebied archeologische resten aanwezig zijn die dateren vanaf het midden-paleolithicum. Voor het plangebied geldt gezien de relatief lage ligging echter slechts een lage archeologische verwachting voor resten uit de prehistorie en de Romeinse tijd. In verband met de ligging binnen de historische dorpskern van Wahlwiller geldt voor archeologische resten uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd, juist een hoge verwachting. Complextypen Door de relatief grote afstand van het plangebied tot de Selzerbeek, hoeft geen rekening te worden gehouden met overblijfselen van specifiek aan water gebonden activiteiten. Door de relatief lage ligging is de kans op de aanwezigheid van resten van nederzettingen of grafvelden uit het Neolithicum, de Bronstijd, de IJzertijd, en de Romeinse tijd, eveneens klein. Binnen het plangebied moet met name rekening worden gehouden met de aanwezigheid van huisplaatsen e.d. uit de middeleeuwen. Uiterlijke kenmerken Nederzettingsresten uit alle perioden zullen binnen het plangebied uit vondststrooingen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor of onder een laag colluvium. Mogelijke verstoringen Door het gebruik als (moes)tuin, akker en het planten en rooien van bomen kan aanzienlijke bodemverstoring zijn opgetreden.

20 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt en een goede vondstzichtbaarheid heerst, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt nageboord met een edelmanboor met een diameter van 15 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt laagsgewijs afgesneden. Binnen het plangebied zijn zes boorpunten verdeeld over een zo gelijkmatig mogelijk netwerk. Hierdoor wordt binnen het slechts 0,06 hectare grote plangebied een boordichtheid bereikt van ruim 80 boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), ruimschoots als brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden, in löss op te sporen. Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen en dient pas te worden toegepast na vaststelling dat een intact bodemprofiel aanwezig is met daarin archeologische indicatoren. Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald. Figuur 12: Het plangebied nabij boring 1; gezien in noordelijke richting.

21 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 21 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden - Positie boringen: regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur Gebruikt boormateriaal: guts met diameter van 3 cm / edelmanboor met diameter van 15 cm. - Totaal aantal boringen: 6 - Boorgrid: 12 x 10 m - Boordichtheid: 80 boringen per hectare - Geboorde diepte: 1,2 2,7 m -Mv - Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas - Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.1) - Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: In verband met de begroeiing van het plangebied was geen oppervlaktekartering mogelijk 3.3 Resultaten booronderzoek De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. De op het centrale zuidelijke deel van het plangebied gezette boring 3 vertoont een opbouw zoals deze verwacht mag worden voor de volgens de bodemkaart op dit deel van het plangebied aanwezige bergbrikgronden; direct onder een slechts enkele decimeters dikke bouwvoor ligt hier een textuur B-horiont. Een dergelijke textuur B-horizont is ook aangetroffen in boring 1. hier wordt deze echter afgedekt door een pakket colluvium. In dit uit verspoelde löss bestaande pakket komen tevens houtskooldeeltjes voor. Deze maken deel uit van de fijne gelaagdheid die is ontstaan tijdens de vorming van het colluvium pakket. Bovenin alle boringen is steenkoolgruis en baksteenpuin aangetroffen. In de boringen 1, 2 en 3 is dit aanwezig in een uit humusrijke löss bestaande bouwvoor en in de boringen 4, 5 en 6 in een dik pakket opgebrachte/vergraven grond. De dikte van dit pakket loopt uiteen van één meter in boring 4 tot 1,6 m in boring 6. In boring 5 dekt dit pakket een oude bouwvoor af waarin baksteenpuin is aangetroffen. Hieruit blijkt duidelijk dat het om een pakket opgebracht materiaal moet gaan. In de boringen 5 en 6 is direct onder het pakket opgebracht/vergraven materiaal, een textuur B-horizont aangetroffen. Dit betekent dat indien het pakket opgebracht/vergraven materiaal uit opgebracht materiaal bestaat, hier ook bergbrikgronden aanwezig zijn. In dat geval valt het gehele plangebied binnen de zone met bergbrikgronden die de bodemkaart slechts voor de zuidelijke helft van het plangebied aangeeft. Dit betekent dat indien hier ooit prehistorische resten aanwezig zijn geweest, deze aan sterke erosie blootgestaan zullen hebben. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren aangetroffen die van voor de negentiende of twintigste eeuw dateren.

22 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 22 Figuur 13: De boorprofielen.

23 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 23 Figuur 14: Boorpunten met verstoringsdiepten.

24 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 24 4 Conclusies en aanbevelingen (selectieadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor wat betreft de aanwezigheid van archeologische resten uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd en een lage verwachting voor resten uit de prehistorie. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een megaboor. Hierdoor is binnen het plangebied een boordichtheid ontstaan van tachtig boringen per hectare. Uit de resultaten van het booronderzoek blijkt dat de bodem binnen het plangebied waarschijnlijk sterk is opgehoogd. Uit de aanwezigheid in het ophogingspakket van moderne resten zoals steenkoolgruis en baksteenpuin, blijkt dat het om een modern ophogingspakket gaat. Onder dit ophogingspakket zijn bergbrikgronden aangetroffen. Nergens binnen het plangebied zijn archeologische indicatoren aangetroffen die van voor de negentiende of de twintigste eeuw dateren. In verband met de afwezigheid van archeologische indicatoren en de sterke erosie waaraan de bodem binnen het plangebied blootgesteld heeft gestaan, is er geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, zijn de KNA-onderdelen Waardestelling en Selectieadvies, in dit rapport niet nader uitgewerkt. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Gulpen-Wittem, conform Monumentenwet 1988, laatste wijzing van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.

25 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 25 Verklarende woordenlijst: GPS: Global Positioning System IVO: Inventariserend VeldOnderzoek NAP: Nieuw Amsterdams Peil. RACM: Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) Neolithicum (nieuwe steentijd) Bronstijd IJzertijd v. chr Romeinse tijd 12 v chr n. chr. Vroege middeleeuwen Volle middeleeuwen Late middeleeuwen Nieuwe tijd heden Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 4 Zuid-Nederland : Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Limburg; : Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1: Deel 4 Zuid-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, ( Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1: Wageningen, 1968.

26 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 26 Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1: Wageningen, Tranchot en v. Muffling, Kartenaufnahme der Rheinlande Twaalf provinciën Atlas van topografische kaarten. Nederland Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer. Literatuur Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Boer E. de; Mergelland Oost (L), Waterbuffers. Archeologisch vooronderzoek; BILANrapport 2006/150 Geraeds, J.J.G.; 2005; Archeologisch onderzoek aanleg vijf regenwaterbuffers Zuid-Limburg; GAR nr. 181 Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Renes, J. De geschiedenis van het Zuidlimburgse cultuurlandschap, Maastricht, 1988

27 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 27 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer S Projectnaam Oude Baan, Wahlwiller Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro CIS-code coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever Vandewall planologisch advies, Maastricht Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP Boorbeschrijving volgens ASB 5.1 Boor LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken Nr GD BK BS BZ BG BH HK TK IK VLK CO TL SST BHN BI GI AIS 1 20 L 1 3 BR GR DO BHA BST, SKO 70 L 1 BR LI BHC HKG 90 L 1 BR LI BHC HKF 120 L 1 RO BR LI BHB 2 30 L 1 3 BR GR DO BHA BST, SKO 70 L 1 RO BR LI GRBR BHB ROG 90 L 1 BR BHC 120 L 1 BR LI BHC 3 30 L 1 3 BR GR DO BHA BST, SKO 65 L 1 RO BR LI GRBR BHB BST 95 L 1 RO BR LI BHBC 120 L 1 BR LI BHC 4 80 L 1 3 BR GR DO OPG BST, SKO 120 L 1 BR OPG BST 150 L 1 BR GR DO BHA COL BST 270 L 1 BR LI BHC COL 5 50 L 1 3 BR GR DO LIBR OPG BST, SKO 100 L 1 BR DOGRBR OPG BST 140 K 4 RO BR DOBR BHB ROG COL 160 K 4 RO BR BHB COL 180 L 1 RO BR LI BHBC COL 200 L 1 BR LI BHC COL 6 70 L 1 3 BR GR DO LIBR OPG BST, SKO 140 L 1 BR LI DOGRBR OPG 160 K 4 RO BR LI DOGRBR BHB ROG SKO, BST 180 K 4 RO BR LI BHB 210 L 1 RO BR LI BHBC 230 L 1 BR LI BHC

28 Archeologische onderzoek Oude Baan, Wahlwiller, Gemeente Gulpen-Wittem. ArcheoPro Rapport, 9021 Pagina 28 Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten LG = laaggrens; BSE = basis scherp, BGE = basis geleidelijk, BDI = basis diffuus TL = trends in de laag; FUA = naar boven toe fijner, TOH = aan de top humeus SST = Sedimentaire structuren; STKL = kleilagen, STLL = leemlagen BHN = Bodemhorizont; BHA = A-horizont, BHAan = esdek, BHB = B-horizont, BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, ROG = rommelig GI = Geologische interpretaties; LSS = löss, COL = colluvium, ALL = alluvium, DEZ = dekzand AIS = Archeologische indicatoren; BST = baksteen, SKO = steenkool, HKB = houtskoolbrokken, HKF = houtskool fijn verdeeld, AWF = aardewerkfragmenten