CRANIUM 26, Duitsland. is described. was. Pas in 1985 werd er verder De. gemeente Siegsdorf financierde de opgraving,

Transcriptie

1 ti CRANIUM 26, De grottleeuw, Pantha leo spelaea (Goldfuss 1810), uit Siegsdorf, Duitsland Charles Schouwburg Robt Darga Wilfried Rosdahl Samvatting De auteurs beschrijv grottleeuwvondst Duitse vindplaats Siegsdorf. Opvalld divse snijspor bott; ton dathet diontweid. Naast vondst dit skelet datal in 1985 gevonn, wordt ook het museum waar grottleeuw te zi beschrev (Südostbayches Naturkun und MammutMuseum Siegsdorf). Summary The authors scribe the cavelion remains from Siegsdorf, Gmany. Remarkebly, seval bones feature characttic cutmarks which prove that the animal was fleshed. Next to the recovy of th skeleton, the museum whe the cave lion on dplay (Südostbayches Naturkun und MammutMuseum Siegsdorf) scribed. Inleiding Omdat Nlandse fossiele leeuwrest zov bekd all uit losse vondst best, het onmogelijk om ig inzicht in bouw di te krijg. Vgelijking met skelett recte leeuw geeft wel ig inzicht. Maar om toch iets me ov grottleeuw te wet te kom, het noodzakelijk om ov grz bij min of me complete skelett te g kijk. E was. Pas in 1985 wd vr De gegrav. gemte Siegsdorf financi graving, die onr wetschappelijke leiding het "Institut für Palaontologie r Univsitat Münch" "Baych Staatssammlung für Palaontologie und htorche Geologie" stond. twee helft Bij het skelet mammoet ( Mammuthus primigius) wn evs goed behoun, onvolledig skelet bekdste leeuw die bij het plaatsje grottleeuw (. Pantha leo spelaea) kele Siegsdorf in het uitste zuidoost Duitsland gevonn. Ondanks dat ov leeuw Siegsdorf al regelmatig geschrev (zie litatuurlijst), valt nog altijd wat nieuws te vtell. losse br wolf ( Can lupus), wolharige neushoorn ( Coelodonta antiquitat), reuzht (Megalocos giganteus) oos ( Bos primigius) of bon ( Bon prcus) gevonn. De wezigheid grotthya ( Crocuta crocuta spelaea) indirect door croliet knaagspor getoond. De vondst het skelet De vindplaats Siegsdorf / Ldkrs. Traunstein wd door twee scholi in zom Leeuwvondst 1975 ontkt. In kleiige beekbom in Gevonn : schel met onrkaak, este Ghartsreit Grab, 1,5 km zuidoostelijk halswvel (atlas), r t/m achtste het dorpsctum Siegsdorf, stoott twaalf rti borstwvel, alle v ontkks mammoetbott ( Mammuthus primigius). Na weklange, nietprofessionele graving, wd ongeve helft mammoetskelet geborg. To al wd vmoed dat ontbrek helft onr sedimt hoge steile helling lag lnwvels, bekk met heiligb, v staartwvels, alle rti ribb linkzij neg rechtzij, twee dijbr, knieschijf, twee schbr, kuitb, kele midnvoetsbr, paar tkot twee nagels. dus met voudige midl nietbeikbaar Het grootste el vondst ligt in het 31

2 De grottleeuw, Pantha leo spelaea (Goldfuss 1810), uit Siegsdorf, Duitsland Fig. 1. Het skelet grottleeuw uit Siegdorf, zoals het te zi in het museum (alle foto s in dit artikel gom door C. tzij anrs Schouwburg, vmeld). The skeleton of a Siegsdorf cavelion, as it dplayed in the museum (evy photograph in th article has b tak by C. Schouwburg, except wh mtioned othwe). "Südostbayches Naturkun und MammutMuseum Siegsdorf". Drie lnwvels ligg in het "Mammutheum"in Alzing am Scharam. De midnvoetsbr, tkot nagels dit momt helaas zoek. Poging om bov wat te krijg hebb tot nu toe niets gelevd. Opvalld afwezig bei pot, schourblan, s halswvels este twee borstwvels. In este instantie lijkt het dat heel tussstuk weg, tussligg ribb wel wezig. maar Meting Carin Gross heeft in 1992 haar inauguraaldstatie onrzoek ov gepubliced. Zij heeft in haar publicatie alle bovgoem bott met afmeting beschrev, drie lnwvels uit het "Mammutheum" nagel na. Om al het matiaal goed te kunn vgelijk was het noodzakelijk alle meting met eig methon te vgelijk. Hi was met he Darga afgesprok dat twee dag 's morgs 8.00 uur tot ing het museum om uur het matiaal uit vitrine gewkt kon worn. De museummewks war g behulpzaam. Zo wn tafel, bank, licht om te fotograf 32

3 CRANIUM 26, Fig. 2. E nagels uit Siegsdorf (foto: Wilfried Rosdahl). One of the nails from Siegsdorf (photograph: Wilfried Rosdahl). Fig. 3. Wvels. Vtebraefrom the Siegsdorflion. 33

4 De grottleeuw, Pantha leo spelaea (Goldfuss 1810), uit Siegsdorf, Duitsland koffie gesleept. De he Darga bleef me gelschap houn. Al snel bleek dat afgesprok tijd te kort zou, waar beslot wd dat het in ochtd toch nooit druk was, zodat tot twaalf uur doorgewkt kon worn. Na twee was dag alles dat in het museum gemet. calb.p ± 1614 a calb.p.) Het vschil in ourdom tuss twee dating bedraagt 1,2 o daarmiet significant. Bei monsts stamm uit lf pio. Door nieuwe dating kan m nu uitg dat zoogdifauna Siegsdorf in tijd homog in het Weichseli thu hoort. De dating komt ov met het Dating In 2001 wn botmonsts vroege el OIS 3. Daarmee klimaatecologche plaatsing in gematig pio het Weichseli vantwoord. mammoet grottleeuw AMS C 14 dating het "LeibnizLabor nach Kiel" (Prof. P. Grootes) gegev (Rosdahl & Darga 2002). Het monst KIA gaf C14 dating /1040 y B.P., het monst KIA ourdom /990 B.P. y (gecalibred naar calpal2004 kom dating uit ± 1689 y Leeuw of tijg? Vanaf het begin dat este fossiele stukk wn hkd als grote katachtige, heeft dcussie best ov het uitlijk Fig. 4.Plaatmet Fel afstamming Neofel Table of sct. P. leo bleybghii [Botswana] P. leo bleybghi >i [Namibia] P. leo bleybghi [Namibia] P. leo bleybghi [Namibia] P. leo bleybghi[namibia] P. leo krugi [Natal] P. leo krugi [Transvaal] P. leo nubica [Kya] P. leo nubica [Uganda] P. leo psica [India] P. leo psica [India] P. leo spelaea [Si, Southn Gmany] P. leo spelaea [Ku, Austria) P. pardus 89/73 Pantha P. tigr corbetti P. tigr altaica P. tigr sumatrae P. tigr tigr O 01 substitutions/site 34

5 CRANIUM 26,1 Fig. 5. De reconstructie Reconstruction of the grottleeuw. vsch, Siegsdorflion Er maar we vele at the ons 2009 museum. museum. publicaties bepk leeuw geelte waarbij in het tijg gesprok wordt ov hi tot dat tot Pantha rol heeft gespeeld. tigr spelaea in. Zij vgelijkt gaat Carin Gross hi rest past In fleeuw bij onrzoek conclusie ook dat het niet trekt conclusie onmogelijk leeuw rondgel zoun hebb. Nland alsme met recte leeuw me Ze conclut dat g ovkomst vtoont met in dat Omdat laatste onrzoek tijgs. tigr tijg. Tevs stelt hij leeuw met anre fossiele rest uit Duitsland nam Pantha juni 2001 betrekt hij ook Siegsdor fossil. dat ook dit di In haar dstatie uit 1992 duilijk gev, besluit nog steeds Joachim Burg Wilfried Rosdahl in 2004 met DNAonr leeuw zoek te start. Daartoe worn monsts dan met nog g 1996 zoek Haar conclusie tijg. duilijkheid, nieuw schel leeuw (Pan tha leo in 1953 door Hell onrzoek, toce grot schel hij afgietsels was (Pantha uit grott recte te MidnPle hsholte, welke lijk uit in bei komt gevall tijgs maar maar 35 Oostrijk. met divse pant. In bei echte leeuw met recte leeuw gezamlijke lijkt einlijk duilijk we prat nog steeds twee monsts. Wel staat ov vgelek leeuw (zie fig. 4). heid te gev, tot Kufstein in grottleeuw sam Dit laatste onrzoek hij af te stamm our met die tijg. Hibij leeuw, gevall blijkt leo fossil) Tchhofgrot bij Bei monsts worn Ebmannstadt. Hitoe vgelijkt hij recte leeuw conclusie dat gebruikt Moggast bij bei schels gom in spelaea)) uit Pegnitz, welke al grottleeuw maakt J.T. Gros poging doet. Voor onr gebruikt hij waarna helaas brgt nu grottleeuw ov vast dat

6 De Latijnse naam Pantha leo grottleeuw, Pantha leo in dit spelaea geval plaats De worn uitlijk MammutMuseum groot mol gekoz wat ring lijkt kom zodat valt. twijl ruig. De houding met die ov hij gekoz, nek zom met skelet heeft staartlgte die gebruikt snijspor allemaal bij hebb wezigheid uitls dat met vuurst om wktuig zij tal Er gebracht. hkd, omdat het sap wd bejaagd 2000). wijz & Darga, 2004a). uitgeg wn skeletrest Darga, dat toont (z.b. Nar onrzoek kele ribb & in het MidnPaleolithicum g duilijke Carin Gross heeft in haar dstatieonrzoek veel dacht Alp (Rosdahl Siegsdorf dat het kadav bijbeeld getroff door binn (Homo ontweid. De daar kmk hun vlees snijspor graving nog bij Neanrthal in algem nagelat. Vrijwel gekreg vuil. Daarnaast al bewijs 2003; Rosdahl & grottleeuw te hkn omdat anre kleur hebb dringd leeuw divse bott. Het bekd dat geedschapp dat achtgelat (Rosdahl PatouMath, snijspor argumt dating dit het este niet ). Tegelijk Bee recte leeuw. ms rest ; neanrthals) snijspor het leeuw grottleeuw ms est k dat Neanrthal Ov het Opvalld losgesn. Rosdahl, Contact met E anr vdw In combinatie met C in borstbeha vwijr dus dat het vlees activiteit schour snijn. kan niet in vband Er Bovdi manloos di met het afgesn. pot volledig levs halm in waar wat dikke vacht, staat (fig. 5). gele kleur, vkleur, minr vrijwel Siegsdorf" leeuw lange grass, Naturkun und "Suedostbayches snij spor gebracht br In het huid. Het Het Duitsland Siegsdorf, niet in één ke door te schapp. jute uit spelaea (Goldfuss 1810), snijspor binn bekkbr. spor dat het di door wezig ms die gedood. besteed. De spor diep, schp, Vvormig Anre Op twee spor roofdi indrukk getroff. zit in het dtale ein paar bott plaats mogelijk hoektann este het link kelvoudige dijb indruk Het wes anre binnzij vi rib rechts. In wvelkolom wat botwoeking te zi meeste wvels kele borstwvels ook het wvellichaam g getast. E paar schijnlijk staartwvels vvormd, doordat in het vl waar gebrok geweest. Dit iets dat je h t dage Fig. 6. Snijspor bot grottleeuw. nog bij veel katachtig doornvormige Cutmarks on a cavelion bone. vvormd. De te vaak mere naast elkaar gewricht gevonn, waar met spelletjes nog tal borstwvels beschadiging ontst to het di ruwe kunn al jong was, of oef tijns jacht.. Bov di worn meeste in buurt stkst ziet. Ook uitsteeksels In het vhemelte Gezi spi het vorm ontst door primitieve geed 36 dit groot gat gat bactiële te zi. waarschijnlijk ontsteking. Er

7 CRANIUM 26, Fig. 7: De onrkant schel grottleeuw. Cavelion skull, bottom view. Fig. 8: Bovkant schel grottleeuw. Cavelion skull, t view. 37

8 De grottleeuw, Pantha leo spelaea (Goldfuss 1810), hebb Mannetjesleeuw al het maar met het vgelijking dijb maar Komm Tan als dat, rest klein. E veel lang zo metho met vgelijking welke laat zi knipkies ( Mi), hij bij grote di hoort. In Nland (inclusief Noorde) gemidl grootte 29,8 mm, 32,8 waarbij 29,9 het hi 29,5 mm grootste Siegsdor mm. hi kunn Op grond di kleinste 27,0 meet. De kiez mm fleeuw waarschijnlijk conclur dat we mannelijk om gaat. Het 10: Wvel. in collectie net gebruikte Fig. mij bek N grottleeuw (collectir. 613) onrste gevonn. landse matiaal één ook pb, klein. Van dit echt niet Na Duitsland Siegsdorf, uit Naturkun Südostbayches und MammutMuseum Siegs dorf Vtebra. Na spectaculaire mammoet g onrzoek ged zaakt kan hebb. bactie edrong. bactiën dan Wanne we ontwikkeling goed mogelijk chronche techtgekom vwonding ontsteking. dat het di Op vzwakt bloedvgiftiging este gaakt of doordat niet me hij skelet ms laatste all Ov individuele leeftijd hang staat eind gang wijn het gebit heeft gebruikt di het vd scha, waarbij linkkant duilijk dan rechtkant. dat het di volwass, maar Dat wil Op gg grot ware 38 hoek het Vr in gecomple bott origi anre vindplaats. omgang grottb archeologie vitrine met staat met daarin rest grootte, wat rest lf het tegov vbeeldt. plaats meje uitbracht stukk. In uit diorama compleet ruime hoeveel niet oud. heid klein diorama met het mol afgietsels vvolgs bovste skelet dat situatie ijstijd staat est me originele laatste nele br weinig gebruiks pas te zi. Dat trap gletsjmol leeuw leeuw ook iets te schelnan gg. De gevonn trap kwam. Het ige dat ted skelet met geslacht mammoetskelet, gesteld gg. "Wauw". Aan wand was leeftijd orme vwoord goed gekoz, slachtspor gevonn. Individuele wordt het LaatPleto afgietsels staat ctraal door heeft kunn et. Ov, alhoewel omgeving (Chiemgau Alp) vdieping dat bestaat uit door kan zowel door infectie als door zaakt museum behor fossiel. gezorgd doodsoorzaak kunn we niet veel Hij behanld. Het c dat vwonding daarbij laatste tr relatief klein ttoonstellingsniveaus. geologie met bott, In kelr wordt dacht besteed ook beschadi hebb Het gemte Siegs te bouw dat in 1995 lang ging wvels heeft zaakt. De ged. museum het dat bactie in het nieuw met vi scha ontstaat, rgelijke dorf binng betrekkelijk langzaam gaat sprek bloed Vmoelijk wond in het vhemelte duurt dat Het bactie die dit naar dubbelvondst leeuw besloot sttijd.

9 CRANIUM 26, Fig. 11: Het museum in Siegsdorf. The museum in Siegsdorf. Mewks het museum sprek ov Adress auteurs bezoekstall kele titall rustige dag soms me dan duizd bezoeks tdag. Het fraai museum ingicht met duilijke uitleg ook kinr het trekkelijk. Charles Schouwburg, Dorpsstraat 53, 3238BB Zwartewaal Mocht U in buurt, dan dit museum k bezoek waard. Siegsdorf ligt 35 km Salzburg minr dan honrdkilomet Münch. Het museum heeft eig website: Tslotte Ondanks alle onrzoek die tot nu toe ged grottleeuw, blijv nog goegvrag ov. Wellicht geeft het bovst leiding tot nar onrzoek Dr. Wilfried Rosdahl, Head of Collections ResEngelhornMus, Zeughaus C5, Mannheim/Gmany Wilfried.rosdahl@mannheim. Dipl.Geol. Dr. Robt Darga, Museumleitung Südostbayrches Naturkun und MammutMuseum Siegsdorf Austrasse 2, D83313 Siegsdorf gemein.robt.darga@fret. naar doodsoorzaak. Theoretch te bepal welke bactie vwonding heeft zaakt, want ook bactie heeft DNA. Graag will we nog tal ms bedank. De he Von Bredow vstrekte gegevs ov graving. De h K. Hesig J. Pets hun mewking bij het zoek naar vdw stukk. Voor het nalez bedank ik mijn vrouw Els Schouwburg Carla Brouw. Mevrouw Marja Kik het Departemt Pathobiologie, Pathologie, Faculteit Digeeskun, Univsiteit Utrecht, het besprek pathologie het skelet. 39

10 zum neue De grottleeuw, Pantha leo spelaea (Goldfuss 1810), uit Siegsdorf, Duitsland Litatuurlijst Burg, J. et al, Molecular phylogy of the extinct cave lion Pantha leo spelaea. Molecular Phylogetics and Evolution 30 (2004) Rosdahl, W., Darga, R. & Burg, J., Die pletozae Grosssaeugfauna von Siegsdorf (Suedutschland) Untsuchung. Mitt. Komm. Quartaforsch. Oestr. Akad.Ws. 14: Gros von, J. Th., D Hoehltig Pantha tigr spelaea (Goldfuss). N. Jb. Geol. Rosdahl, W. & Rosdahl, G., Die Palaeont. Mh., H. 7, Neanrtal Leb und Wes r Gros von, J. Th., D Hoehltig in r altest Chiemgau. In: Binstein, J. & Darga, R. (Hrsg.), Steinit im Chiemgau, S.3136; Münch. Frank Alb. Geol. BI. NOBayn 51, Heft 12, Seite Gros von, J. Th., GrosskatzReste aus r Zoolithhoehle. Geol. BI. NOBayn 52, Heft 14, Seite Gross, C., Das Skelett s Hoehlloew (Pantha leo spelaea Goldfuss, 1810) aus Siegsdorf/Ldkr. Traunstein im Vgleich mit anrfunn aus Deutschland und die Nilann. Hell, F.,1953. Ein Schael Fel von spelaea Goldf. Aus r Frankalb (Zugleich ein Beitrag zum LoewTigProblem r diluvial Grosskatz). Erlang geol. Abh., 7; Erlang. Rosdahl, W. & Darga, R., Klima, Umwelt und Msch im Obpletozan s Chiemgaus neue Dat und Befun. Tra Nostra 2002/6: Rosdahl, W. & Darga, R., Homo sap neanrthalset Pantha leo spelaea du nouveau a pros du site Siegsdorf (Chiemgau), Bavie/Allemagne. Revue Paleobiologie, Geve (cembre 2004) 23 (2): Rosdahl, W. & Darga, R., 2004a. Zur Anwesheit s mittelpalaolithch Msch im südostbaych Alpvorland. Bayche Vorgeschichtsblatt, 69: