ZoogdierfossielenuitNeede

Transcriptie

1 CRANIUM , 2 DIEREN, OKTOBER 1988 Bijzonre vdplaats: ZoogrfossielNee Thijs Kolfschot Nee klassieke zoogrpaleontologche vdplaats Nerland. Sds e vorige eeuw - zandgroev Needsche Berg fossiele zoogrrest gevonn, o.a. veel gewei- botfragmt elhert, Cervus elaphus. Maar er ook fossiel mr frequt voorkom gestorv soort aangetroff, zoals beverachtige Trogontherium cuvieri neushoorn Dicerorhus mercki kar promotie-onrzoek eerste fossiel kleere zoogr verzameld. ze collectie rosse woelmu, Clethrionomys glareolus, woelrat Arvicola cantiana goed vertegwoordigd. Het fossiele materiaal geeft beeld zoogrfauna tijns Holstei, perio waar Nee afgezet. Op grond ze kn kunn we conclur, fauna s Wagg-Fransche Kamp Maastricht-Belvédère 3 4 jonger dan fauna Nee dus g Holstei-, maar Saali-ourdom hebb. Nerland kt slechts paar zgn. 'klassieke' paleontologche vdplaats - Meralogie te Le. Verr bezitt stituut voor Aardwetschapp te Utrecht, Natuurhtorch Museum te ternationale bekdheid giet. beroemd- Ensche, museum "Natura Docet" te ne- ste vdplaats Tegel, me bekd om kamp, gemte Nee Dhr. A. Buter te tijdvak Pletoc, Tigli, Borne fossiele zoogrrest Nee. naar ze vdplaats goemd. Maar ook Kleere zoogrfossiel vdplaats Nee kan tot klassieke vdplaats worn gerekd. Met name ou paleontologche literatuur, maar ook recte Hongaarse literatuur, treft m Nee war tot voor kort bekd verschill verzamelcampagnes georganeerd, doel formatie te verkrijg over kleere zoogr term 'Needi' (= Needium) aan. E term tijns Holstei Nerland voor- afgeleid plaatsnaam Nee staat kwam. ze formatie name be- voor tijdvak Pletoc waar afgezet. Tegwoordig wordt tijdvak meestal Holstei goemd. lang om te bepal, of fossiel groev Wagg-Fransche Kamp Maastricht-Belvédère ook Holstei af- Aan e vorige eeuw komstig kunn. lo ze eeuw Nee meerre fossiel voornamelijk grotere zoogr gevonn. Veel materiaal was bezit Dhr. T Bokkel Huk, eigaar grootste stfabriek Nee exploitant aantal groev. Het onrzoek aan fossiel Nee vdt plaats kar promotieonrzoek. resultat zull gebreid beschrev worn proefschrift getiteld: "The evolution of the mammal fauna the Netherlands and the Middle Rhe area Tegwoordig ligt materiaal verspreid over collecties verschill musea, (Western Germany) Pletoce." durg the late Middle stitut anre stellg. grootste collectie ligt Rijksmuseum Geo- logie ADRES VAN DE AUTEUR: stituut voor Aardwetschapp, Budapestlaan 4, 3508 TA Utrecht, 84

2 GEOLOGISCHE zoogrfossiel aantal ligg Berg ontslot dom. Het milieu dikte Op 1 Fig. ligt positie Of afgezet our, lag als landijs Fig. 2 groev t noordwest Uit Nee: ze 1: typelocaliteit 2: groeve Needi fa. Orlman groeve Weeskes n perio zet 1950). term Dse Sdsdi plaats DE ns helft - waar heerste Van VLERK r er hebb, & noem- afge- FLORSCHUTZ, wordt bedoeld name werd. gehanteerd meestal Vlerk poll ze Holstei eeuw vorige "Die (1909) Nierlan" fossiel stukk (Cervus elaphus; voerig gewei plaat kies zoog- Saugetie- el- fig.3-6) tijeerste beschreef diluvial proefschrift noemt verschill RUTTEN gevonn. zann eeuw r beschrijft grond hert Op voornamelijk was. Hij mollusk, plan- perio re Nee. ZOOGDIERFOSSIELEN ed rrest door Needi. afgrav veel Holstei, m ligg. perio geolog spreekt stuwg ontkt m zelf, - zann onr name bestuerd DER (VAN heeft Later door óf Nee waar Needi Needi term Bij voerig bekd: goed klimaat ) er. ontslot bekt zann; duilijk, tijns Florschutz, stratigrafche te Op pletoce verzameld. omgevg als kom bosbegroeig veel 0,5-6 our- gevonn. groev terglaciaal Gaete mari oorspronkelijk poll afgezet Needsche zann ( jonger, warm, waar 3: el zann. gevolg vondst laag trest grdige oorspronkelijk els dus landijs raioce onrste zann laag dit ze el Heuvelrug ze varieert ligt Tijns gestuwd zann grove, daar ligt landijs. haaietann Het Door tijns noorlijke hebb afgezet. afzettg. Needsche ijstijd. Utrechtse, zann bestaat gevormd. fijne walvwervels mioce laatste afzettg Berg gevormd plaatselijk noorn t 2). na zoals oudste 1 afkomstig zandgroev Berg was onrgrond Needsche vdplaats Nee. één bekt stuwwall (fig. Laat-Saali Nerland Needsche Nee - stuwwal Saali, ou Nee dorp Berg Locatie INFORMATIE neushoorn 85

3 Dicerorhus plaat 1953 mercki (= Rhoceros merckii; speurtocht, fig.2). RODING beschrijft stukk twee mewerkers Eleonrkaakskies bosolifant, Dist phas knaagrrest 1, (plaat dik veel kiez lijk gevonn fa. (fig.2). toongesteld bijna fig.1 stig beschrev logie mt vitre ze Nee door HOOIJER femur geleverd. twee 1, ligt Geo- komt afg qua brue mur afkomstig grn E geleg Nee, stuk tatarsus af Noordzee Nee Vooral fig.1) vermo toe me- Nerland door Maastricht-Belvédère atarsus aantal Equus dtale e nu betreft, aangetoond. atarsi ne- tot Laat-Pletoc Rh, col- lang aanwezigheid atarsus echter wijkt r Midn- vondst Equus hydruntus waar tijns (plaat afkom- "Natura Docet" doet vorm ligt museum beschrev. Nee. fe- zann paardachtige, slank. Dit soort femur 1967). lectie kamp. over (ERDBRINK, atarsus stig beer zicht hydruntus. bre- duilijk. Evs collectie "Natura Docet" Cervus elhert, ligt astragalus elaphus. astragalus vertoont groot aantal collectie stuk gewei Dhr. A. phalange plaat fossiel fig.7). Uit afkomstig Fossiel 86 fig.6). Welk r knaagspor, onrkaak afzettg kort ze bekd. zoogr voor eer- (Bos/ / Bon; welke rund ligg groot tot (Borne) giganteus, kleere war gemte Nee Buter stuk reuzhert, Megaloceros ste voor bekd..collectie (plaat knaagspor verantwoorlijk 3 bekd. 1 ook : daar- karper- verzameld. groeve, Ongeveer gedroogd sedimt vele ± Sorex fossiel duilijk - geeltelijk zoogr ge- 54 kiesfragmt Clethrionomys 1: Apomus beer, Fig. frag- Ursus femur slank afkomstig Nee. cf. tegwoordigd collectie sondanks soort spitsmu; arctos, eerste veel schel blootgelegd. Door, aangetast. volg heeft Tijns zuilijke verzameld, termeerbare kiez ontkalkt Geologche 1985 Nee araneus, ver- bos- glareolus, ros- gebreid Rijksmuseum Le te Dit (1959). Gaete", be- afkom- én afkomstig meest zeefd. t- cuvieri (plaat kg keeltann (o.a. Museum ligg "Weeskes Rijks samwerkg zoogrfossiel heeft nauwe geleverd. materiaal gestorv onrkak twee Trogontherium Meralogie meer ligg Het verzamelcampagnes vrest be- zandlaag dichtbij volg p, kroon Nee stukk zelf collectie Orlman, onrkak 2). Wat Natuurhtorch complete beverachtige laag. Lochem, te achtig) lijk bosolifant. la- Mammuthus meridional. Ensche. kiesfragmt graafplaats te erg le kiesfragmt echter stukk m kiez groeve ziet geplooid. kies treft 4) igszs breed fig.3 mell kauwvlak kies antiquus. Op fossiel naar plaatsvond 2: M1 Arvicola xt.; sp.; 3: 2: terrestr M3 xt.; m1 s.; 4: m2 cantiana 3 xt. 4:

4 se woelmu; Arvicola terrestr cantiana, woelrat (fig ) Apomus sp., soort verwant bosmu (fig ). Bovdi er fragmt kiez Microti, groep waartoe o.a. aard- veldmuiz behor, gevonn. voorafgaat aan Saali, één na laatste ijstijd (fig.4). E verschil tuss fauna Nee anre midnpletoce fauna's, zoals groev Wagg-Fransche Kamp Maastricht-Belvédère, aanwezigheid FAUNALIJST NEEDE Arvicola terrestr cantiana fauna Arvicola Nee. anre fauna's komt Comber we ou nieuwe gegevs, dan zi we volg soort Nee voorkom: PISCES terrestr ssp.a voor, subsoort verr geevolueerd overgangsstadium dan woelrat Nee tuss gestorv Arvicola terrestr cantiana Arvicola terrestr ter- rect voorkom restr vertegwoordigt (VAN KOLFSCHOTEN, Cypridae MAMMALIA sectivora Sorex araneus karperachtig sekteters bosspitsmu 1985, 1986 prep.). Dit verschil rechtvaardigt conclusie, fauna's Wagg-Fransche Kamp Maastricht-Belvédère 3 4 jonger dan fauna Nee g Holstei- maar Saali-ourdom hebb. Rontia knaagr Trogontherium cuvieri Clethrionomys glareolus beverachtige rosse woelmu Arvicola terrestr cantiana woelrat Microti Summary Nee one of the Dutch localities yieldg mammal fossils, which ternationally rather well known. Not the first place because of its fossils but because it the Apomus sp. Persodactyla onevhoevig type locality name of the Needian, a now obsolete for the Holsteian terglacial. term Needian still used by The some Hungarian Equus sp. paardachtige authors. Dicerorhus mercki neushoorn The locality Nee consts of a number of Artiodactyla Cervus elaphus evhoevig elhert abandoned clay pits and sand quarries located the Needsche Berg, north-northwest of the village of Nee. Wh the pits were beg worked a large number of vertebrate fossils was collected. They are maly whale faunalijst kont aantal eerr goem soort voor. overblijfsel ze soort zekerheid afkomstig Nee. herkomst aantal stukk onbekd. overige fossiel kom zandige afzettg waar stratigrafche positie onduilijk. ze stukk kunn zowel our als jonger dan fossiel Nee. Het ie Nee afgezet vertebrae and shark-teeth from mare Mioce posits. But there are also mammalian fos- Dicerorhus sils (Trogontherium cuvieri, mercki, Cervus elaphus) which rived from Pletoce posits, maly from the socalled Nee Clay. Field trips were organized 1986 especially 1985 and to collect smaller mammals. They resulted the recovery of the Nee Clay the most southerly pit, called Weeskes Gaete. The very large sample tak tijns warme perio Pletoc wordt onrsteund door conclusies gebaseerd aanwezige zoogrrest. aanwezigheid bosspitsmu rosse woelmu wijz bosrijke omgevg tijns afzettg Nee. yield only a small number of badly preserved, calcified molars of Apomus sp., Clethrionomys Arvicola cf. glareolus, terrestr cantiana and Microti. The larger an impression and smaller mammal fossils give of the Holsteian mammal fauna, the period which the Nee Clay was DE OUDERDOM VAN DE FAUNA VAN NEEDE Op grond aanwezige poll wet we, zoogrfossiel afkomstig Holstei, terglaciaal posited. Based on th knowledge we can conclu that the faunas from Wagg- Fransche Kamp and Maastricht-Belvédère 3-4 must be younger than the fauna from the Nee Clay and should therefore be correlated with a warm phase of the Early Saalian. 87

5 Fig. 4 Correlatie tuss chronostratigrafche lg el Maastricht-Belvédère Midn-Pletoc fauna s Nee, Wagg- Fransche Kamp. 88

6 Literatuur ERDBRINK, D.P., 1967: New fds of fossil bears from The Netherlands. Lutra, 9, 2/3, HOOIJER, D.A., 1959: Trogontherium cuvieri Fcher from the Neeclay (Ml-Rs terglacial) of the Netherlands. Zool. Med., XXXVI, 18, KOLFSCHOTEN, T. VAN, 1985: The Middle Pletoce (Saalian) and Late Pletoce (Weichselian) mammal faunas from Maastricht-Belvédère (Southern Limburg, the Netherlands). Med. Rijks Geol. Dist, 39-1, KOLFSCHOTEN, T. VAN, 1986: Zoogrpaleontologch onrzoek groeve " Fransche Kamp" (Wagg). Cranium, 3, 1, KOLFSCHOTEN, T. VAN ( prep.): The evolution of the mammal fauna The Netherlands and the Middle Rhe Area (Western Germany) durg the Late Middle Pletoce. Ds. Utrecht RODING, G.M., 1953: Elephas antiquus Nee. Publ. r Ned. Geol. Ver., 8 15 tem ( ), RUTTEN, L.M.R., 1909: Die diluvial Saugetiere r Nierlan. Ds. Utrecht VLERK, I.M. VAN DER & FLORSCHÜTZ, F., 1950: Nerland IJstijdvak. Haan, Utrecht, 1-289, 40 pl., 98 fig. VERKLARING VAN DE PLATEN PLAAT I: Fig. 1 2: Trogontherium cuvieri; 1: rechter onrkaak p4 m1; 2: rechter onrkaak. p4, m1 m2. Fig. 3 4:? Elephas antiquus ; fragmt lker onnkaakskies (m1/m2). PLAAT II: Fig. 1: Equus sp. ; rechter atarsus; Fig. 2: Dicerorhus mercki; rechter P 4 of M1; Fig. 3-6: Cervus elaphus; 3: geweifragmt; 4: rechter p4; 5: 1e phalange; 6: astragalus; Fig. 7: Bovidae t. : 1e phalange. 89

7 PLAAT I 90\I

8 PLAAT II 91\II