De Ruben les. Inhoudsopgave. Docentenhandleiding voor een voorlichtingsles tegen homopesten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De Ruben les. Inhoudsopgave. Docentenhandleiding voor een voorlichtingsles tegen homopesten"

Transcriptie

1 De Ruben les Inhoudsopave Docentenhandleidin voor een voorlichtinsles teen hoopesten De fil Ruben 2 Hoe kan je deze les inzetten? 2 Vooroordelen: ebrek aan kennis 3 Een neatieve houdin 4 Voorbereidin van de les 6 Het lesproraa in het kort 7 Suesties voor de uitvoerin 7 1. Start van de les & afspraken aken 8 2. Tonen van de fil Ruben (10 ) 8 3. Besprekin van de fil (10 ) 8 4. Inlevinsoefenin Wanneer voelde jij je kwetsbaar? (20 ) Invullen schooltheroeter en nabespreken (20 ) Brainstorsuesties teen pesten et stickers op poster (15 ) Verkiezin van de top 3 van aatreelen teen pesten (10 ) 16 Schooltheroeteronderzoek 17 Terukoppelin in de school 17 Colofon 19 1

2 De fil Ruben Hoe kun je de les inzetten Hoe kun je deze les inzetten? De fil Ruben Hoe kun je deze les inzetten? dat ze zich anders edraen (edra)? annen. De fil Ruben aat over hooseksualiteit en pesten. De fil duurt 10 inuten. Je ziet de 15-rie Ruben die epest wordt odat hij hoo is. Ruben kot over als een typische hoo : hij heeft een zachte ste en beweet zich vrouwelijk. In de fil zie je dat hij voor het eerst verliefd wordt en voor het eerst een kus eeft aan Mike, een Marokkaanse jonen. Voor Mike is dit te en en hij aakt het na een paar uur uit. Maar de eerste kus is efotorafeerd en op school verspreid. Dit is aanleidin voor jonens uit zijn klas o Ruben in elkaar te slaan. Aan het eind van de fil pleet Ruben bijna zelfoord. Gelukki ondersteunen zijn ouders en zijn zusje he. Met deze fil kun je een voorlichtinsles van 90 inuten even over hooseksualiteit en over pesten. De les kan zowel op vbo als op havo/ vwo worden ebruikt. Pas zelf de anier van uitleen en het taalebruik aan het niveau van de leerlinen aan. Het is heel ooi als je de les kunt even aan het bein van het schoolar o afspraken over pesten in het aleeen te aken. Maar je kunt de les ook inzetten na een paar andere lessen over respect (aatschappijleer) of over relaties en seksualiteit (bijvoorbeeld in het kader van het lessenpakket Lan Leve de Liefde of in de Week van de Liefde rond Valentijnsda). Deze les richt zich op edra. Het hoofddoel is dat de leerlinen zich voorneen o joneren niet eer te pesten odat ze hoo, lesbisch, biseksueel of transender zijn of zo overkoen. Aan het eind van de les kunnen ze een poster et een anti-pestcontract tekenen. Daardoor kun je zien of de les dit effect heeft ehad. Je kunt de poster ophanen o te laten zien dat een root deel van de leerlinen hierachter staat. Vooroordelen: ebrek aan kennis Leerlinen veranderen hun edra niet zoaar. De les oet de blokkades van leerlinen ericht aanpakken. Vaak issen joneren kennis. Zo denken soie joneren dat het zondi is o hoo te zijn, dat annelijk- of vrouwelijk-zijn aaneboren is en dat sekse-afwijkend edra onnatuurlijk of provocerend is. Veel leerlinen vinden vrouwen inder waard dan annen en vrouwelijk edra inderwaardi, vooral bij Deze kennis kun je in deze les aanscherpen: Hoo/lesbische evoelens zijn ewone evoelens en iedereen kan ze hebben. Het is je eien keuze of je daarover aan anderen vertelt. Misschien ben je vooral heteroseksueel en vertel je nieand dat je wel eens een hoo-erotische fantasie hebt. Misschien ben je hoo, aar vertel je nieand dat je wel eens ieand van het andere eslacht interessant vindt. We worden als jonen, als eisje aar ook sos onduidelijk eboren. Sos is je lichaa het één en voel je je het ander. Soie ensen veranderen daaro van eslacht (transseksuelen), aar de eeste ensen et dit soort evoelens blijven in het lichaa waarin ze eboren zijn. Eienlijk is het voor iedereen vervelend als je doet alsof er aar twee eslachten zijn. Het lijkt dan alsof iedereen zijn best oet doen o Bij het even van deze les is het belanrijk o een duidelijk doel te hebben. Wil je dat leerlinen weten wat hooseksualiteit is (kennis), wil je ze van enin laten veranderen (houdin) of wil je 2 3

3 Hoe kun je deze les inzetten? Hoe kun je deze les inzetten? zoveel oelijk annelijk of vrouwelijk over te koen. Alsof alle annen hard en actief en alle vrouwen zacht en afwachtend zijn. Veel joneren vinden een jonen die zich niet als een echte an edraat een ietje of een watje. Ze vinden dat ze dan op een vrouw lijken. Odat ze vrouwelijk edra inder oed vinden dan annelijk edra zijn jonens die zich niet annelijk enoe edraen inder of nep. Van eiden die zich niet eisjesachti enoe edraen, wordt ezed dat ze zich boven hun stand edraen. Meisjes horen niet stoer of sterk te zijn. Een neatieve houdin In de les kun je deze inforatie even aar let op: leerlinen zullen die niet klakkeloos van je aanneen. Dat heeft te aken et een neatieve houdin. Als je een neatieve houdin hebt, wil je niet luisteren naar inforatie die niet in jouw straatje past. Dus oet je als docent zoren dat hun houdin eer open wordt. Waar kot deze neatieve houdin vandaan? Joneren zitten in de puberteit. Ze voelen zich onzeker en hebben behoefte aan vaste patronen. Soie joneren zullen zich daardoor afzetten teen ensen die afwijken van de vaste patronen. Die onzekerheid kunnen joneren (aar ook volwassenen) verberen door overdreven annelijk, vrouwelijk, politiek of reliieus edra. Vooral voor annen is het taboe o onzekerheid te laten zien. Ten tweede kijken ensen, en vooral adolescenten, naar hun oevin voordat ze hun enin bepalen. Mensen hebben liever een enin die niet afwijkt. Joneren zullen hun privéenin lan niet altijd openlijk vertellen in een klas. Daardoor is er veel ruite voor luide types die hun positie verwerven door anderen te kleineren. Dus: wil je de houdin van leerlinen veranderen? Hou dan rekenin et als afwerend edra verode anst o af te wijken en et de roepsnor in de klas. Je kunt de anst en de neatieve uitinen aanpakken door: aan het bein van de les afspraken te aken over hoe je et elkaar praat de joneren aan die afspraken te houden joneren et een neatieve enin even de ruite te even, niet in hun enin te bevestien en vervolens anderen aan het woord te laten te benoeen dat iedereen behoefte heeft aan zekerheid en patronen te laten zien dat je zelf daar ook wel eens onzeker over bent (rolodel zijn) te benoeen dat nieand slecht behandeld wil worden odat je afwijkt van een patroon. Je kunt de roepsnor nuanceren door: een deel van de les in kleinere roepjes te werken te zoren dat er verschillende eninen aan de orde koen en de verschillen te benadrukken en te waarderen te laten erken dat niet iedereen in de klas het eens is et de eest luidruchtie leerlinen et de klas te besluiten dat deocratie betekent dat je ezaenlijk doet wat de eerderheid wil, aar dat je respecteert dat inderheden dinen op hun eien anier doen uit te leen dat deze reel nooit kan betekenen dat ensen niet eer zichzelf kunnen zijn in het openbaar, inteendeel, dat tolerantie nodi is voor de vrijheid van iedereen. Als je de leerlinen zover krijt dat ze et respect voor elkaar van edachten wisselen, staan ze eer open voor andere eninen en accepteren 4 5

4 Hoe kun je deze les inzetten Voorbereidin Voorbereidin Lesproraa Suesties ze ook de inforatie beter. Uiteindelijk zullen ze zich voorneen o hoo s, lesbo s, biseksuelen, transenders en jonens en eisjes die niet 100% annelijk of vrouwelijk overkoen, wat eer ruite te even en ze zeker niet uit te schelden of te pesten. Zo n voorneen is het axiale dat je in zo n les kunt bereiken. O te zoren dat leerlinen hun voorneens echt blijven uitvoeren, kun je als docenten en directie et elkaar oede afspraken aken en in de aten houden of iedereen zich daaraan houdt. Het werkt het beste als leerlinen ook inspraak hebben in zulke afspraken. In deze les over de fil Ruben zijn al deze aspecten verwerkt. Voorbereidin van de les een papieren versie. Het lesateriaal bestaat uit een setje et daarin: 1. Deze handleidin. 2. Schooltheroeterkaartjes; print hiervan exeplaren voor elke leerlin. 3. Mijn Idee-poster; print hiervan een exeplaar per klas, of projecteer het eheel op het whiteboard en aak na de oefenin een foto. 4. Wij pesten niet-poster; print hiervan een exeplaar per klas, of projecteer het eheel op het whiteboard en aak na de oefenin een foto. 5. Nee een diitale caera ee o aan het eind van de les twee foto s te aken. Over de kaartjes: Misschien vind je het pretti o eer zicht te krijen op de veiliheid op je school via een inionderzoek. In deze les laten we schooltheroeterkaartjes invullen. Bedenk ter voorbereidin of je de resultaten van dit inionderzoek in de vor van een rapportae wilt ontvanen. Lees verderop eer hierover bij schooltheroeteronderzoek. Je kunt de theroeterkaartjes ook voorafaand aan de Rubensles laten invullen en eventueel een rapportae opvraen. Dit bespaart tijd in de les en je kunt de cijfers en operkinen beter ebruiken. Tip Als je jezelf onzeker voelt over het uitvoeren van deze les op je school, kan je EduDivers vraen hierover een trainin te even. Bij de intake bespreken we dan of de trainin specifiek over de les zal aan, of ook breder over het bespreken van seksuele diversiteit, relationele vorin of het verbeteren van het schoolkliaat in bredere zin. 3. Besprekin van de fil (10 inuten) 4. Inlevinsoefenin Wanneer voelde jij je kwetsbaar? (20 inuten) 5. Invullen schooltheroeter en nabespreken (20 inuten) 6. Brainstorsuesties teen pesten et stickers op poster (15 inuten) 7. Verkiezin van de top 3 van aatreelen teen pesten (10 inuten) Suesties voor de uitvoerin 1. Start van de les & afspraken aken (5 ) De start van de les oet kort en krachti zijn. Vertel dat deze les aat over oanvoren, respect en pesten en dat we het voorbeeld van hoopesten ebruiken. Ze teen de leerlinen dat soie leerlinen het isschien lasti vinden o te praten over pesten of over hooseksualiteit, en dat je daaro afspraken wilt aken. Stel de vraa: Welke afspraken willen jullie aken zodat we hierover et respect et De vertooncode voor de fil Ruben en het Lesproraa in het kort lesateriaal zijn te downloaden via 1. Start van de les & afspraken aken (5 onderwijs/rubenles. Je kunt daar kiezen voor een inuten) diitale versie (die je zelf afdrukt of projecteert) of 2. Tonen van de fil Ruben (10 inuten) 6 7

5 Suesties Suesties elkaar kunnen praten? Zet de afspraken op het bord. Als leerlinen niet uit zichzelf koen et reels, suereer dan een of enkele van de volende reels door ze te foruleren als vraa: We laten elkaar uitpraten (Vraa: vind je bijvoorbeeld dat je een ander in de rede a vallen? ). We hebben respect voor elkaars enin. We lachen elkaar niet uit. We beschuldien elkaar niet. Je a je eien enin even (et respect voor anderen). Je a een ander uitle vraen. Je hoeft niets te zeen als je dat niet wilt. Als ieand een persoonlijk verhaal vertelt, vertellen we dat niet door. Niet al deze afspraken hoeven te worden eaakt. Het aat ero dat de leerlinen zelf een paar reels afspreken zodat de les et respect beint. Als een leerlin zich er niet aan houdt, stop dan de discussie en verwijs naar de afspraken. 2. Tonen van de fil Ruben (10 ) Vertel eerst dat de fil aat over Ruben. De fil duurt 10 inuten. De fil is een docuentaire, het verhaal is echt ebeurd. Laat vervolens de fil zien. 3. Besprekin van de fil (10 ) Het doel van dit onderdeel is o epathie en berip bij de leerlinen op te wekken: Ruben heeft dit epest niet verdiend. Vraa de leerlinen wat ze ervan vonden en wat hen het eest heeft etroffen. Vraa daarbij vooral naar de eotionele ipact van de fil: wat heeft de leerlinen eraakt, wat heeft ze aan het denken ezet? Het aat ero dat het in de klas duidelijk wordt hoe leerlinen zich hebben ineleefd en hoe ze hebben eeeleefd et Ruben. Is de discussie in de klas te oeilijk, bijvoorbeeld in een onrustie vbo-roep? Verdeel dan de klas in subroepjes. Laat ze vraen beantwoorden en teru rapporteren. In dit laatste eval duurt de oefenin echter twee keer zo lan. O de les binnen de tijd te houden, kan je deze oefenin beter cobineren et de volende werkvor. De vraen die je dan in de subroepjes van 3 of 4 kunt laten beantwoorden zijn: 1. Wat heeft je eraakt in de fil? 2. Wat heeft je aan het denken ezet? 3. Heb jij je op school wel eens kwetsbaar evoeld? 4. Kan de school leerlinen helpen o zich beter te voelen? Vooral in het vbo zullen er leerlinen zijn et neatieve reacties, zoals: Ruben is een watje, hij edraat zich verwijfd en Hij heeft de reacties van de andere jonens uitelokt. Geef deze reacties kort de ruite, iedereen a zijn enin zeen. Bevesti dit is dus jouw enin en ze eventueel dat je het een harde enin vindt, want zoals we zaen pleede Ruben bijna zelfoord na het pesten door zijn klasenoten. Ga er verder niet op in. Vraa wat andere leerlinen vinden en zor dat er evenwicht kot in de diversiteit aan eninen. Val de afwijzende leerlinen niet aan en zet ze niet voor paal. In het vbo et ulticulturele klassen erken islaitische leerlinen isschien op dat Mike een Marokkaans uiterlijk heeft, of dat oslis niet hoo kunnen zijn. Desevraad kun je bevestien dat het hier aat o een acteur (alle spelers zijn beinnende acteurs die echt 15 ar zijn) et een Nederlands-Marokkaanse achterrond. En, de kus was echt en nee, ook islaitische joneren kunnen hoo/lesbische evoelens hebben en no steeds osli zijn. In een havo/vwo-klas kan het zijn dat leerlinen zich oneïnteresseerd voordoen. Ze hebben dan eleerd dat ze tolerant oeten zijn en willen hun onzekerheid en het oneak et het pesten, 8 9

6 Suesties Suesties het watjesedra en de depressie van Ruben en de kus et Mike niet laten zien aan de rest van de klas. In zulke evallen zullen ze vaak ontkennen dat zij zelf erens oeite ee hebben en isschien stellen dat dit soort dinen bij ons op school niet voorkot. In extree evallen zullen zij zeen dat dit thea hen niet boeit : structurele onverschilliheid als zelfbescherin. Deze situatie van schijntolerantie kun je doorbreken door het persoonlijk te aken voor de leerlinen. Het aat ero dat je jezelf kunt inleven in de situatie. Voorbeelden van vraen die je kunt stellen o deze inlevin te bevorderen zijn: (stel niet alle vraen, aar enoe o belanstellin te wekken) Ruben kot in het bein van de fil depri over, ben je zelf wel eens een tijdje depressief eweest? Heb je zelf wel eens eeeaakt dat anderen op school of elders je vreed nakijken, dat je jezelf anders of buitenesloten voelde? Maak je ook wel eens ee dat je ouders niet echt zien wat je dooraakt? Het was voor Ruben super spannend o voor het eerst ieand te ontoeten en ieand te kussen, hoe was dat voor jou? Ruben was echt opewekt en blij na die eerste kus. Ben jij wel een verliefd eweest, hoe voelde je je toen? Ben je wel eens epest of zelfs in elkaar eslaen? Hoe voelde je je toen? Kun je je voorstellen dat Ruben zelfoord overweet na alles wat hij heeft eeeaakt? Kun je, nu we dit besproken hebben, jezelf eer inleven in de situatie van Ruben? Wat vind je er nu van? 4. Inlevinsoefenin Wanneer voelde jij je kwetsbaar? (20 ) Het doel van dit onderdeel is o het evoel van epathie uit de fil te verbinden et persoonlijke ervarinen en et de situatie op school. Odat het uitwisselen van persoonlijke ervarinen en kan zijn in de hele roep, doen we dat in veilie subroepjes. Zet de leerlinen in roepjes van vier en eef ze de eleenheid o als vrienden of oede kennissen bij elkaar te zitten. Vraa ze even stil te zijn en na te denken (isschien et hun oen dicht) over de volende twee vraen: 1. Heb jij je op school wel eens kwetsbaar evoeld, bijvoorbeeld doordat je jezelf alleen voelde, buitenesloten, uitescholden, epest, ediscriineerd, of odat je een ervarin hebt die je liever niet aan anderen vertelt? (Geef nu een pauze van oneveer een inuut o daarover na te denken) 2. Wat had de school hieraan kunnen doen? Zou het hebben eholpen als je entor je kon helpen? Zouden er betere schoolreels oeten zijn? Had ieand aanesproken of estraft oeten worden? Zouden voorlichtinslessen kunnen helpen? Moet er in lessen eer aandacht koen voor het leren oaan et elkaar? (Geef weer een pauze van oneveer een inuut o daarover na te denken) Laat de roepjes nu 10 inuten et elkaar doorpraten. Ze duidelijk dat iedereen zelf a bepalen of ze alles vertellen wat ze edacht hebben, of dat ze inder of niets vertellen. Laat daarna kort vertellen wat er aan de orde is ekoen, zonder dat de roepjes vertellen wie precies wat heeft ezed. Zet op het bord in trefwoorden welke kwetsbaarheden enoed worden en welke ideeën er zijn voor de school. Tip Deze oefenin is in een vbo-klas vaak oeilijk, eef daaro liever in het vbo de eerdere variatie

7 Als je de theroeter alleen als werkvor wilt ebruiken, hoeven leerlinen alleen vraen 1-7 in te vullen. Als je een rapportae van de resultaten wilt, dan oet je ook de andere vraen laten invullen en de kaartjes aan het eind van de oefenin inneen. Lees eer over hoe je een rapportae kunt krijen in het hoofdstuk schooltheroeter Het stoort ij als een jonen zich edraat als een eisje 6. Als een jonen of een eisje op jouw school hooseksueel is, denk je dan dat dieene dat op school eerlijk zou kunnen vertellen? en n jo, o p Ja Ne e no, ik oi t v ben er lie et ni ik et we da t nin e s 4. Ik zou rusti saen et he/haar een opdracht aken 8. Ben je wel eens verliefd? 9. Ik ben een jonen 10. Leeftijd 11. Schooltype vbo 12. Mijn eloof: Christelijk 13. Heb je zelf vraen? eisje havo Mosli anders nin e, of op e jon isj es ens je 3. Ik zou in de pauze liever naast ieand anders aan zitten s 7. Zou de school iets oeten doen o het beter te aken voor hoo/lesbische en transender joneren?, o p eis 2. Ik zou laten erken dat hij/zij van ij af oet blijven nin e fd ne e, ni et no 1. Ik zou rusti vriendschap et he/haar sluiten, t ee n o een p s i ch eder oo l, a te l l vr en z een ien i de jn/ ha n ar ne e s c h o o l t h e r o e t e r Voor de jonens: Stel dat er in jouw klas een jonen zit die op jonens valt (hoo is). Voor de eisjes: Stel dat er in jouw klas een eisje zit die op eisjes valt (lesbisch is). di, r pe st eel en s t e en, vo ee or r lic ht in, be e oed e ho l o eidi n jo n vo er en or, al ay l sc ian /st r ho c ol e op aih t 5. Invullen schooltheroeter en nabespreken (20 ) Deze oefenin is bedoeld o de aandacht weer naar hooseksualiteit, sekseroledra en pesten te verschuiven. Le uit dat we nu in kaart aan brenen hoe de klas inschat hoe veili de school is voor leerlinen die zich kwetsbaar voelen vanwee hun hooseksuele evoelens of odat ze niet aan traditionele rollen voldoen. Dat doen we et een hele korte enquête. Deel de theroeterkaartjes uit en laat ze invullen. Le uit dat een Gay/Straiht Alliance (GSA, vraa 7) een roep van hoo- en heterojoneren is die de school beter wil aken voor hoojoneren. i ss ch ien be et je e e e en ze s ke r n iet Suesties ze ke r w el we l Suesties bo vwo Anders Geen eloof nin e Projecteer enkele vraen op het whiteboard (of schrijf de nuers op het bord). Laat de leerlinen aaneven, door hun hand op te steken, hoeveel elke vraa scoort voor wel, zeker wel (saen), en isschien, en niet en zeker niet (saen). Tel de handen en schrijf de etallen erbij. Bespreek daarna de resultaten et de klas. Bespreekvraen zijn: Verbazen de cijfers je of had je het verwacht? Wat zeen deze cijfers over de veiliheid van deze school? Als je zelf hoo of lesbisch of transender zou zijn, hoe zou je dan denken over deze cijfers? 13

8 Suesties Landelijk vindt circa 20 procent van de joneren dat ze liever een vriendschap sluit et ieand die hoo of lesbisch is en 40 procent is daar onzeker over. Hoe scoort deze klas ten opzichte van het eiddelde? Hoe zou dat zijn voor hoo/lesbo-leerlinen op deze school? Landelijk zet circa 45 procent van de joneren dat ze op school liever niet saen een opdracht aken et een hoo/lesbische leerlin, en 20 procent twijfelt of ze dat zouden doen. Hoe scoort deze klas ten opzichte van het eiddelde? Kan een hoo/lesbische leerlin op die anier oed leren op deze school? Landelijk stoort circa 32 procent van de joneren zich eraan als een jonen zich edraat als een eisje, of ze zijn hier (23 procent) onzeker over. Hoe scoort deze klas ten opzichte van het eiddelde? Wat zet dit over ons? Hoe root is de noodzaak hier iets aan te doen? 14 Suesties Over het aleeen is er naast 20 tot 30 procent van de leerlinen die neatief edra rapporteert, ook 20 tot 40 procent van leerlinen die onzeker is. Laat de leerlinen dit bij voorkeur zelf ontdekken, of ontlok ze dit eventueel door naar de percentaes te vraen. Concludeer nadrukkelijk dat onzekerheid dus een rote rol speelt. Het is voor joneren pretti te horen dat ze niet alleen zijn in hun onzekerheid, hoewel weini leerlinen dat toeeven. Welke ideeën hebben jullie eopperd o hier iets aan te doen? Tel de voorkeuren. Sluit in deze discussie aan bij de voorkeuren van de joneren. Sluit de oefenin af et enkele belanrijke conclusies. Meestal zullen die hierop neer koen: Een deel van de leerlinen heeft oeite et hooseksualiteit of heeft er oeite ee als jonens en eisjes zich niet traditioneel edraen. Veel leerlinen zijn hier onzeker over. Een root deel van de roep vindt wel dat er op school iets aan oet worden edaan. Er zijn enkele suesties eeven. Veel leerlinen zullen zeen dat er eer voorlichtin oet koen (andere, en sos eer effectieve aatreelen zoals direct inrijpen door docenten, kennen ze vaak niet). 6. Brainstorsuesties teen pesten et stickers op poster (15 ) Dit onderdeel is bedoeld o de vae suesties voor acties o te zetten in concrete ideeën. Ga door op de conclusies en ze dat het nu de vraa is wat er precies oet ebeuren in de voorlichtin (of: Hoe kunnen we pesten teenaan? Hoe kunnen we hoo/lesbische/transenderleerlinen steunen? Hoe kunnen we een GSA opzetten?). Geef de klas post-its en laat ze elk iniaal twee ideeën opschrijven voor hoe dit concreet zou oeten worden aanepakt. Door ze twee ideeën te laten opschrijven voorko je dat elke leerlin blijft steken bij één eien idee. Het is de bedoelin o het zo concreet oelijk te aken. Dus niet: eer voorlichtin, aar; eer inforatie over hoorelaties bij seksuele vorin of zoren dat we inder onzeker worden over oaan et hoo s, of, discussie over wat van annen en vrouwen wordt verwacht bij aatschappijleer. Noe deze of andere voorbeelden zodat de leerlinen eïnspireerd worden o na te denken over wat ze willen. Nee alle post-its in en bespreek ze kort terwijl je ze op de Hee jij daar-poster plakt of overschrijft. j Hee ji!! r daa schoolleidin Wat is de visie, onze sloan Hoe we et elkaar oaan, schoolreels Buiten de les dinen et de leerlinen doen Voorlichtin in de lessen docenten Hoe we et elkaar oaan, schoolreels Voorlichtin in de lessen Hoe we et elkaar oaan, schoolreels Voorlichtin in de lessen Buiten de les dinen et de leerlinen doen leerlinen Buiten de les dinen et de leerlinen doen 15

9 Suesties Schooltheroeteronderzoek Terukoppelin De poster helpt o de suesties in te kaderen en eer betekenis te even. Zo wordt eteen duidelijk welke actie door wie enoen zou oeten worden. Dit schea sluit aan bij het door EduDivers ontwikkelde DOEL odel (zie de handreikin voor schoolleiders Een roze draad in veiliheid op school ) en de Checklist Schoolbeleid Seksuele Diversiteit van de Onderwijsalliantie voor Seksuele Diversiteit. 7. Verkiezin van de top 3 van aatreelen teen pesten (10 ) Als het oed is, heb je nu tussen de derti en zesti suesties voor verbeterin van het schoolbeleid. Dit onderdeel is bedoeld o de les te eindien et enkele concrete voorneens. schoolleidin. Laat ze aan de suestie die ze het beste vinden drie punten even en aan andere suesties die ze oed vinden twee punten of één punt. Na deze plakronde zie je direct welke aspecten de voorkeur hebben. Vat dit saen door de top drie van de hoost scorende suesties elk te ocirkelen. Vraa dan de leerlinen wat zij zelf zouden kunnen doen. Sluit de les af door alle leerlinen die dat willen, op de Wij pesten niet-poster in te laten vullen wat ze zelf zouden doen bij hoopestedra. Laat ze daarbij hun handtekenin zetten. In plaats van de rote poster kun je ook de iniposters op A5-foraat afdrukken en de leerlinen die laten beschrijven. Later kun je dit dan aan elkaar plakken en ophanen. hoopesten te stoppen. In de clip is te zien hoe de vooralie pestkoppen nu Ruben bescheren teen een volende aanval. U kunt de les afsluiten door deze clip te laten zien. Als joneren de son downloaden, aat hij ohoo in de hitparades en draat en op die anier bij aan de zichtbaarheid van deze capane teen hoopesten. Schooltheroeteronderzoek Misschien vind je het pretti o eer zicht te krijen op de veiliheid op jouw school in de vor van onderzoeksresultaten van de theroeterkaartjes. De vraen op de voorkant van het kaartje zijn eselecteerd odat ze volens erenoeerde onderzoekers een betrouwbaar beeld even van de vriendelijkheid van een school ten aanzien van hooseksualiteit en transenders. Vier van de zes vraen worden bijvoorbeeld ook esteld in de jeudonitor van de GGD. Als je de kaartjes EduDivers een onderzoeksversla aanleveren. De resultaten worden eanalyseerd op: verschillen tussen jonens en eisjes, reliieuze achterrond van leerlinen, leeftijd en deelneende klassen. De cijfers worden vereleken et landelijk onderzoek. Conclusies laten we aan de school zelf over. Een voorbeeld van zo n versla vind je op theroeteronderzoek. Je kunt dit op twee anieren doen. 1. Je kunt de resultaten (zelf of door leerlinen laten) invoeren via onderzoek. Mail daarna info@edudivers.nl et het verzoek o een rapportae. Vereld daarin de naa van uw school en de datu of data waarop de resultaten zijn inevoerd. Je krijt per ail een volledi rapport van EduDivers in de vor van een Excel bestand. Je krijt een factuur van 75 voor de verwerkin. 2. Als je de eevens niet zelf wilt invoeren via Aan het eind van de fil is een videoclip van Sluit de les af door een korte verkiezin de son Every new day te zien. Deze son te oraniseren. Geef de leerlinen elk zes is eaakt door Neil van der Hulst, die in de plakpunten. Vertel dat de suesties van fil een van de pestkoppen speelt, aar in de leerlinen worden dooreeven aan de werkelijkheid in de fil wilde acteren o het laat invullen en de eevens verzaelt, dan kan 16 17

10 Terukoppelin in de school Colofon internet, kun je de kaartjes opsturen naar EduDivers (Nieuwezijds Voorburwal 21-3, 1012 RC Asterda) en de eevens door ons laten invoeren en verwerken. Vereldt daarbij je eailadres. Naast de factuur voor het rapport van 75 krij je dan een extra rekenin voor het invoeren: dit kost 125 per 100 leerlinen. Terukoppelin in de school voeren. O de suesties oed uit te voeren, heb je steun nodi van de schoolleidin. Maar nieand vindt het leuk o onevraad ideeën opedronen te krijen. Dus als je deze les wilt ebruiken o saen et de schoolleidin ook na de les no verdere actie te onderneen, betrek dan de schoolleidin al bij het idee voor je aan de lessen beint. Zo kan de schoolleidin enthousiast worden en eedenken over hoe je dit het best oraniseert. Deze les levert niet alleen een waardevolle discussie in de klas op, aar ook een verkennin Tip van de schoolveiliheid en suesties voor Als er hulp of advies nodi is voor hoe je de verbeterin van het schoolbeleid. Je kunt alle suesties kunt invoeren, kan je altijd EduDivers Deze publicatie is oelijk door bijdraen posters (of foto s van de posters en stickers) inschakelen o de school te beeleiden via van het inisterie van Onderwijs, Cultuur en verzaelen en bespreken et het docententea. een adviesesprek, de beeleidin van een Wetenschappen, de Onderwijsalliantie voor Als er een Gay/Straiht Alliance op school teadiscussie, een docententrainin of een Seksuele Diversiteit, het Blauwe Fonds, het Anti is, kan de GSA de resultaten bespreken uitebreider leerlinenparticipatie/lesproraa Discriinatie Bureau Zeeland en de eeenten et de schoolleidin of in de leerlinen- en (Voice OUT; Vlissinen, Goes en Middelbur. edezeenschapsraad en proberen te koen voorlichtin/voiceout). tot een plan o zoveel oelijk suesties uit te Colofon Peter Dankeijer (2012). De Ruben les. Docentenhandleidin voor een voorlichtinsles teen hoopesten Asterda: EduDivers, septeber 2012 Vorevin: Ine Baeten, State of Mind Studios Initiatiefneer van het lespakket, fundraiser & producent van de fil Ruben: Hans van der Hulst Saen et de bedenker, schrijver en reisseur van de fil Ruben: Thijs Verhoeven

11

Les over de film Ruben

Les over de film Ruben Les over de fil Ruben Inhoudsopave Handleidin voor een voorlichtinsles teen hoopesten door vrijwilliers Fil in het kort 2 Hoe kan je deze les inzetten? 2 Vooroordelen: ebrek aan kennis 3 Een neatieve houdin

Nadere informatie

De Ruben les. Inhoudsopgave. Docentenhandleiding voor een voorlichtingsles tegen homopesten

De Ruben les. Inhoudsopgave. Docentenhandleiding voor een voorlichtingsles tegen homopesten De Ruben les Inhoudsopgave Docentenhandleiding voor een voorlichtingsles tegen hoopesten De fil Ruben 2 Hoe kan je deze les inzetten? 2 Vooroordelen: gebrek aan kennis 3 Een negatieve houding 4 Voorbereiding

Nadere informatie

Les over de film Ruben

Les over de film Ruben Les over de fil Ruben Inhoudsopgave Handleiding voor een voorlichtingsles tegen hoopesten door vrijwilligers Fil in het kort 2 Hoe kan je deze les inzetten? 2 Vooroordelen: gebrek aan kennis 3 Een negatieve

Nadere informatie

Aanmeldformulier zorgverzekering 2015

Aanmeldformulier zorgverzekering 2015 Aanmeldformulier zorverzekerin 2015 Welkom bij PNOzor. Je staat op het punt jouw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. Wat je ook kiest, je bent bij ons in oede handen. Bedankt

Nadere informatie

ONVZ Zorgplan Internationaal 2015

ONVZ Zorgplan Internationaal 2015 ONVZ Zorplan 2015 U staat op het punt uw of een van de verzekerinen aan te vraen. U wilt onze tandartsverzekerin of het Privé Zorpakket. Wat u ook kiest, u bent bij ons in oede handen. Welkom bij ONVZ.

Nadere informatie

Aanmeldformulier collectieve zorgverzekering 2016

Aanmeldformulier collectieve zorgverzekering 2016 Aanmeldformulier collectieve zorverzekerin 2016 Welkom bij PNOzor. Je staat op het punt jouw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. Wat je ook kiest, je bent bij ons in oede

Nadere informatie

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2015

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2015 ONVZ Vrije Keuze Zorplan 2015 U staat op het punt uw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. U wilt onze tandartsverzekerin of het Privé Zorpakket. Wat u ook kiest, u bent

Nadere informatie

LeeR. & leef. bijbel. Zie volgende pagina s. boekje. uit je CATECHESE. onderbouw VAN: 1

LeeR. & leef. bijbel. Zie volgende pagina s. boekje. uit je CATECHESE. onderbouw VAN: 1 LeeR & leef uit je VAN: 1 CATECHESE onderbouw bijbel boekje Bijlagen bij les 14 - Niet stelen aar delen Introductie 2: Iedereen doet het... Introductie 3: Het geld-telt-spel De eerste pagina kan als achterkant

Nadere informatie

ONVZ Zorgplan Internationaal 2016

ONVZ Zorgplan Internationaal 2016 ONVZ Zorplan 2016 U staat op het punt uw of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. Of u wilt onze tandartsverzekerin. Wat u ook kiest, u bent bij ons in oede handen. Welkom bij ONVZ. Zonder

Nadere informatie

Werkblad Seksuele Diversiteit. KaartjesspeL voorkant

Werkblad Seksuele Diversiteit. KaartjesspeL voorkant KaartjesspeL voorkant Kaartjesspel achterkant Wat betekent LHBT? Ben je in de war als je bi bent? Hoe word je homo? Wat is coming out? Op welke leeftijd ontdek je dat je homo of lesbisch bent? Op welke

Nadere informatie

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2016

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2016 ONVZ Vrije Keuze Zorplan 2016 U staat op het punt uw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. U wilt onze tandartsverzekerin of het Privé Zorpakket. Wat u ook kiest, u bent

Nadere informatie

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2012

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2012 ONVZ Vrije Keuze Zorplan 2012 U staat op het punt uw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. U wilt onze tandartsverzekerin of het Privé Zorpakket. Wat u ook kiest, u bent

Nadere informatie

HOE ZIET LIEFDE ER UIT?

HOE ZIET LIEFDE ER UIT? PRIMAIR ONDERWIJS HOE ZIET LIEFDE ER UIT? Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan. For happy kids!

Pedagogisch beleidsplan. For happy kids! Pedaoisch beleidsplan Inhoudsopave B 1. Voorwoord blz. 3 2. Beripsbepalin blz. 3 3. Alemene visie blz. 4 4. Kindbeeld blz. 5 5. Pedaoische visie blz. 5 6. Werkwijze astouderbureau blz. 8 7. Wet-en reelevin

Nadere informatie

Traject MAAK HET VERSCHIL VERBIND HOOFD, HART EN HANDELEN ROI: 100% KLANTWAARDERING:

Traject MAAK HET VERSCHIL VERBIND HOOFD, HART EN HANDELEN ROI: 100% KLANTWAARDERING: Traject n i l e k k i w t n Teamo MAAK HET VERSCHIL VERBIND HOOFD, HART EN HANDELEN ROI: 100% KLANTWAARDERING: Je hoort vaak: there is no I in team. Niets is minder waar. Een beter team beint bij jezelf.

Nadere informatie

Notitie klassenmanagement

Notitie klassenmanagement Notitie klassenmanaement Inhoudsopave Inhoudsopave... 2 Inleidin; Korte omschrijvin en motivatie van klassenmanaement.... 3 Motivatie klassenmanaement... 4 1. Voorkomen en reuleren van edrasproblemen....

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat

Nadere informatie

m = = ρ ρ V V V V R4 m in kg en V in m 3 hoort bij ( coherent) ρ in kg/m 3 m in g en V in ml hoort bij ( coherent) ρ in g/ml

m = = ρ ρ V V V V R4 m in kg en V in m 3 hoort bij ( coherent) ρ in kg/m 3 m in g en V in ml hoort bij ( coherent) ρ in g/ml Reflectievraen versie 21 Per edachte..1 R1 R2 1 d is elijk aan 1 c en daaro heb je de nijin te zeen dat 1 k/d elijk is aan 1 k/c. Het is dus eienlijk eer slordiheidsfout dan een denkfout. Model: 1 k/d

Nadere informatie

Scheldwoorden inventariseren, werkvorm, filmpje en gesprek en uitbeelden, filmpje en gesprek en werkvorm, stellingen, handvaardigheidswerk

Scheldwoorden inventariseren, werkvorm, filmpje en gesprek en uitbeelden, filmpje en gesprek en werkvorm, stellingen, handvaardigheidswerk Verliefd, en dan... Leeftijd: 12-16 Soort bijeenkomst: club, catechese Soort werkvorm: heel programma Thema: Liefde, Seksualiteit Tijdsduur: 1 uur 40 min. Scheldwoorden inventariseren, werkvorm, filmpje

Nadere informatie

PRIMAIR ONDERWIJS HOE WOON JIJ?

PRIMAIR ONDERWIJS HOE WOON JIJ? PRIMAIR ONDERWIJS HOE WOON JIJ? Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit is

Nadere informatie

Seksuele diversiteit bespreekbaar maken in je klas:

Seksuele diversiteit bespreekbaar maken in je klas: Seksuele diversiteit bespreekbaar maken in je klas: Inleiding: Hieronder vind je vier verschillende werkvormen die je in je klas kunt gebruiken om seksuele diversiteit bespreekbaar te maken. Uiteraard

Nadere informatie

Het schoolondersteuningsprofiel. van. De Fakkel

Het schoolondersteuningsprofiel. van. De Fakkel Het schoolondersteuninsprofiel van De Fakkel Het Schoolondersteuninsprofiel van De Fakkel Januari 2014 Deel I Ondersteuninsprofiel 1 Typerin van de school 2 Kenetallen 3 De kwaliteit van onze basisondersteunin

Nadere informatie

Meetonzekerheid bij de bepaling van de dichtheid van een cent

Meetonzekerheid bij de bepaling van de dichtheid van een cent Novubandproef 4-M01 ersie 0.1 Len 2010 Meetonzekerheid bij de bepalin van de dichtheid van een cent (bij Systeatische natuurkunde wo4 1.6) Benodid ateriaal: Hollandse cent, of eventueel een ander untstuk

Nadere informatie

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen Kriebels in je buik Puberteit 1 Puberteit Groep 8 130 min Begrippen Puberteit, lichamelijke ontwikkeling, menstruatie, ongesteld, borsten, vrouwelijk geslachtsdeel, groeispurt, vagina, maandverband, tampon,

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Sportdag

Praktische opdracht Maatschappijleer Sportdag Praktische opdracht Maatschappijleer Sportda Praktische-opdracht door een scholier 2489 woorden 6 november 2006 5,2 9 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopave 1. Voorkant 2. Inhoudsopave 3. Inleidin

Nadere informatie

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Lees blz. 5 tot en met 8. Jim vindt Rudsel een rare naam. Jim zegt dit ook tegen Rudsel. Vind jij het ook een rare naam? Is

Nadere informatie

Goede banden wijzen de weg. Op weg naar het nieuwe EU-bandenlabel.

Goede banden wijzen de weg. Op weg naar het nieuwe EU-bandenlabel. Goede banden wijzen de we. Op we naar et nieuwe EU-bandenlabel. Veili op we. Het EU-bandenlabel kot eraan. Vanaf noveber 2012 is een standaard bandenlabel voor eel Europa verplict. Dit bandenlabel is ebaseerd

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

MIWE roll-in e+, MIWE eco : nova User Report - bericht uit de praktijk. bakkerij Evertzberg, Germany

MIWE roll-in e+, MIWE eco : nova User Report - bericht uit de praktijk. bakkerij Evertzberg, Germany MIWE roll-in e+, MIWE eco : nova User Report - bericht uit de praktijk bakkerij Evertzber, Germany De doelstellinen zijn duidelijk, zet Oliver Platt, terwijl hij naar een uiterst moderne productiehal kijkt

Nadere informatie

Mensen om van te houden

Mensen om van te houden Speurtocht Vergeving is nodig in rela es Let op! Deze werkvorm vergt boven gemiddelde voorbereiding! Materiaal: Opdracht kaartjes Smartphone met internet aanslui ng pen en papier Uitleg: De speurtocht

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht

Nadere informatie

Luistervaardigheid - 1

Luistervaardigheid - 1 bijlage - 4.1 Luistervaardigheid - 1 In het bezoekwerk zij n wij kt eam leden regelm at ig m et m ensen in gesprek. Tij dens deze gesprekken kunnen allerlei onderwerpen aan de orde komen. 1 Wat is volgens

Nadere informatie

Wat goed dat je geïnteresseerd bent in de stage '' Leer ze 'n Lesje "voor jouw MaS bij Amnesty International!

Wat goed dat je geïnteresseerd bent in de stage '' Leer ze 'n Lesje voor jouw MaS bij Amnesty International! DRAAIBOEK LEER ZE N LESJE Wat goed dat je geïnteresseerd bent in de stage '' Leer ze 'n Lesje "voor jouw MaS bij Amnesty International! 1. Je kunt beginnen met het doen van de e-learning op de Amnesty

Nadere informatie

PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS VRIENDSCHAP

PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS VRIENDSCHAP PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS VRIENDSCHAP Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

3 Pesten is geen lolletje

3 Pesten is geen lolletje Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Examen samenvatting

Samenvatting Nederlands Examen samenvatting Samenvattin Nederlands Examen samenvattin Samenvattin door een scholier 2518 woorden 21 mei 2006 6,3 100 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Centraal examen Nederlands Examen Samenvattin: Blz. 40: De

Nadere informatie

Week van de Lentekriebels

Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?

Nadere informatie

MEI 2006. Handreiking voor de risico-inventarisatie in het gemeentelijk rampenplan

MEI 2006. Handreiking voor de risico-inventarisatie in het gemeentelijk rampenplan MEI 2006 Handreikin voor de risico-inventarisatie in het emeentelijk rampenplan INLEIDING Risico-inventarisatie rampenplan Volens de Wet rampen en zware onevallen moet eïnventariseerde risico s analyseren

Nadere informatie

Les 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo?

Les 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo? Les 1 Wensen & Grenzen Praten over seks... Hoe en hoezo? In deze eerste les wordt het thema 'Seksueel gedrag' geïntroduceerd. Het is aan jou als mentor / docent om te bepalen of de sfeer in de groep veilig

Nadere informatie

PRIMAIR ONDERWIJS HET ENVELOPPENSPEL

PRIMAIR ONDERWIJS HET ENVELOPPENSPEL PRIMAIR ONDERWIJS HET ENVELOPPENSPEL 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

DAG Agressie! We praten over agressie, we doen er zelf niet aan mee!

DAG Agressie! We praten over agressie, we doen er zelf niet aan mee! DAG Agressie! We praten over agressie, we doen er zelf niet aan mee! Pagina 2 Pagina 15 Voorwoord: Een klein nawoordje: Beste lezer en gebruiker, Dit is een boekje speciaal voor jullie gemaakt, namelijk

Nadere informatie

PROEFLES. Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8

PROEFLES. Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8 PROEFLES Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 1/2 GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8 OVER DE LESMETHODE VEILIGWIJS Bedankt voor het aanvragen van de Veiligwijs proefles.

Nadere informatie

Een roze schoolkeuze? Vier vragen van lesbische, homo-, biseksuele en. basisschool van hun kind

Een roze schoolkeuze? Vier vragen van lesbische, homo-, biseksuele en. basisschool van hun kind Een roze schoolkeuze? Vier vragen van lesbische, homo-, biseksuele en transgenderouders voor de basisschool van hun kind Vier vragen voor basisschol Deze folder is voor roze ouders die op zoek zijn naar

Nadere informatie

3 Hartentips Waardevol en makkelijk toepasbaar voor meer

3 Hartentips Waardevol en makkelijk toepasbaar voor meer 3 Hartentips Waardevol en makkelijk toepasbaar voor meer verbinding met je hart contact met jezelf zelfwaardering Hee! Wat goed dat je begonnen bent aan het lezen van mijn ebook. Dat betekent dat de wil

Nadere informatie

HANDLEIDING Leerkracht

HANDLEIDING Leerkracht Actuele leskaart Onderwerp: cyberpesten 17 november 2017 HANDLEIDING Leerkracht Tijd Groep Doelen 60 minuten 6, 7 en 8 - Uw leerlingen leren wat cyberpesten is; - Uw leerlingen onderzoeken hun eigen rol

Nadere informatie

Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar

Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen vormen een beeld bij het onderzoek van de professor Leerlingen vergroten hun woordenschat door het leren van nieuwe vaktermen

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

Lesbrief bij Niemand mag het weten. Trudy van Harten

Lesbrief bij Niemand mag het weten. Trudy van Harten Lesbrief bij Niemand mag het weten Trudy van Harten Voor groep 6 en 7 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage 1: Opdrachtenblad - Bijlage 2: Niemand

Nadere informatie

TOOLKIT HOLEBI EN TRANSGENDER

TOOLKIT HOLEBI EN TRANSGENDER TOOLKIT HOLEBI EN TRANSGENDER ALS JE NIET OPEN KAN ZIJN OVER JE SEKSUELE ORIËNTATIE. Seksuele diversiteit mag dan wel officieel erkend zijn in onze maatschappij, hetero blijft toch in veel gevallen de

Nadere informatie

PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS THUIS?

PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS THUIS? PRIMAIR ONDERWIJS WAT IS THUIS? Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit is

Nadere informatie

VRIENDSCHAP EN RELATIES

VRIENDSCHAP EN RELATIES VRIENDSCHAP EN VRIENDSCHAP Als je in de puberteit komt, wordt vriendschap belangrijk. Je vrienden kies je zelf uit. Er zijn mensen die één boezemvriend of één hartsvriendin hebben. Andere mensen hebben

Nadere informatie

H A P P I L Y E V E R A F T E R..

H A P P I L Y E V E R A F T E R.. H A P P I L Y E V E R A F T E R.. I N 5 S T A P P E N M E E R G E L U K I N J E R E L A T I E A A N D A C H T V E R T R O U W E N Y V O N N E T H U I J S W W W. B R E I N - P O W E R. C O M A C C E P T

Nadere informatie

De biologische veehouderij

De biologische veehouderij Bioloische oerwafels Bioloische meerranenbolletjes Bioloisch boeren meerranen Bioloische olijfolie 100 1.25 12.50/k 4 stuks 0. Halfje 0. 0.5 l 3.7 7.58/l De bioloische veehouderij Wij vinden het belanrijk

Nadere informatie

2.5 Druk in een vloeistof onder invloed van de zwaartekracht

2.5 Druk in een vloeistof onder invloed van de zwaartekracht Fysica hoofdstuk 2 : Hydrostatica 1 e jaar 2 e raad (1uur) - 109-2.5 Druk in een vloeistof onder invloed van de zwaartekracht 2.5.1 Kracht en druk op de bode van een vat Eventjes herhalen : Wat is dichtheid?

Nadere informatie

Risicogedrag. Voortgezet onderwijs

Risicogedrag. Voortgezet onderwijs Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd bestuderen wetenschappers risicogedrag. Dat gebeurt ook aan de Universiteit Leiden bij het Brain & Development Onderzoekscentrum. Daar onderzoeken wetenschappers bij adolescenten

Nadere informatie

5 Druk in een vloeistof onder invloed van de zwaartekracht

5 Druk in een vloeistof onder invloed van de zwaartekracht ysica hoofdstuk 2 : Hydrostatica 1 e jaar 2 e raad (2uur) - 10-5 Druk in een vloeistof onder invloed van de zwaartekracht 5.1 Kracht en druk op de bode van een vat Eventjes herhalen : Wat is dichtheid?

Nadere informatie

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 minuten Voorbereiding: op www.meerdanliefde.nl is veel informatie te vinden in redelijk eenvoudige taal. Ook in het App Note Mouse draaiboek staan

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen DOELSTELLINGEN De ouders hebben ervaren dat hun kind niet het enige is dat moeilijke vragen stelt en dat zij elkaar kunnen ondersteunen in de omgang hiermee. De ouders kunnen met hun kind in gesprek gaan

Nadere informatie

Ik ben verliefd. Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen

Ik ben verliefd. Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen Kriebels in je buik Ik ben verliefd 1 Ik ben verliefd Groep 4 50 min Begrippen Verliefd, lief, leuk, gevoelens, verkering, vriendschap, diversiteit, homoseksualiteit, homoseksueel, lesbisch, seksuele diversiteit

Nadere informatie

VOORTGEZET ONDERWIJS HELP JIJ OF NIET?

VOORTGEZET ONDERWIJS HELP JIJ OF NIET? VOORTGEZET ONDERWIJS HELP JIJ OF NIET? 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd.

Nadere informatie

Praten over boeken in de klas Het vragenspel van Aidan Chambers

Praten over boeken in de klas Het vragenspel van Aidan Chambers Praten over boeken in de klas Het vragenspel van idan hambers We weten pas wat we denken als we het onszelf horen zeggen. (idan hambers). Elk individu, kind en volwassene, beleeft een tekst op geheel eigen

Nadere informatie

VOORTGEZET ONDERWIJS MEER DAN EEN LABEL

VOORTGEZET ONDERWIJS MEER DAN EEN LABEL VOORTGEZET ONDERWIJS MEER DAN EEN LABEL 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u

Nadere informatie

VOORTGEZET ONDERWIJS FIJN IN JE EIGEN LIJF

VOORTGEZET ONDERWIJS FIJN IN JE EIGEN LIJF VOORTGEZET ONDERWIJS FIJN IN JE EIGEN LIJF 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor

Nadere informatie

DISCRIMINATIE OF NIET?

DISCRIMINATIE OF NIET? PRIMAIR ONDERWIJS DISCRIMINATIE OF NIET? Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit

Nadere informatie

Lesbrief. Een goeie truc Marjan Berk

Lesbrief. Een goeie truc Marjan Berk Lesbrief Een goeie truc Marjan Berk Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan vragen,

Nadere informatie

4.1.5 OPLOSSINGEN OEFENINGEN MASSADICHTHEID

4.1.5 OPLOSSINGEN OEFENINGEN MASSADICHTHEID 4.1.5 OPLOSSINGEN OEFENINGEN MASSADICHTHEID P Los de rekenvraastukken op een apart blad op volens de ethode Geeven Gevraad Oplossin Forule Berekenin Antwoord P P Soie vraastukken oet je in eerdere stappen

Nadere informatie

Het meten met Multimeters.

Het meten met Multimeters. School voor Luchtvaart Naa Student: en Mechatronica Klas: Praktijk Elektrotechniek: Datu: Practicu elektrootoren Koffer nuer: Het eten et Multieters. LET OP Het doel van deze oefening is het in de praktijk

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8.

INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8. %DVLVVFKRRO+HW3DOHW +HWKRXGHQYDQ HHQVSUHHNEHXUW INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 5 SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 7. SPREEK BEURT IN GROEP 8. HOE BEREID IK MIJ N SPREEK BEURT

Nadere informatie

Liefde, voor iedereen gelijk?

Liefde, voor iedereen gelijk? Seksuele diversiteit graad 2 Lesvoorbereiding Liefde, voor iedereen gelijk? Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print de verhalen 'Het geheim van Mirjam'

Nadere informatie

Pesten?! 09:10. Laten we beginnen!! Gaan we doen! 17:12 17:12

Pesten?! 09:10. Laten we beginnen!! Gaan we doen! 17:12 17:12 Pesten?! 09:10 Vooraf: Iris KRO-NCRV maakte het online spel Iris, zie www.helpiris.nl. Iris is een WhatsApp-spel, waarin leerlingen met Iris communiceren over haar persoonlijke situatie. Pesten staat in

Nadere informatie

Basisschool de Triangel. Het houden van een spreekbeurt.

Basisschool de Triangel. Het houden van een spreekbeurt. Basisschool de Triangel Het houden van een spreekbeurt. 1 INHOUDSOPGAVE SPREEKBEURT GROEP 5 1 GROEP 6 5 GROEP 7 EN 8 9 2 HOE BEREID IK MIJN SPREEKBEURT VOOR? SPREEKBEURT IN GROEP 5 Wat is een spreekbeurt?

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Lesbrief Vriendschap. Nabespreking Theater AanZ Lokaal G 1.25 Het Enveloppenspel

Lesbrief Vriendschap. Nabespreking Theater AanZ Lokaal G 1.25 Het Enveloppenspel Lesbrief Vriendschap Nabespreking Theater AanZ Lokaal G 1.25 Het Enveloppenspel Voorafgaand aan het theaterstuk heeft u het met de leerlingen over vriendschap gehad, vervolgens hebben zij het theaterstuk

Nadere informatie

Lesbrief. Mongens en Jeisjes

Lesbrief. Mongens en Jeisjes Lesbrief Mongens en Jeisjes Blauw of roze, vanaf de geboorte wordt het onderscheid tussen jongens en meisjes benadrukt. Maar wat als de baby zelf geen kleur bekent? Zes dansers, drie mannen en drie vrouwen,

Nadere informatie

In dit thema staat het creëren van een goede groepssfeer centraal. Les 2 Samenwerken Deze les gaat over helpen, geholpen worden en samenwerken.

In dit thema staat het creëren van een goede groepssfeer centraal. Les 2 Samenwerken Deze les gaat over helpen, geholpen worden en samenwerken. Thema 1 De groep? Dat zijn wij! overzicht van de lessen De groep? Dat zijn wij! In dit thema staat het creëren van een goede groepssfeer centraal. Les 1 Hier zijn we weer! In deze eerste les na de zomervakantie

Nadere informatie

Aanvraagformulier VvAA zorgverzekering 2018

Aanvraagformulier VvAA zorgverzekering 2018 Aanvraaformulier VvAA zorverzekerin 2018 U staat op het punt een Zorverzekerin Basis of een van onze aanvullende verzekerinen aan te vraen. Wat u ook kiest, u bent bij ons in oede handen. Welkom bij VvAA

Nadere informatie

over de toekomst over de toekomst

over de toekomst over de toekomst over de toekomst over de toekomst over de toekomst over de toekomst over de toekomst over de toekomst over de toekomst Wat wil in je leven nooit meer anders dan nu? Wat wil je graag veranderen aan je leven

Nadere informatie

STELLINGENSPEL. Tijd 10 minuten. Nodig Aanwijzingen voor de docent Stellingen Gekleurde kaartjes (1 per leerling) Flap en stift of bord en krijt

STELLINGENSPEL. Tijd 10 minuten. Nodig Aanwijzingen voor de docent Stellingen Gekleurde kaartjes (1 per leerling) Flap en stift of bord en krijt STELLINGENSPEL Tijd 40 minuten Opdracht geven Argumenten bedenken Klassikaal bespreken 5 minuten 10 minuten 25 minuten Nodig Aanwijzingen voor de docent Stellingen Gekleurde kaartjes (1 per leerling) Flap

Nadere informatie

Eerste hulp bij. dating. Dit boekje is van:

Eerste hulp bij. dating. Dit boekje is van: Eerste hulp bij dating Dit boekje is van: Colofon Dit boekje is gemaakt voor Healthy Athletes. Voor meer informatie over Healthy Athletes, ga naar www.specialolympics.nl. Het boekje is ontwikkeld door

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Welkom bij onze vereniging! Omgangsregels

Welkom bij onze vereniging! Omgangsregels Welkom bij onze vereniging! Omgangsregels Iedereen die Muziekvereniging Soli bezoekt onderschrijft de doelstellingen en het huishoudelijk reglement van de vereniging en houdt zich aan de omgangsregels

Nadere informatie

Hoe overleef jij... je beste vriend(in)? Deze acties horen bij aflevering 3 Hoe overleef ik... je beste vriend(in)?

Hoe overleef jij... je beste vriend(in)? Deze acties horen bij aflevering 3 Hoe overleef ik... je beste vriend(in)? ACTIES Hoe overleef jij... je beste vriend(in)? Deze acties horen bij aflevering 3 Hoe overleef ik... je beste vriend(in)? De vriendschapstest waar Sascha Rosa toe dwingt verloopt niet zo best. Op het

Nadere informatie

Liefde alleen is niet genoeg

Liefde alleen is niet genoeg Liefde alleen is niet genoeg Wanneer je niet weet hoe je binnen de relatie de behoeften van je partner kunt vervullen, zul je worstelen met iedere relatie. Veranderingen kunnen alleen plaatsvinden, wanneer

Nadere informatie

Fysica hoofdstuk 1 : Mechanica. 1 e jaar 2 e graad (1uur)

Fysica hoofdstuk 1 : Mechanica. 1 e jaar 2 e graad (1uur) Fysica hoofdstuk 1 : Mechanica 1 e jaar e raad (1uur) Fysica 1 e jaar e raad (1uur): hoofdstuk 1 : Mechanica pa. 5 1. Dichtheid 1..1 Inleidin Wanneer we voorwerpen et een zelfde volue neen dan is de assa

Nadere informatie

VOORTGEZET ONDERWIJS VEROORDEEL VOOROORDELEN

VOORTGEZET ONDERWIJS VEROORDEEL VOOROORDELEN VOORTGEZET ONDERWIJS VEROORDEEL VOOROORDELEN 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor

Nadere informatie

w.herzog @ versatel. nl Technisch Beleid VVH 2010-2015

w.herzog @ versatel. nl Technisch Beleid VVH 2010-2015 1 Beleid 2010-2015 Om het beoefenen van de volleybalsport te willen bevorderen beseft Volleybalvereniin Harderwijk ( VVH ) dat er voldoende keuzemoelijkheden moeten zijn voor leden om op hun eien niveau

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2

Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Basisvaardigheden

Nadere informatie

Voorbereidende les - basis

Voorbereidende les - basis Voorbereidende les - basis Vraag de leerlingen om één of twee vragen voor de Slimme Gast te bedenken, individueel of in groepjes. Mail de vragen uiterlijk dinsdag 7 mei 2019 naar jullie Slimme Gast. Zo

Nadere informatie

Roggeweg 22 te Hengelo Ov. Karakteristieke, uiterst sfeervolle en geheel gemoderniseerde woning op royale kavel

Roggeweg 22 te Hengelo Ov. Karakteristieke, uiterst sfeervolle en geheel gemoderniseerde woning op royale kavel Roewe 22 te Henelo Ov Karakteristieke, uiterst sfeervolle en eheel emoderniseerde wonin op royale kavel Omevinskaart Roewe 22 te Henelo Ov De echte liefhebbers van jaren derti woninen met karakter weten

Nadere informatie

Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4

Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Hoofdstuk Vaardigheid: Leerdoel: 1 Geluk Weten wat geluk is en dit kunnen omschrijven De leerling kan: zijn definitie van geluk geven; feiten

Nadere informatie

Werkwijzer Verslagkring:

Werkwijzer Verslagkring: Werkwijzer Verslagkring: 1. Je maakt een tweetal. 2. Met zijn tweeën kies je een onderwerp, waarin jullie je willen verdiepen en waarover jullie meer willen weten. 3. Samen ga je op zoek naar informatie

Nadere informatie

Aanmeldformulier zorgverzekering 2017

Aanmeldformulier zorgverzekering 2017 Aanmeldformulier zorverzekerin 2017 Welkom bij PNOzor. Je staat op het punt jouw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. Wat je ook kiest, je bent bij ons in oede handen. Bedankt

Nadere informatie

Jongens & meisjes, snap jij het?

Jongens & meisjes, snap jij het? Les 2 Jongens & meisjes, snap jij het? We gaan het hebben over seksuele wensen en -grenzen. Wat de één normaal vindt om te doen, kan voor de ander verre van normaal zijn. Dat wordt ook bepaald door wat

Nadere informatie

voor leerlingen Pesten op het werk VRAGEN EN OPDRACHTEN

voor leerlingen Pesten op het werk VRAGEN EN OPDRACHTEN voor leerlingen Pesten op het werk VRAGEN EN OPDRACHTEN Bladzijde 5 Waarom dit boekje? Lees de tekst goed. Beantwoord dan de onderstaande vragen. 1 Waar gaat het boekje over?... 2 Door wie kun je op het

Nadere informatie

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2017

ONVZ Vrije Keuze Zorgplan 2017 ONVZ Vrije Keuze Zorplan 2017 U staat op het punt uw basisverzekerin of een van de aanvullende verzekerinen aan te vraen. U wilt onze of tandartsverzekerin. Wat u ook kiest, u bent bij ons in oede handen.

Nadere informatie