Inhoudsopgave. Blok 5 Verhalen 15 lesbeschrijvingen toetsing informatie over de herhalings- en plustaken

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave Algemene handleiding met Taal in beeld 3 Kenmerken 3 Opbouw van de methode 4 Leeractiviteiten 5 Opbrengstgericht werken 6 Samenwerkend leren 7 Toetsing en evaluatie 8 Combinatiegroepen 8 Materialen 9 Leerstof 10 Blok 5 Verhalen 15 lesbeschrijvingen toetsing informatie over de herhalings- en plustaken Blok 6 Samen leven 43 lesbeschrijvingen toetsing informatie over de herhalings- en plustaken Blok 7 Cultuur 71 lesbeschrijvingen toetsing informatie over de herhalings- en plustaken Blok 8 Andere tijden 99 lesbeschrijvingen toetsing informatie over de herhalings- en plustaken Colofon Taal in be e ld GROEP 8

3 met Taal in beeld U gaat werken met Taal in beeld 2, de tweede versie van de taalmethode Taal in beeld. Dat de methode succesvol is, weten we uit onze jaarlijkse gebruikersonderzoeken. Het overgrote deel van de scholen is zeer tevreden en boekt goede leerprestaties. Eventuele wensen namen we de afgelopen jaren mee om leerlingen met Taal in beeld naar een nog hoger niveau te brengen. Als moderne taalmethode ontwikkelde Taal in beeld zich zo voortdurend: er verschenen regelmatig nieuwe elementen. Met Taal in beeld 1 als stevige basis groeide de methode door naar de nieuwe versie: Taal in beeld 2. Ook Taal in beeld 2 zullen we op dezelfde manier up-to-date blijven houden, welke nieuwe eisen de overheid ook stelt. Werken met handleiding en weblog Als u snel en praktisch met Taal in beeld aan de slag wilt gaan, is deze handleiding uw uitgangspunt. In een beperkt aantal pagina s geven we de belangrijkste informatie die u nodig hebt. Hebt u behoefte aan meer verdieping, dan vindt u die op onze methodesite U kunt er doorklikken naar het weblog waarin vrijwel alle onderwerpen in deze handleiding uitgediept worden. In tekst en in beeld, want u vindt er ook een groot aantal filmpjes. Op alle artikelen kunt u reageren. Ook kunt u vragen stellen aan de makers van Taal in beeld. Doe dit vooral, want alleen op basis van uw vragen, opmerkingen en suggesties kunnen we de methode laten mee groeien met uw wensen en verwachtingen. Methode invoeren Taal in beeld kunt u in één keer schoolbreed invoeren. Alle groepen kunnen tegelijk met de nieuwe methode van start. Het eerste blok van ieder jaarprogramma is namelijk een instapblok. Daarin wordt de eerder aangeboden leerstof die nodig is voor het komende jaar opgefrist. Ook krijgen de leerlingen er geen nieuwe termen aangeboden en er wordt geen specifieke voorkennis verondersteld. Als leerkracht krijgt u tijdens het eerste blok een globaal overzicht van de stof die in vorige jaargroepen aan de orde is geweest. Mocht u hiervan een gedetailleerde samenvatting willen hebben, dan vindt u op een uitgebreid leerstofoverzicht. Overzicht Taal in beeld biedt jaarprogramma s voor groep 4 tot en met 8. De methode bestaat daarom uit vijf delen. Iedere jaargroep is in tweeën gesplitst, er is een a- en een b-deel. In jaargroep 8 werkt u dus met deel 8a en deel 8b. Werkt u op een ander type (basis)school, dan kunt u ervoor kiezen de leerstof op een andere manier te verdelen. Dit is Taal in beeld Taal in beeld hanteert een aantal belangrijke uitgangspunten. Volgens deze uitgangspunten is de methode (door)ontwikkeld en vormgegeven. U vindt ze weerspiegeld in de leerlijnen, lesopbouw, materialen en manier van werken. Complete methode Taal in beeld is een complete methode voor de taaldomeinen taalbeschouwing, schrijven, spreken/luisteren en woordenschat. Het programma biedt alle leerstof die u op basis van de referentieniveaus en kerndoelen geacht wordt te bieden. De leerlijnen van de methode zijn volledig gebaseerd op de nieuwste versie van de referentieniveaus, kerndoelen en tussendoelen. De differentiatiemogelijkheden zijn zo opgezet dat u kunt aansluiten bij de mogelijkheden van ieder kind. Als u werkt met Taal in beeld, werkt u gegarandeerd met een methode die voldoet aan alle eisen die de overheid stelt. Compact programma, compacte materialenset Taal in beeld is een compacte methode. Heel bewust hebben we het aantal lessen én het aantal schoolweken dat nodig is om het programma uit te voeren, beperkt gehouden. Als leerkracht hoeft u zo geen tijdsdruk te ervaren omdat er nog zoveel moet. De leerlingen hebben voldoende tijd om de leerstof goed in zich op te nemen en toe te passen. Het compacte van Taal in beeld vindt u ook terug in de set materialen. We bieden u geen grote hoeveelheid om eventueel in te zetten, maar een duidelijke keuze voor het noodzakelijke en het wenselijke. Op papier en digitaal. Opbrengstgericht werken Taal in beeld staat voor het werken aan goede leeropbrengsten. Het fundament van de methode wordt gevormd door de volledige evaluatieve cyclus die de basis vormt voor opbrengstgericht werken: doelen bepalen, gegevens verzamelen, registreren, analyseren en interpreteren en beslissingen nemen. Zo helpt Taal in beeld u de leerstof op een haalbare manier af te stemmen op dat wat individuele leerlingen nodig hebben. De methode houdt nadrukkelijk rekening met individuele verschillen in niveau (niveaudifferentiatie) en tempo (tempodifferentiatie). U kunt de instructie, de feedback, het niveau van de én het aantal aanpassen aan het individuele kind. Flexibele organisatievorm Taal in beeld is een flexibele methode. Want kinderen, leerkrachten, scholen en omstandigheden verschillen. Taal in beeld houdt rekening met deze verschillen en maakt diverse organisatievormen mogelijk. Zo kunt u interactief met de hele groep aan de slag gaan of uw leerlingen zelfstandig alle onderdelen van het programma laten uitvoeren. Kiest u voor het laatste, dan zijn individueel werken of samenwerkend leren opties. Alle taalactiviteiten van Taal in beeld zijn geschikt voor een geïndividualiseerde, samenwerkende en klassikale organisatievorm. 3

4 U bepaalt op welke manier u de onderwijsdoelen wilt halen. Tegelijkertijd biedt Taal in beeld u de kracht van het combineren van de diverse organisatievormen. Hoe u uw leerlingen ook laat werken: met directe begeleiding of meer zelfstandig, met Taal in beeld werken ze allemaal aan dezelfde basisleerstof. Daardoor blijft de organisatie van de lessen overzichtelijk en uitvoerbaar. Digitaal of papier Taal in beeld is een methode van deze tijd. Vrijwel alle materialen zijn digitaal én op papier verkrijgbaar. Als u dit wilt, kunt u alle lessen volledig via papieren boeken aanbieden. Maar u kunt ook besluiten veel zaken digitaal te doen via het digibord, computers, tablets en e-readers. Taal in beeld biedt u hiervoor de leerkrachtassistent voor het digitale schoolbord, leerlingsoftware, (interactieve) e-books, de toetssite en digitale plustaken. In principe is Taal in beeld klaar om als compleet digitale methode gebruikt te worden, maar heel bewust laten we de keuze aan u. De opbouw van Taal in beeld Het jaarprogramma van Taal in beeld is opgebouwd uit acht blokken van vier weken: 32 weken in totaal. Dit biedt ruimte om na enkele blokken een breekweek in te roosteren. Tijdens een breekweek komen geen lessen uit de acht blokken aan bod. In plaats daarvan kunt u de week gebruiken als uitloopweek, herhalingsweek of als week voor andere taalactiviteiten. Om u te helpen bij het van een goed jaarschema vindt u op voor ieder schooljaar een aan uw regio aangepaste jaarplanning. Zo kunt u de leerstof goed en haalbaar inplannen, afgestemd op de vakantieweken en afnamemomenten van methode-onafhankelijke toetsen. Basislessen, herhaling en verdieping De acht blokken van Taal in beeld zijn volgens een vast stramien opgebouwd. De eerste drie weken bestaan uit basislessen. Vervolgens is er aan het einde van de derde week of het begin van de vierde week een toetstaak. Die maakt duidelijk welke leerlingen de doelen van het blok wel of (nog) niet bereikt hebben. Kinderen die de doelen bereikt hebben, gaan aan de slag met plustaken (verdiepingsstof) waarin ze leerkrachtonafhankelijk hun geleerde kennis, vaardigheden en strategieën toepassen en uitbouwen. Kinderen die de doelen van het blok nog niet bereikt hebben, in de vierde week herhalingstaken waarin ze de leerstof nogmaals aangeboden krijgen. Extra instructie en begeleide verwerking zijn hierbij de uitgangspunten. basislessen in totaal per blok. Alleen deel 4a (de eerste helft van groep 4) kent een afwijkend stramien. In de eerste vier blokken kiest Taal in beeld 2 voor een lichtere variant: in totaal acht basislessen per blok. De reden is dat veel scholen in het begin van groep 4 nog extra tijd en aandacht willen besteden aan het technisch leesonderwijs. Taal in beeld biedt die ruimte en sluit zo in verregaande mate aan op het werken met de leesmethodes Veilig leren lezen en Estafette. week deel blok weekprogramma dag 1 dag 2 dag 3 dag 4 dag 5 1 8a blok 1 ws sl tb s 2 blok 1 ws sl tb s 3 blok 1 ws sl tb s 4 blok 1 toets h/p h/p h/p 5 blok 2 ws sl tb s 6 blok 2 ws sl tb s 7 blok 2 ws sl tb s 8 blok 2 toets h/p h/p h/p 9 blok 3 ws sl tb s 10 blok 3 ws sl tb s 11 blok 3 ws sl tb s 12 blok 3 toets h/p h/p h/p 13 blok 4 ws sl tb s 14 blok 4 ws sl tb s 15 blok 4 ws sl tb s 16 blok 4 toets h/p h/p h/p 17 8b blok 5 ws sl tb s 18 blok 5 ws sl tb s 19 blok 5 ws sl tb s 20 blok 5 toets h/p h/p h/p 21 blok 6 ws sl tb s 22 blok 6 ws sl tb s 23 blok 6 ws sl tb s 24 blok 6 toets h/p h/p h/p 25 blok 7 ws sl tb s 26 blok 7 ws sl tb s 27 blok 7 ws sl tb s 28 blok 7 toets h/p h/p h/p 29 blok 8 ws sl tb s 30 blok 8 ws sl tb s 31 blok 8 ws sl tb s 32 blok 8 toets h/p h/p h/p ws = woordenschat tb = taalbeschouwing h = herhalingstaken jaarplanning deel 8a en 8b sl = spreken/luisteren s = schrijven p = plustaken Jaarprogramma groep 8 In het schema ziet u hoe het jaarprogramma voor groep 8 is opgebouwd. De opbouw is voor alle groepen hetzelfde. Elke week is er voor elk taaldomein een basisles (woordenschat, spreken/luisteren, taalbeschouwing en schrijven): twaalf 4 Taal in be e ld GROEP 8

5 Vaste blokthema s Taal in beeld werkt in elk blok met een vast thema. De lessen van alle taaldomeinen sluiten hierop aan. De thema s komen in elke jaargroep op hetzelfde moment terug. De volgende onderwerpen komen aan bod: Blok Thema 1 Omgeving 2 Natuur 3 Reizen 4 Gevoel 5 Verhalen 6 Samen leven 7 Cultuur 8 Andere tijden Instap, nieuwe stof, integratie Taal in beeld start het eerste blok van iedere jaargroep (behalve in deel 4a) met een instapblok. Het blok behandelt (een aantal) leerstofonderdelen uit voorgaande jaren die relevant zijn voor het komende jaar. In blok 2 tot en met 7 wordt vervolgens nieuwe leerstof aangeboden. Blok 8 is een afsluitend blok dat leerstof van het afgelopen jaar zo veel mogelijk integreert, herhaalt en toepast. De leeractiviteiten in Taal in beeld Een uitgangspunt van Taal in beeld is dat de methode geschikt is voor verschillende organisatievormen. Bij elk taaldomein, elk blok, elke les en zelfs bij elk lesonderdeel kunt u bepalen hoe u wilt werken. Leerlingen kunnen met Taal in beeld namelijk zelfstandig (individueel of in samenwerking met andere kinderen) of begeleid (klassikaal of in een groepje onder uw leiding) aan de slag. Welke organisatievorm u ook kiest, alle kinderen doorlopen dezelfde basis en gebruiken dezelfde materialen. Pas bij de plus en plustaken is er sprake van verschillende leerstof. Daardoor blijven de lessen makkelijk te organiseren. Want u bepaalt zelf in welke mate er sprake is van mondelinge interactie tijdens de les. Zodra het bereiken van het lesdoel zonder interactie niet mogelijk is, bijvoorbeeld bij een aantal lessen spreken/luisteren, dan attendeert de methode u hierop. Alle activiteiten in taalboek en werkboek De lessen in Taal in beeld zijn opgebouwd uit vaste onderdelen: lesdoel, introductie, instructie, verwerking en evaluatie/reflectie. Om echt zelfstandig werken mogelijk te, zijn al deze elementen ook terug te vinden in het leerlingmateriaal: Wat ga je leren?,, Uitleg, en. Maar let op, niets verplicht u om kinderen de les zelfstandig te laten doorlopen. U kunt er altijd voor kiezen de les gezamenlijk op een interactieve manier door te werken. De leerkrachtassistent Taal in beeld voor het digibord helpt u hierbij. Didactische fasering en route door de les Elke les van Taal in beeld start met een duidelijke doelstelling. Daarna volgen vier vaste lesfasen. Samen vormen deze de lesroute die leerlingen aan de hand van de aanwijzingen in het taalboek en het werkboek individueel, samenwerkend of begeleid kunnen doorlopen. Fase 1 De leerlingen gaan aan de slag met verkennende. Hiermee oriënteren ze zich op het onderwerp van de les en het lesdoel, of ze proberen aan de hand van een probleemstelling tot oplossingen te komen. Fase 2 Uitleg Dit is het instructiemoment in de les. De uitleg is altijd een conclusie vanuit de verkenning. Tegelijkertijd bevat het de inhoudelijke instructie die nodig is om de volgende lesfase te doorlopen. Taal in beeld biedt de instructie schriftelijk in een vast tekstblok. Afhankelijk van de organisatievorm kunt u deze tekst gebruiken als basis voor uw mondelinge uitleg. Fase 3 Deze fase bevat de verwerkings. Deze staan gedeeltelijk in het werkboek en gedeeltelijk in het taalboek. De laatste verwerkingsopdracht in het taalboek is een plusopdracht: een opdracht op een hoger niveau. Deze opdracht is te herkennen aan. Alleen bij de leerlijn schrijven heeft de opdracht een ander karakter. Daar is het een eindopdracht waarin de leerlingen toepassen wat ze in de les hebben geleerd. Fase 4 De vierde lesfase heeft tot doel om te reflecteren en te evalueren. De centrale vraag is hier: Wat heb ik geleerd? In een evaluerende opdracht leggen de leerlingen opnieuw een verband met het lesdoel. Afsluitend evalueert u gezamenlijk de les. Als u gebruikmaakt van de leerkrachtassistent voor het digitale schoolbord, hebt u bij veel lesfasen de mogelijkheid om te komen tot interactieve verrijking. Dit kan bijvoorbeeld door interactieve oefeningen te doen en filmpjes en animaties te gebruiken bij de uitleg. Meer informatie over de mogelijkheden van de leerkrachtassistent vindt u op pagina 10 en op Tijdsindicaties Een les in Taal in beeld duurt 35 tot 50 minuten. De exacte tijdsduur is afhankelijk van de organisatievorm waarin u de les aanbiedt. Zelfstandig lerende kinderen verschillen nu eenmaal aanzienlijk in de tijd die ze nodig hebben om tot een resultaat te komen. Organisatorische problemen zullen zich echter niet voordoen, want snelle kinderen kunnen aan de slag met de extra stof. Wanneer u de les met de hele groep doorwerkt, zal deze ongeveer 45 minuten duren. Vanwege de flexibele organisatievorm en bijbehorende tijdsverschillen zijn de lesonderdelen niet voorzien van tijdsindicaties. Voor leerlingen die eerder klaar zijn met de bevat elke 5

6 les een verwijzing naar extra. Kinderen kunnen dan werken op papier (Taalmaker) of digitaal: online software Woordenschat in beeld, online software Spelling in beeld of digitale plustaken via Opbrengstgericht werken met Taal in beeld Taal in beeld is volledig afgestemd op het opbrengstgericht werken en maakt het omgaan met verschillen makkelijk. De volledige evaluatieve cyclus (doelen bepalen, gegevens verzamelen, registreren, analyseren, interpreteren en beslissingen nemen) vormt het hart van de methode. Het differentiatiemodel in de methode is effectief en haalbaar. Dat moet ook, want differentiëren is in Taal in beeld geen doel op zich, maar een middel om goede resultaten te bereiken. Zowel individueel als op groepsniveau. Met de differentiatieaanpak van Taal in beeld geeft u doelgericht onderwijs en speelt u in op individuele leerbehoeften, zonder dat de organisatie complex wordt. Basisleerlijn en referentieniveaus De basisleerlijn van Taal in beeld 2 is volledig gebaseerd op de referentieniveaus. Meer hierover leest u op pagina 10. Deze basisleerlijn is bedoeld voor alle leerlingen. Bij Taal in beeld 2 begint opbrengstgericht en haalbaar differentiëren namelijk met het hebben van hoge verwachtingen. Aan onderlinge verschillen komt de methode tegemoet met niveaudifferentiatie en tempodifferentiatie. Niveaudifferentiatie: het werken met drie instructiegroepen Leerlingen verschillen in de mate waarin ze instructie en feedback nodig hebben. Daarom onderscheidt Taal in beeld drie verschillende aanpakken om de leerdoelen te bereiken. Via aanpak 1, 2 en 3 kunt u haalbaar en effectief tegemoetkomen aan de verschillende onderwijsbehoeften (instructiedifferentiatie). Een organisatieschema bij elke les geeft aan hoe het werkt en laat zien welke de leerlingen in de diverse aanpakken zelfstandig of juist begeleid kunnen doen. Ook voor een haalbaar en effectief groepsplan is het schema een prima basis. Een voorbeeld ziet u onder aan deze pagina. De drie instructiegroepen van Taal in beeld liggen in het verlengde van de gedifferentieerde manier van werken in de Zwijsen-methodes Veilig leren lezen en Estafette. U bepaalt de groepsindeling op basis van leerlingresultaten uit eerdere blokken en uw eigen observaties. Aanpak 3 is bedoeld voor leerlingen die de doelen zelfstandig kunnen bereiken. Zij krijgen de ruimte en het vertrouwen om lesactiviteiten individueel of samen met andere leerlingen uit te voeren. Taal in beeld maakt dit mogelijk door de volledige lesinhoud (inclusief introductie, instructie en evaluatie) in leerlingtaal te plaatsen in het leerlingmateriaal. Aanpak 2 is bedoeld voor leerlingen die een basisinstructie nodig hebben, maar daarna zelfstandig verder kunnen. Als leerkracht doorloopt u met hen samen de lesfasen en Uitleg. Leerkrachtonafhankelijk ze de overige. Voor leerlingen in aanpak 1 vult u de basisinstructie aan met verlengde instructie en extra feedback. Daarna bespreken en ze onder uw begeleiding de. Hierbij herhaalt en verdiept u de instructie en geeft u direct feedback. De fase duurt totdat de kinderen de leerstof voldoende ingeoefend hebben en doelgericht zelfstandig verder kunnen werken. Hoe zelfstandig leerlingen met Taal in beeld ook werken, elke les start met een korte gezamenlijke bespreking van het lesdoel en een gezamenlijke taakinstructie. Alleen zo kan gedifferentieerd werken geordend verlopen. Ook wordt elke les gezamenlijk afgesloten met een evaluatie van het lesdoel en het proces. Niveaudifferentiatie: op niveau Behalve in instructiegroepen wordt er in Taal in beeld op opdrachtniveau (verwerkingsdifferentiatie) gedifferentieerd. In het leerling materiaal geven de pictogrammen aan hoe het niveau van de opdracht zich verhoudt tot het lesdoel. Wat ga je leren? 1 2 Uitleg Aanpak 3 Aanpak 2 Aanpak 1 doel bespreken en taakinstructie en uitleg lezen introductie en uitleg verlengde instructie en feedback opdracht 8 les(doel) evalueren Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) 6 Taal in be e ld GROEP 8

7 Opdrachten met één stip representeren het basisniveau van de les. Ze worden gemaakt door alle leerlingen uit alle (instructie-) aanpakken. Via de 1-stip- werken leerlingen toe naar het fundamentele niveau én het streefniveau. Leerlingen die meer aankunnen dan het basisniveau, omdat ze sneller werken of zich het lesdoel sneller eigen, kunnen binnen Taal in beeld met twee stippen. Over het algemeen zullen dit de leerlingen in aanpak 2 en 3 zijn. Zij elke les één of enkele verrijkings die weliswaar binnen het lesdoel vallen, maar meer complexiteit in zich hebben. De lessen sluiten af met een verwijzing naar plustaken op verhoogd niveau. Pictogram Niveau-indicatie t.o.v. lesdoel basisniveau verrijkt niveau verhoogd niveau Niveaudifferentiatie na de toets Bij Taal in beeld kinderen aan het eind van elk blok een toetstaak. Deze is bedoeld om vast te stellen of leerlingen de doelen van het blok bereikt hebben. Is dit niet het geval, dan biedt de methode in de vierde week herhalingstaken om de stof alsnog onder de knie te krijgen. Een beschrijving van de herhalingstaken vindt u bij elk blok in de handleiding. Ook bij de herhalingstaken kunnen uw leerlingen, na een korte herhaling van de instructie, in principe zelfstandig aan de slag. Uw begeleiding wordt wel geadviseerd, want feedback is voor deze leerlingen enorm belangrijk. Niveaudifferentiatie en woordenschatsoftware Taal in beeld besteedt veel aandacht aan woordenschatontwikkeling. Onderzoeken tonen namelijk steeds duidelijker aan dat het hebben van een voldoende grote woordenschat een voorwaarde is voor een succesvolle taal- en leesontwikkeling. Het lastige bij woordenschatonderwijs is dat kinderen verschillen in de woordenschat die ze hebben. Om die reden werkt Taal in beeld, behalve met woordenschatlessen in het taal- en werkboek, met een uitgebreid softwareprogramma. Het unieke van dit programma is dat de woorden die aan bod komen, afgestemd worden op de individuele behoeften. Woorden worden eerst kort getoetst en op basis daarvan wordt vastgesteld of een kind ze verder moet oefenen. Op deze manier houdt het programma nadrukkelijk rekening met niveauverschillen tussen leerlingen en wordt beschikbare leertijd zo effectief en efficiënt mogelijk besteed. Niveaudifferentiatie en samenwerkend leren Bij Taal in beeld is samenwerkend leren een van de manieren om leerlingen de lesdoelen te laten bereiken. Het is een volwaardige werkvorm die kinderen goede voorwaarden biedt om van elkaar te leren. Taal in beeld houdt de organisatie haalbaar door het samenwerkend leren toe te spitsen op het werken in duo s. Wanneer u binnen de duo s bewust een niveauverschil aanbrengt, ontstaat een waardevolle vorm van niveaudifferentiatie. U creëert een mogelijkheid waarin de betere leerling al werkend de instructie en feedback kan geven waaraan de minder goede leerling behoefte heeft. Ook al gebeurt dit dan misschien minder gestructureerd dan wanneer een leerkracht deze rol op zich zou nemen. Tempodifferentiatie Behalve in niveau verschillen leerlingen in het tempo waarmee ze door de lesstof gaan. Sommige kinderen hebben meer tijd nodig en andere zijn sneller klaar. Taal in beeld biedt ruimte voor tempodifferentiatie. De handleiding geeft hiervoor suggesties. Leerlingen die snel werken, kunnen bovendien aan de slag met de extra taken. Op papier kunnen ze verder met Taalmaker. Dit pakket bevat taken op drie niveaus. Ook digitaal kunnen leerlingen die sneller werken aan de slag: met de online software of online plustaken via Samenwerkend leren met Taal in beeld Samenwerkend leren is een van de werkvormen in Taal in beeld. Taal in beeld zorgt ervoor dat het samenwerkend leren organisatorisch beheersbaar blijft. Om die reden wordt gekozen voor de meest praktische vorm: het werken in duo s. Vrijwel alle in Taal in beeld zijn geschikt om in duo s te. Na het samenstellen van de duo s kunt u ervoor kiezen om de taakuitvoering en taakverdeling over te laten aan de leerlingen zelf. U kunt ook enigszins sturen in de wijze waarop de twee kinderen samenwerken en kiezen voor een vaste samenwerkingsvorm. De handleiding geeft daarvoor bij elke les suggesties. U vindt deze suggestie onder het kopje Werkvormen. De verschillende samenwerkingsvormen van Taal in beeld zijn: - Samen nakijken (controleren van een gesloten opdracht) Na of tijdens het van de opdracht controleren de leerlingen elkaars werk op controleerbare zaken, zoals spelling of gesloten antwoorden. Door dit samen te doen, krijgen ze meer zekerheid over het goede antwoord. - Samen denken (brainstormen bij een open opdracht) Zodra de leerlingen de opdracht voor zichzelf hebben gelezen, wisselen ze met elkaar van gedachten. Daardoor leren ze dat meerdere gedachten mogelijk zijn. Door elkaar suggesties te geven, verbreden ze hun kennis en inzicht. Tot slot voeren ze de opdracht individueel uit. - Samen antwoorden (antwoorden bij een open of gesloten opdracht) Zodra de leerlingen de opdracht voor zichzelf hebben gelezen, wisselen ze mogelijke antwoorden uit. Daardoor zien ze beter welke antwoorden wel of niet mogelijk zijn. Tot slot kiezen ze een gezamenlijk antwoord. 7

8 - Samen commentaar geven (controleren van open ) Na het van de opdracht geven de leerlingen de uitwerking aan hun maatje. Die geeft commentaar en suggesties. Daarna stellen de leerlingen hun uitwerking bij. - Samen bouwen (verdelen van taken bij open of gesloten opdracht) De leerlingen bekijken samen de opdracht en kiezen een taakverdeling. Daarna voeren ze individueel hun deelopdracht uit. Aan het eind voegen ze de uitwerkingen samen. - Vragen stellen (kritisch bekijken van een open opdracht) Na of tijdens het van de opdracht stellen de leerlingen nieuwsgierige vragen over elkaars werk. Dit is niet bedoeld als overhoring, maar om elkaar te prikkelen tot een betere inhoud. Hierna vullen ze hun eigen werk aan. - Elkaar tips geven (ideeën genereren voor open ) De leerlingen lezen samen de opdracht en verduidelijken die naar elkaar. Vervolgens geven ze elkaar tips over wat wel of niet zou kunnen. Daardoor krijgen ze beter inzicht in de mogelijkheden. Tot slot werken ze individueel de opdracht(en) uit. - Elkaar vertellen (verbaliseren van een schets of schema) Als de leerlingen een schema/schets hebben gemaakt, vertellen ze elkaar in eigen woorden wat de schets of het schema inhoudt. Door de mondelinge uitleg zijn ze beter in staat om de opdracht schriftelijk uit te werken. - Discussie voeren (meningen en argumenten uitwisselen om elkaar te overtuigen) De leerlingen voeren een discussie over het gegeven onderwerp. Ze laten elkaar uitspreken en tonen respect voor de mening van de ander, ook als ze het niet met elkaar eens zijn. - Vraaggesprek houden (dialoog tussen interviewer en geïnterviewde) De leerlingen proberen door middel van een vraaggesprek informatie over een persoon of over een onderwerp te verzamelen. - Debatteren (overtuigend verdedigen en aanvallen van een stelling) De leerlingen voeren in een groepje een debat naar aanleiding van één of meer opgegeven stellingen. Ze houden zich aan de debatteerregels, zoals om de beurt je argumenten geven en pas daarna te reageren op de argumenten van elkaar. Toetsing en evaluatie in Taal in beeld Taal in beeld evalueert de resultaten van leerlingen gericht. De methode bevat evaluatiemomenten op de korte en middellange termijn. Het zijn methodegebonden toetsen die uitspraken doen over de mate waarin leerlingen de doelen van de methode hebben bereikt. Voor een evaluatie op de lange termijn verwijzen we u naar methodeoverstijgende toetsen. Korte termijn: elke les Taal in beeld stelt op de korte termijn vast of lesdoelen wel of niet bereikt zijn. Dit gebeurt op twee manieren. De leerlingen zelf in elke basisles in de fase een reflectieopdracht. Daarin stellen ze zelf vast wat ze geleerd hebben tijdens de les. Ook als leerkracht kunt u nagaan of de doelen bereikt zijn. Middellange termijn: elk blok Op de middellange termijn stelt Taal in beeld vast of leerlingen de doelen van het blok bereikt hebben. Hiervoor bevat elk blok een toetstaak. Op basis van de toets volgt een individueel advies voor het programma in de vierde week van elk blok. Sommige kinderen gaan dan aan de slag met herhalingstaken en andere werken aan plustaken. De toetstaak bestaat uit twee delen: een verplicht deel (basistoets) en een facultatief deel (extra toets). Met de basistoets toetst u de domeinen woordenschat, taalbeschouwing en afwisselend de domeinen spreken/luisteren en schrijven. De laatste twee domeinen komen niet beurtelings aan bod, maar worden door het jaar heen even vaak getoetst. De basistoets werkt met meerkeuzevragen en is op papier en digitaal beschikbaar. Kiest u voor de papieren toets, dan uw leerlingen de vragen in een toetsboek en noteert u de resultaten op een registratieblad. Vervolgens leidt u een advies voor de vierde week af uit de toelichting op het registratieblad. Kiest u voor digitale toetsing, dan uw leerlingen de vragen op de computer. Vervolgens neemt de computer u veel werk uit handen, want de resultaten worden geautomatiseerd, geregistreerd, geanalyseerd en gerapporteerd. Ook krijgt u een vervolgadvies voor na de toets. Voor digitale toetsing heeft u de toetssite nodig. Deze site bevat de digitale toetsen zelf en de software die de analysefuncties uitvoert. Naast de basistoets kent Taal in beeld 2 per blok ook een facultatieve toets. Deze toetst de domeinen spreken/luisteren en schrijven intensiever met mondelinge en schriftelijke. Deze extra toets bevat praktijk die de leerlingen aanvankelijk begeleid moeten uitvoeren, maar na een oefenperiode ook zelfstandig kunnen doen. Het aantal per blok wisselt, net zoals de aard van de. De kinderen kennis met zelfbeoordeling en peerevaluatie; bij deze toetsen hoort een beoordelingsformulier. U kunt de kinderen ook zelf beoordelen met observatielijsten. U doet dit voor elke leerling twee of drie keer per jaar per domein. Evaluatie op lange termijn Wanneer u inzicht wilt hebben in het taalniveau van een leerling in het algemeen of in vergelijking met leeftijdgenoten, heeft u een gevalideerde toets nodig. Een dergelijke toets overstijgt de mogelijkheden van een taalmethode. Voor evaluaties op de lange termijn adviseren we u daarom gebruik te van toetsen die speciaal voor dit doel gemaakt zijn. Zoals de toetsen van de Cito-groep in het kader van haar leerlingvolgsysteem. Taal in beeld in combinatiegroepen Taal in beeld is zeer geschikt voor het werken in combinatiegroepen. U hebt vier mogelijkheden om de methode in te zetten. 8 Taal in be e ld GROEP 8

9 Leerkrachtonafhankelijk leren Taal in beeld bevat volop mogelijkheden om zelfstandig te leren (individueel of samenwerkend). Dit geldt voor alle taaldomeinen. Het gevolg is dat Taal in beeld uitermate geschikt is voor het gebruik in combinatiegroepen of stamgroepen. Alle leerlingen kunnen leerkrachtonafhankelijk met de aan de slag. Ze worden in hun eigen leerlingmateriaal attent gemaakt op de doelstelling van de les, oriënteren zich op de lesstof, krijgen uitleg in de vorm van beschreven tekstblokken, verwerkings en reflecteren op wat ze geleerd hebben. Doordat uw leerlingen zich volledig zelf kunnen redden, kunt u zich richten op de kinderen die uw hulp het hardst nodig hebben. U bepaalt welke kinderen op welk moment u intensiever begeleidt, onafhankelijk van de jaargroep waarin ze zitten. Lessen omwisselen Bij Taal in beeld is het geen enkel probleem om lessen in het weekprogramma om te wisselen. Het weekprogramma kent geen gedwongen volgorde. Dit biedt uitkomst als op een bepaald moment toch de situatie ontstaat dat u twee jaargroepen tegelijkertijd begeleiding wilt geven (bijvoorbeeld omdat beide groepen op hetzelfde moment een interactieve les spreken/ luisteren op het programma hebben staan). U kunt dan bijvoorbeeld een van de jaargroepen zelfstandig met een schrijfles aan de slag laten gaan, terwijl u zelf de andere jaargroep bij de les spreken/luisteren begeleidt. Instructie stapelen Belangrijk voor combinatie- en stamgroepen is dat de leerstof van Taal in beeld waar mogelijk concentrisch is opgebouwd. De lesuitleg voor de jaargroepen is met elkaar verbonden en overlapt elkaar deels. Zodra dit het geval is, kunt u ervoor kiezen om de instructie te stapelen. U start de instructie met de uitleg voor de laagste jaargroep en richt deze ook op de kinderen uit de hogere jaargroep(en). Op een gegeven moment koppelt u de laagste jaargroep af en gaan deze leerlingen zelfstandig aan de slag. U vervolgt de uitleg voor de hogere jaargroep en zet ook hen zelfstandig aan de slag. De terugblik op wat eerder aan bod is geweest, is voor leerlingen uit de hogere jaargroep een zinvol herhalingsmoment. Verschillend begintijdstip Natuurlijk kunt u met Taal in beeld in combinatiegroepen ook werken met een verschillend begintijdstip. In dit zogenaamde dakpanmodel start u de les voor de eerste jaargroep ongeveer tien minuten eerder. De instructiemomenten voor beide jaargroepen vinden zo direct na elkaar plaats en niet op hetzelfde moment. De materialen van Taal in beeld Elk blok van Taal in beeld bestaat uit vier lesweken. De eerste drie weken zijn bestemd voor de basislessen: vier lessen per week. U vindt de lessen in het taalboek en het werkboek, ze worden toegelicht in de handleiding. De vijfde dag van elke week kunt u taallesvrij plannen, gebruiken als uitloopmogelijkheid of benutten voor plustaken. Aan het einde van week 3 of begin van week 4 neemt Taal in beeld een toets af. Kinderen die onvoldoende scoren gaan aan het werk met herhalingstaken. De handleiding en het registratieblad (in het kopieerboek of de leerkrachtassistent) geven op basis van de score aan welke herhalingstaken geschikt zijn. Alle overige kinderen kunnen aan de slag met plustaken (Taalmaker, online software Woordenschat in beeld of Deel 8b van Taal in beeld 2 bestaat uit de volgende materialen: - Taalboek 8b - Werkboek 8b - Antwoordenboek 8b - Handleiding 8b - Toetsboek groep 8 - Kopieerboek groep 8 - Taalmaker - Leerkrachtassistent groep 8 - Toetssite Taal in beeld groep 8 - Online software Woordenschat in beeld groep 8 - Online plustaken via Taalboek 8b Het taalboek bevat alle basislessen (1 t/m 12) van de vier taaldomeinen (woordenschat, spreken/luisteren, schrijven, taalbeschouwing). Leerlingen kunnen er elke les terecht voor de oriëntatie, instructie, een klein stukje van de verwerking en de evaluatie. Voorin staat een overzicht van alle gebruikte pictogrammen en hun betekenis. Werkboek 8b Leerlingen werken elke les in het werkboek. Dit bevat die horen bij de verwerkingsfase (). Om leerlingen zelfstandig te laten werken, staat voorin een verklaring van alle gebruikte pictogrammen. Antwoordenboek 8b Het antwoordenboek bevat alle antwoorden op uit het werkboek én het taalboek. De antwoorden op vragen uit het taalboek staan achterin. Open vragen herkent u aan de omschrijving eigen antwoord of een voorbeeldantwoord. Met het antwoordenboek kunt u werk van leerlingen nakijken, of u laat hen dat zelf doen. Handleiding 8b In de handleiding staat het volledige lesprogramma voor de leerkracht, met extra tips voor bijvoorbeeld niveau- en tempodifferentiatie bij elke les. Bij elk blok worden de toetsactiviteiten beschreven. De handleiding beschrijft ook de herhalingstaken en bevat verwijzingen naar de plustaken. 9

10 Toetsboek groep 8 Het toetsboek bevat de basistoetsen (meerkeuzetoetsen) en de facultatieve (extra) toetsen voor de domeinen spreken/ luisteren en schrijven van blok 1 t/m 8. De toetsantwoorden zijn opgenomen als kopieerblad in het kopieerboek. Kopieerboek groep 8 Het kopieerboek bevat de herhalingstaken bij elk blok, de antwoordbladen, de toetsantwoorden en registratie-/beoordelingsformulieren bij de toetsen. Taalmaker Taalmaker is een verzameling plustaken op drie niveaus. U kunt ze in de les inzetten voor snelle leerlingen of in de vierde lesweek na de toets. Leerlingen kunnen bij Taalmaker kiezen uit papieren taken (uit de Taalmaker-doos) of digitale taken (via een speciale login op Taalmaker laat leerlingen eigen taalproducten, zoals een reclameposter of advertentietekst. Leerkrachtassistent groep 8 De leerkrachtassistent Taal in beeld is een online programma dat de leerkracht assisteert door leerlingen te volgen en op maat te bedienen met gerichte instructie en oefenstof. Het programma geeft de leerkracht overzicht en biedt hulp bij gedifferentieerd werken, de lesvoorbereiding, de lesorganisatie, de lesinstructie op het digibord en de lesevaluatie. De leerkrachtassistent geeft aanpakadviezen die te gebruiken zijn bij het van een groepsplan. Het programma biedt volop gebruiksgemak. Tijdens (verlengde) instructiemomenten kunt u de materialen van de methode laten zien, filmpjes tonen en uw leerlingen interactieve oefeningen laten. Via het leerstofoverzicht schakelt u snel tussen materialen en gaat u bijvoorbeeld door naar de uitleg van een andere les die op dat moment actueel is. Bij het nabespreken van lessen kunt u antwoorden op het digibord tonen, zodat leerlingen hun werk direct zelf kunnen nakijken. En bij het voorbereiden van lessen kunt u aantekeningen of zelf afbeeldingen toevoegen die de uitleg ondersteunen. Omdat de software online staat, bent u daarbij niet aan één plaats gebonden. Toetssite Taal in beeld 8 De toetssite is een compleet programma voor digitale toetsen, resultatenoverzichten en daaruit voortvloeiende groeps- en leerlingplannen. De toetssite is ook een waardevol hulpmiddel als u de leerlingen niet digitaal, maar in de toetsboekjes laat werken. U dient dan wel handmatig de toetsresultaten in te voeren. Via de toetssite worden namelijk allerlei gegevens gekoppeld. Vanuit het digimenu in de leerkrachtassistent kunt u bijvoorbeeld het toetsresultatenoverzicht van uw groep opvragen en groepsplannen. Of u kunt direct zien welke leerlingen op basis van de toetsresultaten aan de slag moeten met herhalingstaken. Die kunt u vervolgens allemaal tegelijk op naam vanuit de toetssite printen. De toetssite bestaat uit een leerlingdeel en een leerkrachtdeel. Het leerlingdeel bevat de digitale toetsen, het leerkrachtdeel de resultatenoverzichten, adviezen en gegenereerde (groeps)plannen. Online software Woordenschat in beeld 8 Dit is een online computerprogramma bij de het domein woordenschat. Het programma werkt doelgericht naar een vergroting van de woordenschat. Leerlingen werken op hun eigen niveau. Online plustaken Dit is een verzameling taken die een verdere differentiatie in tempo of niveau mogelijk maakt. Een overzicht vindt u op De leerstof in Taal in beeld Referentieniveaus De leerstof in Taal in beeld 2 is afgestemd op de referentieniveaus. Dit garandeert een compleet dekkend leerstofaanbod voor alle leerlingen. Bovendien sluit de lesstof naadloos aan bij wat de leerlingen in het vervolgonderwijs aangeboden krijgen. Taal in beeld 2 behandelt alle basisschoolstof en voor leerlingen die dat aankunnen meer. Het gaat dan om de leerstof van niveau 1F (fundamenteel niveau voor het basisonderwijs) en niveau 2F/1S (streefniveau voor het basisonderwijs/fundamenteel niveau voor delen van het vmbo en mbo 1/2). Taal in beeld 2 vult dit aan met leerstofelementen van niveau 3F/2F (eind vmbo, havo en mbo 4). De lesbeschrijvingen in de handleiding geven steeds een indicatie van het niveau van de leerstof. Over de leerjaren heen is de leerstof als volgt opgebouwd: Groep Referentieniveau 4 (Voorbereiding op) 1F 5 en 6 Accent op 1F 7 en 8 Accent op 2F/1S en hoger In het leerlingmateriaal geven de pictogrammen aan wat het niveau is van de opdracht in relatie tot het lesdoel. Op basis hiervan kunnen ook uitspraken worden gedaan over het bereiken van de referentieniveaus. De leerlingen verwerken de volledige leerstof voor de referentieniveaus 1F en 2F/1S in de met één stip. Een aantal lesdoelen heeft zelfs leerstofelementen uit niveau 3F/2S in zich. Hiervoor is gekozen als de betreffende leerstof altijd al erkende basisschoolstof is geweest. De achterliggende reden hiervoor is dat de invoering van de referentieniveaus nooit mag leiden tot een niveauverlaging van het primair onderwijs. Vier taaldomeinen Taal in beeld besteedt elk jaar, van groep 4 t/m 8, ruime aandacht aan vier taaldomeinen: woordenschat, spreken/luisteren, schrijven (stellen) en taalbeschouwing. Voor het spellingonderwijs is er Spelling in beeld, een methode met een complete spellingleergang. Spelling in beeld werkt volgens dezelfde 10 Taal in be e ld GROEP 8

11 principes als Taal in beeld. Ook is er op tal van punten sprake van afstemming tussen beide methodes. Meer informatie vindt u op Binnen de diverse taaldomeinen leert Taal in beeld kinderen actief en bewust om te gaan met taal. Daartoe legt de methode het accent op taalstrategieën. Kinderen leren met Taal in beeld niet alleen hoe ze taal moeten gebruiken, maar ook welke taalvaardigheden ze op welk moment moeten toepassen. Zo ontwikkelen ze taalcompetenties die hen in staat stellen actief en bewust om te gaan en te communiceren met taal. In de volgende hoofdstukken leest u per taaldomein welke leerstof in Taal in beeld aan de orde komt en hoe deze is opgebouwd. Een meer gedetailleerd overzicht van de leerlijnen vindt u op Taaldomein woordenschat In de woordenschatlessen in groep 4 en 5 richt Taal in beeld het leerstofaanbod op de beheersing van woordenschatstrategieën en kennis van doelwoorden. In die jaargroepen komt in elk bepaald blok dezelfde leerstofinhoud aan bod. In blok 3 is dat bijvoorbeeld betekenis afleiden uit de context en woordanalyse. In onderstaand schema ziet u welke leerstof in welk blok aan de orde komt. De indeling sluit aan bij de ordening van de referentieniveaus. Daarin zijn de onderdelen woordgebruik en woordenschat overigens niet terug te vinden als zelfstandig taaldomein, maar ze zijn ondergebracht bij andere domeinen. Woordenschatvaardigheden en -strategieën In de lagere jaargroepen legt Taal in beeld in de woordenschatlessen het accent op het aanleren van vaardigheden en strategieën. Daarbij worden twee typen woordenschatvaardigheden onderscheiden: één om de betekenis van woorden te achterhalen (woordleervaardigheden) en één om de betekenis van woorden te onthouden (woordonthoudvaardigheden). Leerlingen laten zien dat ze deze vaardigheden beheersen en kunnen toepassen (strategie), als ze de woordonthoud- en woordleervaardigheden op het juiste moment inzetten. De volgende vaardigheden komen in groep 4 en 5 op hetzelfde moment in het jaar aan bod. Woordleervaardigheden: - woordbetekenis afleiden uit afbeeldingen; - woordbetekenis afleiden uit de tekst (of context); - woordbetekenis afleiden door woordanalyse; - woordbetekenis opzoeken; - woordbetekenis navragen. Woordonthoudvaardigheden: - woordbetekenis onthouden in tekst en beeld (bijvoorbeeld een tekening, foto of strip, een woordkaart, een bijschrift); - woordbetekenis onthouden door woorden associatief of relationeel te groeperen in een woordennetwerk (bijvoorbeeld woordweb, woordpaar, woordgroep, woordkast, woordparaplu, woordpad, woordtrap); - woordbetekenis onthouden door de betekenis uit te leggen (zoals een voorbeeld geven), uit te beelden (bijvoorbeeld mimisch of met een raadsel) en uit te breiden (bijvoorbeeld geografische, historische, sociale invalshoek). Vanaf groep 6 maakt Taal in beeld de leerlingen vertrouwd met de laatste woordenschatvaardigheden en -strategieën. In de hogere jaargroepen ligt vooral de focus op het integreren en toepassen ervan. Daarbij speelt het leren denken in netwerken een belangrijke rol. Doelwoorden leren Taal in beeld biedt de woordenschatstrategieën en -vaardigheden aan in verschillende lesfasen (, Uitleg,, ). In het verlengde hiervan worden de doelwoorden geïntroduceerd. De betekenis van de doelwoorden komt specifiek aan bod op woordenschatpagina s (woordenlijsten), voorafgaand aan elk blok. Deze pagina s kunt u inzetten voor preteaching, als naslagmogelijkheid of extra oefening tussendoor. In de basislessen zelf heeft Taal in beeld ervoor gekozen de woordbetekenissen alleen te raken. Kinderen verschillen onderling enorm in vocabulaire en in veel gevallen is het onnodig om álle leerlingen over álle woorden uitgebreid uitleg te geven. Kinderen die dat nodig hebben, kunnen aan de slag met de online software Woordenschat in beeld. Hierin Blok Leerstofinhoud domein woordenschat Leer- en onthoudvaardigheden Relatie met Viertakt 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 betekenis afleiden uit afbeeldingen 3 betekenis afleiden uit de context betekenis afleiden uit het woord zelf (woordanalyse) 4 betekenis onthouden met tekst en beeld 5 betekenis onthouden met een woordennetwerk (uitbreiden) 6 betekenis onthouden door uitleggen, uitbeelden en raadsels 7 betekenis in breder perspectief plaatsen (woorden openen) 8 terugblik en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis woordleervaardigheden woordonthoudvaardigheden semantiseren controleren consolideren 11

12 worden alle doelwoorden (en meer) intensief gesemantiseerd, geconsolideerd en gecontroleerd. De gecombineerde aanpak van doelwoorden in de lessen en in de software sluit nauw aan bij de gangbare inzichten op het gebied van woordenschatdidactiek, zoals de Viertakt van Verhallen (voorbewerken, semantiseren, consolideren en controleren). Taal in beeld gebruikt de succesvolle elementen uit deze aanpak, maar komt tevens met oplossingen voor bekende knelpunten, zoals het intensieve karakter van de aanpak (veel tijd voor relatief weinig doelwoorden) en het lage rendement op groepsniveau (kinderen gaan deels aan de slag met woorden die ze al kennen). Keuze van doelwoorden De keuze van de doelwoorden in Taal in beeld is afgestemd op de thema s van de diverse blokken in de methode en de woordenschatvaardigheden die op dat moment centraal staan. Daarnaast is rekening gehouden met de moeilijkheidsgraad en frequentie van woorden op een bepaalde leeftijd (gebaseerd op onderzoek van Schrooten en Vermeer en Digiwak (de woordenlijst Amsterdamse Kinderen). Heel algemeen vallen de doelwoorden uiteen in drie categorieën: - algemene dagelijkse woorden; - schooltaalwoorden; - woorden die nodig zijn om te kunnen reflecteren op taal. Binnen deze categorieën heeft Taal in beeld gezocht naar variatie in woordsoorten (zoals werkwoorden, zelfstandige naamwoorden en bijwoorden) en woordcombinaties (uitdrukkingen en gezegden). Taal in beeld ontleent de omschrijving van woordbetekenissen aan de Junior Van Dale. Online software Woordenschat in beeld De woordenschatsoftware bij Taal in beeld is ontwikkeld om de woordenschat van kinderen gericht verder uit te breiden. De software werd mede ontwikkeld door woordenschatexperts Carry van de Guchte en Anne Vermeer. Leerlingen die ermee gaan werken, krijgen in eerste instantie de doelwoorden aangeboden die ook in het taal- en werkboek aan de orde zijn geweest. Maar zodra ze die beheersen, krijgen ze een groot aantal nieuwe woorden gepresenteerd. Het totaal aantal doelwoorden dat Taal in beeld op deze manier per blok aanbiedt, is ongeveer 80. Leerlingen werken echter alleen met doelwoorden die ze nog niet kennen. Het programma test vooraf welke woorden bekend zijn, waardoor kinderen aan de slag gaan met een individuele woordselectie. Dit maakt Woordenschat in beeld geschikt voor leerlingen die moeite hebben met de doelwoorden, maar ook voor kinderen die de basisdoelen van de lessen al bereikt hebben. Doordat het programma leerlingen laat oefenen op hun eigen niveau, is het bijzonder geschikt als plustaak. Meer informatie over Woordenschat in beeld vindt u op Taaldomein spreken/luisteren In de lessen spreken/luisteren richt Taal in beeld het leerstofaanbod op drie gebieden: spreken, luisteren en gesprekken. Bij spreken en luisteren is sprake van eenrichtingsverkeer: een leerling richt zich als spreker tot de andere leerling(en) en de andere leerling(en) richt(en) zich als luisteraar tot de spreker. De vorm kan variëren van een simpele mededeling tot een spreekbeurt. Bij gesprekken is sprake van een wederkerige relatie: beide leerlingen nemen gelijkwaardig deel aan het gesprek en zijn zowel spreker als luisteraar. Dat kan variëren van een simpele uitwisseling van ervaringen tot een debat over een maatschappelijk verschijnsel. Over de jaargroepen heen is de leerstof van het domein spreken/ luisteren waar mogelijk in een bepaald blok gericht op dezelfde leerstofinhouden. In blok 6 is dat bijvoorbeeld bespreken en onderbouwen. Zo bouwt Taal in beeld de leerstof concentrisch. Het schema geeft aan in welk blok welke leerstofinhoud aan de orde is. De indeling sluit aan bij de ordening van de referentieniveaus. Blok Leerstofinhoud domein spreken/luisteren 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 spreken: voorbereiden en uitvoeren 3 gesprekken: uitwisselen van gedachten en deelnemen aan discussie en overleg 4 spreken: spreektechnieken 5 spreken: beschrijven, bevragen en verslag doen 6 gesprekken: bespreken en onderbouwen 7 spreken en luisteren: instructies en publiek 8 terugblik en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis Vaardigheden en strategieën Taal in beeld belicht specifieke vaardigheden voor spreken, luisteren en het voeren van gesprekken. Bij spreken en luisteren gaat het om vaardigheden die in elkaars verlengde liggen. Wanneer een leerling bijvoorbeeld als spreker moet letten op zijn stemgebruik, zal ook de leerling die luistert daarop letten. Bij gesprekken gaat het om vaardigheden die voor spreker en luisteraar hetzelfde zijn. Bij een gesprek gaat het namelijk om een gezamenlijke uitwisseling van gedachten over hetzelfde onderwerp. De spreekvaardigheden in Taal in beeld richten zich op: - de inhoud: wat wil ik zeggen? - de vorm: hoe zeg ik het? - de strategie: waar moet ik op letten? - de presentatie: welke hulpmiddelen kan ik gebruiken? - de feedback: hoe wordt er gereageerd? 12 Taal in be e ld GROEP 8

13 Bij het actief toepassen van spreken, luisteren en gesprekken leert Taal in beeld kinderen de juiste strategie te kiezen. Welke vaardigheden die ik heb geleerd, kan ik gebruiken? Welke pas ik toe en waar let ik daarbij op? Dit gebeurt steeds in drie fasen: - de voorbereiding; - de uitvoering; - de evaluatie. Verbaal en non-verbaal gedrag Bij spreken/luisteren speelt niet alleen verbaal, maar ook nonverbaal gedrag een rol. Taal in beeld leert kinderen met beide aspecten rekening te houden. Het verbale gedrag uit zich in de vaardigheden voor spreken en luisteren, zoals stemgebruik en woordkeuze. Het non-verbale gedrag uit zich in gezichtsuitdrukking, lichaamstaal, gebaren en zwijgen (pauzes). Leerlingen leren hier als spreker en luisteraar alert op te zijn en de non-verbale signalen op te vangen. Non-fictie en fictie Taal in beeld leert kinderen diverse boodschappen over te dragen. Deze boodschap kan informatie en waargebeurde verhalen (non-fictie) betreffen, maar ook fantasie (fictie). De leerlingen gaan aan de slag met non-fictievormen als berichten, meningen, persoonlijke ervaringen en ideeën en leren deze te preciseren. Ze werken ook met fictievormen als verhalen, gedichten en toneelstukken en leren die als podiumtekst te presenteren. Zelf evalueren en bijsturen Taal in beeld leert kinderen in het domein spreken/luisteren hun eigen spreek- en luistergedrag te evalueren en bij te sturen. Door na te denken en te praten over gesprekken of luister- of spreekactiviteiten kunnen de vaardigheden die zijn opgenomen in het referentiekader namelijk worden verbeterd. Wanneer leerlingen deze vaardigheden beheersen en op het juiste moment kunnen gebruiken, beschikken ze over adequate spreek-, luister- en gespreksstrategieën. Zo ontwikkelen ze zich tot competente sprekers, luisteraars en gesprekspartners. Taaldomein schrijven In de lessen schrijven richt Taal in beeld het leerstofaanbod op het schrijfproces (de schrijfroute), de schrijfvaardigheden, correspondentie, vastlegging van gegevens en het schrijven van openbare documenten. Over de jaargroepen heen is de leerstof in een bepaald blok waar mogelijk gericht op dezelfde leerstofinhouden. In blok 7 is dat bijvoorbeeld communicatief schrijven, met een focus op formulieren, advertenties, aantekeningen. Zo bouwt Taal in beeld de leerlijn concentrisch op. Het schema geeft aan in welk blok welke leerstof aan bod komt. De indeling sluit aan bij de ordening van de referentieniveaus. Blok Leerstofinhoud domein schrijven 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 tekstsoorten: fictie en non-fictie 3 schrijfstrategieën: focus op fasen uit de schrijfroute 4 schrijfvaardigheden in correspondentie: focus op samenhang en doel/publiek 5 expressief schrijven: focus op proza (verhalen), poëzie, toneel 6 conceptualiserend schrijven: focus op verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen 7 communicatief schrijven: focus op formulieren, berichten, advertenties, aantekeningen 8 herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis De schrijfroute Een belangrijk onderdeel binnen het domein schrijven is de schrijfroute. Kinderen leren daarbij dat het schrijfproces bestaat uit vijf fasen: 1. Opdrachtfase: schrijfopdracht goed doornemen. 2. Oriëntatiefase: een oriëntatie op de opdracht: het onderwerp, tekstsoort, doel en publiek. De leerlingen ordenen hun gedachten, zowel mondeling als schriftelijk. 3. Schrijffase: het schrijven van de eerste versie van de tekst, gebaseerd op de voorbereidingen uit fase Revisiefase: herlezen en/of herschrijven van de tekst. Met feedback van andere leerlingen en/of de leerkracht en reflectie op het eigen werk. 5. Publicatiefase: ervoor zorgen dat de tekst gelezen of gehoord wordt. Bijvoorbeeld door deze te plaatsen in de schoolkrant of op een weblog, of de tekst voor te lezen in de leeskring. Om de hele schrijfroute goed te doorlopen, moet er voldoende tijd worden ingepland. Leerlingen hebben tijd nodig om zich te oriënteren op de opdracht (incl. instructie), ideeën te verzamelen, een eerste versie van de tekst te schrijven, deze na te lezen en te bespreken en tot slot te herschrijven. De schrijf die in de schrijflessen worden aangeboden, kunnen 13

14 in principe binnen een les worden afgerond, maar het verdient de voorkeur om de voorbereiding, het schrijven en het reviseren over meerdere momenten te verdelen. Sommige leerlingen hebben een compleet uitgewerkt plan in hun hoofd als ze beginnen met schrijven. Andere leerlingen hebben een vaag idee, dat ze pas tijdens het schrijven uitwerken. In de schrijflessen van Taal in beeld leren de leerlingen verschillende strategieën. Door te oefenen met de strategieën ontdekken ze na verloop van tijd welke manier van schrijven het beste bij ze past. De verschillen tussen de leerlingen zullen bij de diverse schrijf zichtbaar worden. Het is goed om in het oog te houden dat de aangeleerde strategieën, zoals gebruik van een schrijfplan, hulpmiddelen zijn in het schrijfproces, en ook op die manier beoordeeld moeten worden. Vrij schrijven en portfolio Leerlingen schrijven hun teksten in het werkboek en schrift. Daarnaast kunt u leerlingen in een speciaal schrift vrij laten schrijven op momenten die ze zelf kiezen. Het is hun eigen schrijfschrift met gedachten, verhalen, gedichten e.d. De teksten hoeven niet te voldoen aan vormkenmerken. Leerlingen worden op die manier gestimuleerd om vrijwillig te schrijven. Ze mogen hun teksten voorlezen of delen met anderen, als ze dat willen. U kunt de leerlingen ook een portfolio laten aanleggen. Laat leerlingen zelf kiezen welke teksten ze goed genoeg vinden om te bewaren. Met een portfolio kunnen ze reflecteren op hun eigen schrijfontwikkeling, maar ook krijgen ouders en de leerkracht van de volgende jaargroep een beeld van de vorderingen van een leerling. Feedback na het schrijven De feedback die u geeft op de teksten van leerlingen heeft betrekking op het doel van de tekst. Differentieer bij het geven van feedback. Niet alle leerlingen zullen de doelen volledig bereiken. Geef gerichte feedback waarmee elke leerling een stapje verder komt. Ook peer response (feedback van een maatje) kan erg effectief zijn bij het reviseren van de tekst. Laat door modeling zien hoe leerlingen kritische vragen aan elkaar kunnen stellen en feedback kunnen geven. Criteria bij die feedback zijn de begrijpelijkheid van de tekst en de specifieke doelen uit de les. Tot slot is het voor een leerling niet altijd motiverend als het aantal regels voor een tekst vooraf wordt gegeven. Het is beter om eerst de tekst te laten schrijven, en dan samen te kijken wat er aan toegevoegd of ingekort zou kunnen worden. Door de tekst samen te bespreken, leert de leerling preciezer te formuleren wat hij bedoelt en het ook zo op te schrijven. Taaldomein taalbeschouwing In de lessen taalbeschouwing richt Taal in beeld het leerstofaanbod op woordbouw, zinsbouw en taalgebruik. In groep 4 t/m 6 is de leerstof in een bepaald blok zo veel mogelijk gericht op dezelfde leerstofinhouden. Zo bouwt Taal in beeld de leerstof concentrisch op. Het schema hieronder geeft aan in welk blok welke leerstofinhoud aan de orde is. De indeling sluit aan bij de ordening van de referentieniveaus. Blok 5 (stijl en betekenis) krijgt in de hogere jaargroepen een ander karakter. Taal in beeld heeft ervoor gekozen om onderwerpen als homoniemen, vakjargon en meertaligheid bij de andere taaldomeinen te behandelen, zoals bijvoorbeeld homoniemen bij woordenschat. Bij taalbeschouwing ligt het accent in groep 7 en 8 meer op de traditionele grammatica. Blok Leerstofinhoud domein taalbeschouwing 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 woordsoorten 3 morfologie (woordbouw) 4 leestekens 5 stijl en betekenis 6 zinsdelen 7 zinnen 8 terugblik en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis Van woordsoorten tot zinnen Taal in beeld behandelt bij het onderdeel woordsoorten de woordsoorten uit de traditionele grammatica: zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijk naamwoord, voornaamwoord, bijwoord, voorzetsel, telwoord, voegwoord en werkwoord. Het onderdeel morfologie (woordbouw) leert leerlingen hoe woorden uit twee woorden kunnen zijn samengesteld, welke voor- en achtervoegsels achter woorden kunnen komen, hoe het meervoud wordt gevormd en welke vormen het werkwoord kent. Bij het onderdeel leestekens gaat het uiteraard om het op de goede plaats zetten van de leestekens. Bij stijl en betekenis horen onderwerpen als logogrammen en pictogrammen, het verschil tussen standaardtaal en dialect, en het verschil tussen spreektaal en schrijftaal. In de hogere jaargroepen is er voor gekozen om deze onderwerpen bij de andere taaldomeinen te behandelen, zoals bijvoorbeeld homoniemen bij woordenschat. Het accent ligt bij taalbeschouwing in groep 7 en 8 meer op de traditonele grammatica. In het onderdeel zinsdelen gaat het om de traditionele zinsdelen: onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling. Bij het onderdeel zinnen leren leerlingen het verschil tussen gebiedende, vragende en mededelende zinnen. Ze leren zinnen langer en korter, welke zinnen in de tegenwoordige en verleden tijd staan, wat samengestelde zinnen zijn en wat het verschil is tussen de lijdende en de bedrijvende vorm. 14 Taal in be e ld GROEP 8

15 BLOK 6 SAMEN LEVEN 43

16 BLOK 6 SAMEN LEVEN LES 1 WOORDENSCHAT BLOK 6 LES 1 Doel De leerlingen leren vijftien synoniemen voor bekende woorden. referentieniveau: 1F/2F Materialen Basisstof Taalboek 8b, pagina 32 en 33, 34 en 35 Werkboek 8b, pagina 13 Antwoordenboek 8b, pagina 13 Schrift Op het digibord Leerkrachtassistent Taal in beeld Extra stof Online software Woordenschat in beeld Taalmaker Online taken: Didactische achtergrond Synoniemen zijn woorden die qua betekenis vrijwel identiek zijn. Vaak is er wel sprake van een nuanceverschil tussen de woorden, waardoor ze niet één op één verwisseld kunnen worden. Het ene woord kan bijvoorbeeld een afzwakking of juist een versterking van het andere woord zijn. Als we woorden (aan)leren met behulp van synoniemen, haken we aan bij reeds aangeboden en bekend veronderstelde begrippen. Aan deze begrippen wordt een nieuwe betekenis toegevoegd. Door kinderen veel synoniemen aan te bieden en ze te wijzen op de nuanceverschillen tussen de woorden onderling, krijgen ze de mogelijkheid om onder andere hun gevoelens en ervaringen steeds beter en genuanceerder te verwoorden. In deze les verrijken de leerlingen hun woordenschat met synoniemen voor reeds bekende woorden. Lesorganisatie Wat ga je leren? 1 2 Uitleg Aanpak 3 Aanpak 2 Aanpak 1 doel bespreken en taakinstructie en uitleg lezen introductie en uitleg opdracht 7 les(doel) evalueren Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Doel bespreken en taakinstructie. 1 Tekst lezen en op de gekleurde woorden letten. 2 Aangeven of je zelf wel eens een koperen, zilveren of gouden bruiloft hebt meegemaakt. Hoe werd die gevierd en hoe zou je het zelf vieren? Uitleg over synoniemen. 3 Zinnen lezen en goede synoniemen kiezen. 4 Woordweb bij allerhande. 5 Woord bij omschrijving bedenken en kleuren in woordzoeker. 6 Korte tekst over feesten of over één speciaal feest schrijven met minstens drie woorden uit het woordweb in Uitleg. verlengde instructie en feedback 7 Aangeven in twee rijen welke woorden van deze les helemaal nieuw waren en welke je (her)kende. Tip voor na de les Klaar? Extra stof kiezen. Doelwoorden aangezien allerhande althans bevestigen eventueel garanderen gedurende negeren noch rechtstreeks ronduit streven naar thans verzoeken weliswaar Laat de leerlingen op tussendoormomenten synoniemennetwerken (en regelmatig aanvullen) voor bekende woorden en geef deze een zichtbare plek in de klas. Stimuleer de leerlingen deze woorden ook te gebruiken tijdens het spreken of als ze een verhaal schrijven. 44 Taal in be e ld GROEP 8

17 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Leerlingen kunnen deze les volledig zelfstandig doorwerken. Laat opdracht 2, 6 en 7 in een schrift. Samenwerkend leren Leerlingen kunnen de les zelfstandig samen doorwerken. Bij voorkeur in tweetallen. Tips voor samenwerkingsvormen: Samen nakijken Opdracht 3. Na of tijdens het van de opdracht controleren de leerlingen elkaars werk op controleerbare zaken, zoals spelling of gesloten antwoorden. Door dit samen te doen, krijgen ze meer zekerheid over het goede antwoord. Samen denken Opdracht 4 en 5. Zodra de leerlingen de opdracht voor zichzelf hebben gelezen, wisselen ze met elkaar van gedachten. Daardoor leren ze dat er soms meerdere gedachten mogelijk zijn. Door elkaar suggesties te geven, verbreden ze hun kennis en inzicht. Tot slot voeren ze de opdracht individueel uit. Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Bij deze werkvorm behandelt u de les klassikaal of begeleidt u een specifieke groep leerlingen. U kunt hierbij gebruik van de leerkrachtassistent voor het digibord en de volgende interactieve mogelijkheden. Extra bij Lees zelf het fragment bij opdracht 1 voor. Laat leerlingen het kort in eigen woorden navertellen om te controleren of ze het verhaal hebben begrepen. Bespreek daarna opdracht 2. Extra bij Uitleg Laat leerlingen zelf zinnen bedenken met synoniemen van bekende woorden. U kunt vooraf aangeven of ze een formele, deftige, ouderwetse of informele zin moeten. Leerlingen kiezen dan het synoniem dat daar het best bij past. Extra bij - Laat leerlingen bij opdracht 3 eventueel zelf ook nog een zin bedenken met het schuingedrukte woord en bijbehorend synoniem. - Maak het woordweb van opdracht 4 samen op het (digi)bord. Laat leerlingen zo nodig hun associaties toelichten. - U kunt de leerlingen de woorden die ze in de woordzoeker van opdracht 5 moeten kleuren, ook eerst laten opschrijven. Extra bij Laat leerlingen hun antwoord toelichten. Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie - Leerlingen die meer aankunnen, volgen aanpak 3. Zij werken de les zelfstandig door en de met 1, 2 en 3 stippen. - Leerlingen die nog een basisinstructie nodig hebben om het lesdoel te bereiken, volgen aanpak 2. Zij werken kort begeleid en daarna zelfstandig en de met 1 en 2 stippen. - Leerlingen die moeite hebben het lesdoel te bereiken, volgen aanpak 1. Zij werken een groot deel van de les onder uw begeleiding en alleen de met 1 stip. Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Laat deze leerlingen werken met Taalmaker (het pakket biedt taken op drie niveaus), zet de online software Woordenschat in beeld in of kies voor digitale plustaken via Leerlingen die langzamer werken - Laat deze leerlingen opdracht 3 mondeling doen. - Laat deze leerlingen eventueel opdracht 6 overslaan. 45

18 BLOK 6 SAMEN LEVEN LES 2 SPREKEN/LUISTEREN BLOK 6 LES 2 Doel De leerlingen leren een debat voorbereiden. Ze leren argumenten voor en tegen gebruiken. referentieniveau: 1F/2F Materialen Basisstof Taalboek 8b, pagina 36 en 37 Werkboek 8b, pagina 14 Antwoordenboek 8b, pagina 14 Schrift Op het digibord Leerkrachtassistent Taal in beeld Extra stof Online software Woordenschat in beeld Taalmaker Online taken: Lesorganisatie Wat ga je leren? 1 2 Uitleg Aanpak 3 Aanpak 2 Aanpak 1 en uitleg lezen doel bespreken en taakinstructie introductie en uitleg opdracht 8 les(doel) evalueren Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Doel bespreken en taakinstructie. 1 Strip lezen over groep 8 die een debat voorbereidt. 2 Aangeven hoe groep 8 het debat voorbereidt. verlengde instructie en feedback Didactische achtergrond Uitleg over het voorbereiden van een debat en het gebruiken van goede argumenten. Debatteren is een zeer gestructureerde discussievorm. Voor- en tegenstanders van een stelling komen om de beurt aan bod om hun argumenten te geven. Door te debatteren leren de leerlingen om te argumenteren, kritisch na te denken, overtuigend te presenteren, vragen te stellen en aandachtig te luisteren. In deze les bereiden de leerlingen een debat voor. Ook formuleren ze argumenten voor en tegen een stelling. 3 In tweetallen twee stellingen bedenken en opschrijven. 4 Eén stelling kiezen, eigen mening bepalen en twee argumenten opschrijven. 5 Reacties op de argumenten bedenken en opschrijven. 6 In tweetallen argumenten en reacties daarop bespreken; sterkste argument voor en tegen kiezen en de keuze toelichten. 7 Argumenten bedenken voor en tegen de stellingen die groep 8 in niet heeft gekozen en deze opschrijven. 8 Aangeven met welke uitspraak over het voeren van een debat je het eens bent. Klaar? Extra stof kiezen. Tip voor na de les Besteed vaker aandacht aan een debat voorbereiden en het bedenken van goede argumenten. Bijvoorbeeld door leerlingen over stellingen uit het Jeugdjournaal te laten debatteren. Ook kunt u de klas inschrijven voor een echt debatteertoernooi. Het Nederlands Debat Instituut organiseert jaarlijks deze toernooien. 46 Taal in be e ld GROEP 8

19 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Leerlingen kunnen deze les volledig zelfstandig doorwerken. Laat opdracht 2, 7 en 8 in een schrift. Opdracht 3 en 6 zijn duo-. Samenwerkend leren Leerlingen kunnen de les zelfstandig samen doorwerken. Bij voorkeur in tweetallen. Een tip voor een samenwerkingsvorm: Samen denken Opdracht 3-6. Zodra de leerlingen de opdracht voor zichzelf hebben gelezen, wisselen ze met elkaar van gedachten. Daardoor leren ze dat er soms meerdere gedachten mogelijk zijn. Door elkaar suggesties te geven, verbreden ze hun kennis en inzicht. Tot slot voeren ze de opdracht uit. Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Bij deze werkvorm behandelt u de les klassikaal of begeleidt u een specifieke groep leerlingen. U kunt hierbij gebruik van de leerkrachtassistent voor het digibord en de volgende interactieve mogelijkheden. Extra bij Lees zelf de strip bij opdracht 1 voor. Herhaal wat een goede stelling is. Laat leerlingen vertellen wat ze vinden van de stellingen. Laat ze ook verwoorden wat groep 8 in elk plaatje doet. Bespreek daarna opdracht 2. Extra bij Uitleg Laat leerlingen vertellen wat ze vinden van de argumenten in. Zijn ze duidelijk geformuleerd, kloppen de feiten, zijn ze sterk? Laat leerlingen zelf ook argumenten bedenken bij de stelling uit de strip. Extra bij Laat leerlingen eventueel één stelling kiezen uit de stellingen van het Jeugdjournaal via internet. De andere stelling bedenken ze zelf. Extra bij Laat leerlingen hun antwoord toelichten. Bespreek ook wat leerlingen bij opdracht 6 sterke argumenten vinden en waarom. Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie - Leerlingen die meer aankunnen, volgen aanpak 3. Zij werken de les zelfstandig door en de met 1, 2 en 3 stippen. Deze leerlingen kunnen bij opdracht 7 in een groepje het debat voeren over één van de stellingen uit opdracht 1. - Leerlingen die nog een basisinstructie nodig hebben om het lesdoel te bereiken, volgen aanpak 2. Zij werken kort begeleid en daarna zelfstandig en de met 1 en 2 stippen. - Leerlingen die moeite hebben het lesdoel te bereiken, volgen aanpak 1. Zij werken een groot deel van de les onder uw begeleiding en alleen de met 1 stip. Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Laat deze leerlingen werken met Taalmaker (het pakket biedt taken op drie niveaus), zet de online software Woordenschat in beeld in of kies voor digitale plustaken via Leerlingen die langzamer werken - Laat deze leerlingen opdracht 3 en 6 mondeling doen. - Laat deze leerlingen eventueel opdracht 7 overslaan. 47

20 BLOK 6 SAMEN LEVEN LES 3 TAALBESCHOUWING BLOK 6 LES 3 Doel De leerlingen leren hoe je het lijdend voorwerp kunt vinden. referentieniveau: 1F Materialen Basisstof Taalboek 8b, pagina 38 en 39 Werkboek 8b, pagina 15 Antwoordenboek 8b, pagina 15 Schrift Op het digibord Leerkrachtassistent Taal in beeld Extra stof Online software Woordenschat in beeld Taalmaker Online taken: Didactische achtergrond Het lijdend voorwerp is degene die of datgene dat de werking van het gezegde direct ondergaat. Je kunt het lijdend voorwerp vinden door de vraag wat (of wie) + gezegde + onderwerp te stellen. Ook kun je van een bedrijvende zin een lijdende zin : het lijdend voorwerp wordt dan het onderwerp en het onderwerp wordt een bepaling die met door begint: Bijvoorbeeld: Hij koopt een auto wordt: Een auto wordt door hem gekocht. Lesorganisatie Wat ga je leren? Uitleg Aanpak 3 Aanpak 2 Aanpak 1 doel bespreken en taakinstructie en uitleg lezen introductie en uitleg opdracht 8 les(doel) evalueren Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Doel bespreken en taakinstructie. verlengde instructie en feedback 1 Van elke zin het onderwerp en het gezegde opschrijven. 2 In elke zin het lijdend voorwerp opschrijven. 3 Aangeven wat je doet om het lijdend voorwerp te vinden; het lijdend voorwerp uit de zinnen van opdracht 1 opschrijven. Uitleg over het lijdend voorwerp. 4 Bij zinnen de vraag stellen wie (of wat) door het onderwerp wordt gedaan. 5 In zinnen het onderwerp, gezegde en lijdend voorwerp aangeven. 6 Het lijdend voorwerp in zinnen opschrijven. 7 Drie zinnen bedenken met een lijdend voorwerp over klusjes doen. Maatje het lijdend voorwerp laten onderstrepen. 8 Aangeven of het moeilijk of makkelijk is om het lijdend voorwerp te vinden. Klaar? Extra stof kiezen. Tip voor na de les Om de doelen te bereiken, is het belangrijk dat het lijdend voorwerp vaker aan de orde komt dan alleen in de taalles. Probeer hier daarom ook buiten de les aandacht aan te besteden. Bijvoorbeeld door bij begrijpend lezen ook af en toe naar het lijdend voorwerp in een zin te vragen. 48 Taal in be e ld GROEP 8