Taal in beeld. proefkatern. groep 8 - blok 4

Transcriptie

1 Taal in beeld proefkatern groep 8 - blok In dit katern vind je onderdelen uit de materialen van Taal in beeld, groep 8: 1. handleiding 8A: het algemene gedeelte en blok 2. taalboek 8A: de introductiepagina s en blok 3. werkboek 8A: de introductiepagina s en blok. kopieerboek : de herhalingstaken bij blok Met dit katern krijg je zicht op hoe Taal in beeld werkt. De materialen stellen je in staat lessen van blok uit te proberen in je groep. Blok bestaat uit 12 lessen. Zwijsen geeft je toestemming om voor het uitproberen kopieën te maken uit dit katern. Heb je nog vragen, neem dan contact op met Zwijsen Klantenservice: of klantenservice@zwijsen.nl. Voor meer informatie kun je ook kijken op taalinbeeld.nl. Wij wensen jou en jouw leerlingen veel (leer)plezier met Taal in beeld!

2 Taal in beeld handleiding 8a

3 Inhoudsopgave Algemene handleiding Aan de slag met Taal in beeld 3 Kenmerken 3 Opbouw van de methode Leeractiviteiten 5 Opbrengstgericht werken 6 Samenwerkend leren 7 Toetsing en evaluatie 8 Combinatiegroepen 8 Materialen 9 Leerstof 10 Blok 1 Omgeving 15 Blok 2 Natuur 3 Blok 3 Reizen 71 Blok Gevoel 99 Colofon Taal in beeld GROEP 8

4 Aan de slag met Taal in beeld U gaat werken met Taal in beeld 2, de tweede versie van de taalmethode Taal in beeld. Dat de methode succesvol is, weten om leerlingen met Taal in beeld naar een nog hoger niveau te brengen. Als moderne taalmethode ontwikkelde Taal in beeld ten. Met Taal in beeld 1 als stevige basis groeide de methode door naar de nieuwe versie: Taal in beeld 2. Ook Taal in beeld 2 nieuwe eisen de overheid ook stelt. Werken met handleiding en weblog Als u snel en praktisch met Taal in beeld aan de slag wilt gaan, is deze handleiding uw uitgangspunt. In een beperkt aantal methodesite U kunt er doorklikken naar uitgediept worden. In tekst en in beeld, want u vindt er ook Ook kunt u vragen stellen aan de makers van Taal in beeld. Doe dit vooral, want alleen op basis van uw vragen, opmerkingen en suggesties kunnen we de methode laten mee groeien met uw wensen en verwachtingen. Methode invoeren Taal in beeld kunt u in één keer schoolbreed invoeren. Alle Daarin wordt de eerder aangeboden leerstof die nodig is voor vatting willen hebben, dan vindt u op een uitgebreid leerstofoverzicht. Overzicht werkt u dus met deel 8a en deel 8b. Werkt u op een ander type (basis)school, dan kunt u ervoor kiezen de leerstof op een andere manier te verdelen. Dit is Taal in beeld Volgens deze uitgangspunten is de methode (door)ontwikkeld lesopbouw, materialen en manier van werken. Complete methode Taal in beeld is een complete methode voor de taaldomeinen referentieniveaus en kerndoelen geacht wordt te bieden. De met Taal in beeld, werkt u gegarandeerd met een methode die voldoet aan alle eisen die de overheid stelt. Compact programma, compacte materialenset Taal in beeld is een compacte het aantal lessen én het aantal schoolweken dat nodig is om het programma uit te voeren, beperkt gehouden. Als leerkracht beeld vindt u ook terug in de set materialen. We bieden u geen grote hoeveelheid om eventueel in te zetten, maar maken een papier en digitaal. Opbrengstgericht werken Taal in beeld staat voor het werken aan goede leeropbrengsten. streren, analyseren en interpreteren en beslissingen nemen. Zo helpt Taal in beeld u de leerstof op een haalbare manier differentiatie). U kunt de instructie, de feedback, het niveau van de opdrachten én het aantal opdrachten aanpassen aan het individuele kind. Flexibele organisatievorm Taal in beeld is een flexibele krachten, scholen en omstandigheden verschillen. Taal in beeld aan de slag gaan of uw leerlingen zelfstandig alle onderdelen van het programma laten uitvoeren. Kiest u voor het laatste, dividualiseerde, samenwerkende en klassikale organisatievorm. 3

5 ook laat werken: met directe begeleiding of meer zelfstandig, met Taal in beeld werken ze allemaal aan dezelfde basisleerstof. uitvoerbaar. Digitaal of papier kunt u alle lessen volledig via papieren boeken aanbieden. Maar u kunt ook besluiten veel zaken digitaal te doen via het u hiervoor de leerkrachtassistent voor het digitale schoolbord, pleet digitale methode gebruikt te worden, maar heel bewust laten we de keuze aan u. De opbouw van Taal in beeld blokken van vier weken: 32 weken in totaal. Dit biedt ruimte een breekweek komen geen lessen uit de acht blokken aan bod. In plaats daarvan kunt u de week gebruiken als uitloopweek, herhalingsweek of als week voor andere taalactiviteiten. Om u Basislessen, herhaling en verdieping sen. Vervolgens is er aan het einde van de derde week of het welke leerlingen de doelen van het blok wel of (nog) niet bereikt hebben. Kinderen die de doelen bereikt hebben, gaan strategieën toepassen en uitbouwen. Kinderen die de doelen van het blok nog niet bereikt hebben, maken in de vierde week herhalingstaken waarin ze de leerstof nogmaals aangeboden de uitgangspunten. basislessen in totaal per blok. Alleen deel a (de eerste helft blokken kiest Taal in beeld 2 voor een lichtere variant: in totaal acht basislessen per blok. De reden is dat veel scholen in het en sluit zo in verregaande mate aan op het werken met de leesmethodes Veilig leren lezen en Estafette. week deel blok weekprogramma dag 1 dag 2 dag 3 dag dag 5 1 8a blok 1 ws sl tb s 2 blok 1 ws sl tb s 3 blok 1 ws sl tb s blok 1 toets 5 blok 2 ws sl tb s 6 blok 2 ws sl tb s 7 blok 2 ws sl tb s 8 blok 2 toets 9 blok 3 ws sl tb s 10 blok 3 ws sl tb s 11 blok 3 ws sl tb s 12 blok 3 toets 13 blok ws sl tb s 1 blok ws sl tb s 15 blok ws sl tb s 16 blok toets 17 8b blok 5 ws sl tb s 18 blok 5 ws sl tb s 19 blok 5 ws sl tb s 20 blok 5 toets 21 blok 6 ws sl tb s 22 blok 6 ws sl tb s 23 blok 6 ws sl tb s 2 blok 6 toets 25 blok 7 ws sl tb s 26 blok 7 ws sl tb s 27 blok 7 ws sl tb s 28 blok 7 toets 29 blok 8 ws sl tb s 30 blok 8 ws sl tb s 31 blok 8 ws sl tb s 32 blok 8 toets ws = woordenschat tb = taalbeschouwing h = herhalingstaken jaarplanning deel 8a en 8b p = plustaken Jaarprogramma groep 8 opgebouwd. De opbouw is voor alle groepen hetzelfde. Elke week is er voor elk taaldomein een basisles (woordenschat, Taal in beeld GROEP 7

6 Vaste blokthema s Taal in beeld werkt in elk blok met een vast thema. De lessen van alle taaldomeinen sluiten hierop aan. De thema s komen onderwerpen komen aan bod: Blok Thema 1 Omgeving 2 Natuur 3 Reizen Gevoel 5 Verhalen 6 Samen leven 7 Cultuur 8 Instap, nieuwe stof, integratie nieuwe leerstof aangeboden. Blok 8 is een afsluitend blok dat herhaalt en toepast. De leeractiviteiten in Taal in beeld Een uitgangspunt van Taal in beeld is dat de methode geschikt leiding) aan de slag. Welke organisatievorm u ook kiest, alle kinderen doorlopen dezelfde basisopdrachten en gebruiken attendeert de methode u hierop. Alle activiteiten in taalboek en werkboek elementen ook terug te vinden in het leerlingmateriaal: Wat ga Maar let op, niets verplicht u om kinderen de les zelfstandig te Didactische fasering en route door de les ling. Daarna volgen vier vaste lesfasen. Samen vormen deze het taalboek en het werkboek individueel, samenwerkend of begeleid kunnen doorlopen. Fase 1 Op verkenning De leerlingen gaan aan de slag met verkennende opdrachten. lesdoel, of ze proberen aan de hand van een probleemstelling tot oplossingen te komen. Fase 2 Uitleg tekst gebruiken als basis voor uw mondelinge uitleg. Fase 3 Aan de slag ste verwerkingsopdracht in het taalboek is een plusopdracht: nen aan een ander karakter. Daar is het een eindopdracht waarin de leerlingen toepassen wat ze in de les hebben geleerd. Fase Terugkijken luerende opdracht leggen de leerlingen opnieuw een verband Als u gebruikmaakt van de leerkrachtassistent voor het digitale assistent vindt u op pagina 10 en op Tijdsindicaties resultaat te komen. Organisatorische problemen zullen zich echter niet voordoen, want snelle kinderen kunnen aan de doorwerkt, zal deze ongeveer 5 minuten duren. Vanwege de 5

7 dan werken op papier (Taalmaker) of digitaal: online software Woordenschat in beeld, online software Spelling in beeld of digitale plustaken via Opbrengstgericht werken met Taal in beeld Taal in beeld is volledig afgestemd op het opbrengstgericht zamelen, registreren, analyseren, interpreteren en beslissingen del in de methode is effectief en haalbaar. Dat moet ook, want differentiëren is in Taal in beeld geen doel op zich, maar een middel om goede resultaten te bereiken. Zowel individueel als op groepsniveau. Met de differentiatieaanpak van Taal in beeld Basisleerlijn en referentieniveaus de referentieniveaus. Meer hierover leest u op pagina 10. Deze schillen komt de methode tegemoet met niveaudifferentiatie en tempodifferentiatie. Niveaudifferentiatie: het werken met drie instructiegroepen back nodig hebben. Daarom onderscheidt Taal in beeld drie verschillende aanpakken om de leerdoelen te bereiken. Via aanpak 1, 2 en 3 kunt u haalbaar en effectief tegemoetkomen werkt en laat zien welke opdrachten de leerlingen in de diverse een haalbaar en effectief groepsplan is het schema een prima basis. Een voorbeeld ziet u onder aan deze pagina. De drie instructiegroepen van Taal in beeld liggen in het verlengde van de gedifferentieerde manier van werken in de de groepsindeling op basis van leerlingresultaten uit eerdere blokken en uw eigen observaties. Aanpak 3 is bedoeld voor dueel of samen met andere leerlingen uit te voeren. Taal in introductie, instructie en evaluatie) in leerlingtaal te plaatsen in het leerlingmateriaal. Aanpak 2 is bedoeld voor leerlingen dig verder kunnen. Als leerkracht doorloopt u met hen samen maken ze de overige opdrachten. Voor leerlingen in aanpak 1 feedback. Daarna bespreken en maken ze onder uw begeleiding geeft u direct feedback. De fase duurt totdat de kinderen de dig verder kunnen werken. afgesloten met een evaluatie van het lesdoel en het proces. Niveaudifferentiatie: opdrachten op niveau Behalve in instructiegroepen wordt er in Taal in beeld op opdrachtniveau (verwerkingsdifferentiatie) gedifferentieerd. In het leerling materiaal geven de pictogrammen aan hoe het niveau van de opdracht zich verhoudt tot het lesdoel. Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag Aanpak 3 Aanpak 2 Aanpak 1 opdrachten maken en uitleg lezen doel bespreken en taakinstructie introductie en uitleg opdrachten maken verlengde instructie en feedback opdrachten maken opdracht maken 8 les(doel) evalueren Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) 6 Taal in beeld GROEP 7

8 Opdrachten met één stip representeren het basisniveau van de naar het fundamentele niveau én het streefniveau. Leerlingen die meer aankunnen dan het basisniveau, omdat ze sneller werken of zich het lesdoel sneller eigenmaken, kunnen binnen Taal in beeld opdrachten maken met twee stippen. Over het algemeen zullen dit de leerlingen in aanpak 2 en 3 plustaken op verhoogd niveau. Pictogram Niveau-indicatie t.o.v. lesdoel basisniveau verhoogd niveau Niveaudifferentiatie na de toets toetstaak. Deze is bedoeld om vast te stellen of leerlingen de doelen van het blok bereikt hebben. Is dit niet het geval, dan biedt de methode in de vierde week herhalingstaken om de ling van de instructie, in principe zelfstandig aan de slag. Uw begeleiding wordt wel geadviseerd, want feedback is voor deze Niveaudifferentiatie en woordenschatsoftware aan dat het hebben van een voldoende grote woordenschat een len in de woordenschat die ze hebben. Om die reden werkt stemd worden op de individuele behoeften. Woorden worden eerst kort getoetst en op basis daarvan wordt vastgesteld of een kind ze verder moet oefenen. Op deze manier houdt het Niveaudifferentiatie en samenwerkend leren waardige werkvorm die kinderen goede voorwaarden biedt om van elkaar te leren. Taal in beeld houdt de organisatie haalbaar door het samenwerkend leren toe te spitsen op het werken in duo s. Wanneer u binnen de duo s bewust een niveauverschil al werkend de instructie en feedback kan geven waaraan de minder goede leerling behoefte heeft. Ook al gebeurt dit dan misschien minder gestructureerd dan wanneer een leerkracht deze rol op zich zou nemen. Tempodifferentiatie Behalve in niveau verschillen leerlingen in het tempo waarmee gesties. Leerlingen die snel werken, kunnen bovendien aan Taalmaker. Dit pakket bevat taken op drie niveaus. Ook digitaal kunnen leerlingen die sneller werken aan de slag: met de online software of online plustaken via Samenwerkend leren met Taal in beeld Samenwerkend leren is een van de werkvormen in Taal in beeld. de meest praktische vorm: het werken in duo s. duo s te maken. Na het samenstellen van de duo s kunt u ervoor kiezen om de taakuitvoering en taakverdeling over te laten waarop de twee kinderen samenwerken en kiezen voor een Werkvormen. Samen nakijken (controleren van een gesloten opdracht) lingen elkaars werk op controleerbare zaken, zoals spelling of zekerheid over het goede antwoord. Samen denken (brainstormen bij een open opdracht) Zodra de leerlingen de opdracht voor zichzelf hebben gelezen, wisselen ze met elkaar van gedachten. Daardoor leren ze dat geven, verbreden ze hun kennis en inzicht. Tot slot voeren ze de opdracht individueel uit. - Samen antwoorden (antwoorden bij een open of gesloten opdracht) Zodra de leerlingen de opdracht voor zichzelf hebben gelezen, 7

9 - Samen commentaar geven (controleren van open opdrachten) - Samen bouwen (verdelen van taken bij open of gesloten opdracht) verdeling. Daarna voeren ze individueel hun deelopdracht uit. Aan het eind voegen ze de uitwerkingen samen. - Vragen stellen (kritisch bekijken van een open opdracht) nieuwsgierige vragen over elkaars werk. Dit is niet bedoeld als overhoring, maar om elkaar te prikkelen tot een betere inhoud. - Elkaar tips geven (ideeën genereren voor open opdrachten) naar elkaar. Vervolgens geven ze elkaar tips over wat wel of - Elkaar vertellen (verbaliseren van een schets of schema) len ze elkaar in eigen woorden wat de schets of het schema Discussie voeren (meningen en argumenten uitwisselen om elkaar te overtuigen) werp. Ze laten elkaar uitspreken en tonen respect voor de Vraaggesprek houden (dialoog tussen interviewer en geïnterviewde) matie over een persoon of over een onderwerp te verzamelen. Debatteren (overtuigend verdedigen en aanvallen van een stelling) van één of meer opgegeven stellingen. Ze houden zich aan de daarna te reageren op de argumenten van elkaar. Toetsing en evaluatie in Taal in beeld Taal in beeld evalueert de resultaten van leerlingen gericht. spraken doen over de mate waarin leerlingen de doelen van de methode hebben bereikt. Voor een evaluatie op de lange Korte termijn: elke les reflectieopdracht. Daarin stellen ze zelf vast wat ze geleerd hebben Middellange termijn: elk blok een toetstaak. Op basis van de toets volgt een individueel advies voor het programma in de vierde week van elk blok. Sommige kinderen gaan dan aan de slag met herhalingstaken en andere werken aan plustaken. De toetstaak bestaat uit twee delen: een verplicht deel (basistoets) en een facultatief deel (extra toets). Met de basistoets toetst u de domeinen woordenschat, taalbeschouwing en De laatste twee domeinen komen niet beurtelings aan bod, toets werkt met meerkeuzevragen en is op papier en digitaal beschikbaar. Kiest u voor de papieren toets, dan maken uw ten op een registratieblad. Vervolgens leidt u een advies voor de vierde week af uit de toelichting op het registratieblad. Kiest u voor digitale toetsing, dan maken uw leerlingen de vragen op de computer. Vervolgens neemt de computer u veel werk uit handen, want de resultaten worden geautomatiseerd, vervolgadvies voor na de toets. Voor digitale toetsing heeft u de toetssite nodig. Deze site bevat de digitale toetsen zelf en de software die de analysefuncties uitvoert. per blok wisselt, net zoals de aard van de opdrachten. De kinderen maken kennis met zelfbeoordeling en peerevaluatie; Evaluatie op lange termijn Wanneer u inzicht wilt hebben in het taalniveau van een leerling Taal in beeld in combinatiegroepen te zetten. 8 Taal in beeld GROEP 7

10 Leerkrachtonafhankelijk leren slag. Ze worden in hun eigen leerlingmateriaal attent gemaakt op de doelstelling van de les, oriënteren zich op de lesstof, verwerkingsopdrachten en reflecteren op wat ze geleerd hebben. Doordat uw leerlingen zich volledig zelf kunnen redden, kunt u zich richten op de kinderen die uw hulp het hardst nodig Lessen omwisselen gedwongen volgorde. Dit biedt uitkomst als op een bepaald Instructie stapelen overlapt elkaar deels. Zodra dit het geval is, kunt u ervoor kiezen om de instructie te stapelen. U start de instructie met groep en zet ook hen zelfstandig aan de slag. De terugblik op wat eerder aan bod is geweest, is voor leerlingen uit de hogere Verschillend begintijdstip vinden zo direct na elkaar plaats en niet op hetzelfde moment. De materialen van Taal in beeld Elk blok van Taal in beeld bestaat uit vier lesweken. De eerste week. U vindt de lessen in het taalboek en het werkboek, ze Aan het einde van week 3 of begin van week neemt Taal in beeld een toets af. Kinderen die onvoldoende scoren gaan aan tieblad (in het kopieerboek of de leerkrachtassistent) geven op overige kinderen kunnen aan de slag met plustaken (Taalmaker, online software Woordenschat in beeld of Deel 8a van Taal in beeld 2 bestaat uit de volgende materialen: Taalboek 8a taalbeschouwing). Leerlingen kunnen er elke les terecht voor en de evaluatie. Voorin staat een overzicht van alle gebruikte pictogrammen en hun betekenis. Werkboek 8a Aan de slag gen zelfstandig te laten werken, staat voorin een verklaring van alle gebruikte pictogrammen. Antwoordenboek 8a het werkboek én het taalboek. De antwoorden op vragen uit het taalboek staan achterin. Open vragen herkent u aan de laat hen dat zelf doen. Handleiding 8a In de handleiding staat het volledige lesprogramma voor de 9

11 Toetsboek groep 8 Kopieerboek groep 8 Taalmaker Taalmaker is een verzameling plustaken op drie niveaus. U kunt ze in de les inzetten voor snelle leerlingen of in de vierde (via een speciale login op Taalmaker laat leerlingen eigen taalproducten maken, zoals een reclameposter of advertentietekst. Leerkrachtassistent groep 8 De leerkrachtassistent Taal in beeld is een online programma dat de leerkracht assisteert door leerlingen te volgen en op tie, de lesinstructie op het digibord en de lesevaluatie. De instructiemomenten kunt u de materialen van de methode laten laten maken. Via het leerstofoverzicht schakelt u snel tussen van lessen kunt u antwoorden op het digibord tonen, zodat voorbereiden van lessen kunt u aantekeningen maken of zelf afbeeldingen toevoegen die de uitleg ondersteunen. Omdat gebonden. Toetssite Taal in beeld 8 De toetssite is een compleet programma voor digitale toetsen, laat werken. U dient dan wel handmatig de toetsresultaten vens gekoppeld. Vanuit het digimenu in de leerkrachtassistent opvragen en groepsplannen maken. Of u kunt direct zien welke leerlingen op basis van de toetsresultaten aan de slag moeten naam vanuit de toetssite printen. De toetssite bestaat uit een digitale toetsen, het leerkrachtdeel de resultatenoverzichten, adviezen en gegenereerde (groeps)plannen. Online software Woordenschat in beeld 8 van de woordenschat. Leerlingen werken op hun eigen niveau. Online plustaken Dit is een verzameling taken die een verdere differentiatie De leerstof in Taal in beeld Referentieniveaus De leerstof in Taal in beeld 2 is afgestemd op de referentieniveaus. Dit garandeert een compleet dekkend leerstofaanbod Groep Referentieniveau (Voorbereiding op) 1F 5 en 6 Accent op 1F 7 en 8 In het leerlingmateriaal geven de pictogrammen aan wat het niveau is van de opdracht in relatie tot het lesdoel. Op basis hiervan kunnen ook uitspraken worden gedaan over het bereiken van de referentieniveaus. erkende basisschoolstof is geweest. De achterliggende reden hiervoor is dat de invoering van de referentieniveaus nooit Vier taaldomeinen plete spellingleergang. Spelling in beeld werkt volgens dezelfde 10 Taal in beeld GROEP 7

12 principes als Taal in beeld. Ook is er op tal van punten sprake van afstemming tussen beide methodes. Meer informatie vindt u op Binnen de diverse taaldomeinen leert Taal in beeld kinderen actief en bewust om te gaan met taal. Daartoe legt de methode het accent op taalstrategieën. Kinderen leren met Taal in beeld niet heden ze op welk moment moeten toepassen. Zo ontwikkelen ze taalcompetenties die hen in staat stellen actief en bewust om te gaan en te communiceren met taal. In de volgende hoofdstukken leest u per taaldomein welke leerstof in Taal in beeld aan de orde komt en hoe deze is opgebouwd. Een meer gedetailleerd overzicht Taaldomein woordenschat In de woordenschatlessen in groep en 5 richt Taal in beeld elk bepaald blok dezelfde leerstofinhoud aan bod. In blok 3 is lyse. In onderstaand schema ziet u welke leerstof in welk blok en woordenschat overigens niet terug te vinden als zelfstandig Woordenschatvaardigheden en -strategieën schatlessen het accent op het aanleren van vaardigheden en heden onderscheiden: één om de betekenis van woorden te nis van woorden te onthouden (woordonthoudvaardigheden). Leerlingen laten zien dat ze deze vaardigheden beheersen en volgende vaardigheden komen in groep en 5 op hetzelfde Woordleervaardigheden: Woordonthoudvaardigheden: woordweb, woordpaar, woordgroep, woordkast, woordparaplu, woordpad, woordtrap); geografische, historische, sociale invalshoek). Vanaf groep 6 maakt Taal in beeld de leerlingen vertrouwd met Doelwoorden leren heden aan in verschillende lesfasen (Op verkenning, Uitleg, Aan de slag, Terugkijken). In het verlengde hiervan worden de ten), voorafgaand aan elk blok. Deze pagina s kunt u inzetten tussendoor. In de basislessen zelf heeft Taal in beeld ervoor schillen onderling enorm in vocabulaire en in veel gevallen is het onnodig om álle leerlingen over álle woorden uitgebreid uitleg te geven. Kinderen die dat nodig hebben, kunnen aan Blok Leerstofinhoud domein woordenschat Leer- en onthoudvaardigheden Relatie met Viertakt 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 betekenis afleiden uit afbeeldingen 3 betekenis afleiden uit het woord zelf (woordanalyse) betekenis onthouden met tekst en beeld 5 betekenis onthouden met een woordennetwerk (uitbreiden) 6 betekenis onthouden door uitleggen, uitbeelden en raadsels 7 betekenis in breder perspectief plaatsen (woorden openen) 8 terugblik en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis woordleervaardigheden woordonthoudvaardigheden semantiseren controleren consolideren 11

13 worden alle doelwoorden (en meer) intensief gesemantiseerd, geconsolideerd en gecontroleerd. De gecombineerde aanpak van doelwoorden in de lessen en in de software het gebied van woordenschatdidactiek, zoals de Viertakt van troleren). Taal in beeld gebruikt de succesvolle elementen uit deze aanpak, maar komt tevens met oplossingen voor bekende knelpunten, zoals het intensieve karakter van de aanpak (veel op groepsniveau (kinderen gaan deels aan de slag met woorden die ze al kennen). Keuze van doelwoorden De keuze van de doelwoorden in Taal in beeld is afgestemd op de thema s van de diverse blokken in de methode en de woordenschatvaardigheden die op dat moment centraal staan. woorden uiteen in drie categorieën: woordbetekenissen aan de Junior Van Dale. Online software Woordenschat in beeld de woordenschat van kinderen gericht verder uit te breiden. Carry van de Guchte en Anne Vermeer. Leerlingen die ermee woorden dat Taal in beeld op deze manier per blok aanbiedt, met een individuele woordselectie. Dit maakt Woordenschat in beeld geschikt voor leerlingen die moeite hebben met de doelwoorden, maar ook voor kinderen die de basisdoelen van de lessen al bereikt hebben. Doordat het programma leerlingen plustaak. Meer informatie over Woordenschat in beeld vindt u op Taaldomein spreken/luisteren aanbod op drie gebieden: spreken, luisteren en gesprekken. spreken en luisteren is sprake van eenrichtingsverkeer: een leerling richt zich als spreker tot de andere leerling(en) en de andere leerling(en) richt(en) zich als luisteraar tot de spreker. De vorm kan variëren van een simpele mededeling tot een gesprekken simpele uitwisseling van ervaringen tot een debat over een onderbouwen. Zo bouwt Taal in beeld de leerstof concentrisch. referentieniveaus. Blok Leerstofinhoud domein spreken/luisteren 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 spreken: voorbereiden en uitvoeren 3 gesprekken: uitwisselen van gedachten en deelnemen aan discussie en overleg spreken: spreektechnieken 5 6 gesprekken: bespreken en onderbouwen 7 spreken en luisteren: instructies en publiek 8 terugblik en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis Vaardigheden en strategieën Taal in beeld belicht specifieke vaardigheden voor spreken, ren gaat het om vaardigheden die in elkaars verlengde liggen. onderwerp. De spreekvaardigheden in Taal in beeld richten zich op: 12 Taal in beeld GROEP 7

14 Verbaal en non-verbaal gedrag verbaal gedrag een rol. Taal in beeld leert kinderen met beide de vaardigheden voor spreken en luisteren, zoals stemgebruik Non-fictie en fictie gen. Deze boodschap kan informatie en waargebeurde verhalen seren. Ze werken ook met fictievormen als verhalen, gedichten en toneelstukken en leren die als podiumtekst te presenteren. Zelf evalueren en bijsturen sturen. Door na te denken en te praten over gesprekken of Wanneer leerlingen deze vaardigheden beheersen en op het tot competente sprekers, luisteraars en gesprekspartners. Taaldomein schrijven Blok Leerstofinhoud domein schrijven 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis poëzie, toneel 6 werkstukken, samenvattingen, artikelen 7 berichten, advertenties, aantekeningen 8 herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis De schrijfroute werp, tekstsoort, doel en publiek. De leerlingen ordenen hun gebaseerd op de voorbereidingen uit fase 2. tie op het eigen werk. 5. Publicatiefase: ervoor zorgen dat de tekst gelezen of gehoord of op een weblog, of de tekst voor te lezen in de leeskring. 13

15 in principe binnen een les worden afgerond, maar het verdient over meerdere momenten te verdelen. Sommige leerlingen hebben een compleet uitgewerkt plan in verschillende strategieën. Door te oefenen met de strategieën om in het oog te houden dat de aangeleerde strategieën, zoals Vrij schrijven en portfolio sten hoeven niet te voldoen aan vormkenmerken. Leerlingen Ze mogen hun teksten voorlezen of delen met anderen, als ze dat willen. U kunt de leerlingen ook een portfolio laten aanleggen. Laat leerlingen zelf kiezen welke teksten ze goed genoeg vinden om te bewaren. Met een portfolio kunnen ze reflecteren op hun van een leerling. Feedback na het schrijven De feedback die u geeft op de teksten van leerlingen heeft van feedback. Niet alle leerlingen zullen de doelen volledig bereiken. Geef gerichte feedback waarmee elke leerling een Ook peer response modeling zien hoe leerlingen kritische vragen aan elkaar kunnen stellen en er aan toegevoegd of ingekort zou kunnen worden. Door de tekst samen te bespreken, leert de leerling preciezer te formuleren Taaldomein taalbeschouwing aanbod op woordbouw, zinsbouw en taalgebruik. In groep gericht op dezelfde leerstofinhouden. Zo bouwt Taal in beeld in welk blok welke leerstofinhoud aan de orde is. De indeling een ander karakter. Taal in beeld heeft ervoor gekozen om accent in groep 7 en 8 meer op de traditionele grammatica. Blok Leerstofinhoud domein taalbeschouwing 1 instap en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis 2 woordsoorten 3 morfologie (woordbouw) leestekens 5 6 zinsdelen 7 zinnen 8 terugblik en herhaling: integratie van strategieën, vaardigheden en kennis Van woordsoorten tot zinnen woordsoorten de woordsoorten uit de traditionele grammatica: zelfstandig morfologie (woordbouw) leert leerlingen hoe het meervoud wordt gevormd en welke vormen het werkwoord leestekens gaat het uiteraard om het op de goede plaats zetten van de leestekens. stijl en betekenis horen onderwerpen als logogrammen en pictogrammen, het verschil tussen standaardtaal en dialect, en 7 en 8 meer op de traditonele grammatica. In het onderdeel zinsdelen gaat het om de traditionele zinsdelen: onderwerp, zinnen leren leerlingen het verschil tussen gebiedende, vragende en mededelende zinnen. Ze leren zinnen langer en korter maken, welke zinnen in de 1 Taal in beeld GROEP 8

16 BLOK GEVOEL 99

17 BLOK GEVOEL LES 1 WOORDENSCHAT BLOK LES 1 Doel Materialen Basisstof Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond bakboord, leukemie, hacken Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag 3 De gehoorbeschermer het hoortoestel De KNO-arts, de logopedist, revalideren het implantaat 5 de gebarentolk 6 Terugkijken 7 Tip voor na de les Klaar? Doelwoorden 100 Taal in beeld GROEP 8

18 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen denken Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 101

19 BLOK GEVOEL LES 2 BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Didactische achtergrond Aan de slag Terugkijken 8 Tip voor na de les Klaar? 102 Taal in beeld GROEP 8

20 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen nakijken Samen denken Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning supercalifragilisticexpialido cious Extra bij Uitleg Ruud Rups raspt rap rode ronde radijsjes. kapper Knap knipt knap, maar de knappe knecht van kapper Knap knipt knapper dan kapper Knap knipt Extra bij Aan de slag gruwde, veeg, slopen, doken weg, wees snauwde Extra bij Terugkijken Barlemanje Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 103

21 BLOK GEVOEL LES 3 BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond é è ê contrôle aigu, grave circonflexe Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning Uitleg Aan de slag Terugkijken 9 Tip voor na de les Klaar? 10 Taal in beeld GROEP 8

22 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen nakijken Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning computer, en software Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 105

23 BLOK GEVOEL LES BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning Uitleg Aan de slag Terugkijken 9 Klaar? Tip voor na de les 106 Taal in beeld GROEP 8

24 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen antwoorden Samen denken Samen commentaar geven Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 107

25 BLOK GEVOEL LES 5 WOORDENSCHAT BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond een luistervinkje Oost-Indisch doof Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag zien Terugkijken 8 Klaar? Doelwoorden Tips voor na de les 108 Taal in beeld GROEP 8

26 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen nakijken Samen denken Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 109

27 BLOK GEVOEL LES 6 BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag Terugkijken 8 Klaar? Tip voor na de les 110 Taal in beeld GROEP 8

28 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen denken Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 111

29 BLOK GEVOEL LES 7 BLOK LES Doel wat Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag Terugkijken 8 Klaar? Tip voor na de les 112 Taal in beeld GROEP 8

30 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen antwoorden Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg vissen vi-sen vis-sen Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 113

31 BLOK GEVOEL LES 8 BLOK LES 8 Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning Uitleg Didactische achtergrond Aan de slag Terugkijken 9 Tip voor na de les Klaar? 11 Taal in beeld GROEP 8

32 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen antwoorden Samen denken Samen commentaar geven Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 115

33 BLOK GEVOEL LES 9 WOORDENSCHAT BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond Zo doof als een Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag 3 5 Terugkijken 6 Klaar? Tip voor na de les 116 Taal in beeld GROEP 8

34 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Elkaar tips geven Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 117

35 BLOK GEVOEL LES 10 BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag Terugkijken 8 Klaar? Tip voor na de les 118 Taal in beeld GROEP 8

36 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Feedback geven Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 119

37 BLOK GEVOEL LES 11 BLOK LES 11 Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond directe rede indirecte rede Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning 1 2 Uitleg Aan de slag Terugkijken 8 Klaar? Tip voor na de les 120 Taal in beeld GROEP 8

38 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen nakijken Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Ik zei dat ik het niet wist. Ik zei: Ik weet het niet. Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 121

39 BLOK GEVOEL LES 12 BLOK LES Doel Materialen Basisstof Op het digibord Extra stof Didactische achtergrond Lesorganisatie Werkvormen: begeleid zelfstandig (individueel/samenwerkend) Lesactiviteiten Wat ga je leren? Op verkenning Uitleg Aan de slag Terugkijken 9 Klaar? Tip voor na de les 122 Taal in beeld GROEP 8

40 Werkvormen Zelfstandig leren: aanpak 3 en 2 Individueel leren Samenwerkend leren Samen antwoorden Samen denken Samen commentaar geven Begeleid leren: aanpak 1 en 2 Extra bij Op verkenning Extra bij Uitleg Extra bij Aan de slag Extra bij Terugkijken Omgaan met verschillen Niveaudifferentiatie Tempodifferentiatie Leerlingen die sneller werken Leerlingen die langzamer werken 123

41 Taal in beeld taalboek 8a Wat heb je nodig? Taalboek 8a Werkboek 8a Schrift Wat moet je doen? Pak je taalboek. Lees eerst wat je gaat leren in de les. Begin bij opdracht 1. Volg de nummers. Staat er een S achter het nummer? Schrijf het antwoord in je schrift. Ben je klaar? Kies dan een extra opdracht op of uit Kom je tekens tegen? Doe dan dit. s w Schrijf het antwoord in je schrift. Maak de opdrachten in je werkboek. Kijk in de woordenlijst aan het begin van het blok. Doe de opdracht met je maatje. Spreek samen af wie de spreker is. Spreek samen af wie de luisteraar is. Als je klaar bent, ga je verder met een extra opdracht. Kies een taak op de computer: Of een taak uit Taalmaker:

42 Woordenlijst blok BLOK de akoestiek Hoe geluid in een ruimte klinkt. Je kunt alles goed verstaan, omdat de akoestiek van de zaal goed is. de audicien Iemand die hoorapparaten maakt en verkoopt. Om een hoorapparaat te kopen, gaat opa naar de audicien. het audiogram Een soort tekening waarop je kunt zien wat iemand hoort. Welke tonen hij hoort, kunt je zien in het audiogram. iets in de doofpot stoppen Ervoor proberen te zorgen dat iets niet bekend wordt. Omdat hij het geheim wil houden, wil hij iets in de doofpot stoppen. de gebarentolk Iemand die gebarentaal vertaalt in gesproken taal. Wat hij zegt, wordt voor dove mensen vertaald door de gebarentolk. de gehoorbeschermer Doppen om je oren te beschermen tegen lawaai. Tegen het lawaai van de machine gebruikt de man de gehoorbeschermer. het handalfabet Gebaren waarmee de letters worden uitgebeeld. Op de school voor doven leert zij het handalfabet. het hoortoestel Apparaatje waarmee je beter kunt horen. Opa kan weer beter horen nu hij het hoortoestel heeft. voor wat, hoort wat Als iemand iets voor je doet, moet je ook iets voor hem doen. Hij hielp mij en nu help ik hem, want voor wat, hoort wat. wie niet horen wil, moet maar voelen Wie niet gehoorzaamt, krijgt straf. Je krijgt strafwerk, want je luisterde niet en wie niet horen wil, moet maar voelen. het implantaat Apparaatje dat met een operatie in het lichaam wordt aangebracht. Met die operatie krijgt zij het implantaat om weer te kunnen horen. de keelamandelen Klieren achter in je keel. Doe je mond eens wijd open, dan kijk ik naar de keelamandelen. de kno-arts Dokter die ziektes van keel, neus en oren behandelt. Als je veel last hebt van je oren, ga dan eens naar de kno-arts. liplezen Begrijpen wat iemand zegt door naar de bewegingen van de lippen te kijken. De dove man begrijpt wat je zegt, omdat hij kan liplezen. de logopedist Leraar voor mensen die problemen hebben met praten. Om goed te leren praten, wordt hij geholpen door de logopedist. 8 BLOK GEVOEL WOORDENLIJST Taal in beeld

43 luistervinkje spelen Stiekem iets afluisteren. Bij het gesprek van haar ouders wil ze achter de deur luistervinkje spelen. met je oren staan te klapperen Heel verbaasd zijn over wat je hoort. Als ik die vreemde dingen vertel, zul je met je oren staan te klapperen. het oorsuizen Piepende of fluitende geluiden die alleen jij hoort. Ik heb last van een fluitend geluid in mijn oor door het oorsuizen. iemand een oor aannaaien Iemand iets wijsmaken of bedriegen. Door slechte spullen duur te verkopen wil hij iemand een oor aannaaien. het gaat het ene oor in en het andere uit Je hoort wel wat iemand zegt, maar je vergeet het meteen weer. Hij hoort wel wat ik zeg, maar het gaat het ene oor in en het andere uit. maar met een half oor luisteren Slecht luisteren, zonder aandacht. Zij weten haast niets, omdat ze altijd maar met een half oor luisteren. met rode oortjes Heel nieuwsgierig en ingespannen. Hij vindt het verhaal heel interessant, dus hij luistert met rode oortjes. je oren niet kunnen geloven Heel verbaasd zijn over wat je hoort. Als ik dat rare verhaal vertel, zul jij je oren niet kunnen geloven. in je oren knopen Goed naar iets luisteren en het onthouden. Je mag niet snoepen in de les. Dat moet je goed in je oren knopen. tot over je oren Heel erg... Je kijkt steeds naar hem. Volgens mij ben je tot over je oren verliefd. iemand de oren wassen Iemand duidelijk maken dat zijn gedrag niet goed is. Wat doen zij vervelend! Ik ga eens iemand de oren wassen. Oost-Indisch doof zijn Net doen alsof je niets hoort. Als ik hem vraag om af te wassen, zal hij wel Oost-Indisch doof zijn. revalideren Weer alles leren na een ongeluk of ziekte. Na de operatie moet ze opknappen en revalideren. spraakafzien Het nieuwe woord voor `liplezen. Door naar iemands lippen en gezicht te kijken, kun je spraakafzien. ergens oren naar hebben Ergens wel zin in hebben. Als zij enthousiast zijn, weet je dat ze ergens oren naar hebben. Meer woorden leren? 85

44 Wat ga je leren? Je leert vaktaal over het gehoor. Je leert vijftien woorden. BLOK LES 1 1 Op verkenning Lees de tekst en let op de gekleurde woorden. Opa krijgt een hoortoestel Opa Duco was een poos terug bij de huisarts, omdat hij niet goed meer hoorde. Eerst had opa nog gedacht: ach, ik word gewoon oud, dan hoort dat er nu eenmaal bij. Maar laatst was hij op het verjaardagsfeest van zijn kleindochter Amy. Daar merkte hij aan de reacties van de anderen dat hij vaak het verkeerde antwoord gaf als hem iets werd gevraagd. Toen was voor hem de maat vol. In een huis waar veel mensen gezellig zaten te kletsen, kon de akoestiek prima in orde zijn, maar hij kon geen enkel verhaal volgen. De huisarts verwees opa Duco door naar de kno-arts in het ziekenhuis. Daar kon hij een paar dagen later terecht bij dokter Nijs. Toen opa aan Amy vertelde van zijn afspraak, stelde ze hem meteen gerust: Wat toevallig! Toen ik last had van mijn keelamandelen moest ik ook naar dokter Nijs. Ik vond hem heel aardig. Hij kan hartstikke goed uitleggen als je vragen hebt. Dokter Nijs stelde opa Duco allerlei vragen over zijn klachten, bijvoorbeeld of hij ook last had van oorsuizen en wanneer de klachten waren begonnen. Ook vroeg hij over het werk dat opa vroeger deed. Opa werkte jaren in een fabriek waar altijd veel lawaai was. Een gehoorbeschermer heeft hij daar nooit gedragen. Dat zou wel eens de reden kunnen zijn van de gehoorproblemen die hij nu heeft. Daarna controleerde de dokter de oren van opa. Het werd tijd voor een gehoortest. Daarvoor kreeg opa een koptelefoon op. Telkens als hij een geluid in de koptelefoon hoorde, moest hij op een knop drukken. Na afloop van de test besprak de dokter de resultaten met opa. Daarbij gebruikte hij een audiogram, een soort grafiek, waarin precies stond welke geluiden opa wel en welke hij niet meer hoort. De uitkomst was duidelijk: opa heeft een hoortoestel nodig. 2 s Nu is opa Duco op weg naar de balie waar een brief voor hem klaar ligt. Daarmee kan hij naar de audicien die hem het hoortoestel gaat aanmeten. Ben jijzelf wel eens bij de kno-arts geweest of iemand die je kent? Waarom was dat? Uitleg Elk schoolvak heeft zijn eigen woorden. Ook elk beroep heeft zijn eigen woorden en begrippen. De taal die bij een beroep of een groep mensen hoort, heet vaktaal of jargon. Buiten het beroep kom je de woorden weinig tegen. Het is handig om enkele woorden uit de vaktaal van de dokter te kennen. Dan kun je beter begrijpen wat de dokter vraagt en zegt. En je kunt zelf beter uitleggen waar je last van hebt. Je kent al een paar woorden uit de vaktaal van de dokter, zoals de aandoening, de opname, de ingreep en de narcose. Sommige dokters zijn specialist: ze weten heel veel van een bepaald deel van het menselijk lichaam. De arts bijvoorbeeld die is gespecialiseerd in alles wat te maken heeft met je keel, neus en oren, is de k(eel)-, n(eus)- en o(or)arts, de kno-arts dus. Hij gebruikt dus niet alleen de vaktaal van de dokter, maar ook de vaktaal van zijn specialisme. 86 BLOK GEVOEL LES 1 WOORDENSCHAT Taal in beeld

45 Het stukje in jouw oor dat eruitziet als een slakkenhuis werkt niet goed. Daarom hoor je niets. Een gewoon hoortoestel helpt bij jou niet. Nu moet je met spraakafzien begrijpen wat iemand zegt. Maar met een implantaat kunnen we ervoor zorgen dat je weer kunt horen. We zetten een apparaatje in je hoofd dat elektrische seintjes doorgeeft. Ook krijg je een oorhanger en een soort magneet met een draadje. Na de operatie moet je revalideren. Je moet weer leren om te horen, om geluiden te herkennen. De logopedist gaat je daarbij helpen. En natuurlijk kun je liplezen als extra hulpmiddel blijven gebruiken. 3 5 w 6 s Maak de opdrachten in je werkboek op bladzijde 37. Aan de slag Dove en slechthorende mensen kunnen onder andere communiceren met het handalfabet. De gebaren voor alle letters staan hier. Oefen met het handalfabet. Spel om de beurt één van de volgende woorden of zinnen en laat je maatje lezen wat je vertelt. hoi game muziek sport school leuk moeilijk ik heet mijn hobby is na school ga ik ik begrijp het niet dit is leuk Bedenk tot slot zelf een woord of zin. Weet je maatje wat je zegt? 7 s Wat heb je geleerd? Welke vaktaalwoorden van deze les waren helemaal nieuw voor je en welke had je al eens eerder gehoord? Zet ze in twee rijtjes. Terugkijken Klaar? Kies of 87

46 Wat ga je leren? Je laat zien dat je tijdens een presentatie let op je houding, gebaren en mimiek. Je leert de begrippen articulatie en intonatie. BLOK LES 2 1 Op verkenning Lieke vertelt in de klas over de zanglessen die ze volgt. Let op hoe ze dat doet. Hoi, ik zit op zangles en daarover ga ik jullie iets vertellen. Ik leer er trouwens veel meer dan zingen alleen. Vóór ik op zangles zat, dacht ik altijd dat het er daar heel serieus aan toe ging. Maar dat is dus niet zo. Nee joh, echt niet! Ik moet aan het begin warming-up-oefeningen doen voor mijn stem en de spieren van mijn gezicht. Dan sta ik dus gekke bekken te trekken en maffe geluidjes te maken. Ook krijg ik oefeningen voor mijn uitspraak. Deze week was het echt heel moeilijk, want het was een Engels lied over een bijna onmogelijk woord: supercalifragilisticexpialidocious. Su per 2 s Hoe staat Lieke voor klas? Hoe vertelt ze, denk je? Waarom denk je dat? Uitleg Bij een presentatie is het niet alleen belangrijk wát je vertelt, maar ook hóé je het vertelt. Probeer zo natuurlijk mogelijk te presenteren. Doe alsof je het vertelt tegen je familie of vrienden. Wees jezelf! Zorg er altijd voor dat je goed te verstaan bent. Niet mompelen dus! Spreek je woorden en zinnen rustig en duidelijk uit. Met andere woorden: let op je articulatie. 88 BLOK GEVOEL LES 2 SPREKEN/LUISTEREN Taal in beeld

47 3 6 w 7 s Let ook op de toon waarop je spreekt. Gebruik je stem niet steeds hetzelfde, maar durf ermee te spelen. Spreek bijvoorbeeld langzamer en zachter om iets geheimzinnig of spannend te laten klinken. De toon waarop je spreekt, heet de intonatie. Natuurlijk let je ook op je houding, gebaren en mimiek tijdens je presentatie. Dus: - Zorg dat je stevig staat, met beide voeten op de grond, dan straal je rust uit. - Kijk je publiek aan, dan zie je de reacties en of je de aandacht hebt. - Houd je schouders recht. - Houd je armen en handen open, dan kun je ze gebruiken om gebaren te maken. - Maak tijdens je presentatie grote, rustige gebaren en houd die ook even vast. - Vergeet tot slot niet dat een goede mimiek je verhaal ondersteunt. Maak de opdrachten in je werkboek op bladzijde 38. Aan de slag Lees het gedicht Barlemanje eerst stil voor jezelf. Bedenk hoe je het zou voordragen. Spreek af wie eerst voordraagt. Draag het gedicht voor en let daarbij op je mimiek, houding en gebaren. Let ook op je articulatie en intonatie. Maak tijdens het luisteren aantekeningen. Wat doet je maatje goed? Wat kan nog beter? Wissel daarna van rol. Barlemanje t Was grol en gloei en slomig broei in lure, slore stirren. Het was sar stomig in mijn krol, daar stonk een kwalm van schit en brol, er sloomden glome knirren. Nu dralleboort een vuurgaljoort en knaspert door de klijven. t Is of er stolen glomen gaan en moenen in de krolle slaan en stoffe stekkels stijven. gedicht van Marten Toonder Ik trok geen moen en zoog geen droen. k Was grollig, daar mijn kleddel de vale walm had ingewigd en norksig drielde naar de schicht, die wijlde in de peddel. Nu gaar ik kwas en werp ik stras, nu is de moen gevangen. Ik trek een gloederige sproet, (als kwalmerige peddel doet) en droen dralt door de prangen. 8 s Wat heb je geleerd? Wat vind je moeilijker om op te letten tijdens het spreken: je houding en gebaren, je mimiek, je articulatie of je intonatie? Waarom vind je dat? Terugkijken Klaar? Kies of 89

48 Wat ga je leren? Je leert wat accenten zijn. BLOK 1 s Op verkenning Lees wat de kinderen zeggen. LES 3 le contrôle l hôtel l hôpital le ragoût la debâcle de controle het hotel het hospitaal de ragout het debacle 2 s 3 s a. Wat valt je op als je de woorden met elkaar vergelijkt? b. Ook woorden als crêpepapier, enquête, gênant en frêle hebben hun oorsprong in het Frans. Hoe noem je zulke woorden ook alweer? Lees de zinnen. Hoe spreek je de dikgedrukte letters uit? Als de e van met of als de ee van meet? Schrijf de letter van de zin op. Zet er met of meet achter. a. Zij smeerde wat crème op haar gezicht. b. Smeer jij paté op je brood? c. Dit masker heb ik gemaakt van papier-maché. d. De caissière gaf de klant wisselgeld terug. e. In de treincoupé gebruikten veel mensen hun telefoon. f. De soldaten deden mee aan het defilé voor de koningin. g. Morgen is de première van dit toneelstuk. h. Het vrouw droeg een jurk met een laag decolleté. Welke conclusie kun je trekken? De è spreek je uit als de letter e / ee in het woord met / meet. De é spreek je uit als de letter e / ee in het woord met / meet. 90 BLOK GEVOEL LES 3 TAALBESCHOUWING Taal in beeld