SML09-36 JNGEKOMEN 2 2 APR. 2009

Transcriptie

1 nrnvinrip T T provmcie HOLLAND SML09-36 JNGEKOMEN 2 2 APR minuten versie voor Provinciate Staten DLB Afdeling Samenleving Registratienummer PZH Datum vergadering Gedeputeerde Staten Verzenddatum no ADDonriQ Geheim L L Mrtl L b u y 21 april 2009 Nee Portefeuillehouder Paraaf Provinoiesecretaris Termijn Vondervoort, AGM, van de J^>J^ Niet van toepassing Onderwerp Rapportage over de uitvoering van maatschappelijke opgaven in 2008 inzake negen Regionale Agenda's Samenleving (RAS) alsmede bevindingen naar aanleiding van de uitvoering van de RAS Bijlagen Rapportage over de uitvoering van maatschappelijke opgaven in 2008 inzake negen Regionale Agenda's Samenleving (RAS) alsmede bevindingen naar aanleiding van de uitvoering van de RAS Voorstel van GS aan PS: Kennis te nemen van de Rapportage over de uitvoering van maatschappelijke opgaven in 2008 inzake negen Regionale Agenda's Samenleving alsmede bevindingen naar aanleiding van de uitvoering van de RAS Onderwerp in kort bestek Wij bieden u hierbij ter kennisname aan de Rapportage over de uitvoering van maatschappelijke opgaven in 2008 inzake negen Regionale Agenda's Samenleving alsmede bevindingen naar aanleiding van de uitvoering van de RAS De terugblik op drie jaar RAS is zowel op basis van de thema's van de Regionale Agenda's als aan de hand van drie aandachtspunten. 2. Afbakening van (wettelijk) kader en partijen a. Europees/nationaal/provinciaal wettelijk en beleidskader Net beleidskader: Met Collegewerkprogramma , hoofdstuk 6 Samenleving, paragraaf Sociale infrastructuur met de opgave per regio een regionale integrale agenda Samenleving af te spreken; b. Relatie andere interne beleidsterreinen Een aantal maatschappelijke opgaven kent een relatie met onder andere Onderwijs- Arbeidsmarkt, Verkeer en Vervoer en Ruimtelijke Ordening. De Rapportage over de aanpak van maatschappelijke opgaven in 2008 en bevindingen met de uitvoering van drie jaar RAS heeft geen gevolgen voor deze relatie. c. Relatie externe partijen 1/3

2

3 Negen verbanden van samenwerkende gemeenten die de verantwoordelijkheid hebben voor de uitvoering van de afspraken binnen de bestuursovereenkomst RAS Provinciale ondersteuningsorganisaties Meander, Stimulans, JSO, PJ Partners, St. Jeugd- en Jongerenwerk Midden-Holland en Probiblio, welke de uitvoering ondersteunen van een aantal afspraken binnen RAS Regionale Commissies Gezondheidszorg/Zorgberaden die de uitvoering van een aantal afspraken over Wonen-Welzijn-Zorg ondersteunen binnen Regionale Agenda's Samenleving Procesbeschrijving en rol Staten a. Voorgeschiedenis De negen Regionale Agenda's Samenleving zijn het resultaat van ontwikkelingen vanaf Op basis van het Collegewerkprogramma sprak de provincie jaarlijks een regionale sociale agenda af met uiteindelijk zes verbanden van samenwerkende gemeenten. Het doel was meer samenhang te brengen tussen beleidssectoren op het terrein van samenleving van de provincie en gemeenten, zodat voorwaarden werden verbeterd voor maatschappelijke participatie van mensen. Het budget kwam uit middelen sociaal beleid. Het Collegewerkprogramma bevatte de opgave bij te dragen aan de versterking van de sociale infrastructuur. Sociaal beleid kreeg meer richting door het uitbrengen van een Staat van de Zuid-Hollandse Samenleving in 2004 en gebiedsanalyses per streekplangebied. Mede op grand van de gebiedsanalyses en beleidsdocumenten sprak de provincie met negen verbanden van samenwerkende gemeenten een Bestuursovereenkomst inzake een Regionale Agenda Samenleving af, namelijk: RAS Alblasserwaard-Vijfheerenlanden RAS Midden-Holland RAS Rijnstreek RAS Holland Rijnland RAS stadsgewest Haaglanden RAS stadsregio Rotterdam RAS Goeree Overflakkee RAS Hoeksche Waard RAS Drechtsteden. Het strategische doel van de RAS was bij te dragen aan de versterking van de sociale en culturele infrastructuur. Hiertoe zijn per verband van samenwerkende gemeenten maatschappelijke opgaven vertaald in thema's met bijbehorende doelen en prestaties. De provincie faciliteerde de uitvoering van iedere RAS met een bepaald aantal uren van provinciale ondersteuningsorganasaties, menskracht van Probiblio en met projectsubsidie. Het lump sumbudget kwam tot stand door herallocatie en bundeling van sectorale middelen. Dit mede om maatschappelijke opgaven integraal op te laten pakken alsmede bureaucratie en lastendruk te verminderen. De verbanden van samenwerkende gemeenten kregen jaarlijks een projectsubsidie waarmee kon worden geschoven tussen thema's en naar een volgend jaar tot en met het einde van de looptijd op 31 december De uitzondering hierop vormen geoormerkte middelen cultuur. Met behoud van de eigen toewijzings- en verantwoordingssystematiek maakten het Actieprogramma Cultuurbereik en bibliotheekvernieuwing deel uit van een aantal Regionale Agenda's Samenleving. 2/3

4

5 De provincie hield jaarlijks een bestuurlijk overleg met ieder verband van samenwerkende gemeenten over de uitvoering van de RAS, plannen voor het volgende jaar en desgewenst wijzigingen van de afspraken. b. Waar staan we nu? De uitvoering van de negen Regionale Agenda's Samenleving duurde tot en met 31 december Daarom blikken wij in de rapportage niet alleen terug op de uitvoering in 2008, maar ook op bevindingen naar aanleiding van drie jaar RAS. Het beeld is dat in grate meerderheid de afspraken zijn gerealiseerd en daarmee de doelen en prestaties van de thema's. Niet alle prestaties zijn gehaald en/of soms niet alle projecten afgerond einde 2008, zoals veelal op het terrein van Wonen-welzijn-zorg. Een aantal projecten wordt in 2009 afgerond of overgenomen door andere partijen. c. Vervolgprocedure De looptijd van de RAS was tot en met 31 december De provincie ontvangt voor 1 juli 2009 van ieder van de negen verbanden van samenwerkende gemeenten een inhoudelijke en financiele verantwoording, inclusief accountantsverklaring, van de projectsubsidie RAS De Actieprogramma's Cultuurbereik en Bibliotheekvernieuwing worden separaat van de RAS verantwoord. 4. Financiele aspecten (dekking en risico's) Aan de Rapportage Regionale Agenda Samenleving 2008 en terugblik op de uitvoering van drie jaar RAS zitten geen financie'le gevolgen. Voor de uitvoering van de negen Regionale Agenda's Samenleving was voor drie jaar ruim 17 miljoen euro beschikbaar. De financiele dekking was geregeld in i binnen het Programma 10 Samenleving ii binnen het Programma 10 Samenleving iii binnen het Programma 4 Maatschappelijke Participate. Technische & proces vragen en informatie bij Ambtenaar Telefoon Ir. A.C. den Ottelander Kamer C 317 3/3

6

7 Rapportage 2008 uitvoering negen Regionale Agenda's Samenleving en bevindingen RAS Doel, thema's en bevindingen met de Regionale Agenda Samenleving Doel en thema's De provincie sloot met negen verbanden van samenwerkende gemeenten een bestuursovereenkomst inzake de Regionale Agenda Samenleving De RAS was een provinciaal instrument om samen met de gemeenten urgente maatschappelijke opgaven aan te pakken op bovenlokaal niveau. Het inhoudelijke strategische doel was versterking van de sociale en culturele infrastructuur. Hiertoe zijn per verband van samenwerkende gemeenten maatschappelijke opgaven vertaald in thema's met bijbehorende doelen en prestaties. Onderstaande tabel geeft een globaal overzicht van de thema's zoals deze oorspronkelijk zijn afgesproken. Hoofd thema: Jeugd Wet Convenant leugd Jeugd en sociale i/eiligheid Wmo -Voorfijdkj -Integrate jeugdgezondheidszotg eugdbeleid signatering Jeugd Jeugd eugd -Preventief -Vraeg- -Convenant Convenant Convenant Convenant schoolverlaten Jeugd -Gezond -Onderwijsarbeidsmarkt Aanpak bewegen -Ketenaanpak eugdoveriast RMC woonbegeleiding -Maatschappelijke -Maatschappelijke Wmo Mantelzorg en -Wmo -Informele- en -Zotg participate Informele zotg Dndersteuning i/rijwilligersbeleio Ylantelzorg Wonen, Zorg, -Wonen, Wonen, Zoig, Actieplan Zorg Welzijn Welzijn,Zotg Weteijn en Welzijn Eerstelijnszorg Monitor Wonen, Zorg, Welzijn Acflesrogramma Cultuurbereik Actieirogramma Alblasserwaard Midden Rijnstreek stadsregio stadsgewest Holland DrechtstedenGoetee- Hoeksche VijfheerenlandenHolland Rotterdam Haaglanden Rijnland Overflakkee Waard Aanpak Versterken eugd- arbeidsmarkt- Dveriast Dositie Wmo Wmo Volkscjezondheid nantelzorg -Ondersteunen Wonen, Leefbaarheid welzijn, zotg snidentiteit CW Cultuuronlwikkeiing Actiejrogramma Cultuutbeteik Cultuurbereik Cuftuur- Bibliotheek- Inleiding De Commissie Samenleving ontvangt ieder jaar een rapportage over de uitvoering van de negen Regionale Agenda's Samenleving De Regionale Agenda's betreffen Holland Rijnland, Rijnstreek, Midden- Holland, Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Drechtsteden, Goeree-Overflakkee, Hoeksche Waard, stadsregio Rotterdam en het stadsgewest Haaglanden. Deze rapportage gaat over de uitvoering van het laatste jaar van de Regionale Agenda's Samenleving (RAS) De opzet van de rapportage houdt verband met een terugblik op drie jaar RAS. Hoofdstuk 2 gaat in op het doel, de thema's en bevindingen met de uitvoering van de RAS in Hoofdstuk 3 bevat de terugblik op drie jaar RAS. Maatschappelijke Ondersteuning Wonen-Welzijn- Pact van Zoig Bleskensgraaf Cultuur Acfleirogramma Cultuurbereik Bibliotheekrernieuwing irofiel /emieuwing Sociate-culturete Infrastructuur Socialesultutele nfrastructuur

8 Participatie -Inburgering en Integiatie -Alfabetisering -Volwassenen -Sociale Ondersteuning ntegratie -Vrijwilligers en larticipatie autochtonen -Bibliotheek- educatie en nbutgering nfrastructuur en integrate vrijwillkjerswerh i/emieuwing -Alfabetisering werk.eefbaarheid -Leefbaarleiden -Leefbaaren reilig uimtelijke widening De variatie aan (sub)thema's komt door zowel de inbreng van gemeenten als de inzet van de provincie om toenmalige beleidsdoelen te realiseren (regionaal maatwerk). ledere bestuursovereenkomst Regionale Agenda Samenleving bood de mogelijkheid om in onderling overleg prestatieafspraken te wijzigen danwel nieuwe activiteiten toe te voegen bij de (sub)thema's. Het instrument RAS werd gezien als een groeimodel. 2.2 Middelen De provincie wilde met het instrument RAS maatschappelijke opgaven meer integraal (laten) oppakken, sluitende aanpakken stimuleren en bureaucratic verminderen. Daartoe zijn middelen gebundeld van de sectoren sociale infrastructuur, jeugdbeleid, diversiteit, kleine kernen, seniorenbeleid en regionaal zorgbeleid. De negen verbanden van samenwerkende gemeenten kregen jaarlijks projectsubsidie (zie bijlage 1) voor het realiseren van de prestatieafspraken. De subsidie was een lump sumbudget, omdat Gedeputeerde Staten koos voor het ontschotten van middelen. De samenwerkende gemeenten bepaalden zelf hoeveel subsidie zij inzetten om prestatieafspraken te halen. Een uitzondering hierop waren de geoormerkte middelen voor bibliotheekvernieuwing en het Actieprogramma Cultuurbereik, indien opgenomen in een RAS. Met behoud van de eigen toewijzings- en verantwoordingssystematiek maakten het Actieprogramma Cultuurbereik en/of bibliotheekvernieuwing deel uit van de volgende Regionale Agenda's: Alblasserwaard- Vijfheerenlanden, Holland Rijnland, Drechtsteden, Hoeksche Waard, Goeree-Overflakkee en Haaglanden. Waar het Actieprogramma Cultuurbereik en/of bibliotheekvernieuwing geen deel uitmaakten van de RAS maakte de provincie apart afspraken om de provinciale doelen cultuur te bereiken. Naast subsidie konden alle verbanden van samenwerkende gemeenten gebruik maken van een bepaald aantal uren ondersteuning. Deze 'trekkingsrechten' waren te halen bij de ondersteuningsorganisaties: Meander, Stimulans, PJ Partners, JSO en de stichting Jeugd- en Jongerenwerk Midden-Holland. Probiblio ondersteunde de bibliotheekvernieuwing. 2.3 Bevindingen met de uitvoering in 2008 In bijlage 2 staat per verband van samenwerkende gemeenten een uitgebreide rapportage op hoofdlijnen over de uitvoering van de RAS in Deze rapportages samengevat geeft het volgende beeld. De samenwerkende gemeenten realiseerden de afspraken in grote meerderheid en daarmee de prestaties en doelen van de (sub)thema's. Niet alle prestaties zijn gehaald en/of soms zijn niet alle projecten afgerond op 31 december De uitvoering in 2008 geeft aanleiding tot de volgende opmerkingen: Met uitzondering van de Drechtsteden deden de samenwerkende gemeenten een beroep op de provincie voor Overgangsmaatregelen RAS naar de RAS In grote meerderheid gaat het om ondersteuning bij Wonenwelzijn-zorg. Een beperkt aantal projecten betreft attending (Alfabetisering, Brede School en casutstieknetwerk jeugd).

9 1. Er ontstond kruisbestuiving tussen samenleving en cultuur waar cultuur deel uitmaakte van RAS. Vanuit het lump sumbudget RAS werden diverse projecten cultuur uitgevoerd. 2. De in 2007 ingezette pragmatische aanpak om opgaven ook op (sub)regionaal en lokaal niveau uit te voeren werd in 2008 doorgezet met projecten en pilots. Op regionaal niveau werd de opgedane kennis verspreid, zodat op deze wijze werd voldaan aan de bovenlokale aanpak van de RAS. 3. Bij toevoeging van nieuwe projecten hielden deze vaak verband met prioriteiten van het samenwerkingsverband. Zo kent Holland Rijnland de prioriteit arbeidsmarktbeleid en voortijdig schoolverlaten. In relatie hiermee werden middelen RAS ingezet voor een Jongerenloket om de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs te verbeteren en voortijdig schoolverlaten te verminderen. Haaglanden legde verbindingen vanuit samenleving naar de ruimtelijke visie Haaglanden en de uitwerking van afspraken over de regionale woonvisie. Deze voorbeelden geven mede aan dat de bundeling van middelen werkte om maatschappelijke opgaven meer integraal te benaderen en te werken aan sluitende aanpakken. 4. Het jaar 2008 was 'oogstjaar' voor de aanpak van maatschappelijke opgaven. Diverse activiteiten zijn door gemeenten overgenomen en opgenomen in nun beleid, waardoor doorwerking is ontstaan naar latere jaren. Dit al dan niet met structured meerkosten voor de samenwerkende gemeenten. Niet alle activiteiten uit de Regionale Agenda's Samenleving worden gecontinueerd wegens het ontbreken van middelen bij gemeenten. 5. De RAS werkte binnen alle negen verbanden van samenwerkende gemeenten als aanjager voor de intergemeentelijke samenwerking bij zowel visievorming, afstemming over problemen als bij de aanpak van maatschappelijke opgaven. Door de meerjarige afspraken en het lump sumbudget konden een aantal maatschappelijke vraagstukken verder worden gebracht en werd meer mogelijk gemaakt voor de inwoners. Uiteindelijk is de sociale en in een aantal gebieden ook de culturele infrastructuur verbeterd. 3.0 Terugblik op drie Jaar Regionale Agenda Samenleving De terugblik op de uitvoering van drie jaar Regionale Agenda Samenleving gebeurt ten eerste aan de hand van de in paragraaf 2.1 staande thema's. Ten tweede is de terugblik op basis van drie voor de RAS kenmerkende aandachtspunten. 3.1 Terugblik per thema Thema Jeugd De convenanten aansluiting jeugdbeleid-jeugdzorg zijn verlengd tot en met Speerpunten van het convenant waren: opvoedings- en gezinsondersteuning, aansluiting onderwijs-jeugdzorg en preventie jeugdcriminaliteit en kindermishandeling. Opname binnen de RAS werkte goad uit. Door gebruik van het RAS-budget konden 'extra' projecten worden uitgevoerd om de infrastructuur te verbeteren. Hiervan zijn voorbeelden: regionale Verwijsindex voor risicojongeren, schoolmaatschappelijk werk, Zorg Advies Teams voor MBO, Jongerenloket en de aanpak van jeugdoverlast door het bevorderen van de sociale veiligheid. Door de uitvoering van convenanten en extra projecten is het preventieve hulpaanbod uitgebreid. Er is sprake van een vrijwel dekkend aanbod van opvoedingsondersteuning. Er zijn zorgnetwerken opgezet rond primair en voortgezet onderwijs en protocollen signalering van kindermishandeling en begeleidingstrajecten voor risicojeugd. Provinciale ondersteuningsorganisaties hielpen bij de uitvoering. Door de uitvoering van alle activiteiten zijn en worden problemen bij jeugdigen (en nun ouders) meer vroegtijdig onderkend en geregistreerd, zodat sneller passende hulp kon en kan worden geboden. Cijfers uit 2007 tonen aan dat het preventieve hulpaanbod meer is gebruikt. In Midden-Holland is de Ketenaanpak jeugd verder gebracht door de opzet van een regionale visie over de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin en een regionale Verwijsindex voor risicojongeren, welke is aangehaakt bij de Landelijke Verwijsindex. Binnen de stadsregio Rotterdam is ook een regionale

10 Verwijsindex ingevoerd onder de noemer SISA, welke is aangesloten bij de Landelijke Verwijsindex. Verder is de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin ondersteund. Binnen het stadsgewest Haaglanden is een methodische aanpak ontwikkeld voor vroegsignalering van ontwikkelingsachterstanden en licht verstandelijke handicaps bij kinderen door medewerkers van algemene voorzieningen. Ook is voortijdig schoolverlaten aangepakt door de koppeling met begeleid wonen en het versterken van de zorgstructuur in het MBO. De Rijnstreek deed onderzoek naar de Integrate jeugdgezondheidszorg en besloot de bestaande structuur van gezondheidszorg aan jeugdigen te handhaven. Thema Wet maatschappelijke ondersteuning De Wet maatschappelijke ondersteuning werd veelal voorbereid doordat gemeenten elkaars deskundigheid gebruikten en door de inhuur van externe deskundigen. Vooral verbanden van samenwerkende gemeenten met relatief veel kleine gemeenten huurden externe expertise in. De voorbereiding van de Wmo vroeg in 2006 veel aandacht. In de loop van 2007 en 2008 werd dit minder, mede doordat gemeenten eigen lokale actieplannen hadden gemaakt. De focus verschoof van huishoudelijke hulp naar meerdere prestatievelden van de Wmo, waaronder subregionale projecten en lokale pilots met verbindingen naar activiteiten jeugd en Wonen-welzijn-zorg. In het stadsgewest Haaglanden lag binnen de Wmo het accent op de ontwikkeling van een regionale sociale kaart, methodieken burgerparticipatie en overdracht van kennis over succesvolle methodieken interculturalisatie over werving en behoud van vrijwilligers. Binnen de stadsregio Rotterdam zijn in relatie met Wonen-welzijn-zorg lokale projecten uitgevoerd onder meer ter stimulering van vrijwilligerswerk en ondersteuning mantelzorg, levensloopbestendigheid, kleinschalig wonen en afstemming van huisvesting van bijzondere doelgroepen op het zorg-en welzijnsvoorzieningen. Thema Wonen-welzijn-zorg De afspraken Wonen-welzijn-zorg betreffen veelal inspelen op de vergrijzende bevolking door te werken aan passende huisvesting, nieuwe zorgconcepten en bundeling van welzijnsvoorzieningen. Op strategisch niveau zijn visies ontwikkeld en prestaties afgesproken voor vele jaren. De uitwerking van de afspraken krijgt veelal lokaal vorm door samenwerkingsverbanden van gemeenten, zorg- en welzijnsinstellingen en woningbouwcorporaties in aansluiting op Wmo-activiteiten. Binnen de Regionale Agenda's is een aantal concrete projecten uitgevoerd, zoals personen alarmering, eigenaar/bewoners stimuleren nun woning levensloopbestendig te maken, het koppelen van jongeren aan ouderen (maatschappelijke stage) en kleinschalige huisvesting voor dementerenden. De Zorgberaden en Regionale Commissies Gezondheidszorg ondersteunden de ontwikkeling en uitvoering van de Pacten/prestatieafspraken Wonenwelzijn-zorg. De agendering van dit thema leidde tot meer bewustwording en acties om beter voorbereid te worden op de demografische ontwikkelingen en daarbij behorende (aanpassingen van) voorzieningen. Thema Participatie Alfabetisering stond oorspronkelijk alleen in Haaglanden en Holland Rijnland op de RAS. In de loop van 2007 en 2008 is de aanpak van laaggeletterdheid ook binnen de RAS Rijnstreek en de Drechtsteden gekomen om te werken aan bewustwording over en herkenning van laaggeletterdheid alsmede het stimuleren van laaggeletterden naar school te gaan. De regiobrede aanpakken leidden ertoe dat meer laaggeletterden (beter) zijn gaan lezen, schrijven en rekenen en daardoor volwaardig deel kunnen nemen aan onze samenleving. Vrijwilligerswerk stimuleren werd uitgevoerd op zowel (sub)regionaal als lokaal niveau. In diverse verbanden van samenwerkende gemeenten werd een regionale infrastructuur vorm gegeven waar alle gemeenten en vrijwilligersorganisaties gebruik van kunnen maken. Gedurende de looptijd van de RAS zijn meer verbindingen gelegd met de Wmo en Wonen-welzijn-zorg.

11 Binnen de stadsregio Rotterdam werd participate en integratie van allochtonen bevorderd door projecten binnen het programma Burgerschap. Binnen het programma Sociaal & Wonen is gestimuleerd het verbinden van bevolkingsgroepen en het vergroten van de betrokkenheid van bewoners bij nun leefomgeving. De opgedane kennis is regionaal gedeeld. In Holland Rijnland werd onderzoek gedaan naar doelgroepen van de nieuwe Wet Inburgering en in de Rijnstreek zijn activiteiten uitgevoerd om hoger opgeleide allochtone vrouwen te stimuleren banen op nun behaalde kwalificatieniveau te behalen. Thema Leefbaarheid Dit thema stond oorspronkelijk alleen op de agenda in de Drechtsteden en de stadsregio Rotterdam. In de Drechtsteden evolueerde dit thema tot onderdeel van het thema Sociale infrastructuur. Het meerjarige project Preventie huiselijk geweld is uitgevoerd door op scholen voor voortgezet onderwijs voorlichting te gegeven over het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld. In de stadsregio Rotterdam is het oorspronkelijke thema Leefbaarheid en ruimtelijke ordening geevoiueerd in het programma Sociaal & Wonen. Projecten leefbaarheid zijn uitgevoerd voor het verbeteren van de woonomgeving en het inrichten en beheren van voorzieningen (zie ook thema Participatie). Thema Cultuur De Actieprogramma's Cultuurbereik zijn uitgevoerd. De opname van Actieprogramma's Cultuurbereik binnen de RAS leidde tot kruisbestuiving met andere terreinen en maakte meer projecten cultuur mogelijk door gebruik van het lump sumbudget. In de Hoeksche Waard en Alblasserwaard-Vijfheerenlanden zijn de basisbibliotheken gerealiseerd en in laatst genoemde vrijwilligersbibliotheken geautomatiseerd. In Haaglanden zijn negen Makkelijk Lezen Punten gerealiseerd met middelen RAS. Per gemeente is in een bibliotheek een Makkelijk Lezen Punt voor jongeren van het VMBO. De uitvoering van de Regionale Agenda's Samenleving leverden goede praktijkvoorbeelden op waar anderen hun voordeel mee kunnen doen. Daarom staan er op Netwerken Sociale Initiatieven digitate dossiers met projecten uit de Regionale Agenda's Samenleving. Hier zullen nieuwe goede praktijkvoorbeelden aan toe worden toegevoegd in overleg met de samenwerkende gemeenten. 3.2 Terugblik op de looptijd op basis van drie punten De hoofdthema's zijn in de meeste Regionale Agenda's Samenleving onderverdeeld in subthema's. De doelen en prestaties van deze subthema's zijn in meerderheid niet SMART. Toen de RAS werd voorbereid was amper sprake van het SMART formuleren van doelen en prestaties. Het ging om meer samenhang tussen beleidssectoren van de gemeenten en de provincie om maatschappelijke participatie van mensen te verbeteren en te komen tot meer aansluitende ketens. Op strategisch niveau ging het om het verbeteren van de sociale en culturele infrastructuur. Om deze redenen gebeurt de terugblik hier aan de aan de hand van de volgende punten: 1. Bundeling van provinciale middelen en ondersteuning van provinciale ondersteuningsorganisaties. 2. Vermindering van bureaucratie en lastendruk en verbetering van sluitende ketenaanpakken. 3. Bovenlokale aanpak van maatschappelijke opgaven ter versterking van de sociale en culturele infrastructuur. 1. Bundeling van middelen en ondersteuning door provinciale organisaties. De bundeling van provinciale middelen en het lump sumbudget werkten goed uit voor een meer gestructureerde, substantiate en integrate aanpak van maatschappelijke opgaven. Opgaven die tussen gemeenten weleens in aard en omvang verschilden, zodat in de loop van de RAS ook een aantal prestaties werden behaald door projecten op (sub)regionaal niveau en op lokaal niveau uit te voeren. Het valt op dat relatief veel activiteiten zijn uitgevoerd om preventief jeugdbeleid te versterken. Het is ook opvallend dat het lump sumbudget leidde tot extra activiteiten Cultuurbereik en bibliotheekvernieuwing. Kenmerkend voor

12 Goeree-Overflakkee is dat weinig middelen zijn ingezet op projecten en veel van de middelen om de sociale en culturele infrastructuur structureel te verbeteren. De 'trekkingssrechten" bij de provinciale ondersteuningsorganisaties werkten positief en negatief uit. Negatief daar waar organisaties teveel redeneerden vanuit eigen methodieken en concepten in plaats van aan te sluiten op de vragen van gemeenten en maatwerk te leveren. Het door de provincie bepaalde aantal uren was niet altijd passend bij de wensen van de samenwerkende gemeenten. Er bleek meer behoefte aan uren ondersteuning jeugd en minder aan uren diversiteit. Ook bleek behoefte aan uren ondersteuning van het Kunstgebouw en het Erfgoedhuis, maar deze hadden geen trekkingsrechten. De ondersteuning vanuit Probiblio werd in het algemeen als positief ervaren. Positief was ook dat enkele expertisecentra in meerderheid vraaggericht werkten. De gemengde ervaringen hielden soms ook verband met de wijze waarop vragen om ondersteuning waren geformuleerd. Niet alle gemeenten konden altijd helder nun ondersteuningsvragen formuleren. Middelen RAS zijn gebruikt voor het inhuren van expertise bij bureaus, waarvan de inzet positief uitwerkte op bijvoorbeeld de voorbereiding van de Wmo alsmede de ontwikkeling en invoering van risicosignaleringssystemen om de samenwerking tussen gemeenten en partners in de keten van jeugdbeleid te verbeteren. 2. Vermindering van bureaucratie en lastendruk en verbetering van sluitende ketenaanpakken. Gemeenten hoefden geen aanvragen in te dienen voor projectsubsidies op diverse terreinen. Dit als gevolg van de bundeling van middelen. Indien gemeenten 'trekker' waren van projecten, kon de verantwoording van de middelen na drie jaar. Hier staat tegenover dat aan het begin van de RAS overleg tussen gemeenten, maatschappelijke organisaties en/of provinciale ondersteuningsinstellingen veel tijd kostte om afspraken om te zetten in concrete activiteiten. In de loop der jaren werd de afstemming minder. Ieder nadeel kent een voordeel. De afstemming leidde tot uitwisseling van kennis tussen gemeenten en andere partijen alsmede netwerken waarop een beroep kon en kan worden gedaan. Voor de verbanden van samenwerkende gemeenten was er geen sprake van vermindering van lastendruk en bureaucratie door hun coordinerende functie en optreden als budgethouder RAS (in de Hoeksche Waard is een gemeente budgethouder). Ieder verband van samenwerkende gemeenten kreeg voor deze taken jaarlijks ,00 binnen het budget voor de uitvoering van de RAS. De verantwoordingen van het Actieprogramma Cultuurbereik kostte een aantal verbanden van samenwerkende gemeenten veel tijd. De intergemeentelijke samenwerking leidde ook tot positieve zaken zoals verbeteringen om te komen tot sluitende aanpakken. Bijvoorbeeld bij het creeren van sluitende aanpakken op de terreinen van onderwijsjeugdzorg, onderwijs-arbeidsmarkt, de aanpak van laaggeletterheid, levensloopbestendig denken, verbinden van zorg- en welzijnsvoorzieningen. Vermindering van lastendruk en bureaucratie is voor de provincie zeker bereikt aangezien er (veel) minder aanvragen voor projectsubsidies zijn ontvangen en de daaruit voortvloeiende behandelingen van verantwoordingen. 3. Bovenlokale aanpak van maatschappelijke opgaven ter versterkina van de sociale en culturele infrastructuur. De aanpak van maatschappelijke opgaven op bovenlokaal niveau gebeurde globaal op twee manieren. Ten eerste door het opzetten van regionale voorzieningen en uitvoeren van regionale projecten. Voorbeelden van regionale projecten zijn: de aanpak van laaggeletterdheid, afspraken Wonen-welzijn-zorg, de ontwikkeling van (structuur)visies, het ontwikkelen van concepten Centra voor Jeugd en Gezin. Voorbeelden van regionale voorzieningen zijn: Rebound, regionaal Bureau Leerplicht, Regionale Verwijsindex en basisbibliotheken. Ten tweede werden op regionaal niveau afspraken gemaakt en vond de uitvoering op subregionaal niveau of lokaal niveau plaats. Veelal werd de opgedane kennis bovenlokaal gedeeld mede om zo uitvoering te geven aan de geest van de bovenlokale aanpak. Of deze manier valt onder bovenlokale aanpak van maatschappelijke opgaven is discutabel. Hier staat tegenover dat intergemeentelijke samenwerking in de

13 meeste gevallen zorgde voor gebruik van elkaar kennis, afstemming van zaken en/of het samen optrekken bij buiten de RAS vallende opgaven. Bijvoorbeeld in Holland Rijnland bij huisvesting van een VSO-ZMOKschool en in Midden-Holland de oprichting van een portefeuillehouderoverleg Cultuur. De in 2006 gehouden gemeenteraadsverkiezingen hadden gevolgen voor de uitvoering van de Regionale Agenda's Samenleving bij met name het thema Wmo. Wmo-beleid werd sterker gezien als een lokale verantwoordelijkheid. Tot slot. Tijdens de duur van de RAS kwam er meer duidelijkheid over de verantwoordelijkheden van de verschillende overheden. De provincie legde haar beleid vast in Provincie Nieuwe Stijl en voor de uitwerking op de terreinen van samenleving en cultuur in de notitie Maatschappelijke Participatie. De bevindingen met de RAS zijn enerzijds in meerderheid positief en sterken ons anderzijds in het uitgezette beleid de nieuwe Regionale Agenda Samenleving te beperken tot de drie thema's Preventief jeugdbeleid, Cultuurparticipatie en Ondersteuning sociale infrastructuur/wmo. Dit opdat met een effectieve inzet van middelen en menskracht meer mogelijk wordt gemaakt ten behoeve van de inwoners van Zuid-Holland.

14

15 Bijlage 1: Budget en bevindingen met de uitvoering van de RAS in 2006 en 2007 Budgetten RAS De negen verbanden van samenwerkende gemeenten kregen jaarlijks de volgende subsidiebedragen voor het realiseren van prestatieafspraken binnen de Regionale Agenda Samenleving: Samenwerkende gemeenten in: Bedrag 2006 Bedrag 2007 Bedrag 2008 Alblasserwaard-Vijfheerenlanden Midden-Holland Rijnstreek stadsregio Rotterdam Haaglanden Holland Rijnland Drechtsteden Hoeksche Waard Goeree-Overflakkee Totaal Opmerkingen bij de tabel. 1. In 2006 is eenmalig ,00 toegevoegd vanuit de middelen kleine kernen aan het streekplangebied Oost. Hierdoor kregen de regie's met relatief veel kleine kernen, de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Midden-Holland en Rijnstreek, ieder ,00 toegevoegd aan het budget Voor 2007 en 2008 zijn de middelen kleine kernen verdeeld over alle negen verbanden van samenwerkende gemeenten. 2. Buiten de RAS Midden-Holland en de Rijnstreek zijn gehouden de middelen voor de uitvoering van het convenant aansluiting jeugdbeleid - jeugdzorg. De reden is dat Midden-Holland en de Rijnstreek het convenant niet wilden opnemen binnen de RAS. Subsidies voor de uitvoering van het convenant aansluiting jeugdbeleid-jeugdzorg zijn apart beschikt. 3. De stadsregio Rotterdam en de provincie deelden in 2006 taken. De provincie was verantwoordelijk voor de aanpak van Wonen-welzijn-zorg en besteedde daar middelen aan. 4. Het totaalbudget liep op doordat meer middelen jeugdbeleid, seniorenbeleid en kleine kernenbeleid gefaseerd werden toegevoegd. Bevindingen met de uitvoering van de Regionale Agenda's Samenleving in 2006 De Regionale Agenda's Samenleving Midden-Holland, Goeree-Overflakkee, Holland Rijnland, Drechtsteden en Hoeksche Waard werden in de eerste helft van 2006 ondertekend en startten daardoor later met de uitvoering. Dit had gevolgen voor de mate waarin afspraken 2006 konden worden gerealiseerd. De bevindingen met de uitvoering van de Regionale Agenda's Samenleving in 2006 geeft samengevat het volgende beeld. Grote waardering bleek voor de afspraken over meerdere jaren en de meerjarige subsidie om maatschappelijke opgaven meer fundamenteel aan te kunnen pakken. Dit is inclusief de ruimte die er was voor het doen van onderzoek naar oplossingen voor knelpunten en ook ruimte om processen te verbeteren. Het instrument RAS stimuleerde intergemeentelijke samenwerking en samenhang tussen beleidsonderdelen bij de uitvoering van activiteiten. Hieraan voorafgaande kostte afstemming tussen de samenwerkende gemeenten, het maatschappelijke middenveld en/of de provinciale ondersteuningsorganisaties veel tijd om de prestatieafspraken in concrete activiteiten/projecten te vertalen.

16 Dit verhoogde de bestuurlijke en ambtelijke drukte en bureaucratie bij zowel de gemeenten als verbanden van samenwerkende gemeenten. Dit ondanks dat gemeenten niet afzonderlijk projectsubsidies aan hoefden te vragen. De drukte en bureaucratie kwamen mede doordat een aantal verbanden van samenwerkende gemeenten een eigen subsidieverordeningen RAS of systematiek anderszins toepasten. De veelal beperkte gemeentelijke ambtelijke capaciteit werd mede in beslag genomen door de voorbereiding van de Wet maatschappelijke ondersteuning en in een aantal gevallen fusietrajecten van gemeenten. Zo leidden verschillende factoren tot vertraging in de uitvoering van diverse afspraken in Hier stond in een aantal gevallen tijdwinst tegenover door de inhuur van externe deskundigen bij de voorbereiding van de Wmo. Alle negen verbanden van samenwerkende gemeenten dienden op onderdelen extra inspanningen te verrichten om de prestaties 2006 te realiseren in het volgende jaar. Binnen de RAS stadsregio Rotterdam werd voorbereid de omzetting van vier thema's in twee programma's die beter aansloten bij de grootte van de regio, diversiteit en uitvoeringscapaciteit van de gemeenten. De ervaringen met provinciale ondersteuningsorganisaties bleken -in het algemeen- voor verbetering vatbaar, namelijk minder aanbodgericht en meer gericht zijn op vragen van gemeenten. Bevindingen met de uitvoering van de Regionale Agenda's Samenleving in 2007 De bevindingen uit 2007 samengevat geeft het volgende beeld. In meerderheid liep de uitvoering van de Regionale Agenda's volgens schema, in minderheid op onderdelen niet door achterstanden uit 2006 en de beperkte ambtelijke capaciteit. De intergemeentelijke samenwerking leidde regelmatig tot gebruik van elkaars deskundigheden. Gemeenten investeerden fors in het realiseren van de afspraken. Maatschappelijke opgaven en problemen waren niet altijd van eenzelfde aard en omvang door de diversiteit aan gemeenten. Hier ging ieder verband van samenwerkende gemeenten pragmatisch mee om. Bijvoorbeeld door een (sub)thema uit te voeren in enkele gemeenten, een pilot in een andere gemeente en de zo opgedane kennis verspreiden. Pilots werden ook bewust gebruikt, zoals in de Drechtsteden binnen het kader van de Wmo, om uit te proberen wat wel en wat niet goed werkte om van daaruit lessen te trekken voor beleid en het aangaan van relaties met partijen. Prestatieafspraken vervielen soms en/of wijzigden door veranderingen in landelijk beleid, andere prioriteiten van gemeenten als gevolg van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2006 en/of doordat de oorspronkelijk afgesproken prestaties te breed geformuleerd bleken. Hiernaast werden nieuwe projecten met bijbehorende prestaties toegevoegd binnen de thema's en doelen. De toegevoegde projecten sloten opvallend veel aan bij eigen prioriteiten van de regie's. Het lump sumbudget gaf de samenwerkende gemeenten de ruimte met middelen te schuiven tussen opgaven en jaren tot en met het einde van de looptijd van de RAS. De ervaringen met de provinciale ondersteuningsorganisaties waren wisselen, namelijk van passende ondersteuning tot onvoldoende aansluiting bij het denken en doen van de gemeenten. Evaluatie RAS 2007 Conform afspraak binnen de bestuursovereenkomsten RAS is de werking en uitvoering van de RAS geevalueerd met de negen verbanden van samenwerkende gemeenten in Uit de evaluaties zijn de volgende rode draden te halen. 1. Alle negen verbanden van samenwerkende gemeenten waren, met wisselende ervaringen, positief over het instrument RAS met meerjarige afspraken en meerjarige subsidie voor de aanpak van maatschappelijke opgaven. De ervaringen met de provinciale ondersteuningsorganisaties waren divers en voor verbetering vatbaar. 2. Vooral in het begin kostte afstemming veel tijd om prestatieafspraken in concrete activiteiten/projecten te vertalen. Gaande weg bleek dat soms ook veel tijd kostte het realiseren van grotere projecten en te brede

17 doelen. In minderheid bleken doelen niet in verhouding te staan tot de beschikbare capaciteit en looptijd van de RAS. Een aantal afspraken zijn gewijzigd. 3. De RAS functioneerde als aanjager voor (meer) en beter gestructureerde regionale samenwerking bij de aanpak van maatschappelijke opgaven en het leggen van verbindingen daartussen. Dit zowel binnen de RAS als daarbuiten vallende opgaven. Bijvoorbeeld huisvesting van een VSO-ZMOK-school in Holland Rijnland en de oprichting van een portefeuillehouderoverleg Cultuur in Midden-Holland. 4. De RAS zorgde ervoor dat extra opgaven konden worden aangepakt waardoor meer mogelijk werd gemaakt voor de burgers. Hiertoe werkte stimulerend de provinciale bundeling van subsidiestromen en het lump sumbudget. Uit de evaluaties zijn leerpunten getrokken. Deze leerpunten zijn kort samengevat: focus op een beperkt aantal thema's, ambities in evenwicht brengen met de middelen, realistische doelen stellen, meer vraaggericht werken van de provinciale ondersteuningsorganisaties, zorgen voor minder lastendruk en tot slot de Regionale Agenda Samenwerking werkt in meerderheid positief als instrument.

18 Bijlage 2: Bevindingen met de uitvoering van de Regionale Agenda's Samenleving in 2008 Inleiding De rapportage over 2008 staat in relatie met de voorgaande jaren door de meerjarige afspraken. Zie ook bijlage 1. Een aantal projecten startle in 2008, zoals verwoord in onderstaande rapportages per verband van samenwerkende gemeenten. Bevindingen 2008 RAS Alblasserwaard-Vijfheerenlanden De maatschappelijke opgaven zijn vertaald in de thema's Jeugd en sociale veiligheid, Pact van Bleskensgraaf, Wet maatschappelijke ondersteuning en Cultuurparticipatie met bibliotheekvernieuwing. Binnen het thema Jeugd en sociale veiligheid werd preventief jeugdbeleid ondersteund, de aanpak van voortijdig schoolverlaten en de sociale veiligheid bevorderd. Bijvoorbeeld door de uitrol van Gezinscoach van Gorinchem naar de regio, de ontwikkeling van de voorziening Rebound voor leerlingen van het voortgezet onderwijs en later ook voor leerlingen van het MBO. Jeugdoverlast en jeugdcriminaliteit werden onder meer verbeterd door uitwisseling van informatie tussen professionals via het systeem Jeugd in beeld en projecten om de sociale veiligheid te verbeteren in alle gemeenten met bijzondere aandacht voor kleine kernen. Aan het verbeteren van de sociale veiligheid op de Merwede-Lingelijn werd ook inzet gepleegd door verbeteringen rond het spoor, waaronder de inzet van camera's en buitengewoon opsporingsambtenaren. Wat betreft het project Ondersteuning van ouders van Tegendraadse Jeugd zijn medewerkers van Halt en JPT getraind, maar kon het project in 2008 niet worden uitgerold van de gemeente Hardinxveld-Giessendam naar de hele regio, omdat JPT niet langer deel kon nemen aan Tegendraadse Jeugd. Binnen het thema Wmo en thema Pact van Bleskensgraaf werden lijnen gelegd om aanvullend te werken. Regionaal werd opgepakt de ontwikkeling van een digitate sociale kaart, onderzoek naar de dekking van voldoende zorg- en welzijnsvoorzieningen alsmede het opzetten van woonzorgsteunpunten. Ook werden activiteiten uitgevoerd zoals de koppeling van vraag- en aanbod voor hand- en spandiensten en in combinatie met jeugd- en onderwijs een project dat jongeren ouderen helpen (maatschappelijke stage). Het Pact van Bleskensgraaf wordt tot tevredenheid van de gemeenten ondersteund door het Zorgberaad Zuid- Holland Zuid. Binnen het thema Cultuur werd met geoormerkte middelen en cofinanciering van gemeenten het Actieprogramma Cultuurbereik, het platform Cultuureducatie en Bibliotheekvernieuwing uitgevoerd. De basisbibliotheek Zuid-Holland Zuid-Oost is gerealiseerd. Vier vrijwilligersbibliotheken zijn geautomatiseerd, waardoor ze volwaardig kunnen deelnemen aan het provinciale bibliotheeknetwerk. Met RAS-middelen zijn extra cultuurprojecten gerealiseerd rondom cultuurhistorie voor ouderen en cultuurhistorie voor jongeren. Wij hebben de indruk dat de afspraken over alle maatschappelijke opgaven in overgrote mate zijn gerealiseerd. Ervaringen met drie jaar RAS samengevat. De bundeling van provinciale middelen en meerjarige afspraken zijn heel positief ervaren. Met de trekkingsrechten bij provinciate ondersteuningsorganisaties zijn wisselende ervaringen opgedaan. De RAS had voor de gemeenten duidelijk meerwaarde door de samenwerking, het verder brengen van de aanpak van maatschappelijke opgaven en doorwerking van resultaten naar volgende jaren. De sociale en culturele infrastructuur zijn zeker verbeterd en is meer mogelijk gemaakt voor de inwoners. RAS Drechtsteden De maatschappelijke opgaven zijn vertaald in de thema's: Jeugd & onderwijs, Zorg & ondersteuning, Sociale infrastructuur & integratie, Leefbaar & veilig en Cultuur.

19 Binnen het thema Jeugd & onderwijs werden veel projecten uitgevoerd voor versterking van preventief jeugdbeleid, de aanpak van voortijdig schoolverlaten en het verbeteren van samenwerking tussen partijen. Zo werd schoolmaatschappelijk werk op peil gehouden (en afspraken over continuering na 2008 gemaakt) en werden multidisciplinaire teams (zorgnetwerken in het primair en voortgezet onderwijs) gecoordineerd om problemen bij jeugdigen snel op te pakken om zwaardere hulp te voorkomen. Het project Gezinscoach werd van twee gemeenten naar alle gemeenten uitgerold evenals de in Dordrecht ontwikkelde Verwijsindex. Het basismodel Cirkels voor Jeugd en Gezin werd per gemeenten verder vorm gegeven, waarbij aandacht was voor onderdelen waarop regionale samenwerking mogelijk is. Mede met middelen van de RAS werd een kennis- en servicecentrum ontwikkeld op het gebied van onderwijs en zorg, opdat kinderen uit het primair-, voortgezet- en speciaal onderwijs passende hulp kunnen krijgen. Mede in het kader van het voortijdig schoolverlaten verminderen werden alle VMBO-eindexamenkandidaten in de Drechtsteden per brief benaderd om aan te geven welke opleiding zij na het VMBO zouden gaan volgen. Leerlingen dien het nog niet wisten kregen begeleiding naar het maken van een keuze. Uitvallers bij de start in het MBO kregen begeleiding naar een andere opleiding. Op verzoek van de provincie startle de Drechtsteden met de aanpak van laaggeletterdheid bij jong en ouder. De thema's Zorg & ondersteuning, Sociale infrastructuur & integratie, Leefbaar & veilig evolueerden in de Drechtsteden tot het thema Sociale infrastructuur, Wonen-welzijn-zorg met Wmo-verbindingen. Gemeenten stemden nun beleid af betreffende Wmo en Wonen-welzijn-zorg over onder meer collectieve voorzieningen in relatie tot individuele voorzieningen. Pilots voor het bevorderen van de 'civil society' werden uitgevoerd alsmede projecten gericht op mantelzorgers. Ondersteuning van vrijwilligers werd gedaan door een regionale back office met digitale vacaturebank en ondersteuning van lokale vrijwilligersorganisaties. Implementatie van afspraken uit het convenant gespreide huisvesting en zorg bijzondere groepen vond plaats. De uit eerdere jaren doorgeschoven afspraak onderzoek te doen naar mogelijkheden voor samenwerking op het terrein van sport is alsnog uitgevoerd. Niet is uitgevoerd sport met maatschappelijke stages en onderzoek naar doelgroepenvervoer. Het Actieprogramma Cultuurbereik is met geoormerkte middelen en cofinanciering van de gemeenten uitgevoerd. Ook werden middelen van het RAS-budget ingezet voor projecten cultuur. Voorts zijn RAS middelen RAS gebruikt voor onderzoek naar efficiency bij samenwerking van theaters en samenwerking tussen de zelfstandige bibliotheken in de Drechtsteden met de Basisbibliotheek Zuid-Holland-Zuid. Ervaringen met drie jaar RAS samengevat. De bundeling van provinciale middelen en meerjarige afspraken werden zeer positief ervaren. De trekkingsrechten bij provinciale ondersteuningsorganisaties werd matig bevonden. De Drechtsteden mistten trekkingsrechten bij Het Erfgoedhuis Zuid-Holland en Kunstgebouw. Omdat de Drechtsteden zelf gekozen voor samenwerking, fungeerde de RAS als facilitator om de sociale en culturele infrastructuur te verbeteren. Diverse door de RAS opgepakte activiteiten zijn opgenomen in gemeentelijk beleid random Wmo, vrijwilligerswerk en jeugd. RAS Midden-Holland De maatschappelijke opgaven zijn vertaald in de thema's Voortijdig schoolverlaten, Gezond bewegen, Ketenaanpak jeugd, Sociale en culturele infrastructuur, Informele Zorg en Maatschappelijk participatie ((Wmo, participatie van jongeren en kwetsbare groepen, Pact van Savelberg). In 2007 is een aantal prestaties behaald van de thema's Gezond bewegen en Voortijdig schoolverlaten, waardoor in 2008 met name is geinvesteerd op de thema's Ketenaanpak jeugd en Informele Zorg. In het kader van Voortijdig schoolverlaten is de voorziening Rebound opgericht en is een haalbaarheidsonderzoek

20 uitgevoerd naar juniormentorschap. Het project Bijbaantjes is opgezet. Het project Breda School nadert zijn afronding. Binnen het thema Gezond Bewegen is vooral bij jongeren interesse gewekt voor sporten in samenwerking met scholen en sportaanbieders. Er is tevens een preventieplatform opgericht. Activiteiten zijn uitgevoerd om mensen uit lage sociaal economische groepen te stimuleren meer te bewegen. Binnen het thema Maatschappelijke Participatie zijn activiteiten in de gemeenten uitgevoerd om participatie van kwetsbare groepen en van jongeren te stimuleren. Hierbij werden onder andere Molukse ouderen en jonge vrijwilligers in de zorg bereikt. Binnen het thema Ketenaanpak jeugd is extra geinvesteerd in grote regionale projecten, zoals vroegtijdige signalering van en interventie bij probleemsituaties bij jeugdigen, het opzetten van een regionale Verwijsindex risicojongeren met aansluiting aan de landelijke Verwijsindex en een concept voor Centra voor Jeugd en Gezin. Binnen dit thema is voorts gewerkt aan de ontwikkeling van beleid voor het opzetten en uitvoeren van activiteiten die overlast van jongeren beperken danwel een veilige omgeving voor hen realiseren. In dit kader is er een onderzoek naar drank- en drugsgebruik uitgevoerd. Ook is gewerkt aan een dekkende structuur voor de ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers in de zorg (vervolg op de projecten binnen het thema Informele Zorg). Een aantal prestatieafspraken bleek niet realistisch, zoals de prestatie dat voor alle inwoners in Midden- Holland een minimum pakket welzijn uit het Pact van Savelberg beschikbaar is (thema Maatschappelijke Participatie) en de prestatie dat er in 2008 een dekkende spreiding van (semi-)publieke voorzieningen, gebouwen en activiteiten van burgers op het terrain van onderwijs, zorg, welzijn en cultuur (thema sociale en culturele infrastructuur). Maar daar is wel op andere manier vorm aan gegeven. Zo is voor de inwoners van de gemeenten in de Krimpenerwaard een dekkende spreiding van activiteiten welzijn en cultuur gerealiseerd. In tien gemeenten is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om kwalitatief goed welzijnswerk voor ouderen te bevorderen. (Het Pact van Savelberg loopt door tot 2013.) De provinciale steunfunctieorganisaties ondersteunden de uitvoering van de RAS. Echter, de deskundigheid sloot niet altijd aan bij de behoeften. Daarom zijn er vaak ook externe projectleiders ingeschakeld. Ervaringen met drie jaar RAS samengevat. De RAS stimuleerde visievorming over de aanpak van maatschappelijke opgaven en intergemeentelijke samenwerking. Door contacten van projectleiders ontstond een netwerk dat ook buiten de RAS wordt voortgezet. Een knelpunt was dat diverse gemeenten klein zijn, een zeer eigen karakter hebben en mogelijke fusies speelden. Door de beperkte beleidscapaciteit sloten vaak minder gemeenten aan bij projecten. Enkele prestatieafspraken bleken niet realistisch, zeker niet voor de duur van de RAS. De activiteiten van een aantal projecten worden na afronding gei'mplementeerd in de gemeenten, waardoor doorwerking ontstaat naar volgende jaren. RAS Rijnstreek De maatschappelijke opgaven zijn vertaald in de thema's Inburgering en integratie, Vrijwilligers, Maatschappelijke ondersteuning, Integrate jeugdgezondheidszorg, Eerstelijnszorg en Wonen-welzijn-zorg. Binnen het thema Wonen-welzijn-zorg is per gemeente het voorzieningenniveau in beeld gebracht en vanuit de opgave het toekomstige pakket gedefinieerd. Vanuit de lokale plannen vindt afstemming regionaal plaats. Binnen dit thema krijgen de kleine kernen speciale aandacht. Veel kernen in het Groene Hart kunnen niet uitbreiden en kennen een afnemend voorzieningenniveau. De kernen vergrijzen en juist voor ouderen belangrijke voorzieningen zoals winkels en postagentschappen verdwijnen. De uitkomsten uit de analyses Wonen-welzijn-zorg worden gebruikt voor het opstellen van dorpsvisies. Naast zorg is ruimtelijke

21 ordening van belang. Met ondersteuning van de Zuid-Hollandse Vereniging van Kleine Kernen worden drie dorpsvisies ontwikkeld. Binnen het thema eerstelijnsgezondheidszorg is ook ingespeeld op de problematiek van de kleine kernen. Per kern is het huidige aanbod, de ontwikkelingen en het benodigde aanbod in kaart gebracht. Met de uitkomsten is met huisartsen het gesprek aangegaan over hoe het voorzieningenniveau te handhaven. De uitkomst was een actieplan voor de kleine kernen voor het behoud van spreekuren van huisartsen, fysiotherapeuten en tandartsen op het niveau van het jaar Het thema Integrate jeugdgezondheidszorg is in 2007 afgehandeld toen landelijk werd besloten de bestaande structuur van gezondheidszorg aan jeugdigen te handhaven, te weten de thuiszorg voor kinderen van 0-4 jaar en de GGD voor jeugdigen van 5-18 jaar. Binnen de thema's Vrijwilligers en Maatschappelijke ondersteuning lag het accent op meer mensen te stimuleren tot vrijwilligerswerk en bevordering van de sociale activering. De regionale aanpak lag in het vormgeven van de infrastructuur waar alle gemeenten gebruik van kunnen maken, waaronder een verbetering van de digitale vrijwilligersvacaturebank en extra inzet van het steunpunt vrijwilligers. Vrijwilligers zijn bijgeschoold en ondersteuning is gegeven aan vrijwilligersorganisaties. Hiernaast zijn projecten gerealiseerd om vrijwilligers de mogelijkheid te geven te participeren in concrete initiatieven. Het bezoekerscentrum Veenweiden, dat zich richt op natuureducatie, heeft voorlichtingsmiddelen aangeschaft, die gebruikt worden door vrijwilligers bij educatieve activiteiten. Het bezoekerscentrum richt zich op de regio Rijnstreek. Binnen het thema Maatschappelijke ondersteuning zijn opgezet een productenboek ten behoeve van de loketten Wmo en vond een evaluatie plaats van de Wmo-verordening, inclusief een client tevredenheids onderzoek naar de huishoudelijke verzorging. Op verzoek van de provincie is het project Laaggeletterdheid toegevoegd aan de RAS in De aanpak van laaggeletterdheid was gericht op het bewust maken van medewerkers van bedrijven, zorg- en welzijnsinstellingen. Door diverse activiteiten werd de problematiek laaggeletterdheid meer bekend en konden meer laaggeletterden worden gestimuleerd cursussen lezen en schrijven te gaan volgen. Tot slot zijn binnen het thema Inburgering activiteiten ondernomen voor het bereik van hoger opgeleide allochtone vrouwen voor activiteiten ter stimulering dat deze vrouwen meer banen op nun behaalde kwalificatieniveau kunnen bereiken. De inzet van de provinciale ondersteuningsorganisaties was heel verschillend. JSO en PJ Partners waren in staat de ondersteuningsvragen van de Rijnstreek op te pakken en te vertalen in gewenste activiteiten. Meander was niet in staat een vraaggericht aanbod te ontwikkelen, bijvoorbeeld voldeed een onderzoek naar doelgroepen van de Wet Inburgering niet aan de vraag. Ervaringen met drie jaar RAS samengevat. Intergemeentelijke samenwerking was enigszins gecompliceerd, omdat de problemen van Alphen aan den Rijn van een andere aard en orde zijn in vergelijking met de andere gemeenten met meer kleine kernenproblematieke. Met de inzet van de middelen RAS kon meer invulling worden gegeven aan implementatie van maatschappelijke ontwikkelingen, bijvoorbeeld op basis van analyses Wonen-welzijnzorg activiteitenplannen, beter ingerichte Wmo-loketten en versterking van de infrastructuur voor vrijwilligers. RAS Holland Rijnland De maatschappelijke opgaven zijn vertaald in de thema's Jeugd, Participatie, Zorg & welzijn en Cultuur. De uitvoering Hep grotendeels volgens schema, in minderheid was er vertraging. Holland Rijnland maakte gebruik van het kunnen schuiven met middelen binnen het lump sumbudget. Zo werden binnen het thema Jeugd extra midden ingezet voor vergroting van de deskundigheid vroegsignalering leerkrachten en