startnotitie Beleidskader Maatschappelijke Participatie

Transcriptie

1 startnotitie Beleidskader Maatschappelijke Participatie Inleiding In 2007 werd de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) ingevoerd waarin de provinciale en grootstedelijke steunfunctietaak is vastgelegd. De provincie heeft in het kader van PNS in de periode het provinciaal beleid voor sociaal en zorgbeleid op basis van de wettelijke taak herijkt. In de nota "Meedoen in Zuid-Holland, Maatschappelijke Participatie " is dit beleid door PS vastgesteld. In de nota wordt uiting gegeven aan het belang dat de provincie, binnen de kaders van de provinciale taakopvatting, hecht aan de participatie van de burgers in Zuid-Holland. Op basis van het hoofdlijnen-akkoord worden de taken aangescherpt en wordt bezuinigd op het instrument subsidies. Voor de komende periode ( ) is een nieuw beleidskader nodig om het hoofdlijnenakkoord uit te werken voor maatschappelijke participatie. 1.1 Aanleiding Met het hoofdlijnenakkoord "Zuid-Holland verbindt en geeft ruimte" concentreert de provincie zich op haar kerntaken en wettelijke taken. Over jeugdzorg en maatschappelijke participatie zegt het hoofdlijnenakkoord het volgende "De jeugdzorgtaken worden overgedragen aan gemeenten. De provincie kiest hierbij voor een zorgvuldige overdracht in overleg met gemeenten en instellingen. De ondersteuningstaak in het kader van de Wet op maatschappelijke ondersteuning (Wmo) wordt voor een groot deel Ingevuld via de Regionale Agenda Samenleving (RAS). De Wmo is een participatiewet en beoogt de participatie van (kwetsbare) burgers aan de samenleving te vergroten. Met de overdracht van de jeugdzorg aan gemeenten wordt ook de Regionale Agenda Samenleving afgebouwd. In deze collegeperiode is bijzondere aandacht voor de ondersteunende rol aan gemeenten voor kwetsbare jongeren (bijvoorbeeld tienermoeders en dak- en thuisloze jongeren)". Het hoofdlijnenakkoord geeft aan dat sportondersteuning een gemeentelijke taak is dan wel een taak van sportorganisaties. Bovenstaande noodzaakt tot een bijstelling van de provinciale inzet op het terrein van jeugd preventie in het licht van de transitie jeugdzorg en van versobering op het gebied van de Wmo-ondersteuning, Uit het hoofdlijnenakkoord blijkt de provinciale inzet door een verbindende en ondersteunende houding. De provincie maakt duidelijk waar het provinciale belang ligt en richt zich daarop. In de vorige collegeperiode stond binnen het steunfunctiewerk Wmo het vraaggericht werken voor gemeenten centraal. Het hoofdlijnenakkoord leidt er toe dat de provincie voor het steunfunctiewerk Wmo het louter op de vraag van gemeenten ondersteuning bieden aan gemeenten wil loslaten. De regio's zijn voor de provincie volwaardige gesprekspartners. "Zij vervullen een belangrijke coördinerende rol tussen gemeenten" zoals in het hoofdlijnenakkoord staat. De bestuursovereenkomsten met de Rasregio's lopen eind 2012 af. De bestuursovereenkomsten zijn een goed middel gebleken om in regionaal verband vraagstukken te agenderen en te signaleren, en afspraken te maken over de provinciale inzet maatschappelijke participatie en preventief jeugdbeleid. In de concept-begroting is de ambitie verwoord om in te zetten op kwaliteit. Het gaat daarbij om de kwaliteit van de woon- werk en leefomgeving van de inwoners van Zuid-Holland. Ook sociale kwaliteit draagt bij aan de kwaliteit van de woon- werk en leefomgeving zoals ontleend aan het IPO-profiel van de provincies.

2 1.2 Doelstelling Door uitvoering te geven aan de wettelijke steunfunctietaak wil de provincie de participatie van (kwetsbare) burgers helpen bevorderen. De provincie vindt het van belang dat gemeenten stimuleren dat mensen zelfverantwoordelijkheid nemen voor het organiseren van hun leven en het participeren in de samenleving. Veel mensen zijn uitstekend in staat omdat zelf te regelen. Voor kwetsbare burgers echter is dat niet vanzelfsprekend. De provincie ondersteunt de RAsregio's bij de uitvoering van lokaal/regionaal beleid voor deze groepen kwetsbare burgers door het inzetten van ondersteuningsorganisaties op kennisvergaring enverspreiding en deskundigheidsbevordering. Wij zetten de ondersteuningsorganisaties niet in op uitvoerende taken. Een te ontwikkelen regionale barometer sociale kwaliteit meet hoe het in de regio's staat met de sociale kwaliteit..gemeten wordt op de pijlers sociale leefomgeving, participatie en jeugd waarbij voor elke pijler 5 variabelen worden genoemd. De pijlers zijn ontleend aan de eerste vijf prestatievelden van de Wmo. De provinciale insteek is dat in 2015 alle Rasregio's een voldoende score op de pijlers van de barometer. Tympaan, het kennisinstituut dat gesubsidieerd wordt door de provincie, ontwikkelt de barometer 1.3 Terugblik Met de nota "Meedoen in Zuid-Holland" en Provincie Nieuwe Stijl (PNS) is er op regionaal niveau meer focus aangebracht en gekeken welke overheid primair de verantwoordelijkheid heeft voor welk beleidsterrein. Op grond hiervan besloot de provincie zich te richten op een beperkt aantal beleidsterreinen, zijn projectsubsidies geschrapt en subsidies en instellingen teruggebracht. De belangrijkste resultaten over de periode zijn: Binnen de RAS focus op drie thema's om de maatschappelijke participatie van mensen te bevorderen, namelijk ondersteuning sociale infrastructuur/w mo, cultuurparticipatie en preventief jeugdbeleid. De subsidie voor eerstelijnsactiviteiten van provinciale ondersteuningsinstellingen Wmo en jeugd zijn beëindigd. Met provinciale middelen worden alleen tweedelijnsactiviteiten voor ondersteuning van de Wmo verricht. Bovendien werd door de steunfuncties een omslag ingezet van aanbod- naar vraaggericht werken. Om de ondersteuningsstructuur flexibel, vraaggericht en kwalitatief goed in te richten is gestreefd naar een bundeling van organisaties. De provinciale ondersteuningsorganisaties zijn teruggebracht van zes naar twee. Daarnaast zijn de twee instellingen voor kennisvergaring en -verspreiding Tympaan Instituut en NSI gefuseerd in het Tympaan Instituut. Door de ondersteuningsinstellingen en jeugdzorginstellingen zijn verscheidene innovatieve projecten opgestart gericht op ontwikkeling en verspreiding van nieuwe effectieve methoden voor de jeugdzorg, zoals digitale hulpvertening, nazorgtrajecten in de jeugd, alsmede vrijwillige inzet, respijtzorg en leefbaarheid. Er heeft een fusie plaatsgevonden van diverse organisaties voor collectieve belangenbehartiging (7) en Regionale Patiënten en Consumenten Platforms (4) tot één Zorgbelang Zuid-Holland. Daarbij zijn afspraken gemaakt over de inzet, activiteiten en de gewenste resultaten.

3 Conclusies: De RAS is een goed instrument gebleken om gemeenten op basis van bestuursovereenkomsten in regionaal verband tot samenwerking te stimuleren voor een regionale aanpak van maatschappelijke vraagstukken, waarmee de provincie zodoende ook haar doelen op dit vlak kan realiseren. Het is wenselijk om niet alleen op vraaggerichtheid te sturen maar ook de items te kunnen agenderen die uit de barometer sociale kwaliteit voortkomen en op prioriteiten uit het hoofdlijnenakkoord: Door de beëindiging van subsidie voor eerstelijnstaken is meer focus ontstaan op de provinciale wettelijke taken; Bundeling van ondersteuningsorganisaties wordt ingaande 2012 bereikt. Hierdoor is er minder versnippering en overtap; Innovatie en kennisverspreiding is belangrijk gebleken maar kan effectiever worden ingezet door meerjarige programma's met de Rasregio's te ontwikkelen. 2. Inhoudelijke keuzes 2.1. Krachten veld analyse Het Rijk is kaderstellend voor de Wmo. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo, De provincie ZH (de steden Den Haag en Rotterdam voor hun stad) draagt zorg voor het voeren van beleid betreffende het steunfunctiewerk. In de vorige collegeperiode is het steunfunctiebeleid ingevuld op basis van de tweedelijnsvraag van de gemeenten. De Rasregio's coördineren de vraag van gemeenten. In deze collegeperiode is de voor te stellen lijn om gezamenlijk gesignaleerde vraagstukken voor de genoemde kwetsbare groepen meer op regionaal niveau aan te pakken. Dat betekent een beleidswijziging waarbij de provincie meer sturing geeft aan haar ondersteuningstaak. In een onderzoek van de Eenheid Audit en Advies naar de rolverdeling van provincie, Rasregio's en ondersteuningsorganisaties, kwam naar voren dat bij de Rasregio's de verwachtingen leven ten aanzien van bet in de praktijk meer samen optrekken met de provincie. De terughoudende opstelling van de provincie leidde tot suboptimale samenwerking. Met de voor te steiien wijziging van de invulling van de wettelijke steunfunctie taak wordt aan deze kritiek tegemoet gekomen. Met de decentralisatie van de financiering van taken van de AWBZ naar de Wmo per 1 januari 2013 en de vorming van de Wet Werken naar Vermogen komen meer opgaven naar de gemeenten. Hierdoor zal de vraag naar kennisvergaring en -verspreiding en deskundigheidsbevordering van de ondersteuningsorganisaties toenemen. Een focus op de ondersteuningstaken is noodzakelijk om zo de beschikbare middelen zo effectief mogelijk in te zetten. De ondersteuningsstructuur is zodanig gewijzigd dat de Wmo steunfunctie bij één organisatie is ondergebracht, namelijk bij JSO-Wmo. De verwachting is dat dit gaat slagen door de kwaliteit waar JSO bekend om staat, de goede contacten in de regio en de expertise die meekomt naar de nieuwe organisatie. In deze collegeperiode wordt vanaf 1 januari 2013 gefaseerd de financiering preventief jeugdbeleid verminderd. De provincie verwacht dat de gemeenten deze financiering gelijktijdig opbouwen als voorbereiding op de transitie jeugdzorg. Het op niveau houden van preventief jeugdbeleid is van belang vanwege de relatie met de provinciale jeugdzorgtaken. Door inzet van de middelen preventief jeugdbeleid komen lichte opvoed- en opgroeiproblemen niet meer bij Bureau Jeugdzorg terecht, maar worden in het gemeentelijke domein behandeld. De uitstroom uit jeugdzorg wordt bevorderd door inzet in nazorg. In de bestuurlijke overieggen die in het vierde kwartaal met de Rasregio's plaatsvinden, wordt dit besproken.

4 2.2. Rollen en verantwoordelijkheden In 2007 trad de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in werking. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor invoering en uitvoering van de Wmo. De provincie is verantwoordelijk voor het zogeheten steunfunctiewerk (artikel 13 van de Wmo), de ondersteuning van het gemeentelijk beleid Wmo met uitzondering van de gemeenten Rotterdam en Den Haag. Voor deze gemeenten geldt wel een taak ten aanzien van de ondersteuning van het minderhedenbeleid (artikel 14 van de Wmo). Doel van de Wmo is het bevorderen van de participatie van (kwetsbare) burgers. De wet kent negen prestatievelden waarbij de de provincie ondersteuning kan bieden aan gemeenten/rasregio's en maatschappelijke organisaties (voor zover het werk valt onder het gemeentelijk beleid) op de eerste vijf prestatievelden. Deze prestatievelden kennen een sterk participatiekarakter. Op de overige vier prestatievelden (met een sterk zorgkarakter) biedt de provincie geen ondersteuning aan. Hiervoor vervullen andere organisaties, bijvoorbeeld regionale GGD'en al een ondersteuningsrol. Zoals hierboven geschetst zijn gemeenten verantwoordelijk voor uitvoering van de Wmo. De rol van de provincie is sturing geven aan het steunfunctiebeleid gericht op signaleren, agenderen, adresseren, ondersteunen, en kennis vergaren en - verspreiden. Uitvoering van dit beleid gebeurt door het Kennisinstituut Tympaan en JSO, die door de provincie gesubsidieerd worden. De Wet op de jeugdzorg (Wjz) regelt onder meer de provinciale verantwoordelijkheid voor de Bureaus Jeugdzorg, de indicatiestelling, het zorgaanbod en de aansluiting op gemeentelijk preventief beleid. Volgens het Koepelakkoord Rijk-IPO-VNG 2011 zal de jeugdzorg in 2015/2016 worden gedecentraliseerd naar de gemeenten. Uitvoering van de Wet op de jeugdzorg valt niet in het bestek van deze notitie, maar er is een verbinding met prestatieveld 2 preventief jeugdbeleid. In het kader van de Wjz zijn en worden via de Rasregio's met gemeenten afspraken gemaakt over de aansluiting jeugdbeleid en provinciale jeugdzorg. Ook worden in het kader van de Wmo en de Wjz via de Rasregio's middelen ter beschikking gesteld aan samenwerkende gemeenten om preventieve (nietgeïndiceerde) jeugdzorg en nazorgtrajecten in te kopen. Naast de wettelijke taak in de Wmo vindt de provincie het belangrijk dat de collectieve belangenbehartiging van zorgvragers, de zogeheten derde partijrol, overeind blijft. Voor het cliënten platform jeugdzorg sluit de taak aan bij de Wet op de Jeugdzorg, voor andere zorgvragers is de collectieve belangenbehartijging niet op lokaal niveau te regelen en sluit aan op de ondersteuningstaak Wmo, prestatieveld 3 en Inhoudelijke keuzes Het hoofdlijnenakkoord noodzaakt tot een bijstelling van de provinciale inzet op het terrein van maatschappelijke participatie en preventief jeugdbeleid. Tegelijkertijd leert de ervaring van de afgelopen vier jaar dat voor een goede uitvoering van de wettelijke steunfunctietaak Wmo een verandering van beleid noodzakelijk is. In de Wmo staat dat de provincies verantwoordelijk zijn voor beleid ten aanzien van het steunfunctie werk, niet hoe daar invulling aan gegeven moet worden. Nieuw beleid is dat de provincie in de komende periode sturing geeft aan het proces dat Rasregio's, JSO en Tympaan (barometer) regionale programma's op basis van signalering van maatschappelijke vraagstukken op de drie pijlers van de barometer in relatie tot de eerder genoemde kwetsbare groepen burgers opstellen. Hierdoor ontstaat meer afstemming en samenhang in de aanpak van maatschappelijke vraagstukken en wordt duidelijk wie waar verantwoordelijk voor is (adressering). Een nulmeting van de barometer is 1^ kwartaal 2012 gereed. Naar aanleiding van die resultaten worden de beleidsvoornemens geformuleerd in het beleidskader Maatschappelijke Participatie (voorzien zomer 2012).

5 Uitgangspunten voor de komende vier jaar zijn: Een focus op de uitvoering van de wettelijke provinciale taken. Investeren in de kwaliteit van de woon- werk en leefomgeving vraagt een verbinding met sociale kwaliteit. Sociale kwaliteit betekent dat er een sociale infrastructuur bestaat in de vorm van(basis)voorzieningen die bijdraagt aan het instandhouden van een vitale leefomgeving. Met de barometer sociale kwaliteit wil de provincie meten waar en op welke thema's de grootste problemen liggen in de provincie Zuid-Hoiland op het gebied van sociale leefomgeving, participatie en jeugd voor groepen kwetsbare burgers. Op basis van de uitkomsten van de barometer sociale kwaliteit stuurt de provincie het proces aan dat de Rasregio's programma's opstellen. Deze programma's dienen bij te dragen aan de participatie van kwetsbare burgers. Daarbij is de taak van de provincie om zorg te dragen voor deskundigheidsbevordering en kennisvergaring en -verspreiding aan de regio's. De programma's vervangen de innovatieagenda en het vraaggericht werken. De programma's zijn meerjarig en opgesteld door de Rasregio. De instellingen met provinciale subsidie, het Tympaan Instituut, JSO en Zorgbelang, versterken hun samenwerking en stemmen hun inzet onderiing af. Kennis, ondersteuning en belangenbeharting worden zo in samenhang ingezet. De bestaande subsidiesystematiek wordt doorgelicht en omgevormd naar ondersteuning ten behoeve van maatschappelijke vraagstukken op regionaal niveau. Er worden een aantal subsidierelaties beëindigd per 1 januari Een voorstel hiervoor is inmiddels door PS geaccordeerd. De werkzaamheden van Zorgbelang ZH worden geëvalueerd, waarbij de functie collectieve belangenbehartiging met provinciale subsidie wordt uitgevoerd. Preventief jeugdbeleid is een belangrijke gemeentelijke taak. Preventief jeugdbeleid voorkomt instroom in de jeugdzorg. Conform het hoofdlijnenakkoord wordt de financiering preventief jeugdbeleid geleidelijk afgebouwd en wordt van gemeenten verwacht dat zij in aanloop naar de transitie investeren in preventief jeugdbeleid. In het preventief jeugdbeleid wordt de aandacht van de provincie veriegd naar kwetsbare jeugdigen (bijvoorbeeld tienermoeders en dak- en thuisloze jongeren) en de nazorg van jeugdigen. Uitwerking van dit onderdeel gebeurt in het op te stellen Provinciale Beleidskader Jeugd. Het is van belang is om voor de komende periode ( ), afhankelijk van de ontwikkelingen rond de transitie jeugdzorg, bestuursovereenkomsten met de Rasregio's af te sluiten omdat op die manier op een relatief eenvoudige en zonder veel regeldruk bovenstaand beleid gerealiseerd kan worden. Daarbij wordt rekening gehouden met gewenste schaalgrootte van de regio's in relatie tot de planning en financiering van de jeugdzorg. 2.4 Financiële randvoorwaarden Maatschappelijke Participatie valt onder programma 4 van de begroting. Er is in totaal aan financiële middelen voor maatschappelijke participatie (exclusief RAS middelen preventief jeugdbeleid) beschikbaar:

6 3. Planning, werkwijze en organisatie De belangrijkste mijlpalen zi n in onderstaande tabel weergegeven Maand Mijlpaal 01 november 2011 Vaststelling startnotitie door GS 30 november 2011 Bespreking startnotitie in Cie B&M 14 december 2011 Vaststelling startnotitie door PS December-aprii Juni 2012 Juli 2012 Augustus 2012 Interactief traject met stakeholders Vaststelling beleidskader Maatschappelijke Participatie door GS Bespreking beleidskader Maatschappelijke Participatie in Cie B&M Vaststelling beleidskader Maatschappelijke Participatie door PS Augustus 2012 Vaststelling uitvoeringsprogramma 2013 Met de regio's vindt 4 kwartaal 2011 bestuurlijke overieg plaats over de uitgangspunten van het nieuw op te stellen beleidskader Maatschappelijke Participatie. De 1^ helft van 2012 wordt benut om in een interactief proces met de regio's de uitkomsten van de nulmeting van de barometer sociale kwaliteit uit te werken in opgaven voor de komende jaren. Voor de opgaven worden regionale programma's opgesteld.