Naam bijeenkomst. Doel

Transcriptie

1 Organisatie Naam bijeenkmst Datum Lcatie Del Gegevens evenement Netherlands Energy Research Alliance, NERA Rute Energie Transitie binnen de Natinale Wetenschaps agenda 26 april 2016, chtend sessie Utrecht, Jaarbeurs, Beatrix gebuw Del, delgrep en inhud evenement Discussie ver rute Energietransitie en het frmuleren van een verdere cncretisering Wie waren aanwezig? Aanwezig waren in de chtendsessie 72 persnen met de vlgende herkmst: 5 industrie (7%) 11 beleidsmakers (15%) 56 nderzekers (78%) Energiefunctie EZ rapprt alle Sfeer van de bijeenkmst He kwalificeert u (verslaglegger) de sfeer van het evenement/bijeenkmst He ziet u de energietekmst van Nederland? Welke rl speelt u zelf in de energietransitie en met welke ambitie? Wat is u ndig m deze tekmst te realiseren? Kunt u drie kansen en drie zrgen nemen? Psitief, cnstructief, zekend naar plssingen binnen de energietransitie in het frmuleren van uitdagingen en nderzeksvragen binnen de Natinale Wetenschaps Agenda, daarmee kan de Energiedialg geved wrden. Eind mei wrdt de NWA rute energietransitie pgeleverd. Hfdpunten dialg (centrale vragen, tekmstbeeld)) De mschakeling naar een duurzame energievrziening is alleen haalbaar indien er een gigantische transfrmatie in nze industrie, transprt en wnmgeving plaats vindt. n.v.t. Vanuit deze grep is met name p de ndzaak tt R&D en maatschappelijk (plitiek) draagvlak gewezen m de fundamentele wijzigingen mgelijk te maken. Het gaat m nieuw multi-disciplinair nderzek, vrtbuwend p bestaande specialismen, waar technisch en sci-ecnmisch nderzek met samenwerken. de NWA stuurgrep zal hierte een investeringsagenda pleveren, waar vr extra budget zal wrden gepleit. Kansen: De prces industrie behrt nu al tt de meest efficiëntste ter wereld en de vergang naar een lw carbn ecnmy zal een cmplete transfrmatie vergen, waarmee Nederland weer vrp kan lpen met een geheel nieuw systeem. Interdisciplinair nderzek, waarbij de inbedding in de samenleving van de nieuwe energie structuur integraal wrdt meegenmen is een typisch Nederlandse aanpak, die k elders tegepast kan wrden. De Energie transitie internatinaal uitdragen, m daarmee bndgenten te krijgen en markten te penen draagt k bij aan vermindering van cnflicten en klimaatschade Zrgen: De ndzaak vr energietransitie leeft nvldende in de samenleving en met alleen nderzek krijgen we niet het gewenste draagvlak Nederland is ged in de ntwikkeling van kennis en det

2 Eurpees ged mee, maar de valrisatie in prducten en vermarktbare kennis blijft achter Snelle tepassingen zijn ndig m het nderzek zinvl te laten landen. Weergave van de presentaties en geverde discussie aan 2 tafels Rute Energie transitie, verdiepende wrkshp, 26 april 2016 #NWAenergie Wim Sinke pent de bijeenkmst, - Cncept Rute is pgesteld dr NERA, samenwerkingsverband van TUE, UT, FOM, ECN, TNO, TUD en RUG. - Deze dag is vr verdieping en ver een maand met de eindversie er liggen - er zijn twee wrkshps, identiek qua pzet: 1 's chtends (dit verslag) en 1 's middags. - Erik Langereis vanuit FOM Differ is de rganisatr en Wim Sinke is vrzitter, samen met Richard van de Sanden en Krnelis Blk. 1. Natinale Wetenschaps Agenda (NWA): - Cntext: In 2015 zijn vragen dr de samenleving gesteld, en in 138 clustervragen geherfrmuleerd. Er zijn rutes gedefinieerd en de Energietransitie is er 1 van. De pzet van deze rute wrdt gekppeld aan het RLI en Energierapprt van EZ, waaruit de Energiedialg is vrtgekmen. De energiedialg wrdt geved vanuit de Rute Energietransitie Daarnaast heeft het tpteam energie een rndgang gemaakt langs de kennisinstellingen en gaat het AWTI een energie advies uitbrengen. Transitie naar een duurzame energiehuishuding is een cmplex vraagstuk en vraagt m een geïntegreerde aanpak. - NWA cluster vragen vrbeelden: He wetgeving legitiem en handhaafbaar maken He vlledig p zn verschakelen en pslag realiseren etc. DOELSTELLING - Beschrijven van uitdagingen vr een 100% duurzame energie huishuding in 2050 Kansen, verbanden, sterktes NL, bendigde investeringen etc. - De Rute Energietransitie kan maximaal 4 pagina s vr de NWA pleveren - De stuurgrep van de NWA zal een investeringsagenda pleveren gebaseerd p de pbrengsten van de rutes (0,5 G nderhud en infra en 0,5 G vr nieuwe zaken) 2. Cncept Rute Energietransitie: - Op 5 april is in een wrkshp het speelveld gedefinieerd - Met de klankbrd grep zijn daarin uitdagingen gedefinieerd - Dit leidt tt crss disciplinaire nderzeksvragen, die vrtbuwt p de specialismen - De 4 energie functies uit het energierapprt zijn als basis genmen Uitdagingen: 1. Efficiënte energie technlgie in de GO

3 2. Efficiënte prces technlgie in de Industrie 3. Efficiënte en gedkpe duurzame grtschalige pwekking 4. ICT tepassen 5. Elektriciteit m zetten in brandstf en energie 6. Energie pslag 7. Klimaat verandering via terugkppel mechanismen via energie gebruiken 8. Faciliteren van transitie naar een 100% duurzaam systeem 9. Maatschappelijke inpassing 10. Mndiale kansen en uitdagingen 3. PITCHES Lennart vd Burg, TNO, - 1. Electrificatie industrie, m 350 PJ hg temperatuur warmte te realiseren In Rtterdam stnd warmte centraal tijdens de discussie Dat zu k electrisch ingevuld kunnen wrden met pvanging van nbalans in het systeem - 2. Gethermie zu 90 PJ in NL kunnen leveren, en dat kmt nu niet van de grnd ivm draagvlak Harld Meijer - 3. CO2 cncentraties in atmsfeer meten m rzaak klimaat verandering en effecten van maatregelen vast te stellen. Han Lindebm, Imares - 4. Energie eilanden p zee, wind, zn, algen etc. slim inzetten Stefan Pelhekke - 5. Effect energie transitie p grndstf exprterende landen NL is grte buitenlandse investeerder kan dit sturen, en daarvr met beleid gemaakt wrden. Reactie: - Pitch 1 kan wrden ndergebracht bij Uitdaging 2: Prces industrie - Pitch 2 kan wrden geïntegreerd bij Uitdaging 1 en 2: GO en IND en 8: inpassing - Pitch 3 kan wrden ingebracht bij Uitdaging 7 - Pitch 4 dit heeft te maken met inrichting van ruimte en cmbinatie van vedsel en energie prductie, nu zit het bijna in 6 f 9, maar is ng niet z gefrmuleerd, dus 9 met geherfrmuleerd wrden. Dit kan een vrbeeld prject zijn van systeem integratie en ruimtelijke inpassing. Dit kan k internatinaal wrden pgepakt. - Embdied Energie vraagt m integrale duurzaamheid, en met in de berdeling meegenmen - Pitch 5 betreft grndstffen, die verdeeld zijn ver de wereld, en er zijn winners en verliezers, dus de transitie heeft effect p de wereld. Tevens vraagt de energietransitie m specifieke metalen die beperkt beschikbaar kunnen zijn. - Dus pitch 5 hrt in uitdaging CONCLUSIE: Alle pitches kunnen wrden geïntegreerd in bestaande uitdagingen In de middag was er tweede sessie met eenzelfde pzet, k hier knden alle gepitchte nderwerpen wrden geïntegreerd met een uitbreiding in de bestaande uitdagingen 4. Wrkshp vandaag met leiden tt verdieping: - Templates liggen p de tafel, per uitdaging is er een tafel: Welke kennis en technlgie is er ndig m de uitdaging aan te pakken Is NL ged gepsitineerd Wat levert het p vr de energietransitie en vr NL (krte termijn en lange termijn)

4 Identificeer samenwerkingen en pbrengsten 4.a. Uitdaging 2: prces industrie,.l.v. Guid Mul - Het gaat m een duurzame prces industrie via systeem aanpassing (transfrmatie) die k een actieve rl spelen vr pslag van electriciteit. Del is m de prcesindustrie in NL te huden. - Wat kunnen we bedenken m dit te laten gebeuren? Energie efficiency is de eerste stap, huidige scheidingstechnlgie wrdt geptimaliseerd, en men stelt intern nu dat dat met 40% minder energie met. Of met prces ketens werken waar met mengsels gewerkt wrden, zdat er minder scheiding ndig is. Bigrndstffen niet a-priri met minder energie mgelijk, analyse per keten is ndzakelijk Hulpgrndstffen terugdringen is k cruciaal, Van temperatuur gedreven prces naar gede flexibele katalyse CO2 afvangen zu makkelijk kunnen bij prcesindustrie CO2 gebruik heeft alleen zin bij lang-cyclische tepassingen - Echter: huidige prces industrie in NL zit al p de tp van excellence DUS we meten iets geheel nieuws pzetten, een transfrmatie m het ng beter te den. - Samenwerkingen: Prcestechniek en energietechniek samen laten werken (Nun/Shell, pwer 2ammnia) Agr/fd en chemie - Sterktes NL: NL is heel ksten efficiënt, Sterke interne markt vr reststrmen, Kwaliteit leveren, Fijn chemicalien leveren, en geen bulk - Kans vr NL: - Impact: Transfrmatie: Een cmpleet nieuwe structuur pzetten Ga niet perse uit van gedkpe elektrnen KT: hybride energie systemen, met bi, meer gas, p kleine schaal dem s Prces chemie p kleine schaal met meer ntwikkeld wrden LT: cmpleet nieuwe prcessen, Transfrmatie 4.b. Uitdaging 10: Mndiaal - Ken de belangen van elkaar - Energie zekerheid vr alle bewners van de WRLD - Terwijl er mndiale schaarste ntstaat: water, vedsel, metalen, fsfaat, etc. - Internatinale samenwerking is ndig Delen afstemmen, Belangen kennen van andere landen, dus sci-ecnmisch nderzek He verhuden zich baten en lasten per land bij gewijzigd klimaat en energie systeem - Nederland sterk: NL heeft een mndiale blik, pen Kan interdisciplinair plssingen aandragen ZORG: NL det geen valrisatie, te weinig tepassing in energiedmein Bij Water gebeurt dat wel! Orzaak: NL vindt het meilijk te kiezen, te veel debat

5 - Vrwaarde is wel dat de kennisinfrastructuur in Nederland ged blijft, zdat we k internatinaal iets kunnen bieden. Afgelpen jaren is teveel bezuinigd wrdt gezegd. - Kansen: Energie transitie (incl. energiezekerheid) verlpt beter Oplssingen uitvinden en later kunnen verkpen in het buitenland Dr het internatinaal aan te pakken, sluiten EU plssingen beter aan bij NL KT pbrengst: Via mndiale plssingen ntstaan er minder cnflicten Kennis van de mndiale cntext, zdat er beter keuzes gemaakt kunnen wrden. LT pbrengst: Verminder de schade van klimaat veranderingen 5. Terugkppeling: - De vrgestelde aanpassingen in de uitdagingen zijn verwerkt FEEDBACK: - Het frmat is ged bevallen Vervlg: Psters wrden verwerkt en uitgewerkt in een A4 per uitdaging de cncept rutebeschrijving van 4 A4 wrdt aan de deelnemers teruggekppeld wanneer deze gereed is. de definitieve rutemschrijving wrdt p 1 juni gepresenteerd - Cnclusie: ged dat er eenstemmigheid was tussen de deelnemers