LOOPT DE GOOI-VECHTSTREEK OVER VAN/NAAR EEN BEDRIJVENCENTRUM IN DE ZUIDELIJKE IJSSELMEERPOLDERS? door. M. J.M. Delmee T.H.H.

Transcriptie

1 W E R K D O C U M E N T LOOPT DE GOOI-VECHTSTREEK OVER VAN/NAAR EEN BEDRIJVENCENTRUM IN DE ZUIDELIJKE IJSSELMEERPOLDERS? door M. J.M. Delmee T.H.H. van Vuren Bco september M I N I S T E R I E V A N V E R K E E R E N W A T E R S T A A T R I J K S D I E N S T V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E D I N G H U I S - L E L Y S T A D

2 LOOPT DE GOOI-VECHTSTREEK OVER VAN/NAAR EEN BEDRIJVENCENTRUM IN DE ZUIDELIJKE IJSSELMEERPOLDERS? De interesse van bedrijven in de Gooi- Vechtstreek in de licht-industrigle- en ambachtelijke sector voor vestiging in het bedrijvencentrum Markant of een nieuw te stichten bedrijvencentrum in de Zuidelijke IJsselmeerpolders en voor de voorzieningen die in het bedrijvencentrum worden aangeboden

3 INHOUD Voorwoord Inleiding Blz. HET BEDRIJVENCENTRUM: EEN THEORETISCHE INLEIDING Het begrip bedrijvencentrum De achtergronden van de aandacht voor bedrijvencentra Waardering en ervaring van bedrijvencentra Conclusie DE FLEVOPOLDERS Ligging in groter geheel Het bedrijvencentrum Markant Conclusie HET GOO1 EN DE VEMTSTREEK Inleiding Het Gooi en de Vechtstreek: een kenschets van de regio Conclusie RESULTATEN VAN DE GOOI-VECHTSTREEKENQUETE EN DE Z.1J.P.- ENQUETE Inleiding De resultaten De bedrijfskenmerken De vestigingsreden De in- en verkoop en andere zakelijke relaties De waardering van de Zuidelijke IJsselmeerpolders De houding ten opzichte van een bedrijvertentrum De belangstelling voor de vestiging in een bedrijvencentrum en voor gebruikmaking van de gemeenschappelijke voorzieningen De gemeenschappelijke voorzieningen De vestiging Uitkomsten onderzoek in de Z.1J.P. naar de mogelijkheden van het bedrijvencentrum Markant Inleiding Resultaten van het R.1J.P.-N.M.B.-onderzoek Conclusie BELEIDSAANBEVELINGEN SAMENVATTING EN CONCLUSIES LITERATUURLIJST Bijlage I. Industrieverordening uitgeoefend in het Gooi Bijlage 2. Introductiebrief Bijlage 3. Enqugte bedrijvencentrum in de Gooi-~echtstreek Bijlage 4. EnquEte bedrijvencentrum in de Zuidelijke IJsselmeerpolders

4 VOORWOORD Deze studie is het verslag van een onderzoek uitgevoerd in opdracht van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en de Nederlandse Middenstands Bank door twee studenten Planolokie in het kader van een doctoraal hoofdbijvak Sociale Geografie van de Stedelijk-Industrigle landen aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Op deze plaats willen we iedereen bedanken die ons geholpen heeft bij de totstandkoming van dit onderzoek. Daarbij denken we in de eerste plaats aan onze begeleiders drs. M.H. Stijnenbosch van de vakgroep S.G.S. en drs. L.H.J. Verhoef van de R.1J.P. Ook de typistes van de K.1J.P. mogen hier niet onvermeld blijven evenals a1 diegenen die ons bijgestaan hebben bij het praktische gedeelte van het onderzoek: Mevr. Hazenberg-Koops Mevr. Veenstra-Scholten Mevr. Bruinshorst-Visser Mevr. van de Wal-de Wit Jochem Hollestelle Diederik Noordhoek Ludo Prins Arnoud van der Valk Ron Jeukens Richard Meijs Rob Pos thouwer Ten slotte willen we de bedrijven die medewerking hebben verleend aan dit onderzoek nog bedanken. Utrecht, juli 1982 Tini Delmee Ton van Vuren

5 INLEIDING Dit onderzoek is als stage uitgevoerd bij de Hoofdafdeling Sociaal en Economisch Onderzoek van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders met als opdracht "hoe staan ondernemers in de Gooi-Vechtstreek tegenover een bedrijvencentrum in Almere en tegenover het gebruik van gemeenschappelijke voorzieningen aangeboden in zo'n bedrijvencentrum. Door de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders was dit a1 onderzocht voor de ondernemers in de Zuidelijke IJsselmeerpolders. Het door ons te houden onderzoek is een vervolg en uitbreiding van dit onderzoek. Wij hebben zelf, onafhankelijk van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders de onderzoeksopzet bepaald en de resultaten zijn dan ook niet anders dan ze geweest zouden zijn bij een "zelfstandig" onderzoek. De keuze van de Gooi-Vechtstreek als onderzoeksgebied is ingegeven door het feit dat de Zuidelijke IJsselmeerpolders een opvangfunctie hebben voor bevolking en werkgelegenheid uit het verstedelijkte gebled van de Gooi-Vechtstreek. VooraL voor bedrijven geldt dit in sterke mate. De probleemstelling kan als volgt worden geformuleerd: - Hoe staan de ondernemers van bedrijven in de Gooi-Vechtstreek tegenover eventuele vestiging van (een deel van) hun bedrijf in een bedrijvenoentrum in de Zuidelijke IJsselmeerpolders? - Hebben de ondernemers animo om gebruik te maken van de gemeenschappelijke voorzieningen in het bedrijvencentrum Markant, met name de financieel-cornmerciiile en bedrijfstechnische adviesmogelijkheden, de computerfaciliteiten en de testruimte? Op basis van deze probleemstelling is een onderzoeksopzet gemaakt. Het onderzoek werd begonnen met het bestuderen van literatuur over het fenomeen bedrijvencentrum en het eerder in de Zuidelijke IJsselmeerpolders gehouden onderzoek. Vervolgens werd de te onderzoeken populatie vastgesteld. Besloten werd bedrijven gevestigd in Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp in de ambachtelijke en licht-industrisle sector te gaan interviewen. Bedrijven met meer dan 30 werknemers werden buiten beschouwing gelaten. De bedrijvenlijst werd samengesteld uit het bedrijvenregister van het Ministerie van Sociale Zaken. Deze bedrijven werd een brief gestuurd waarin hun medewerking werd gevraagd voor een enqucte over de houding ten opzichte van een bedrijvencentrum. Vervolgens werd er telefonisch een afspraak gemaakt met het hoofd van de onderneming. De enquetes werden afgenomen door ervaren enqugteurs. Zo werden in totaal 61 ondernemers ondervraagd. De gegevens van de anquzte zijn door ons op het Academisch Computer Centrum te Utrecht verwerkt en geinterpreteerd. De resultaten van de enqucte zijn te vinden in het voor u liggende verslag. In de eerste hoofdstukken wordt aandacht besteed aan het begrip bedrijvencentrum, de situatie in de Gooi-Vechtstreek en de opvangfunctie van de Zuidelijke IJsselmeerpolders voor bedrijven en mensen uit dat gebied. In hoofdstuk 4 zullen de resultaten van de enquste warden besproken en zal aandacht worden besteed aan het eerder verrichtte onderzoek. Tot slot volgen een aantal beleidsaanbevelingen ten aanzien van het bedrijvencentrum. Conclusies en samenvatting treft u aan na het laatste hoofdstuk.

6 1. HET BEDRIJVENCENTRUM: EEN THEORETISCHE INLEIDING 1.1. Het begrip bedrijvencentrum In deze paragraaf zal worden aangegeven wat wordt verstaan onder een bedrijvencentrum en zal een onderscheid worden gemaakt tussen de meest voorkomende typen bedrijvencentra en zal ten slotte worden behandeld op welk soort bedrijvencentra deze studie zich richt. Een bedrijvencentrum kan worden gedefinieerd als een verzameling van een aantal bedrijfsruimten, die door een beheersinstantie aan meerdere zelfstandige ondernemingen wordt aangeboden, eventueel aangevuld met bepaalde gemeenschappelijke.faci1iteiten (Raad voor het midden en kleinbedrijf, 1982, p. 3): Hierbij kan men denken aan ondernemingen met tertiaire of secundaire activiteiten. Bedrijvencentra met,tertiaire activiteiten (kantorenflats, winkelcentra) zijn algemeen bekend,maarde bedr~jvencentrawaarinsecundaire activiteiten kunnen worden ontplooid zijn sinds een aantal jaren in de belangstelling komen te staan. Het zijn bedrijvencentra waarin aan kleine ondernemingen, die ambachtelijke of licht industrigle werkzaamheden uitvoeren, een aantal gemeenschappelijke voorzieningen worden aangeboden. Men kan een viertal bedrijvencentra onderscheiden: I bedrijvencentrum voor stads'vernieuwingsbedrijven In de oude wiiken - van steden bevinden zich veel kleine bedrijfjes - - die daar gebruik maken van de lage prijzen voor bedrijfsruimtes. Veel van deze bedrijfjes zullen moeten verdwijnen.als deze wijken gesaneerd worden. Een oplossing voor deze bedrijven is het stichten van een bedrijvencentrum om zodoende bedrijfsruimte aan te kunnen bieden tegen een redelijke prijs. 2 bedrijvencentrum voor startende en innoverende bedrijven Voor een startende ondernemer zou een bedrijvencentrum zeer geschikt kunnen zijn. Hij kan zo profiteren van een lagere huur dan in zelfstandige, nieuwebedrijfsruimte. Daarnaast is het mogelijk om een groep startende of innoverende ondernemers in een bedrijvencentrum te begeleiden in de moeilijke begin'fase van het ondernemerschap. 3 bedrijvencentrum voor MEMO bedrijven Mens en milieuvriendelijke ondernemingen (MEMO bedrijven) handelen vaak met een zelfde ondernemingsfilosofie. Kenmerken hiervan zijn: streven naar.menswaardige verhoudingen binnen en buiten de onderneming, milieu vriendelijke en kleinschalige produktiewijze, geen streven naar winstmaximalisatie. Ditzijn motieven van sociologische aard die het voor de ondernemers aantrekkelijk maken om samen in een bedrijvencentrum te gaan produceren. 4 bedrijvencentrum voor groothandelsbedrijven Voor groothandelsbedrijven kan vestiging in een bedrijvencentrum vanwege de marketing van produkten aantrekkelijk zijn. Zo kan men mogelijkerwijze een grotere aantrekkingskracht uitoefenen op de markt. Andere voordelen kunnen zijn: een goede bereikbaarheid en representativiteit van gebouw en omgeving. In het vervolg van deze studie zullen wij ons beperken tot de bedrijvencentra voor startende en innoverende bedrijven, omdat deze studie is gericht dp het bedrijvencentrum Markant te Almere, welke bestemd is voor startende en innoverende ondernemers in de ambachtelijke- en licht-industrigle sector.

7 1.2. De achtergronden van.de aandacht voor bedrijvencentra De reden van de recente aandacht voor bedrijvencentra hangt samen met het toegenomen besef van de problemen, maar ook van de mogelijkheden van kleine bedrijven. Voor kleine bedrijven is het moeilijk om geschikte en ' betaalbare bedrijfsruimte te vinden. Bovendien worden bedrijven die enige vorm van overlast veroorzaken niet toegelaten in gebieden met een woonbestemming.. Een bedrijvencentrum buiten de woongebieden kan zo een oplossing vormen voor startende, kleine bedrijven. Naast deze oplossing op planologisch gebied kan het bedrijvencentrum ook een oplossing vormen op economisch gebied. Startende ondernemers ondervinden veel moei>ijkheden op financieel-commercieel en technisch-economisch gebied in de aanloopfase. Toor een deel zijn deze problemen te wijten aan gebrek aan kennis en ervaring. Deze'aanloopmoeilijkheden leiden ertoe dat veelbedrijven de startfase niet overleven (55% van de startende!bedrijvenstopt binnen 6 jaar) (Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en ande're, 1981). Deze economische problemen staan tegenover de economische wenselijkheid van nieuwe bedrijven. De start'ende en innoverende bedrijven nemen 66% van de nieuwe werkgelegenheid voor hun rekeningin de V.S. zo bleek uit onderzoek van Birch (Raad voor het Midden- en kleinb,edrijf, 1982, p. 9). In deze tijd van economische recessie is iedere werkgelegenheidstoename bijzonder wenselijk. Bovendien kunnen deze kleine flexibele ondernemingen gemakkelijker innovaties toepassen en zo niveauverhogend werken. Een bedrijvencentrum zou een bijzonder geschikte plaats zijn om: startende en innoverende ondememers bij te staan in de moeilijke eerste fase van het ondernemerschap. Dit is te verwezenlijken door.een aantal gemeenschappelijke voorzieningen in het bedrijvencentrum te plaatsen zoals bij voorbeeld een adviesdienst op financieel comercieel en technisch-economisch gebied en een aantal administratieve voorzieningen. De recente aandacht voor bedrijvencentra voor startende en innoverende bedrijven in de ambachtelijke- en licht-industrigle sector heeft tot gevolg dat de ervaringen nog zeer beperkt zijn..in de volgende paragraaf zullen we de ervaringen tot nu toe weergeven, alsmede ingaan,op mogelijke voor- en nadelen van een bedrijvencentrum. Een aantal buitenlandse praktijkvoorbeelden zijn ter verduidelijking' toegevoegd Waardering en ervaring van bedrijvencentra Ten einde de voor- en nadelen van een bedrijvencentrum na te gaan, putten we uit een tweetal bronnen. Dit zijn een in 1980 gehouden onderioek I, het proeftuinproject", een onderzoek ten behoeve van een bedrijvencentrum afgestemd op de behoeften van startende en innoverende bedrijven door de Nederlandse Middenstandsbank en de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders en een onderzoek naar de relatie tussen westigingspunt en toevoer van bedrijven in de Zuidelijke IJsselmeerpolders, ten behoeve van.het project Markant, begin In beide onderzoeken betreft het echter de "te verwachten" voor- en nadelen. Onderzoek naar de "ervaren" voor- en nadelen heeft in Nederland nog niet plaats kunnen vinden, omdat voor bedrijvencentra voor startende en innoverende ondernemers in de ambachteli j ke- en licht-industrizle sector tot nu toe enkel plannen bestaan of in aanbouw zijn (Markant). Een evaluatie is dusnog niet te geven. In Engeland is het fenomeen bedrijvencentrum echter a1 ouder, zodat daar we1 onderzoek naar de ervaren voor- en nadelen is gedaan. Beperken we ons allereerst tot de verwachtte voor- en nadelen, dan ontstaat het volgende beeld.

8 Voordelen: - Lagere (huisvestings)kosten. - Samenwerkingsmogelijkheden in het pand. - Begeleidingsmogelijkheden (administratief-, commercieelen f inancieel management). - Aanwezige voorzieningen. Nadelen: Beperkte vrijheid. Beperkte uitbreidingscapaciteit. - Overlast en problemen van anderen (0.a. concurrentiegevaar). Dat de voordelen zwaarder wegen dan de nadelen blijkt uit het feit dat de ondervraagden het bedrijvencentrum als positief ervaren voor de jonge ondernemer. Een enkeling plaatste echter de kanttekening dat een bedrijvencentrum concurrentievervalsing kan betekenen ten opzichte van ondernemers die een dergelijke kans niet geboden kregen. Uit het pr~eftuin~roject bleek dat de nhderlandse ondernemer individualistisch is ingesteld. Men stelde slechts een beperkt aantal gemeenschappelijke voorzieningen op prijs, teweten: vitrines in de hal, receptie, kantine, schoonmaak en EHBC-post. Kijken we vervolgens naar de ervaringen bij engelse bedrijvencentra. Voor zover bekend treft men hier als enig europees land voorbeelden van projecten aan voor startende en innoverende bedrijven. Een ouder bedrijvencentrum is het CONE-project in Milton Keynes (1975). Het doe1 van dit project was het bieden van produktieruimte aan uitvinders. De huurders werkten nog als werknemers elders, zodat ze vaak alleen in de avonduren aanwezig waren. Dat leidde tot onderbenutting van de telefoniste/typiste (op kantooruren aanwezig) en de vergaderruimte. De begeleiding van de ondernemers en de representativiteit van het gebouw waren gering. Het tweede bedrijvencentrum is het Small Bussiness Centre, eveneens in Milton Keynes (1979). De waardering van dit project is positiever, mede doordat men van de ervaringen van het CONE-project heeft geleerd. Hier zijn dezelfde centrale voorzieningen, maar kan men voor managementadviezen terecht bij een nabij gelegen opleiding voor managers. Men juicht hier veel gemeenschappelijke voorzieningen direct bij de oplevering toe (later komt het er niet meer van), maar de duurdere technische uitrusting wil men niet gemeenschappelijk. Evenals het CONE-project biedt het Small Bussiness Centre ruimte voor I1 ondernemers. Ten slotte belichten we de Westminster Industrial Estate London Borough of Greenwich. Dit is een hoogbouwbedrijvencentrum in een verlaten f abriekscomplex. De oor- 'spronkelijke opzet van het bedrijvencentrum (het helpen van startende bedrijven) is weg. De oorzaak hiervan is de'managementvorm. De begeleider is een gemeente-ambtenaar, terwijl het project een particuliere onderneming is. Momenteel vindt er commerci~le verhuur plaats, startende bedrijven met een gering oppervlaktebeslag zijn niet meer aanwezig. De ervaringen bij deze engelse projecten hebben geleerd dat een grotere omvang van het bedrijvencentrum is gewenst ( eenheden), zodat de centrale voorzieningen beter functioneren. Daarnaast moet de begeleiding plaatsvinden op vrijwillige basis, niet te ver van de ondernemer af, i 4 c maar ook weer nier te dwingend en als het kan ter plaatse aanwezig Conclusie Recent is er een toenemende belangstelling voor bedrijvencentra waar te nemen. We onderscheiden bedrijvencentra voor stadsvernieuwingsbedrijven, voor startende en innoverende bedrijven, voor MEMO-bedrijven en voor groothandelsbedrijven. In deze studie beperken we ons tot het bedrijvencentrum voor startende en innoverende ondernemers. Het eerste voorbeeld in Nederland is Markant in Almere, een bedrijvencentrum voor startende en innoverende bedrijven in de licht-industrigle- en ambachtelijke sec-

9 0. De aandacht richt zich op startende en innoverende bedrijven omdat ze voor '66% van de nieuwe werkgelegenheid zorgen, maar veel moeilijkheden kennen in de beginfase, waardoor meer dan de helft binnen 6 jaar stopt. Een bedrijvencentrum met gemeenschappelijke voorzieningen kan een oplossing zijn voor deze hoge "zuigelingensterfte", alsmede voor het moeilijk kunnen vinden van betaalbare bedrijfsruimte. In Nederland heeft men nog geen ervaring kunnen opdoen met bedrijvencentra voor startende en innoverende bedrijven. Uit onderzoek is we1 gebleken dat de'nederlandse ondernemers individualistisch zijn ingesteld, ze stellen slechts een beperkt aantal gemeenschappelijke voorzieningen op prijs, ue'ervaringen in engelse centra leren dat een bedrijvencentrum minimaal 25 bedrijven moet bevatten, zodat de draagkracht voor de centrale voorzieningen voldoende is. Daarnaast moeten de begeleidingsmogelijkheden voor dei jonge bedrijven in de directe nabijheid zijn, waarvan men op vrijwillige basis gebruik kan maken.

10 2. DE FLEVOPOLDERS 2.1. Ligging in een groter geheel De tweede nota ruimtelijke ordening (1966) betrok de Flevopolders bij het nationaal beleid inzake de verstedelijkingsproblematiek in het westen van het land. Ook de polders zouden grote aantallen mensen uit de Randstad Holland moeten opnemen. De doelstellingen van de tweede nota ruimtelijke ordening werden vertaald in structuurnota's en streekplannen. Deze plannen ondersteunden de opvangfunctie van het IJsselmeergebied. In de verstedelijkingsnota (1973) werd binnen de noordvleugel van de Randstad in vergelijking met hetgeen in de jaren zestig werd voorgestaan het accent meer gelegd op een uitbreiding van het stadsgewest Amsterdam naar het oosten c.q. noord-oosten, en we1 door toevoeging van Almere aan de noordvleugel en de groei van Lelystad tot ca inwoners. zuidelijk flevoland - Figuur 2.1. Ligging en indeling Flevoland

11 Wat betreft de bevolkingsdruk in de noordvleugel werd in een aantal noordhollandse streekplannen de aanwezigheid van groeikernen in Flevoland postief beoordeeld. Ook in Utrecht-oost en de Veluwe werd het ruimtelijk beleid gekenmerkt door een snel afnemende marge voor verdere bevolkingsgroei, wat de mogelijkheden in Flevoland versterkte (SPIERINGS en VERHOEF, 1980, p ). Resumerend kunnen we stellen dat de Randstad naar bet oosten zal worden opgerekt, conform het beleid ten aanzien van het groene hart en gezien het feit dat in grote delen van Utrecht, Gelderland en Noord-Holland ten noorden van het Noordzeekanaal de ruimtelijke marges voor stedelijke uitbreidingen beperkt zijn. Deze ruimtelijke ontwikkeling leidt in de komende decennia in Flevoland tot nieuwe potentisle groei in zowel demografisch als in economisch opzicht. De opvangfunctie van de Flevopolders voor de noordvleugel van de Randstad komt onder andere tot uiting in de migratie- en forensenstromen. Van de 113 tussen 1977 en 1980 naar Almere verplaatste bedrijven kwamen er 43 uit het Gooi en de Vechtstreek, terwijl ook alle overige verplaatste bedrijven uit de noordvleugel van de Randstad kwamen (R.1J.P.-STA- TISTIEK, ). De opvangfunctie blijkt ook uit de inkomende pendel van Almere. Haar locatie ten opzichte van grote delen van de noordvleugel van de Randstad leidt ertoe dat de werknemers niet direct behoeven mee te verhuizen als hun bedrijf naar Almere wordt verplaatst. Hiermee hangt3e (vermoedelijk tijdelijke) sterke inkomende pendel samen. In 1980 bedroeg de inkomende pendel van buiten de Flevopolders 55% van het totaal aantal bezette arbeidsplaatsen in het gebied Zuidelijk Flevoland (R.1J.P.-STATISTIEK, 1980). Absoluut betekende dit dat dagelijks 2238 mensen Zuidelijk Flevoland binnen kwamen om te werken. Voor Flevoland als geheel ligt dit percentage lager (zie ook figuur 2.2), wat de bijzondere ligging en functie van Almere nog eens bevestigd. Dat de Zuidelijke Flevopolders en Almere in het bijzonder als opvang fungeren voor de noordelijke Randstadvleugel blijkt ook uit de herkomstcij fers van permanente vestigingen 1) in gebied Lelystad: van de gemigreerde bedrijven kwamen de meeste uit.noord-holland (ongeveer 50% tussen 1974 en 1979). Voor gebied Zuidelijk Flevoland is dit cijfer nog duidelijker. Van de tussen I977 en 1979 gemigreerde bedrijven kwamen 50 van de 92 uit Noord-Holland (R.1J.P.-STATISTIEK, 1980).

12 - m 0 V I. um a u g. g '".rl;

13 Uit het voorgaande mag de overloopfunctie van vooral Almere duidelijk blijken. Dit was dan ook een motief het onderzoek naar de interesse in een bedrijvencentrum in de Flevopolders, te verrichten in het Gooi en de Vechtstreek. Na een globale weergave in hoofdstuk 1 wat een bedrijvencentrum is, wat het doe1 ervan is en wat de voor- en nadelen zijn zal in de nu volgende paragraaf worden ingegaan op het in deze studie centraal staande bedrijvencentrum Markant in Almere Het bedrijvencentrum Markant Het bedrijvencentrum Markant is een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse fliddenstands Financierings Mij voor Bedrij fsobj ecten N.V. (M.B.O.), de Nederlandse Middenstands Bank en de Rijksdienst IJsselmeerpolders. Deze samenwerking houdt in concreto in: - de uitgifte van grond en assistentie bij de vestiging van bedrijven en huisvesting van werknemers in Almere (R.1J.P.-inbreng); - de bouw en financiering van een bedrijvencentrum in Almere-Stad (M.B.0.-inbreng) ; - de financiering, begeleiding, advisering, dienstverlening, enz. van startende bedrijven (N.M.B. inbreng). Het doe1 van het bedrijvencentrum Markant is door het ruimtelijk concentreren van een aantal innoverende en startende bedrijven in 6611 verzamelgebouw, beter, adekwater en goedkoper hulp te bieden op zowel financieel, commercieel, technisch, administratief als huisvestingsgebied. Door aldus een deel van het te lopen risico te verminderen zou aan dergelijke bedrijven een grotere overlevingskans geboden kunnen worden (zie ook hoofdstuk I). In het centrum zijn een aantal gemeenschappelijke voorzieningen, waarvan gebruik kan worden gemaakt, zoals: telefonistes/receptionistes, een copieerapparaat, een telex, een kantine en gemeenschappelijke vergaderruimtes (deze voorzieningen zullen ook worden aangeboden aan bedrijven buiten Markant). Belangrijker dan deze min of meer aanvullende voorzieningen is echter de aanwezigheid van een projectmanager als cosrdinatoradviseur voor de jonge bedrijven en een contactpersoon van het Toegepast Natuur- en Wetenschappelijk Onderzoek(T.N.0.) voor bedrijfstechnische problemen (komt in september 1982). De bedrij fsbegeleiding geschiedt naast de project-manager en T.N.O. ook door het C.I.M.K. (Centraal Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf) en door de Rijksnijverheidsdienst. Bedrijven die zich in Markant vestigenwordendoor deze instanties bij voorrang behandeld. Er zijn computerfaciliteiten aanwezig in de vorm van een terminal die is aangesloten op de computer van de N.M.B. (voor onder andere de bedrijfsadministratie) en op de computer van T.N.O. (voor bedrijfskennis). Een produktontwikkelingsruimte/ testruimte is er nog niet, we1 is er een bedrijfsinformatiecentrum, waarin alle informatie is te verkrijgen over "een eigen bedrijf", van het Koninklijk Nederlands Ondernemers Verbond (K.N.O.V.). De huur is ondanks de gemeenschappelijke voorzieningen, van gelijk niveau als de huur van bedrijfsruimte buiten Markant (90 gulden per vierkante meter, excl. B.T.W. en servicekosten zoals schoonmaak, onderhoud gebouw en buitenverlichting). Extra gebruik van de gemeenschappelijke voorzieningen, boven een vast aantal uren per maand, wordt in rekening gebracht. Na jaar (de absolute norm is niet bekend) moeten de bedrijven de min of meer beschermde omgeving verlaten om zich zelfstandig te vestigen. Hun plaats kan dan door andere startende bedrijven worden ingenomen.

14 In principe richt Markant zich op kleine bedrijven behorend tot de lichte industrie of ambachtelijke sector 2). Markant bestaat uit drie gebouwen (zie figuur 2.3), waarin ongeveer 30 bedrijven onderdak kunnen vinden. De startende en innoverende bedrijven vestigen zich in de gebouwen A, B en C. Wanneer de bedrijven uit hun ruimte groeien of verplicht worden het bedrijvencentrum te verlaten wordt ruimte aangeboden in de directe omgeving, zoals (het nog te bouwen) gebouw D op het terrein van het Markant complex. De in laagbouw uitgevoerdebedr~jfsoppervlaktebedraagt 4425 vierkante meter op een totaal perceel van vierkante meter. De ruimte per bedrijf varieert van 50 tot 250 vierkante meter, waarbij ieder bedrijf aansluiting heeft op water, elektriciteits- en telefoonleidingen. Verder beschikt ieder bedrijf over eigen verwarming en sanitair.... i standaardpand Figuur 2.3. Schets van het bedrijvencentrum Markant in Almere De opzet en aanvang van Markant ziet er positief uit, nochthans bleek uit de engelse ervaringen dat het doe1 en resultaat in de loop der jaren verviel en afnam. Van belang is daarom, dat in de nabije toekonst een goede cogrdinatie en toezicht op de naleving van.de doelstellingen aanwezig is. Voorts stellen we ons een aantal vragen: cregert men of houdt men in een bedrijvencentrum niet-levensvatbare bedrijvm in stand in een te beschermde omgeving? Een andere vraag is wat men doet met bedrijven die na 3 B 5 jaar nog niet op eigen benen kunnen staan, maar volgens de nnrmen het bedrijvencentrum moeten verlaten. Ten slotte rijst

15 de vraag op welke gronden, behalve de ber,oepsgroep, selectie plaatsvindt. Wie laat men we1 profiteren en wie niet bij te grote animo? De ervaringen die men in Markant opdoet zullen gebruikt kunnen worden om op deze vragen een antwoord te geven, zodat ze van nut zijn voor nieuw te stichten bedrijvencentra ~onclusie De Randstad wordt en zal in toenemende mate naar het noord-oosten worden opgerekt, omdat men het groene hart open wil houden en de ruimtelijke marges voor stedelijke uitbreidingen ten noorden van het Noordzeekanaal beperkt zijn. Dit betekent een opvangfunctie van de Flevopolders, wat onder andere blijkt uit de migratie- en forensenstromen. Vooral Zuid Flevoland, en daarbinnen Almere, is het richtgebied van de migratie en het forensisme uit de noordelijke Randstadvleugel. Deze overloopfunctie was een belangrijk motief het onderzoek naar de belangstelling voor een bedrijvencentrum in de Flevopolders, te verrichten in het Gooi en de Vechtstreek. Id juni 1982 is Markant in Almere geopend voor de eerste bedrijven, verwacht wordt dat in oktober 1982 alle ruimte is verhuurd. Een aantal (+ 30) startende en innoverende bedrijven kunnen hierin gebruik gaan maken van een aantal gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een projectmanager voor commercieel-financieel advies en een contactpersoon van T.N.O. voor bedrijfstechnischadvies. De huur bedraagt, incl. het gebruik van deze voorzieningen tot een bepaald niveau, 90 gulden per vierkante meter. De kleine bedrijven in de lichte industrie of ambachtelijke sector moeten zich na 3 B 5 jaar zelfstandig vestigen. Het is nog de vraag of deze bedrijven na die tijd zelfstandig genoeg zijn om op eigen benen te staan. Markant, als eerste in z'n soort zal op deze vraag het antwoord moeten geven. Noten bij hoofdstuk 2: 1) In de statistieken van de Z.1J.P. is onderscheid gemaakt tussen permanente en niet permanente vestigingen van bedrijven. Dit om de bedrijven te onderscheiden die omwille van de inrichting van de polder aanwezig zijn. 2) Het betreft hier de volgende, aan de Standaard Bedrijfsindeling van het C.B.S. ontleende, groepen: (k1ein)metaalprodukten industrie, machine-industrie, electrotechnische industrie, micro-industrie, transportmiddelenindustrie, instrumenten en optische industrie, overige industrie, grafische industrie, hout- en meubelindustrie, ledewaren, bouwinstallatiebedrijven (inpandig) en reparatiebedrijven (inpandig en niet-consumentverzorgend).

16 3. HET GOO1 EN DE VECHTSTREEK 3.1. Inleiding Het bedrijvencentrum Markant is niet alleen van belang voor bedrijven uit de polders zelf, maar ook voor bedrijven uit het "oude land". Zo zou het bedrijvencentrum Markant ook aantrekkelijk kunnen zijn voor bedrijven uit het Gooi en de Vechtstreek. Dit onderzoek richt zich daarom met name op het krijgen van inzicht daarin, door bedrijven in Bussum, Hilversum, Naarden en Weesp te vragen naar hun belangstelling voor het vestigen in een bedrijvencentrum in Almere of het gebruik willen maken van de voorzieningen, welke in het bedrijvencentrum aanwezig zijn. De uitkomsten van het onderzoek op het "oude land" zullen in het volgende hoofdstuk worden belicht, maar nu zal eerst een beschrijving volgen van de situatie in het Gooi en de Vechtstreek, waarin de genoemde vier gemeenten liggen Het Gooi en de Vechtstreek: een kenschets van de regio De bosrijke omgeving maakte het aooi a1 aan het eind van de vorige eeuw tot een aantrekkelijk woongebied, waar zich veel in Amsterdam werkende forensen vestigden. Het groen heeft tevens de neiging om de sterke verstedelijking van het gebied te verhullen; de Gooi- en Vechtstreek vormt momenteel QQn van de dichtstbevolkte delen van Nederland. Vooral het Gooi, met zijn bevolkingsconcentraties Hilversum, Naarden-Bussum, Laren-Blaricum en Huizen, is zeer dicht bebouwd. Bij de opstelling van het streekplan het Gooi en de Vechtstreek, dat in 1965 werd vastgesteld en in 1972 herzien, was het uitgangspunt dat verdere verstedelijking nog slechts op beperkte schaal diende te gebeuren zuidelijke ijsselmeerpolders Figuur 3.1. Schets van de Gooi- en Vechtstreek