Kansen huurdersparticipatie vanuit de nieuwe Woningwet 1. Opening met Volkert Vintges, directeur Gelderse Natuur en Milieufederatie

Transcriptie

1 Kansen huurdersparticipatie vanuit de nieuwe Woningwet Verslag Stookjerijk Apeldoorn 21 april 2015, 20.00u-22.30u. Locatie: oude Ambachtschool, Molenstraat-centrum 1, Apeldoorn. Programma: Opening met Volkert Vintges, directeur GNMF Presentaties Woonbond (oa actuele ontwikkelingen) en GNMF (energieprestaties 2014) Interviews met wethouder Nathan Stukker, Haico van Nunen (adviseur SBO Tilburg) en Johan Wessels (nul-op-de-meter). Rondetafels met corporaties, met huurdersverenigingen en met raadsleden 1. Opening met Volkert Vintges, directeur Gelderse Natuur en Milieufederatie Debatleider en avondvoorzitter Michel Jehae heet iedereen van harte welkom. Hij telt ongeveer 45 deelnemers. Als inleiding interviewt hij Volkert Vintges, directeur GNMF. De kracht van Stookjerijk Stookjerijk laat zien hoe een driepartijenoverleg zoals de nieuwe Woningwet voorstaat, kan plaatsvinden. De nieuwe Woningwet is per 1 juli van kracht. Huurdersverenigingen krijgen dan een volwaardige positie. Zij worden bij de besluitvorming betrokken. We hebben in Nederland enkele goede voorbeelden van tripartite zoals in Tilburg en in Leiden. Zie ook onze gast Haico van Nunen die wordt geinterviewd. Dat moet ook in andere steden worden opgepakt. Een tweede sterk punt van Stookjerijk is de uitwisseling van goede aanpak op lokaal niveau en landelijk niveau. Het project vraagt ook partijen om transparantie te laten zien bij onderwerpen als energieprestaties van corporaties en woonlastenontwikkeling. Nieuwe onderwerpen bij Stookjerijk. Dit jaar voor de vierde maal Stookjerijk. Dit jaar zijn er weer meer steden, namelijk 16 steden. Nu ook Stookjerijk in de G4 (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht). Het ministerie van BZK vindt het een belangrijk project. Ook de Woonbond zet in op het project. Nagegaan wordt of er kan worden samengewerkt met het programma Huren met Energie van Aedes en Platform31 (met vijf Energieambassadeurs). Dit jaar is naast de nieuwe woningwet en energiebesparing een belangrijk punt de betaalbaarheid. Door de verhuurdersheffing is de betaalbaarheid van de huren een groot probleem. Huren worden opgetrokken.

2 Volkert Vintges geeft aan dat er in Gelderland een Gelders Energieakkoord is gesloten. Diverse Gelderse huurdersverenigingen hebben dit ondertekend. Gelderse corporaties kunnen nog aansluiten. 2. Presentatie Actualiteit en prestatieafspraken, door Jaap van Leeuwen van de Woonbond Jaap van Leeuwen gaat in onder meer in op de volgende onderwerpen: doelstellingen Energieakkoord, nieuwe Woningwet, de inzet bij prestatieafspraken en meersporenbeleid energiebesparing in de woningvoorraad. Energieakkoord (2013) Doelstellingen van het Energieakkoord voor het onderdeel sociale huursector zijn: a. lagere woonlasten voor huurders door energiemaatregelen in de sociale huurvoorraad. b. gemiddeld energielabel B (Energie-Index 1.25) in Eind 2014 ligt de Energie-Index van de Nederlandse huurvoorraad op Monitoring vindt plaats met het model Shaere. Doelstellingen lange termijn: energielabel A in 2030 en energieneutraal in c. driepartijenoverleg (huurders, corporaties en gemeente). Actualiteit Als gevolg van de Verhuurdersheffing zijn de huren de afgelopen twee jaar met in totaal 9% gestegen. De koopkracht is de afgelopen jaren afgenomen. Betaalbaarheid is het onderwerp van nu in de sector. De energieprijzen stagneren maar blijven hoog. Energiebesparing blijft lonen mits de energierekening sterker daalt dan een (beperkte) huurverhoging die in rekening is gebracht. In de nieuwe Woningwet staat aangegeven dat er krachtigere prestatieafspraken dienen te worden afgesproken, met huurders. Nieuwe woningwet De nieuwe woningwet is per juli 2015 van kracht. Er gaat behoorlijk wat veranderen voor de corporaties, onder meer welke activiteiten ze nog mogen uitvoeren. Voor huurders is het van groot belang dat de onderhandelingen over prestatieafspraken van twee partijen naar drie partijen gaan: de huurders komen er bij. Bovendien worden de afspraken minder vrijblijvend. De Woonbond adviseert dat nieuwe colleges daar op voorsorteren en huurdersorganisaties de prestatieafspraken mee laten bepalen. Er is een mogelijkheid tot beroep. Bij conflicten over het nakomen van prestatieafspraken kunnen partijen een beroep doen op de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Aanpak en inhoud prestatieafspraken Van belang is om te bepalen wat de inzet is bij het driepartijenoverleg over prestatieafspraken. Jaap van Leeuwen gaat in op de volgende onderdelen: 1. Algemene aandachtspunten voor gemeente en corporaties. 2. Onderzoek. 3. Maatregelen met betrekking tot betaalbaarheid. Prestatieafspraken-1: Algemeen en proces Aandachtspunt voor gemeente en corporaties: - huurdersorganisaties worden als volwaardige partner bij het formuleren van prestatieafspraken betrokken. - Stel een jaarlijks moment vast voor (tussentijdse) evaluatie van de voortgang. - Stel vast hoe de evaluatie plaatsvindt: concreet en meetbaar. - Zorg voor passend budget zodat huurdersorganisaties passende ondersteuning voor dit proces kunnen inschakelen. (WOHV; Wet op het Overleg Huurders Verhuurder). - Bepaal welke informatie inzichtelijk gemaakt moet worden voor alle partijen om afspraken over energiebesparing, betaalbaarheid en woonlasten te kunnen maken. Deel informatie met alle partijen. 2

3 Zorg dat de informatie tijdig beschikbaar is voordat er over gesproken wordt (WOHV, Wet op het overleg huurders verhuurder). Prestatieafspraken-2: Onderzoek - Voer twee- of vierjaarlijks een woonlastenonderzoek uit om te identificeren welke groepen in de problemen komen. Maak daarbij gebruik van de budgetbenadering en het NVMT-criterium (NietVoldoende-Maar-Toereikend-budget). Voorbeelden zijn: woonlastenonderzoeken in Tilburg en Den Bosch, en woonlastenonderzoeken van de Woonbond. Ga na in welke complexen gericht maatregelen genomen kunnen worden. -Monitor de jaarlijkse voortgang van de prestatieafspraken met meetbare gegevens (aantallen woningen, huishoudens, labelstappen, verbetering Energie-Index, maatregelen, etc). -Voer een energie/woonlasten enquete onder huurders uit om de interesse en voorkeuren te bepalen voor de verschillende soorten maatregelen (meersporenstrategie energiebesparing en woonlastenaanpak, etc). Zie ook de voorbeelden in Maastricht en Noord-Holland Noord. Prestatieafspraken-3: betaalbaarheid - welke voorstellen heeft de gemeente om de huren betaalbaar te houden? Hoe zorgt de gemeente ervoor dat de corporaties zich er ook aan houden (zie afwijking door Vestia, 55 % onder hoogste aftoppingsgrens)? - welk beleid met betrekking tot woningtoewijzing wordt toegepast? - neem ook de lagere middeninkomens (bijv tot bruto jaarinkomen) in deze aanpak mee. Gebruik hierbij het NVMT-criterium. Uit meerdere onderzoeken blijkt ook deze groep kwetsbaar is, omdat zij altijd het volle pond betalen en niet voor toeslagen e.d. in aanmerking komen. Deze groep lagere middeninkomens valt net tussen de wal en het schip. - Hanteer de NVMT-norm van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) om te meten of een huishouden in armoede leeft. Het NVTM-budget houdt rekening met het basisbudget dat het NIBUD hanteert én kosten voor sociale participatie van 90 euro per persoon per maand. De NVMT-norm is ook toegepast in het Rigo onderzoek van Den Bosch. Stel een te bereiken doel vast ten aanzien van de daling van het aantal huurders in armoede ten opzichte van In de wijken waar ook veel lage inkomens wonen en slechte energielabels zijn, maar die nog niet voor 2017 in aanmerking komen voor verbetering, worden energiecoaches en budget coaches ingezet. Deze coaches worden opgeleid door de corporatie om huishoudens te helpen bij hun bestedingen en te helpen bij het besparen op energie (zie voorbeeld Woonbond Energiecoaches Ede). Zie als voorbeelden Den Bosch ( Woonlasten de Baas ) en de betaalbaarheidsdebatten in Zwolle en Zeist. Meersporenbeleid energiebesparing woningvoorraad Gemeente en corporaties spreken af dat de corporaties in samenwerking met huurders(organisaties) vóór 2018 een lange termijn visie voor complexen in de huurwoningvoorraad ontwikkelen. Er wordt een duurzaam MJOP (meerjarenonderhoudsprogramma) vastgesteld waarin de lange termijn doelstelling van het Energieakkoord voor 2050 wordt meegenomen. Dit betekent immers dat in de periode tussen nu tot 2050 alle complexen een keer tot energieneutraal verbeterd zullen worden bij groot onderhoud. Dit wil zeggen stapsgewijs óf in één keer naar Nul-Op-de-Meter (NOM). Dit om te stimuleren dat men de komende 5 tot 10 jaar maatregelen neemt, die vervolgstappen naar energieneutraal in 2050 ondersteunen en niet belemmeren. Dus voor alle huurcomplexen (MJOP Energieneutraal Nu ) en ook voor v.v.e. s en gemengde complexen (MJOP Energieneutraal Nu ). Pas daarbij de woonlastenwaarborg toe. Daarmee wordt de zorg weggenomen over toename van woonlasten. Ook kan gedacht worden over een woonlastenfonds als een soort plus op de huurtoeslag. 3

4 Denk vooruit met renovatie: liever een onderdeel heel goed doen zodat dat ook in energieneutrale concepten past dan twee onderdelen redelijk (bijv. meteen een flinke dakisolatie). Het meersporenbeleid kan bestaan uit: - kleine verbeteringen. - renoveren. - energieneutrale projecten. Apeldoornse situatie: toekomstbestendigheid woningvoorraad In Apeldoorn is door de Rekenkamercommissie Apeldoorn in september 2012 een verkennend onderzoek naar de toekomstbestendigheid van de bestaande woningvoorraad uitgebracht: Woningvoorraad van Apeldoorn in kaart. De rekenkamer acht de kwaliteit en toekomstbestendigheid van de bestaande woningvoorraad matig tot goed. In vergelijking met veel andere grote gemeenten is er in Apeldoorn geen sprake van grootschalige verwaarlozing en achterstallig onderhoud. De verkenning laat in sommige stadsdelen een oververtegenwoordiging van lage inkomens, een hoog aandeel goedkope koopwoningen, vergrijzing en relatief hoge energielasten zien. Zie kaartbeeld Cumulatie risico`s bestaande woningvoorraad op pagina 4. De toekomstbestendigheid van woningen in de wijken Orden/ Driehuizen, Zuid en een deel van Kerschoten vraagt extra aandacht. Commentaar op nieuwe prestatieafspraken De nieuwe prestatieafspraken zijn in maart 2015 door het college van B&W vastgesteld. Op 9 april is voor de eerste maal een behandeling in de gemeenteraad geweest. Aanstaande donderdag 23 april volgt een tweede bespreking. Doel is om de prestatieafspraken vast te stellen. De Woonbond heeft de volgende opmerkingen over de nieuwe prestatieafspraken: - de primaire doelgroep groeit en toch wordt de sociale voorraad kleiner. - de huurders hebben geen rol in de samenwerking. Zie Hoofdstuk 2 Samenwerking op pagina 7. Dat is strijdig met de nieuwe Woningwet. - doelstelling is om het corporatiebezit verder te verduurzamen waarbij minimaal gemiddeld energielabel C in 2020 wordt gehaald maar er alles wordt gedaan om hoger te scoren. Zie pagina 15. Het SER Energieakkoord heeft als doelstelling gemiddeld energielabel B in veel afspraken zijn niet meetbaar. - niet duidelijk is welke corporatie welke prestatie levert. De Woonbond en de GNMF achten het van belang dat de gemeenteraad deze punten as donderdag bespreekt. Vragen en opmerkingen van deelnemers Een bestuurslid van huurdersvereniging De Sleutel stelt voor om een werkgroep van corporaties, huurdersverenigingen en gemeente in te stellen die aan de Tweede Kamer rapporteert over zaken die in het verleden zijn misgelopen, de aanpak en de voortgang daarvan. 3. Presentatie Energieprestaties 2014 van de Apeldoornse corporaties door Maarten Visschers van de Gelderse Natuur en Milieufederaties De energieprestaties van de Apeldoornse corporaties in 2014 zijn opgenomen in onderstaande tabel 1. Tabel 1: Energieprestaties Apeldoornse corporaties

5 Aantal huurwoningen eind 2014 Energie- Index 2014 Verbetering Energie-index in 2014 (2) Verbetering isolatiegraad in 2014 Vergroting aantal efficiente warmteopwekkers in 2014 Aantal woning-en met zonnepanelen Aantal woningen met zonneboilers De Goede Woning (0.00) 1.5% 11.1% 44 (4) 329 (357) Ons Huis (geen meting) 4.0% 0.1% 40 (0) 336 (309) De Woonmensen (0.03) 1.0% -1.6% 478 (478) 231 (231) Sprengenland 890 Geen meting (1.55) Totaal Apeldoorn/ gemiddeld Apeldoorn Landelijk tempo in 2014 (2013) Tempo Apeldoorn nodig voor SER Energieakkoord 2020 Geen meting (geen meting) (2) 0.05 (0.01) (2) (0.04) 0.06 (1.60-> 1.25 in 6 jaar) Geen meting 1. Tussen haakjes staan de aantallen cq prestaties in Gewogen gemiddelde op basis van aantal huurwoningen per corporatie. Geen meting Geen meting (0) In tabel 1 is in de vierde kolom de verbetering van de Energie-Index van de huurvoorraad van elke corporatie opgenomen. De volgende conclusies kunnen worden getrokken: Geen meting (0) Conclusies: a. De huidige Energie-Index (eind 2014) van de Apeldoornse huursector bedraagt De nog benodigde verbetering van de Energie-Index om de doelstelling van het Convenant Energiebesparing Huursector / Energieakkoord te halen in de Apeldoornse huursector is 0.35 (1.60-> 1.25), te bereiken in 6 jaar (2015-> 2020). Het benodigde tempo bedraagt dan 0.06 per jaar (0.35 gedeeld door 6). b. Het Apeldoornse tempo van de jaarlijkse verbetering van de Energie-Index verbetert van 0.01 in 2013 (gemiddelde tempo van corporaties De Goede Woning en De Woonmensen) naar 0.05 in Het tempo ligt daarmee 25% boven het landelijke tempo. Het tempo ligt bijna op het tempo dat nodig is om de doelstelling van het SER Energieakkoord te halen. Wanneer dit tempo iets wordt verbeterd en wordt volgehouden, dan wordt de doelstelling van het convenant/ Energieakkoord gehaald. c. Ons Huis (0.08) heeft een tempo dat tweemaal zo hoog is als het landelijk gemiddelde. De voortgang is grotendeels door isolatie gerealiseerd. Daarbij past Ons Huis een huurverhoging in 2015 van 1% toe (inflatievolgend). d. De Goede Woning (0.05) heeft in 2014 een verbetering van Dat is 25% boven het landelijk gemiddelde (0.04). De verbetering wordt behaald door het plaatsen van energiezuinige verwarmingsketels. 5

6 e.de Woonmensen zit 25% onder het landelijk gemiddelde. De verbetering bedraagt Dit is hetzelfde tempo als in De Energie-Index van De Woonmensen zit reeds op 1.48 en nadert al gemiddeld energielabel C, de Apeldoornse doelstelling. Aanbevelingen: 1. Stel gemiddeld energielabel B (Energie-Index 1.25) in prestatieafspraken conform het Energieakkoord. Het huidige tempo maakt dat mogelijk. Stel dit tempo ook om de doelstelling van energieneutrale gebouwde omgeving in 2030 in Apeldoorn te halen. 2. Breid de bestaande Jaarmonitor Woningbouw Sociale Huur Apeldoorn uit met: - de verbetering van de Energie-Index per Apeldoornse corporatie en voor de totale Apeldoornse sociale huursector. Aanbevolen wordt dat de Apeldoornse corporaties zelf voor 2015 bovenstaande tabel en voortgang opstellen. Voor april van elk jaar heeft elke corporatie een eigen voortgangsrapportage (Shaere rapportage) van Aedes. - de woonlastenontwikkeling in de Apeldoornse huursector/ ontwikkeling van de betaalbaarheid. De woonlasten bestaan uit de som van de huur en het werkelijk energieverbruik. Alliander heeft daarvoor een tool ontwikkeld (zgn. Energie-Atlas. Contactpersoon Christian Klep bij Alliander). Monitoring CO2 reduktie door VSW Stichting VSW (Vereniging van Samenwerkende Woningcorporaties te Apeldoorn) houdt zelf een monitor van energetische maatregelen in de bestaande voorraad vanaf 2008 bij. Daarbij worden de percentages van de energielabels A t/m G is de totale Apeldoornse huursector bijgehouden.ook de reductie van de CO2 emissie van de gehele Apeldoornse huursector wordt bijgehouden. Daarbij wordt ook de cumulatieve afname van de CO2 emissie per woning ten opzichte van 2008 bijgehouden. Deze bedraagt in de periode 2009 t/m 2013 (periode van 5 jaar) 23%. Dat is ca 4.5% per jaar. De grootste reduktie is behaald in de jaren 2009 (6%), 2010 (13%) en 2011 (5%). De reduktie in de jaren 2012 en 2013 bedragen resp. 1% en 3%. De reduktie wordt niet gecorrigeerd voor het aantal vierkante meter. Door verkoop van bezit wordt ook reduktie behaald. Beter is te standaardiseren per m2. Zie aanpak Shaere-monitoring. Ook Aedes is overgestapt van monitoring op CO2 reduktie naar monitoring op de verbetering van de Energie-Index. Duurzaamheidsinvesteringen op basis van meerjarenonderhoudsplanning Voor de periode 2013 tot en met 2020 hebben de vier Apeldoornse corporaties gezamenlijk een investeringsbegroting opgesteld. Deze bedraagt in totaal 26 miljoen euro over een periode van 8 jaar. De huurinkomsten in deze periode bedragen ca 800 miljoen. De jaarlijkse huurinkomsten van de vier Apeldoornse corporaties worden geraamd op ca 100 miljoen ( huurwoningen à euro jaarlijkse huurinkomsten). In 2020 verwachten de Apeldoornse corporaties dat ca 81% van hun huurwoningen minimaal energielabel C hebben en 19% energielabel D of energieonzuiniger. 4. Interview met wethouder Nathan Stukker Kern nieuwe prestatieafspraken/ belangrijkste ambitie De kernopgave van de prestatieafspraken is het borgen van voldoende woningen voor de primaire doelgroep, betaalbare woonkwaliteit en een gedifferentieerd aanbod in de prijscategorieen met een zo hoog mogelijke slagingskans. In december 2014 is er een nulmeting gedaan (zie pagina 4 en 5 van de concept prestatieafspraken). 72% van de huurwoningen zit onder de 600 euro kale huur. Dit is de categorie goedkoop en betaalbaar. Dit is het vertrekpunt van de prestatieafspraken. Vraag is of de huidige situatie voldoende is en of er nu een betaalbaarheidsprobleem is. De slagingskans is verbeterd. De vraag is hoe de primaire doelgroep zich ontwikkeld. En of vraag en aanbod blijven matchen. Daarom is monitoring erg belangrijk. De betaalbaarheid verslechtert doordat de kopkracht vermindert. Echter de Apeldoornse situatie dient niet te worden vergeleken met de Amsterdamse situatie. 6

7 Waarom zijn de prestatieafspraken niet in een driepartijenoverleg besproken? Nathan Stukker geeft aan dat er in Apeldoorn in het verleden geen cultuur is geweest van driepartijenoverleg. De corporaties hebben de concept-prestatieafspraken besproken met de huurdersverenigingen. Over een jaar vindt er een evaluatie en driepartijenoverleg plaats. In september/ oktober heeft de wethouder een overleg met de huurdersverenigingen hoe de drie partijen dit gaan doen. Ook wordt besproken hoe men zaken met betrekking tot de betaalbaarheid gaat beoordelen en regelen. De wethouder geeft aan open te staan voor overleg. Nathan Stukker vindt het invloed uitoefenen in Den Haag belangrijk. Hij heeft zitting in de G32, voor het onderwerp Wonen. De kaart met de cumulatie van risico`s in de Apeldoornse woningvoorraad (pagina 4 rapport Rekenkamercommissie Apeldoorn dd 2012) is een van de onderwerpen. Nathan Stukker geeft aan dat men nu aan het bouwen is. De Jaarmonitor Woningbouw Sociale Huur is twee jaar oud. Ambitie energiebesparing 2020: gemiddeld energielabel C De afspraak is gemiddeld energielabel C in Maar de ambitie is om voor beter te gaan, om voor gemiddeld energielabel B te gaan. De investeringen hiervoor door de corporaties in de periode kosten de vier corporaties 26 miljoen euro. De vraag is of dat weinig of veel is ten opzichte van de huurinkomsten. Duurzaamheid en woonlasten gaan samen. 5. Interview met Haico van Nunen, adviseur Tilburgs huurdersplatform Haico van Nunen, werkzaam bij de Bouwhulp Groep BV te Eindhoven, is professioneel adviseur van het Stedelijk Bewoners Overleg (SBO) Tilburg. Het SBO is een platform van vier Tilburgse HuurdersBelangenOrganisaties (HBO`s). Waarom is een professioneel ondersteuner nodig? De vier HBO`s willen op een gelijkwaardig niveau met de Tilburgse corporaties en gemeente overleg voeren. Het zijn complexe onderwerpen. De bestuurders van huurdersverenigingen zijn vrijwilligers. Advisering vindt plaats op het gebied van inhoudelijke kennis en wetsverandering. De huurders blijven aan zet, niet de adviseur. De huurdersverenigingen kunnen op gelijkwaardig niveau overleg voeren met de corporaties en gemeente. Haico van Nunen bereidt de vergadering voor. Hij besteed daar 50 tot 100 uur per jaar aan. Als voorbeeld geeft hij de invloed van de kosten van het warmtenet op de huren, de vertaling naar huurkosten. Jaarlijks zijn er acht bijeenkomsten waar de voorzitter van het SBO aan deel neemt. Het SBO bestaat al vele jaren en geldt als een landelijk voorbeeld. 7

8 Nieuwe Tilburgse prestatieafspraken Medio juni zal een nieuw convenant in het Tilburgse driepartijenoverleg worden afgesloten. Het zijn nieuwe prestatieafspraken. De toetsing van huren vindt plaats op netto bedragen. De ondersteuner wordt voor het grootste deel betaald door de gemeente. Het andere deel betalen de corporaties. De gemeente betaalt omdat de gemeente gedragen afspraken wil hebben. Het Tilburgs model is te gebruiken voor Apeldoorn. De Tilburgse corporaties zijn wel wat groter dan de Apeldoornse (grootte van huurwoningen). Het blijft maatwerk. Ultieme tip Als ultieme tip geeft Haico van Nunen aan dat de professionele ondersteuning van belang is voor het kennisniveau en een goed proces. Van belang is dat er een cultuur is dat de huurdersverenigingen mee willen denken. De huurdersverenigingen blijven de spreekbuis en overlegpartner in het driepartijenoverleg (niet de ondersteuner). Van belang is om zoveel mogelijk met één stem naar buiten te treden. 6. Interview met Johan Wessels, nul-op-de-meter renovatie Johan Wessels is planontwikkelaar bij Volker Wessels. Daarbij is hij ook aanjager voor nul-op-demeter renovaties. NOM Nul-op-de-meter (afgekort NOM) betekent dat de energiemeter aan het einde van het jaar op nul staat. Er wordt dus niet meer energie verbruikt, dan er wordt opgewekt. Hierdoor is de energierekening van de huurder nihil. Bij Nul-op-de-meter renovaties wordt de schil van de huurwoning sterk geisoleerd en wordt de gasketel vervangen door een verwarmingsinstallatie die op elektriciteit loopt. Het gaat dan om een warmtepomp. De elektriciteit voor de warmtepomp komt van zonnepanelen op het dak (All Electric). NOM-renovaties kunnen binnen enkele dagen worden uitgevoerd. Dat is een groot voordeel. Voor nul-op-de-meter (NOM) renovaties is een landelijk programma gestart. Dat heet De Stroomversnelling. Doelstelling is NOM-renovaties in Zes corporaties en vier bouwondernemingen (Volker Wessels, BAM, Dura Vermeer, Ballast Nedam) hebben vier prototypes van nul-op-de-meter renovaties ontwikkeld. Die worden nu uitgerold. De zes corporaties gaan samen NOM-renovaties uitvoeren. De overige corporaties haken daarna aan en zorgen voor de overige NOM-renovaties. Voordeel van NOM is dat de tussenhandel wordt uitgeschakeld. De nieuwe buitenmuren en de installatie worden compleet in de fabriek gemaakt. Johan Wessels geeft aan dat De Stroomversnelling inhoudt dat de huurder geen lasten meer heeft: een comfortabele woning, zonder schimmel en tocht. Hij ziet het breed. Het gaat om goed wonen, in een goede buurt waar het goed toeven is. Het gaat dus ook om gebiedsontwikkeling. Een voorbeeld van NOM van Volker Wessels staat in Melick. Voor Portaal Leiden is Volker Wessels nu bezig met een NOM renovatie van een flat van ca 250 woningen in Leiden. De uitdaging ligt nu in het uitvinden van een goed batterij voor energieopslag. Hij kan zich vinden in de meersporenstrategie van de Woonbond. Niet alle woningen zijn nu geschikt voor NOM-renovatie. Het is ook niet de bedoeling om alle huurwoningen naar precies gemiddeld energielabel B te renoveren. Bij nieuwbouw moet nul-op-de-meter wel de norm zijn. De Apeldoornse corporatie De Goede Woning heeft twee NOM-renovaties uitgevoerd, geeft Peter van `t Wout (Manager Wonen en Vastgoedbeheer) aan. De woningen worden nu gemonitord. Van belang is dat wet- en regelgeving wordt aangepast. De overige Apeldoornse corporaties hebben nog geen NOM renovaties uitgevoerd. Johan Wessels geeft aan dat het van belang is dat de Apeldoornse politiek faciliteert. 8

9 Prijs zakt Jaap van Leeuwen vraagt hoe ver het nu staat met de businesscase. Johan Wessels geeft aan dat de prijs voor NOM renovaties zakt. De eerste NOM renovaties kosten euro. Die prijs is gezakt tot euro. De stap naar echte realisatie komt er aan. Johan Wessels nodigt iedereen uit om te komen kijken bij een project in Stadskanaal. 7. Rondetafel met bestuurders van de vier Apeldoornse corporaties Aan tafel: - Vincent van Oordt, directeur-bestuurder bij De Woonmensen (5100 huurwoningen). - Maarten van Gessel, directeur-bestuurder bij Ons Huis (4700 huurwoningen) en portefeuillehouder duurzaamheid bij Vereniging van Samenwerkende Woningcorporaties (VSW) in Apeldoorn. - Peter van `t Wout, manager Wonen en Vastgoedbeheer van De Goede Woning (7700 huurwoningen). - Anita Ermens, manager bedrijfsvoering bij Sprengenland (2700 huurwoningen waarvan 900 in Apeldoorn). Geen toevaltreffer voor Ons Huis Maarten van Gessel geeft aan dat de energieprestaties bij Ons Huis geen toevalstreffers zijn. De aanpak van energiebesparing is gericht op wijken en buurten waar de woonlasten het hoogst zijn. De Gelderse impulssubsidie heeft geholpen. In 2014 is een subsidie van 70 miljoen euro uitgegeven aan de 45 Gelderse woningbouwcorporaties. Doelstelling van de subsidie is een extra labelstap, zonder huurverhoging voor de huurders, bij renovaties die in 2014 en 2015 zijn uitgevoerd. De laatste labelsprongen zijn vaak het duurst en hebben een relatief klein rendement. Of de trend is door te zetten is moeilijk aan te geven. Sturen op woonlasten is belangrijk. Voor Maarten van Gessel is energieneutraal ook gebruik van restwarmte en een warmtenet. Energieprestaties en prognose 2020 Peter van `Wout geeft aan dat bij De Goede Woning energiemaatregelen zijn gekoppeld aan normaal onderhoud. In 2014 zijn 600 ketels vervangen door energiezuinige verwarmingsketels. Zonder huurverhoging. De Goede Woning heeft zelf geinvestesteerd in combinatie met de impulssubsidie van de provincie Gelderland. Voor 2015 ligt de focus op vier flats die worden verduurzaamd. Of men het tempo vast kan houden is moeilijk te zeggen. De passendheidstoets (95% toewijzen aan de primaire doelgroep) speelt ook een rol. 9

10 Ambitie blijft gemiddeld energielabel B in 2020 Vincent van Oordt geeft aan dat bij De Woonmensen in 2015 meer labelsprongen worden gemaakt dan in Hij stelt dat gemiddeld energielabel C in 2020 als Apeldoornse doelstelling als een garantie moet worden gezien. De ambitie blijft gemiddeld energielabel B in Het gaat niet alleen om energiemaatregelen maar ook om onderwerpen als toegankelijkheid, comfort, het aanpakken van inpandige geluidsoverlast (ten gevolge van isolatiemaatregelen). De samenhang is belangrijk. Energie dient er niet alleen te worden uitgelicht. Omdat er meerdere zaken spelen, is niet alles mogelijk. De Woonmensen past in 2015 de impulsgelden (Gelderse provinciale subsidie) toe. De Apeldoornse energiecooperatie dea (Duurzame Energie Apeldoorn) investeert in zonnepanelen op de daken van huurwoningen van De Woonmensen. De huurder huurt zonnepanelen van dea. De Woonmensen investeert daarbij niet. Andere partijen kunnen dus ook investeren. Van de 130 huurders hebben 50 huurders zonnepanelen genomen. Een prognose is moeilijk te geven. Elk jaar zijn er onaantrekkelijke maatregelen vanuit de landelijke overheid. Nul-op-de-meter versus sloop/nieuwbouw Vincent van Oordt geeft aan dat alle corporaties de nul-op-de-meter renovaties volgen. Huurders geven aan eerst zien dan geloven. De Woonmensen wil bij nul-op-de-meter (NOM) geen risico`s over nemen zoals het overnemen van het risico bij energielevering. De nieuwbouwprijs daalt. Bij kun je beter een nieuwbouwwoning bouwen. Dat maakt NOM minder interessant. Sloop/ nieuwbouw wordt dan weer een optie. Tenzij de prijs van NOM verder daalt. Anita Ermens geeft aan dat een aantal typen woningen zeer geschikt is voor NOM. Zij stelt dat het hap-snap aanpakken van woningen op gegeven moment niet meer werkt. Anita Ermens geeft aan dat Sprengenland 2500 huurwoningen in 13 dorpen. Doelstelling is minimaal energielabel C in Dit jaar worden er 110 huurwoningen aangepakt. Sprengenland gaat ook mee doen aan Shaere. Nieuwe woningwet en volwaardige rol huurdersverenigingen Maarten van Gessel geeft aan dat het voor huurdersverenigingen een uitdaging is om zich goed te organiseren. De vertegenwoordigers moeten voldoende gemotiveerd zijn. Vaak zijn huurders wel voor onderwerpen die dichtbij spelen, gemotiveerd. Voor onderwerpen van algemeen huurdersbelang zijn minder huurders te vinden. Je moet het goed bespreken en organiseren. Het moet ook geen rituele dans zijn. Anita Ermens geeft aan dat het model van huurdersplatform er vroeger al was. Het moet volgens haar zeker mogelijk zijn om het nieuw leven in te blazen. Gezamenlijke investeringen Apeldoornse corporaties tot 2020: euro per woning De gezamenlijke investeringen tot gemiddeld energielabel C in 2020 bedragen ca 30 miljoen euro (zie bijlage 1 bij dit verslag. Uitgaande van een Apeldoornse huurwoningen komt dat neer op euro per huurwoning. Dat is een laag bedrag. Doelstelling van de Apeldoornse corporaties is om in % van de huurwoningen energielabel C of beter te laten hebben. Dat was in % en in % (zie bijlage 1 bij dit verslag). Dit gaat wel gepaard met een stukje huurverhoging. 7. Rondetafel met Apeldoornse huurdersverenigingen Aan tafel: 1.Ingrid de Langen, bestuurslid De Sleutel. Voorzitter Jan van Dongen is op vakantie (woco De Goede Woning) 2.Leo Hartjesveld, Ons Woongoed (woco Ons Huis) 3.John Schuurman, Samen-Een (woco Sprengenland) 4.Huurdersvereniging De Groene Stad heeft op dit moment geen huurdersvereniging. 10

11 Opkomen voor algemeen belang Ingrid de Lange geeft aan dat het vinden van goede bestuurders voor huurdersverenigingen een probleem is. Huurdersbelangen is een complex onderwerp. Het gaat om kennis opnemen en goed uitdragen. Geert van de Hogen geeft aan dat bij bestuursleden het algemeen belang en niet het eigen belang voor op moet staan. Men is niet bestuurslid om eerst de eigen problemen op te lossen. Een goede motivatie is erg belangrijk. Goede scholing (om elkaar sterker te maken) en samenwerking bevorderen de samenwerking. Leo Hartjesveld geeft aan dat het overdag vergaderen een probleem kan zijn voor jongeren die overdag werken. Jongeren werken ook minder vaak pro deo. Een bestuurslid van huurdersvereniging van De Sleutels pleit voor een vrijwilligersvergoeding. Gerard Schuurman van Stichting Huurdersbelangen Samen Eén stelt dat je het bestuurswerk aantrekkelijk moet maken. Men moet niet langer achter om kijken en de schouders er onder zetten. Tilburgs huurdersplatform als voorbeeld De Apeldoornse huurdersverenigingen pleiten voor het Tilburgs model. De professionele ondersteuning spreekt hen aan. De Apeldoornse huurdersverenigingen willen weer samenwerken. Een volwaardige positie van huurders staat ook aangegeven in de nieuwe Woningwet. Vergoeding voor bestuurswerk Sylvita Meertens van het Huurdershuis geeft aan dat op basis van de Overlegwet een budget voor bestuurswerk ter beschikking dient te worden gesteld. Zij vindt een vrijwilligersvergoeding belangrijk. Daar moet men ruimhartig mee omgaan. Een deel kan worden betaald door de corporaties en een deel door de gemeente. Een vergoeding kan bijvoorbeeld 25 euro per vergadering en reiskosten zijn. Marlies van de Merwe geeft aan dat de terugloop van vrijwilligers die zich voor langere tijd willen verbinden, ook geldt voor voetbalclubs en andere verenigingen. Johan Wessels stelt dat men dit vrijwilligerswerk gezellig moet maken. Vincent van Oordt geeft aan dat het van belang is om de bestaande structuren aantrekkelijker te maken. Bijvoorbeeld werken met kleine projecten zodat het behapbaar is. Het betalen van huurdersvertegenwoordigers gebeurde vroeger al. Het ging toen om grote bedragen. Dat is afgebouwd. Denk bij tegemoetkomingen ook aan andere zaken. Duidelijke portefeuilles Julius Weskamp van Ons Woongoed stelt dat bestuursleden geacht worden van alle onderwerpen op de hoogte te zijn. Hij geeft het advies om het meer praktijkgericht aan te pakken. Geef bestuursleden duidelijke portefeuilles mee. Daardoor wordt het werk hanteerbaarder. Hilde de Lange vindt dat een nieuwe huurder direct lid van een bewonerscommissie of huurdersvereniging dient te worden. 11

12 Debatleider Michel Jehae geeft aan te hopen dat de suggesties hun weg zullen vinden. 8. Rondetafel met Apeldoornse raadsleden Aan tafel: 1.Marco Wenzkowski, D66 2.Marcel van der Maal, Groenlinks 3. Marga Jonkman, PvdA, fractieleider 4. Bonnie ten Damme-Boevé, PSA 5. Hessel Dooper, CDA Concrete medezeggenschap huurdersverenigingen in nieuwe prestatieafspraken Mevrouw Jonkman (PvdA) is van mening dat de huurdersverenigingen in de nieuwe prestatieafspraken geen plaats hebben. De afspraken zijn in dat opzicht te mager. Aanstaande donderdag bij de tweede bespreking zal zij dit agenderen. Zij zal om een aanpassing vragen via bijvoorbeeld een addendum of een wijziging van de prestatieafspraken (hoofdstuk 2 Samenwerking). De medezeggenschap van huurders dient geregeld te worden. De PvdA wil concrete afspraken waarin de belangen van huurdersverenigingen worden geregeld. Zij is blij met de enthousiaste corpraties en vindt het accent op de koppeling van energieonzuinig energielabel en laag inkomen belangrijk. Ontwikkeling Apeldoornse huren monitoren Dhr Menkovski (D66) vindt dat de huurders nu geen positie hebben gekregen in de prestatieafspraken. Hij geeft aan dat in Wenum-Wiesel de dorpsraad bijna was uitgestorven. Door een gemotiveerde gangmaker is er weer beweging in gekomen. Wijkmanagers kunnen wijk- en dorpsraden hierbij faciliteren. Hij geeft verder de opdracht aan de wethouder mee om de ontwikkeling van de hoogte van de huren goed te monitoren. Hij geeft aan dat in 2050 (over 35 jaar) ca 70% van de woningen er nog staat. Er is een vervangingsgraad van ca 1% per jaar. De bestaande huurvoorraad blijft belangrijk. Stem huurders in prestatieafspraken Dhr Doper (CDA) geeft aan dat de gemeente Apeldoorn geen geld heeft om bij het nemen van energiemaatregelen in de Apeldoornse huurvoorraad financieel te ondersteunen. De rol van de raad bestaat uit het opstellen van goede prestatieafspraken. Hij vindt het zeer belangrijk dat de stem van de huurders goed doorklinkt. Wegnemen belemmerende regelgeving bij NOM 12

13 Marcel van der Maal (GroenLinks) vindt het versoepelen van regelgeving daar waar dat nodig is voor verduurzaming, belangrijk. Bijvoorbeeld bij nul-op-de-meter renovatie. Een verduurzaamde woning heeft door de dikkere schil bij NOM een afwijkende beeldkwaliteit ten opzichte van de andere woningen in de straat. Gesprek huurders met raadsleden Ingrid de Lange van huurdersvereniging De Sleutel nodigt de raadsleden uit om met de huurdersverenigingen in gesprek te blijven. Naar aanleiding van een zelfde verzoek tijdens de Stookjerijk bijeenkomst in het voorjaar van 2014 heeft alleen een raadslid van de VVD een gesprek met huurdersverenigingen gehad. Een andere huurder vindt de Apeldoornse raadsleden niet goed bereikbaar. Dhr Doper geeft aan dat de raadsleden hun belofte van 2014 niet hebben waargemaakt. Tot nu toe was er geen cultuur van overleg. Het is wel een opdracht, vindt hij. Mevrouw Jonkman geeft aan dat als de PvdA een uitnodiging krijgt, de PvdA er ook zal zijn. Raadsleden weten niet altijd de juiste weg. Daarbij kunnen zij geholpen worden. Raadsbehandeling op 23 april: samenwerking met huurders in prestatieafspraken Tijdens de tweede raadsbehandeling van de prestatieafspraken heeft wethouder Nathan Stukker toegezegd hoofdstuk 2 Samenwerking aan te passen. Huurdersverenigingen nemen deel aan periodiek overleg met corporaties en gemeente Apeldoorn. 9. Afsluiting Volkert Vintges geeft aan dat voor de Gelderse Natuur en Milieufederatie de doelstelling voor de huursector van gemiddeld energielabel B uit het SER Energieakkoord blijft. Hij vindt het belangrijk om een stevige ambitie neer te zetten om er tempo in te houden. Hij vindt het van belang dat de prestatieafspraken op het onderdeel samenwerking (hoofdstuk 2) worden verbeterd. Hij pleit voor een structuur à la Tilburg. Hij nodigt de deelnemers uit voor de landelijke slotbijeenkomst van Stookjerijk 2015 op woensdagavond 25 november te Utrecht. Michel Jehae nodigt iedereen uit voor een drankje. Bijlage 1: Energieprestaties en investeringen Apeldoornse corporaties (bron: VSW, Verenging Samenwerkende Woningbouwcorporaties Apeldoorn). Tabel 1: Realisatieverloop Energielabel C en beter, en ambitie 13

14 jaar Percentage energielabel C of beter (percentage minimaal energielabel C) Verbetering ten opzichte van voorafgaand jaar % % 4% % 6% % 7% % 4% % 2% % 2% 2016, ambitie 68% 10% (in twee jaar) 2020, ambitie 77% 9% (in twee jaar) 2020, verwachting 81% Opmerking: met name in 2010 en 2011 zijn forse stappen gemaakt. Tabel 2: Afname CO2 emissie per woning, in periode Jaar Afname t.o.v. vorig jaar in % Cumulatieve afname CO2 emissie per woning t.o.v in % % 6% % 13% % 19% % 20% % 23% Tabel 3: Aantal Woningen meerjarenonderhoudsplanning De Goede Woning De Woonmensen Ons Huis Zie totaal Sprengenland Wonen Eindtotaal onbekend 88 + pm 2019 onbekend pm onbekend pm pm

15 Tabel 4: Investeringen meerjarenonderhoudsplanning (in euro`s) De Goede Woning De Woonmensen Ons Huis Zie totaal Sprengenland Wonen Eindtotaal onbekend pm 2019 onbekend pm onbekend pm pm 15