Top 10 aanbevelingen voor groene prestatieafspraken in de sociale huursector

Transcriptie

1 Top 10 aanbevelingen voor groene prestatieafspraken in de sociale huursector juni 2018 Vergroening prestatieafspraken Jaarlijks wordt de Stookjerijk Trofee voor de groenste (meest duurzame) prestatieafspraken in de sociale huursector uitgereikt. Bij de beoordeling van de prestatieafspraken komt de jury diverse goede voorbeelden tegen. Het gaat om goede voorbeelden wat betreft doelstellingen en afspraken die in prestatieafspraken zijn opgenomen. Hieronder staat een overzicht van doelstellingen die van belang zijn om prestatieafspraken die jaarlijks in de sociale huursector worden gemaakt, verder te vergroenen (verduurzamen). Het project Stookjerijk ( wordt uitgevoerd door de Natuur en Milieufederaties in samenwerking met de Woonbond. Top 10 van doelen en prestaties Aanbevolen wordt om de onderstaande doelen in prestatieafspraken op te nemen: 1. Korte termijn doelstelling Neem als korte termijn doelstelling gemiddeld energielabel B in 2020 op, conform het landelijk SER Energieakkoord. 2. Doelstelling verduurzaming voor middellange en lange termijn 2a. Neem als doelstelling op het opstellen van een routekaart cq stappenplan naar een CO2 neutrale huurvoorraad op. Van belang is om daarbij de routekaart cq het stappenplan zo concreet mogelijk te maken. 1

2 Tussendoelstellingen zijn daarbij 49% CO2 reductie in 2030 ten opzichte van 1990 en een gasvrije gebouwde omgeving in b. Neem als doelstelling op het toepassen van no-regret maatregelen. Noregret maatregelen zijn verduurzamingsmaatregelen die onderdeel zijn van een integraal traject naar een CO2 neutrale huurvoorraad. Daarbij worden desinvesteringen voorkomen. Maak de no-regret maatregelen concreet en helder (dikte isolatie of type installatietechniek). Monitor de uitvoering van noregret maatregelen. 2c. Neem als doelstelling op het (jaarlijks) evalueren van nul-op-de-meter renovaties. 2d. Neem als doelstelling op het aanwijzen van gasvrije pilotwijken door samenwerkende partijen en geef aan op welke wijze partijen de realisatie van een gasvrije pilot wijken ondersteunen. 3. Betrekken en ondersteunen van huurdersverenigingen 3a. Neem als doelstelling op het als gelijkwaardige partner betrekken van huurdersverenigingen bij het tot stand komen van prestatieafspraken, conform de Woningwet van b. Neem als doelstelling op het ondersteunen en professionaliseren van huurdersverenigingen om een gelijkwaardige overleg- en onderhandelingspartner te zijn. 4. Monitoring prestaties 4a. Neem als doelstelling op de monitoring van de jaarlijkse verduurzaming, in ieder geval op basis van de Aedes Benchmark Prestatieveld Duurzaamheid. Dat betreft de jaarlijkse verbetering van de Energie-Index van de huurvoorraad en de jaarlijkse vermindering van het energieverbruik per vierkante meter van de huurvoorraad. 4b. Neem als doelstelling op de jaarlijkse monitoringsrapportage van de prestatieafspraken voor alle partijen en stakeholders actief openbaar te maken. Bijvoorbeeld via de websites van de woningcorporaties in de gemeente (net zoals de jaarverslagen van woningcorporaties). Beloon goede monitoringsrapportages. Geef deze een podium. 5. Energetische kwaliteit bij verkoop huurwoningen Neem als doelstelling op dat energie-onzuinige huurwoningen niet worden 2

3 verkocht. Stel daarbij de minimale energetische kwaliteit van huurwoningen vast (Energielabel of Energie-Index) die een corporatie te koop aanbiedt. 6. Zonnepanelen op huurdaken Neem als doelstelling een percentage op van het aantal huurdaken dat in 2020 is voorzien van zonnepanelen. Monitor de doelstelling. 7. Aanbod verduurzamingspakket aan particuliere woningeigenaren Neem als doelstelling het aanbieden van het verduurzamingspakket van huurwoningen aan particuliere woningeigenaren in de buurt met dezelfde type woning en aan particuliere eigenaren binnen een VvE (Vereniging van Eigenaren). Corporaties pakken een actieve rol in VvE s voor verduurzaming. 8. Stimulering energiezuinig gedrag huurders 8a. Neem als doelstelling op het nadrukkelijk aandacht besteden door partijen aan het stimuleren van energiezuinig gedrag van huurders als cruciale factor voor energiebesparing en lagere woonlasten. Dit kan bijvoorbeeld plaatsvinden door goede voorlichting en het plaatsen van slimme meters. 8b. Neem als doelstelling op het stimuleren van de opleiding en inzet van energiecoaches. Daarbij geldt een doelstelling van een energiecoach per 500 huurders. 9. Reserveren financieel budget bij gemeente Neem als doelstelling op het reserveren van een financieel budget door de gemeente om daar waar zinvol verduurzaming van de huursector te stimuleren. 10. Uitwisseling best practices verduurzaming Neem als doelstelling op het maximaal uitwisselen van beste praktijken (best practices) bij de verduurzaming van huurwoningen tussen de partijen. Deel en vier hierbij ook de successen. 3

4 Bijlage: toelichting aanbevelingen voor de vergroening van prestatieafspraken In deze bijlage staan de aanbevelingen voor verduurzaming/ vergroening van prestatieafspraken verder toegelicht aan de hand van goede voorbeelden. 1. Korte termijn doelstelling/ Energielabeldoelstelling 2020 Het overgrote deel van de gemeenten relateert in haar prestatieafspraken de energielabeldoelstelling goed aan de energielabeldoelstelling in het landelijk Energieakkoord (gemiddeld energielabel B in 2020). Bij een aantal gemeenten zijn verbeteringen mogelijk. Het betreft onder meer doelstellingen waarbij de relatie met de landelijke doelstelling gemiddeld B in 2020 niet duidelijk is. Het betreft de onderstaande onduidelijkheden cq tekortkomingen. - In een aantal prestatieafspraken wordt aangegeven dat er wordt gestreefd naar gemiddeld B in Dat geldt onder andere voor Prestatieafspraken Zwolle Corporatie SWZ werkt met een doelstelling van maximaal energielabel C in 2018 waarbij het onduidelijk is of gemiddeld energielabel B in 2020 wordt gehaald. - In een aantal (recente) prestatieafspraken wordt er geen energielabeldoelstelling 2020 voor de gehele huursector van de gemeente genoemd (oa Tilburg ; Den Haag ; Leeuwarden 2018; Delft 2018). - In een aantal prestatieafspraken wordt de doelstelling aangeduid met zo spoedig mogelijk, zoals Amsterdam (samenwerkingsafspraken : gemiddeld energielabel C in 2020 en zo spoedig mogelijk daarna gemiddeld energielabel B). - Een aantal gemeenten geeft aan de landelijke doelstelling op een latere datum te bereiken. Rotterdam stelt in haar gemeentelijke Woonvisie (dd maart 2016) als doelstelling gemiddeld energielabel B in Hetzelfde doet Deventer in de prestatieafspraken Maastricht heeft als streven dat de corporaties uiteindelijk gemiddeld B in 2028 halen. Daarbij behaalt een aantal Maastrichtse corporaties doelstelling gemiddeld B beduidend eerder. Per corporatie is dit uitgesplitst en aangegeven. - `s Hertogenbosch heeft als doelstelling een vergroting van het aantal groene energielabels (labels A, B, C). Deze doelstelling is voor 2020 getalsmatig niet concreet gemaakt en niet gerelateerd aan de landelijke doelstelling gemiddeld energielabel B Verduidelijking van dit soort doelstellingen wordt wenselijk geacht. : Neem als korte termijn doelstelling gemiddeld energielabel B in 2020 op, conform het landelijk SER Energieakkoord. 2. Doelstelling verduurzaming voor middellange en lange termijn 2.1 Routekaart cq stappenplan naar CO2 neutrale huurvoorraad - In de diverse prestatieafspraken staat de afspraak dat een stappenplan naar een energieneutrale huurvoorraad wordt opgesteld. In de gemeente Nijmegen vindt dit met de drie partijen (tripartite; huurdersorganisaties, corporaties en gemeente) plaats. Daarbij is een onafhankelijke procesregisseur aangesteld. Gemeente Arnhem neemt deze aanpak over. - Gemeente Utrecht heeft de corporaties voor de aanvulling van de prestatieafspraken 2017 gevraagd om een stappenplan/strategie te ontwikkelen voor het realiseren van de opgave om alle 4

5 huurwoningen energieneutraal te maken. Doel is om met alle corporaties, de gemeente en andere relevante partijen te komen tot afspraken voor een concreet stappenplan. De gemeente zal de corporaties hierbij stimuleren en faciliteren. Tussendoelstellingen zijn bij de routekaart/ stappenplan van belang. Tussendoelstellingen zijn gerelateerd aan landelijke tussendoelstellingen zoals 49% CO2 reductie in 2030 en in 2035 een gasvrije gebouwde omgeving. 2.2 No-regret maatregelen - Enkele gemeenten geven aan dat renovaties volgens no-regret maatregelen dienen plaats te vinden oa Nijmegen, Arnhem en Tilburg. Deze no-regret maatregelen zijn daarbij niet nader gedefinieerd. Bijvoorbeeld de mate (ondergrens) van isolatie, type verwarmingsinstallatie (gasloos; warmtepomp), een integraal ontwerp met eindbeeld van de huurwoning (energieneutraal). Of er daadwerkelijk noregret maatregelen worden genomen, wordt niet gecontroleerd. - veel voorgenomen renovaties die in prestatieafspraken worden genoemd, worden uitgevoerd tot energielabel B (soms A) zonder inzicht te hebben in het traject naar een CO2 neutrale huurvoorraad. Onduidelijk is hierbij in hoeverre renovatie tot energielabel B no-regret is. - Enschede in prestatieafspraken 2018: corporaties staan voor de opgave om de bijna corporatiewoningen in 33 jaar aardgasloos en CO2 neutraal te maken. De nu te nemen maatregelen moeten een no-regret-karakter hebben en niet vanwege korte termijn doelstellingen/belangen tot desinvesteringen leiden. Partijen werken toe naar een CO2 neutrale woningvoorraad. 2.3 Nul-op-de-meter renovaties en energieneutrale nieuwbouw - evaluatie van de eerste NOM-renovaties en de uitrol daarvan krijgt weinig aandacht. Gemeente Tilburg heeft in de prestatieafspraken 2018 een evaluatie opgenomen. - een aantal gemeenten noemt nul-op-de-meter renovaties maar maakt dit niet concreet in aantallen in de tijd. Soms wordt bij nul-op-meter niet duidelijk gemaakt of het om bestaande bouw of om nieuwbouw gaat. - In Utrechtse prestatieafspraken is het ontwikkelen en realiseren van NOM concepten voor renovatie in de huursector opgenomen. - in diverse gemeenten dient nieuwbouw vanaf 2018 gasloos en energieneutraal te worden ontwikkeld. 2.4 Deelname en bijdrage aan gasvrije wijk Groningen: vier wijken nemen deel aan de Grootschalige Proeftuinen voor aardgasvrije wijken. Utrecht: deelname corporaties aan versnelling van de verduurzaming van de wijk Overvecht als gasvrije wijk. Nijmegen: in drie wijken (Hengstdal, Bottendaal, Zwanenveld) brengen corporaties, huurders, netwerkbeheerder en gemeente de kansen in kaart voor een gasvrije wijk als voorbeeld om van te leren. Amsterdam: Doelstelling om huurwoningen gasloos te maken (City Deal 2016). Voor 1 januari 2018 worden door de corporaties bestaande woningen aangewezen voor het omzetten naar aardgasloos. Een gebiedsgerichte aanpak is daarbij leidend. In de periode zullen door enkele corporaties projecten met bestaande woningen in uitvoering zijn genomen. Vóór 1 januari 2018 ontwikkelen corporaties en gemeente samen projecten om de resterende woningen aardgasloos te maken. 5

6 : 2a. Neem als doelstelling op het opstellen van een routekaart cq stappenplan naar een CO2 neutrale huurvoorraad op. Van belang is om daarbij de routekaart cq het stappenplan zo concreet mogelijk te maken. Tussendoelstellingen zijn daarbij 49% CO2 reductie in 2030 ten opzichte van 1990 en een gasvrije gebouwde omgeving in b. Neem als doelstelling op het toepassen van no-regret maatregelen. No-regret maatregelen zijn verduurzamingsmaatregelen die onderdeel zijn van een integraal traject naar een CO2 neutrale huurvoorraad. Daarbij worden desinvesteringen voorkomen. Maak de no-regret maatregelen concreet en helder (dikte isolatie of type installatietechniek). Monitor de uitvoering van no-regret maatregelen. 2c. Neem als doelstelling op het (jaarlijks) evalueren van nul-op-de-meter renovaties. 2d. Neem als doelstelling op het aanwijzen van gasvrije pilotwijken door samenwerkende partijen en geef aan op welke wijze partijen de realisatie van een gasvrije pilot wijken ondersteunen. 3. Betrekken en ondersteunen van huurdersverenigingen/ Huurdersparticipatie - Huurdersparticipatie vindt volgens een driepartijenoverleg plaats. Dit naar aanleiding van de nieuwe Woningwet van juli In een aantal gemeenten ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden tussen huurdersverenigingen cq vinden huurdersverenigingen elkaar op onderwerpen. Nieuwe huurdersverenigingen worden opgericht. - In diverse gemeenten worden huurdersorganisaties inhoudelijk ondersteund. In diverse gemeenten zorgen gemeente/ corporaties voor scholing van huurdersverenigingen. De Woonbond ondersteunt professionalisering van huurdersverenigingen door het landelijk project HO+ (Huurdersorganisaties plus). - In Arnhem (bij corporatie Portaal Arnhem en bij Volkshuisvesting) en in Nijmegen (bij corporatie Talis en De Gemeenschap) worden nieuwe huurdersbelangenverenigingen opgericht ten behoeve van het driepartijenoverleg. : 3a. Neem als doelstelling op het als gelijkwaardige partner betrekken van huurdersverenigingen bij het tot stand komen van prestatieafspraken, conform de Woningwet van b. Neem als doelstelling op het ondersteunen en professionaliseren van huurdersverenigingen om een gelijkwaardige overleg- en onderhandelingspartner te zijn. 4 Monitoring prestaties - Gemeente Nijmegen heeft de meest uitgebreide set aan parameters (zes stuks) om te monitoren: jaarlijkse verbetering Energie-Index, aantal energieneutrale huurwoningen, energielabels per categorie (A t/m G), energieverbruik huurvoorraad, aantal huurwoningen aangesloten op warmtenet, opwek duurzame energie, percentage huurwoningen met zonnepanelen. - Diverse andere gemeenten hebben enkele van deze parameters opgenomen in hun monitoring. Bij een aantal gemeenten is de monitoring met behulp van concrete parameters niet expliciet opgenomen in de prestatieafspraken (Tilburg). Een aantal gemeenten werkt nog met (alleen) een labelverdeling (percentage per type energielabel) en geeft geen inzicht in de jaarlijkse verbetering van de Energie-Index van de huursector in de gemeente. - diverse gemeenten stellen elk voorjaar een monitoringsrapportage op over de prestatieafspraken van het voorafgaande jaar. Deze monitoringsrapportage wordt gebruikt bij de onderhandelingen over de nieuwe prestatieafspraken in het najaar. 6

7 4a. Neem als doelstelling op de monitoring van de jaarlijkse verduurzaming, in ieder geval op basis van de Aedes Benchmark Prestatieveld Duurzaamheid. Dat betreft de jaarlijkse verbetering van de Energie-Index van de huurvoorraad en de jaarlijkse vermindering van het energieverbruik per vierkante meter van de huurvoorraad. 4b. Neem als doelstelling op de jaarlijkse monitoringsrapportage van de prestatieafspraken voor alle partijen en stakeholders actief openbaar te maken. Bijvoorbeeld via de websites van de woningcorporaties in de gemeente (net zoals de jaarverslagen van woningcorporaties). Beloon goede monitoringsrapportages. Geef deze een podium. 5 Overige groene maatregelen De volgende groene maatregelen worden onder meer genoemd: 5.1. Energetische kwaliteit bij verkoop huurwoningen Utrecht: afspraak om alle voor verkoop gelabelde huurwoningen op energielabel B te brengen. Arnhem: geen huurwoningen en complexen verkopen indien het energielabel D of slechter is. Emmen: bij de verkoop van huurwoningen op de vrije markt worden door de corporaties geen woningen meer verkocht met een F en G label, tenzij deze gericht als kluswoning worden aangeboden. Groningen: de corporaties en de gemeente onderzoeken wat het (minimale) energieniveau mag zijn van de huurwoningen die een corporatie te koop aanbiedt en hoe de kopers ondersteund en gestimuleerd kunnen worden om hun woning verder te verduurzamen. De gemeente spant zich in om het beleid en maatregelen gericht op energiebesparing bij particuliere eigenaren af te stemmen op de corporatieplannen. Op dit moment worden al diverse verduurzamingspakketten voor de huurwoningen samengesteld, die ook voor nabijgelegen particulieren goed toepasbaar kunnen zijn. 5. Neem als doelstelling op dat energieonzuinige huurwoningen niet worden verkocht. Stel daarbij de minimale energetische kwaliteit van huurwoningen (Energielabel of Energie-Index) die een corporatie te koop aanbiedt, vast. 5.2 Bevordering zonnepanelen op huurdaken Diverse prestatieafspraken bevatten doelstellingen voor realisatie van zonnepanelen op huurdaken. Bij plaatsing van zonnepanelen is het gewenst om tegelijkertijd de daken goed te isoleren (no regret, dit wil zeggen passend binnen een integraal duurzaam concept). Nijmegen: 25% van de huurdaken is in 2020 voorzien van zonnepanelen. Amsterdam: 20% van de huurdaken is in 2020 voorzien van zonnepanelen ( van de huurwoningen; productiecapaciteit 80 megawatt). Utrecht: 10% van de huurdaken is in 2020 voorzien van zonnepanelen. Rotterdam: stimuleren duurzame energie in de stad (doel MW in 2030) oa zonnepanelen. Tilburg: grootschalig plaatsen van PV installaties op huurdaken. Almere: Energiefonds voor zonnepanelen. Emmen: corporaties spannen zich in om de opwekking van duurzame energie te vergroten en geven huurders de mogelijkheid zelf duurzame energie op te wekken. 7

8 6. Neem als doelstelling op een percentage van het aantal huurdaken dat in 2020 is voorzien van zonnepanelen. Monitor de doelstelling. 5.3 Aanbod verduurzamingspakket aan particuliere woningeigenaren en binnen VvE`s In diverse prestatieafspraken is opgenomen dat het verduurzamingspakket voor huurwoningen ook onder de aandacht wordt gebracht van particuliere woningeigenaren in de buurt met dezelfde type woning. Emmen: corporaties bieden daar waar zij energiebesparende maatregelen treffen particuliere woningeigenaren de mogelijkheid om mee te doen. Zij maken met betrokken aannemers afspraken over een bod aan particuliere woningeigenaren. Eigenaren kunnen dan meeliften met dezelfde financiële afspraken die de corporaties voor hun huurwoningen hebben afgesproken. Een dergelijke afspraak zien we in meerdere gemeente terug. Groningen: de gemeente spant zich in om het beleid en maatregelen gericht op energiebesparing bij particuliere eigenaren af te stemmen op de corporatieplannen. Op dit momenten worden al diverse verduurzamingspakketten voor de huurwoningen samengesteld, die ook voor nabijgelegen particulieren goed toepasbaar kunnen zijn. Amsterdam: corporaties bieden bij verkoop de mogelijkheid tot verduurzaming aan en pakken een actieve rol in VvE s voor verduurzaming. 7. Neem als doelstelling het aanbieden van het verduurzamingspakket van huurwoningen aan particuliere woningeigenaren in de buurt met dezelfde type woning en aan particuliere eigenaren binnen een VvE (Vereniging van Eigenaren). Corporaties pakken een actieve rol in VvE s voor verduurzaming. 5.4 Stimulering energiezuinig gedrag huurders In diverse prestatieafspraken zijn afspraken opgenomen over het stimuleren van energiezuinig gedrag van huurders. Utrecht: bevorderen energiebewustzijn huurders door gemeentelijke campagne energiebewust gedrag van huurders. Nijmegen: nadrukkelijke aandacht voor gedrag huurders als cruciale factor voor energiebesparing en lagere woonlasten. Diverse prestatieafspraken over de inzet van energiecoaches. In Amsterdam worden energiecoaches ondersteund door gemeente, drie corporaties en Amsterdams Steunpunt Wonen. Vaak wordt dit niet concreet gemaakt. De Woonbond neemt als doelstelling: een energiecoach per 500 huurders. 8a. Neem als doelstelling op het nadrukkelijk aandacht besteden door partijen aan het stimuleren van energiezuinig gedrag van huurders als cruciale factor voor energiebesparing en lagere woonlasten. Dit kan bijvoorbeeld plaatsvinden door goede voorlichting en het plaatsen van slimme meters. 8b. Neem als doelstelling op het stimuleren van de opleiding en inzet van energiecoaches. Daarbij geldt een doelstelling van een energiecoach per 500 huurders (streefdoel een energiecoach per 200 huurders). 8

9 5.5 Reserveren financieel budget bij gemeente ten behoeve van het versnellen van verduurzaming Amsterdam: de gemeente Amsterdam heeft in de Uitwerking Samenwerkingsafspraken dd mei miljoen subsidie beschikbaar gesteld voor huurwoningen die worden gerenoveerd tot Nul op de meter. Corporatie Eigen Haard gaat als een van de eerste corporaties in Nederland aan de slag met gestapelde portieketage flats in vier lagen. Op basis van dat project gaan partijen samen op zoek naar geschikte vervolgprojecten om zo te komen tot Nul op de meter -woningen in Arnhem: inzet van 2.5 miljoen euro om verduurzaming in de huursector aan te jagen. 9. Neem als doelstelling op het reserveren van een financieel budget door de gemeente om daar waar zinvol verduurzaming van de huursector te stimuleren. 5.6 Overige groene maatregelen Groningen: inzet op warmtenet van gemeente en waterschap met duurzame warmtebron(nen). Groningen: beleid duurzaam materiaalgebruik. Beleid ontwikkelen voor duurzaam gebruik materialen. Partijen gaan bewuster om met bouwmaterialen en besteden vroegtijdiger aandacht aan hergebruik, biobased materialen en duurzaamheid. Partijen ontwikkelen daarvoor samen beleid gericht op het bewuster omgaan met grondstoffen, duurzaam materiaal, vervoersstromen, mede vanuit het oog van Total Cost of Ownership. Leeuwarden: woon-zorg quote niet boven 40% van netto-inkomen. Diverse gemeenten: uitwisselingen van best practices bij de verduurzaming van de huurwoningen. 10. Neem als doelstelling op het maximaal uitwisselen van best practices bij de verduurzaming van huurwoningen tussen de partijen. Deel en vier hierbij ook de successen. 9