Evaluatieonderzoek Vroeg Eropaf!! Amsterdam. Ad Baan Philippe Sprenger Marlies Willemen

Transcriptie

1 Evaluatieonderzoek Vroeg Eropaf!! Amsterdam Ad Baan Philippe Sprenger Marlies Willemen 5 oktober

2 Evaluatieonderzoek Vroeg Eropaf!! Amsterdam Inhoud Pagina 1. Inleiding Doel van het onderzoek en de onderzoeksvragen 1 2. Vroeg Eropaf! in vogelvlucht Het convenant Vroeg Eropaf! De Vroeg Eropaf! -aanpak 4 3. De resultaten Meldingen en resultatenmeldingen Schuldhulpverlening (curatief) Deurwaarderscijfers en ontruimingen Koppeling preventief ( Vroeg Eropaf! ) aan vervolgactiviteiten Conclusies Analyse resultaten en proces Beoordeling van de resultaten Visie op de toekomst Het melding- en registratiesysteem RIS Tot slot Maatschappelijke opbrengsten Rekenmodel schuldhulpverlening Amsterdam Aannames Resultaten Koppeling met Vroeg Eropaf! Conclusies en aanbevelingen Resultaten en effecten Beoordeling van de resultaten door de convenantpartners De maatschappelijke opbrengsten Proces en samenwerking Conclusie Aanbevelingen

3 Vervolg inhoud Bijlage 1: Gesprekspartners Bijlage 2: Samenwerkingsafspraken (onderdeel Convenant Vroeg Eropaf! 2008) Bijlage 3: Aanvullende grafieken bij paragraaf

4 1. Inleiding Het project Vroeg Eropaf! past in het Amsterdamse streven naar preventieve schuldhulpverlening: van passieve vraag naar actief aanbod. In het Convenant Vroeg Eropaf! is vastgelegd dat DWI, in samenwerking met de deelnemende partijen, uiterlijk 1 oktober 2010 een evaluatierapport opstelt. Berenschot heeft in opdracht van de Dienst Werk en Inkomen het evaluatieonderzoek uitgevoerd. Het resultaat daarvan treft u in dit rapport aan. 1.1 Doel van het onderzoek en de onderzoeksvragen De uitkomst van het evaluatieonderzoek moet uitwijzen of en hoe de projectaanpak Vroeg Eropaf! heeft gewerkt en in welke mate de gestelde doelen gerealiseerd zijn. De samenwerkende partijen bepalen, mede op basis van de evaluatie, hoe de samenwerking zal worden voortgezet en welke bijstellingen in de samenwerkingsafspraken en de voorwaarden daarbij nodig zijn. Het onderzoek dient de volgende resultaten op te leveren: 1. Inzicht in de resultaten en effecten van Vroeg Eropaf! gerelateerd aan de beschreven doelstellingen in het Convenant en Protocol Vroeg Eropaf! Inzicht in de (maatschappelijke) opbrengsten van het project. 3. Aanbevelingen voor het vervolg van Vroeg Eropaf! In aanvulling op de in de offerteaanvraag gestelde vragen, heeft de begeleidingscommissie Berenschot gevraagd om proceselementen en cultuurverschillen in de analyse mee te nemen en daarover ook aanbevelingen te doen. Reikwijdte onderzoek Inmiddels is de samenwerking uitgebreid met energiebedrijven en zorgverzekeraar AGIS. Deze samenwerking valt echter buiten dit convenant en derhalve buiten dit evaluatieonderzoek. Stappen in het onderzoek Om tot de resultaten te komen zijn de volgende onderzoekstappen doorlopen: Stap 1. Er is een analyse van het informatiesysteem RIS gemaakt en van de overige beschikbare rapportages van de Madi s. Stap 2. Er zijn gesprekken gevoerd met alle betrokken woningcorporaties, de koepel van Amsterdamse corporaties, Madi s, DWI en GKA. De namen van de gesprekspartners treft u aan in bijlage 1. Stap 3. Er is, in overleg met de begeleidingscommissie een steekproef getrokken, waarbij Madi s en corporaties handmatig gegevens uit hun systeem hebben gekoppeld aan een steekproefpopulatie uit RIS. Dit bleek nodig om de koppeling te kunnen leggen tussen de informatie uit RIS en het vervolg na het Vroeg Eropaf-traject!

5 Bij dat vervolg gaat het om de vervolgtrajecten van de cliënten bij de instellingen voor Maatschappelijke Dienstverlening (Madi s) of andere hulpverleners en om de monitorinformatie van de corporaties (ten aanzien van betaalgedrag). Daarbij hebben we ook gebruik gemaakt van de Amsterdamse schuldhulpverleningsmonitor 1. Begeleidingscommissie Ten behoeve van het onderzoek is een begeleidingscommissie samengesteld bestaande uit: De heer Jeroen Rous, senior beleidsmedewerker AFWC. De heer Wietse Meerman, directeur Madi Doras. Mevrouw Marijke Meijer, manager Stadsdeel West. De heer Jan Siebols, projectleider Vroeg Eropaf! Er heeft twee keer overleg plaatsgevonden met de begeleidingscommissie: in augustus over de tussenstand van het onderzoek en de noodzaak van een steekproef, in september over het conceptrapport en over de analyse van de maatschappelijke kosten en baten. Leeswijzer In hoofdstuk 2 gaan we in op de werkwijze van de Vroeg Eropaf! -aanpak. We vervolgen in hoofdstuk 3 met de resultaten van het onderzoek en in hoofdstuk 4 interpreteren en analyseren we deze resultaten en het proces van samenwerking. De maatschappelijke opbrengsten van de Vroeg Eropaf! -methode vindt u in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 geven wij de belangrijkste conclusies van het rapport weer en onze aanbevelingen. 1 De schuldhulpverleningsmonitor Amsterdam bevat de kerngegevens schuldhulpverlening in Amsterdam. De monitor maandelijks wordt gevuld vanuit de registraties van de deelnemende instellingen. De monitor wordt gemaakt door het bureau KWIZ, dat ook medewerking heeft verleend aan het koppelen van de gegevens

6 2. Vroeg Eropaf! in vogelvlucht De Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam heeft samen met Amsterdamse woningcorporaties en de instellingen voor Maatschappelijke Dienstverlening (Madi s) en de stadsdelen, het project Vroeg Eropaf! opgezet. De kern van de aanpak is dat door de samenwerking tussen corporaties en Madi s in een vroeg stadium gereageerd wordt als er betalingsachterstand ontstaat bij huurders. Door vroegtijdig betalingsproblemen van huurders te signaleren, de achtergrond daarvan te onderzoeken en hulp aan te bieden, wordt escalatie van problemen voorkomen. De aanpak sluit aan op de aanpak Maatschappelijke Opvang Daarbij zijn ook afspraken gemaakt met het Rijk over het intensiveren van de aanpak van dak- en thuisloosheid. Een van de doelen is een daling van het aantal huisuitzettingen. Amsterdam is een voorloper bij de preventieve aanpak van problematische schulden. De aanpak is landelijk als een best practice aangemerkt. Er is dan ook veel behoefte aan evidence ten aanzien van de aanpak. Komen theorie en praktijk overeen, wat levert de aanpak op in termen van maatschappelijke baten en wat kunnen de partners leren uit de eerste convenantperiode? 2.1 Het convenant Vroeg Eropaf! Naar aanleiding van de eerdere Eropaf! -aanpak2, zijn in 2007 en 2008 twee stadsdelen gestart met het testen van de Vroeg Eropaf! -aanpak. Deze pilots hebben aangetoond dat de methode succesvol is, en zo is in 2008 een convenant gesloten om deze aanpak per 1 januari 2009 stadsbreed in te zetten. In 2008 tekenden de gemeenten, de stadsdelen, de Madi s en de corporaties een convenant waarin de belangrijkste afspraken zijn vastgelegd, te weten: met ingang van 1 januari 2009 zullen de partijen samenwerken bij het voorkomen van woningontruimingen als gevolg van huurschulden, met gebruikmaking van het Protocol Vroeg Eropaf! 2008; in deze samenwerking zullen de partijen streven naar een betalingsregeling of een schuldregeling, waarbij een minnelijke regeling de voorkeur geniet boven een wettelijke regeling (WSNP); de stadsdelen zullen in hun hoedanigheid van procesregisseurs de bereikte resultaten in het kader van Vroeg Eropaf! periodiek met de overige partijen evalueren. Het protocol is vervolgens uitgewerkt in concrete samenwerkingsafspraken. Deze zijn opgenomen in bijlage 2. 2 Bij de Eropaf aanpak werd in samenwerking met corporaties, Madi s en gemeente, bij aangezegde ontruimingen, geprobeerd deze alsnog te voorkomen

7 Het speelveld Het speelveld en de samenwerking tussen de verschillende partijen is schematisch in de onderstaande figuur weergegeven. Figuur 1 de partijen Stads Delen Madi s Vroeg eropaf Corpo -raties DWI. Zoals in de figuur schematisch is aangegeven, werken de vier convenantpartijen in de Vroeg Eropaf! -aanpak samen. De uitvoering speelt zich af op stadsdeelniveau. De stadsdelen hebben een regierol ten aanzien van Vroeg Eropaf!. DWI heeft namens de centrale stad een sturende rol en is medefinancier. De Vroeg Eropaf! -aanpak maakt onderdeel uit van een aantal bredere stedelijke beleidsthema s (zoals de aanpak Maatschappelijke opvang en armoedebeleid). De preventieve aanpak van Vroeg Eropaf! heeft raakvlakken met actuele ontwikkelingen in Amsterdam, zoals de opzet van preventieve projecten in meerdere stadsdelen, en de Sociale Allianties. 2.2 De Vroeg Eropaf! -aanpak In de praktijk betekent Vroeg Eropaf! dat wanneer een huurder een betalingsachterstand heeft van twee maanden de corporatie daar melding van maakt. Deze melding wordt gemaakt in het systeem RIS. De desbetreffende melding gaat automatisch door naar de bijbehorende Madi, die met de melding aan de slag kan. De meeste Madi s sturen de cliënt een brief over de betalingsachterstand en het aanstaande huisbezoek. Na de brief wordt de cliënt gebeld en vraagt de Madi naar de reden van achterstand. Indien mogelijk maakt de hulpverlener samen met de cliënt een plan van aanpak. Er wordt ook besproken hoe en wanneer de betalingsachterstand kan worden ingelopen en wat de reden is van achterstand

8 Om persoonlijk contact te leggen wordt de cliënt gebeld en/of thuis bezocht. Dan kunnen bovenstaande zaken besproken worden en eventueel kan er ook doorverwezen worden naar vervolghulp. Indien de cliënt niet thuis is of niet open doet, gaat de Madi in veel gevallen nog een tweede keer op huisbezoek. Binnen 14 dagen doet de Madi een tussenmelding in het RIS-systeem. Hierdoor blijft de corporatie op de hoogte van de interventies van de Madi. Na uiterlijk 28 dagen doet de Madi de eindmelding in het systeem. De corporatie schort de incasso op zolang het schuldregelingsverzoek loopt tot een maximum van negen maanden en zolang de huurachterstand niet verder oploopt. De aanpak is schematisch in figuur 2 weergegeven. Figuur 2 De aanpak van Vroeg Eropaf! in schema Corporatie meldt huurschuld van 2 mnd Aanmelding: Centraal Meldpunt RIS Opschorten incassotraject Madi 14 dagen Tussenmelding 28 dagen Eindmelding Geen contact (alleen schriftelijk Telefonische afhandeling Huisbezoek Cliënt bereikt indien: Persoonlijk contact Oorzaak bekend Plan van Aanpak voor oplossen van financieel probleem Beschrijving hoe en wanneer inlopen betalingsachterstand Schuldhulpverleningstraject Doorverwijzen naar andere vorm van hulpverlening Cliënt bereikt De Madi s kunnen hun interventies bij DWI in rekening brengen als er sprake is van een bereikte klant. In 2009 gold de cliënt als bereikt wanneer er persoonlijk contact was geweest met de huurder of wanneer de pogingen tot contact werden gevolgd door betaling van de achterstand. Na het eerste jaar ontstond van de kant van DWI de wens om het kwaliteitsniveau beter te definiëren en is de definitie aangescherpt. Er is in de nieuwe definitie sprake van bereikt wanneer er persoonlijk contact is geweest, als de oorzaak van de problemen bekend is, als er een plan van aanpak voor de financiële problemen is en er een plan is om de betalingsachterstand in te lopen. De reden om de definitie aan te scherpen was dat de indruk ontstond dat Madi s in de ogen van corporaties en DWI soms te snel contact als succesvol bestempelden

9 Het heeft vanaf januari 2010, net als na de start van het convenant opnieuw enige tijd geduurd voordat alle Madi s op eenduidige wijze met de definitie omgingen. De relatie tussen preventief ( Vroeg Eropaf! ) en curatief (schuldhulpverlening). In figuur 3 is aangegeven hoe de preventieve aanpak zich verhoudt tot het curatieve deel (schuldhulpverlening) en het vervolgtraject. Figuur 3 Preventieve deel in relatie tot vervolgtraject Preventief Vroeg eropaf Curatief resultaat Monitoringbetaalgedrag Melding door Corp. Activiteiten door MaDi. Resultaat. Doorverwijzing. T R A J E C T E N MaDi/ SHV DWI Overige hv Interventie geslaagd ontrui ming 28 dagen Tijd Het preventieve deel, zoals afgesproken in het convenant, vindt plaats in 28 dagen. Het convenant heeft ook alleen betrekking op die periode. Voor de corporaties geldt dat zij in alle gevallen de gemelde huurder blijven volgen. En in veel gevallen worden de huurders ook door de corporatie gemonitord. Voor de Madi geldt dat zij met een deel van de cliënten ofwel zelf aan de slag gaan of cliënten doorverwijzen naar andere geëigende hulpverlening. Het convenant heeft betrekking op het preventieve deel in een omschreven en beperkte periode, maar de effectiviteit wordt mede bepaald door de activiteiten in het curatieve deel

10 3. De resultaten In dit hoofdstuk gaan we in op de cijfers uit RIS en uit de koppeling tussen RIS met de volginformatie van de Madi s en de monitorinformatie van de corporaties. 3.1 Meldingen en resultatenmeldingen De onderstaande cijfers zijn afkomstig uit RIS. Daarbij zijn we uitgegaan van de periode van 1 januari 2009 tot 1 juli Het convenant is afgesloten per 1 januari 2009 en loopt nu ruim anderhalf jaar. Om het volume en de ontwikkeling van de meldingen in beeld te brengen, presenteren we de cijfers zowel over de hele periode als per half jaar (drie perioden van een half jaar tot 1 juli 2010). Kanttekening hierbij is dat deze totale periode nog relatief kort is om een patroon te kunnen vaststellen. De verschillen per half jaar kunnen verschillende (ook toevallige) oorzaken hebben. Figuur 4 geeft de aanmeldingsvolumes aan per Madi (gerangschikt naar aantal aanmeldingen over de hele periode). Figuur 4 Totaal aantal aanmeldingen per Madi in de convenantperiode TOTAAL PER MADI over de drie tijdvakken Bron: Ris Centram 3, Doras en Madizo krijgen de meeste meldingen van de corporaties. De verdeling over de Madi s is ongelijk. Tweederde van de aanmeldingen komt terecht bij drie van de acht Madi s. 3 Centram is per 1 januari 2010 ontstaan uit een fusie tussen Blankenberg en Raster. In Ris zijn de meldingen nog apart geregistreerd

11 Figuur 5 geeft inzicht in de ontwikkeling van het totaal van de meldingen over drie perioden van een half jaar. Figuur 5 Totaal aantal meldingen per half jaar door corporatie Totaal aantal meldingen door corporaties verwacht 1e half jaar 2e half jaar derde half obv pilots jaar Bron: RIS In figuur 5 is allereerst te zien dat de aanmeldingen in de convenantperiode zijn achtergebleven bij de verwachtingen. Op basis van de pilots hebben de corporaties de jaarlijkse aanmeldingen aanvankelijk geschat op (dus halfjaarlijks 3.000). Reeds in het eerste kwartaal 2009 is deze prognose bijgesteld naar per jaar. De corporaties zijn vanaf juli 2009, met terugwerkende kracht tot 1 januari 2009, gaan meebetalen aan de Vroeg Eropaf! -aanpak 4. Kijkend naar de eerste convenantperiode van anderhalf jaar (2 e 4 e staaf) is er sprake van een dalende lijn in de aanmeldingen. Gemiddeld is de daling in de convenantperiode 14%. Over het totaal gezien neemt de jaarlijkse procentuele daling af. De daling is niet in overeenstemming met de ontwikkeling in de schuldenproblematiek in Amsterdam. Op basis van de armoedemonitor en de inzet van schuldhulpverlening in Amsterdam is het aannemelijk dat de schuldenproblematiek in Amsterdam gedurende de convenantperiode eerder is toegenomen dan afgenomen. Het is gezien de nog relatief korte looptijd ook niet aannemelijk dat de afname van de meldingen al het resultaat is van de Vroeg Eropaf! -aanpak zelf. De verklaring moet gezocht worden bij het aanmeldingsgedrag van de corporaties. Corporaties bepalen in de praktijk hoeveel en welke huurders zij aanmelden. Uit de gesprekken kwamen de volgende overwegingen naar voren die een rol spelen bij die afweging: Vertrouwen in de totale Vroeg Eropaf! -aanpak. Die kan per regiokantoor van de corporaties verschillen. 4 De corporaties betalen 40% van de vergoeding aan die de Madi s voor bereikte huurders

12 Vertrouwen in (de aanpak van) de Madi waarbij aangemeld wordt. Is dat vertrouwen laag, bijvoorbeeld door een lage score van bereikt, dan neemt het aantal aanmeldingen af. NB: als de resultaten van de Madi verbeteren, vertaalt dat zich volgens de Madi s niet onmiddellijk in meer aanmeldingen. Eigen activiteiten. Een aantal corporaties (waaronder (Ymere en de Key) hebben eigen teams (soms ook met maatschappelijk werkers) die zelf aan gaan bellen. Als de corporatie de effectiviteit van deze inzet hoger inschat (en de kosten lager) zal zij minder aanmelden voor Vroeg Eropaf!. Andere preventieve activiteiten in de wijk, waarbij de corporatie betrokken is. Vanuit de Madi s wordt aangegeven dat het teruglopende aantal aanmeldingen ook samen lijkt te hangen met het feit dat de corporaties vanaf de convenantperiode een bijdrage gingen betalen. In figuur 6 is het aandeel van de corporaties in het totaal van de meldingen af te lezen. Figuur 6 Aandeel per corporatie Ymere Eigen Haard Rochdale Stadgenoot De Key De Alliantie Uit deze grafiek blijkt dat Ymere, Eigen Haard en Rochdale de grootste aanmelders zijn. Dat is niet direct toe te schrijven aan de omvang van de woningvoorraad van de corporaties, aangezien bijvoorbeeld Rochdale slechts in beperkte mate meer woningen bezit dan Stadgenoot ( voor Rochdale versus voor Stadgenoot). Het vertrekpunt van de corporaties in de convenantaanpak was verschillend. Ymere, Eigen Haard en Rochdale kenden strikte incassoprocedures, waardoor relatief veel naar Vroeg Eropaf! is doorverwezen. De andere corporaties kenden al eigen huisbezoekactiviteiten die, min of meer, vergelijkbaar zijn met Vroeg Eropaf! waardoor het minder voor de hand lag massaal door te verwijzen. 5 CFV, Cijfers in perspectief

13 In figuur 7 is het aantal aanmeldingen per corporatie per half jaar af te lezen. Figuur 7 Meldingen per corporatie per half jaar Eigen haard Rochdale Ymere 0 Alliantie Bron: RIS periode 1 periode 2 periode 3 Figuur 7 laat zien hoe het aanmeldingspatroon per corporatie in de tijd is. Ymere, de grootste melder, heeft een afwijkend patroon met eerst een piek en vervolgens een daling. Bij de meeste corporaties is een sterke stijging in de eerste periode te zien gevolgd door een zwakkere daling of een lichte tot matige stijging in de 3 e periode. Figuur 8 laat zien hoe het verloop van de meldingen voor de Madi s is in de drie perioden van een half jaar. Figuur 8 Meldingen per Madi per half jaar Centram 400 Doras 300 Madizo Impuls Puur Zuid Dynamo Civic Sezo 0 meldingen 1e half jaar meldingen 2e half jaar meldingen 3e half jaar Bron: RIS

14 In figuur 8 zijn verschillende patronen te onderscheiden. Bij Madizo valt op dat na een sterke daling, er in het laatste halfjaar sprake is van een stijging. Dit gaat bij Madizo samen met een aanzienlijke verbetering in de resultaten (percentage bereikt). Bij Doras is sprake van een aanmeldingspiek in het 2 e halfjaar. Bij Centram en Impuls zien we eerst een forse en daarna een lichte daling. Bij de overige Madi s is het patroon vlakker. Percentage bereikt per Madi per periode (half jaar) Het percentage bereikt is een belangrijke indicator voor de prestatie van de Madi. Figuur 9 geeft weer hoe het percentage bereikt zich per Madi heeft ontwikkeld in de convenantperiode. Figuur 9 percentage bereikt per Madi en totaal 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Madi Centram Madi Doras Madi Madizo Madi Impuls Madi PuurZuid Madi Dynamo Madi Civic Zeeburg Madi SEZO TOTAAL bereik 1e half jaar bereik 2e half jaar bereik 3e half jaar Bron: RIS We zien dat het bereik per Madi fluctueert gedurende de convenantperiode 6. Het meest voorkomende patroon is een daling van het percentage bereikt in de derde periode. Gezien de aanscherping van de definitie is dit ook het verwachte patroon. Bij Madizo, één van de Madi s met de meeste aanmeldingen, is het patroon omgekeerd en is het percentage bereikt gestegen over de drie perioden. Dit afwijkende patroon is toe te schrijven aan de verbetering in de aanpak die ondermeer door de komst van de nieuwe manager schuldenaanpak is doorgevoerd. 6 Omdat het hier gaat om percentages, zijn de volumes niet meer af te lezen. De Madi s staan in aflopende volgorde ten aanzien van het volume aangemelde huurders, zie ook figuur

15 Het is lastig op basis van RIS uitspraken te doen over het succes van de contactvorm om de cliënt te bereiken, omdat er vaak per client Madi s op meerdere manieren contact is geweest. Al die contacten en de aard van het contact worden in RIS vastgelegd. Om bij de koppeling van gegevens aan de vervolgtrajecten onderscheid te kunnen maken in contactvormen, hebben we de contactvormen als volgt gelabeld: Telefonisch als er geen kantoorbezoek of huisbezoek is geweest. Kantoorbezoek als er persoonlijk contact is geweest, maar de Madi niet op huisadres is geweest (meestal dus wel telefonisch contact). Huisbezoek als er minimaal een persoonlijk gesprek op het huisadres geweest. Daarbij kan er daarnaast dus ook sprake zijn geweest van kantoorbezoek. Tabel 1 Wijze van contact bij eindmelding (totale convenantperiode) 789 Meldingen Wijze van contact bij eindmelding Huisbezoek Persoonlijk op kantoor Ja, bereikt % % % 73 2% Telefonisch Niet ingevuld Uit tabel 1 valt af te lezen dat over de gehele convenantperiode van de huurders die bereikt worden er 37 procent met een huisbezoek wordt bereikt, zestien procent met een gesprek op kantoor en 45 procent telefonisch. In de volgende tabellen is de wijze van contact bij eindmelding per half jaar uitgesplitst. 7 Deze getallen komen uit een zogenaamd exportbestand dat Inforing (systeembeheerder van RIS) voor Berenschot heeft gemaakt. De aantallen cliënten daarin komen overigens niet voor 100% overeen met de totalen uit de standaard RIS-rapportages. Soms is de afwijking zelfs aanzienlijk. Het is binnen het bestek van dit onderzoek niet mogelijk gebleken de oorzaken van dit soort verschillen te traceren. 8 In het exportbestand zitten 100 lege meldingen die aangemerkt staan als ja, bereikt. Deze zijn niet meegenomen in deze aantallen. 9 In het exportbestand zitten schriftelijke meldingen die als ja, bereikt geregistreerd staan. Omdat een schriftelijke melding niet als bereikt wordt gezien, zijn deze uit de tabel gelaten

16 Tabel 2 Wijze van contact per half jaar Meldingen Wijze van contact bij eindmelding Huisbezoek Persoonlijk op kantoor Ja, bereikt % % % 30 2% Meldingen Ja, bereikt % % % 16 2% Meldingen Ja, bereikt % % % 27 3% Telefonisch Niet ingevuld 3.2 Schuldhulpverlening (curatief) Schuldhulpverlening in Amsterdam Het aantal nieuwe meldingen voor schuldhulpverlening bij de Madi s ligt in 2009 op Ten opzichte van 2008 is dit een stijging van 14,5 procent. Gezien de gevolgen van de economische crisis lijkt dit niet verwonderlijk. Mogelijk is hierin ook een effect van de Vroeg Eropaf! -aanpak. Zowel in 2007, 2008 als in 2009 meldt 73 procent van de mensen zichzelf aan bij schuldhulpverlening (KWIZ, 2010). Dat betekent dat 27 procent doorverwezen wordt door derden. Schuldhulpverlening voor WWB-cliënten In 2009 zijn er cliënten van DWI aangemeld voor een schuldhulptraject. Hiervan is voor 236 personen een schuldregeling aangevraagd bij de GKA en 86 cliënten zijn naar de WSNP geleid (KWIZ, 2010). Schuldhulpverlening voor zelfstandigen In 2009 hebben 575 (ex-)zelfstandigen zich gemeld voor schuldhulpverlening. Ten opzichte van 2008 is dit een opvallende stijging van 77 procent (KWIZ, 2010). Schuldregeling GKA Het aantal aanvragen dat bij de GKA is ingediend voor een schuldregeling is in Dat is 10 procent lager dan in 2008 (KWIZ, 2010). Dit is opmerkelijk gezien de toename in het totaal aantal meldingen voor schuldhulpverlening. Van het totaal aantal aanvragen wordt in 24 procent van de gevallen gestart met de daadwerkelijke schuldenregeling bij GKA

17 WSNP In 2009 zijn 789 mensen toegeleid naar een WNSP traject. Daarvan is voor 649 mensen ook daadwerkelijk een traject gestart. In 416 gevallen is de cliënt daadwerkelijk toegelaten. Dit aantal is sinds 2007 stabiel. Overzicht geleverde diensten Bron (KWIZ, 2010) Wanneer we de inzet van diensten door de jaren heen bekijken zien we over het algemeen een stijging. Bij de ondersteunende diensten en het budgetspreekuur is zelfs een sterke stijging zichtbaar. Dit is mogelijk te wijten aan de toenemende complexiteit van de schulden en de cliënten. Opvallend is dat de inzet van crisishulpverlening, WSNP toeleiding en het aantal aanvragen bij de GKA ongeveer gelijk blijft of zelfs afneemt. Tegelijkertijd is er een trend dat het aantal schulden sterk toeneemt van 6,5 in 2007, naar 7,3 en 7,9 in respectievelijk 2008 en De hoogte van de schuld neemt ook toe, van in 2007 naar en in respectievelijk 2008 en Deurwaarderscijfers en ontruimingen Totale ontwikkeling in de stad. Jaar Aantal ontruimingen door corporaties 10 Aantal ontruimingen particuliere huurwoningen Totaal aantal ontruimingen 10 Bron: Boedelbeheer

18 De tabel laat zien dat er sprake is van een duidelijke daling, waarbij met name tussen 2006 en 2007 een scherpe daling is geweest. De situatie voor de corporaties is sinds 2007 redelijk stabiel, waarbij met name van 2008 naar 2009 een verdere daling te zien is. 3.4 Koppeling preventief ( Vroeg Eropaf! ) aan vervolgactiviteiten In deze paragraaf presenteren we de analyse die we op basis van de steekproeven hebben gemaakt van de samenhang tussen de preventieve activiteiten en de vervolgactiviteiten (schuldhulpverlening, overige hulpverlening en huurbetaling). We presenteren de analyse en de conclusies aan de hand van een aantal grafieken. De belangrijkste grafieken zijn in deze paragraaf opgenomen. Een aantal aanvullende grafieken zijn in bijlage 3 opgenomen. Bij de toelichting op de grafieken is steeds aangegeven of er wel of niet sprake is van een statistisch significante samenhang. Dat wil zeggen dat je met 95% betrouwbaarheid kan zeggen dat er een samenhang is. Ook als er geen sprake is van een significante samenhang kunnen verschillen nog informatief zijn, maar dan is er geen sprake van 95% betrouwbaarheid. Samenhang tussen bereikt en betaalgedrag Er is geen significante samenhang tussen het al dan niet bereiken van een cliënt en het voldoen van de huurverplichting (na de Vroeg Eropaf! -periode). Oftewel: of de cliënt al dan niet bereikt wordt, is later in zijn algemeenheid niet terug te zien in het betaalgedrag. Figuur 10 Samenhang tussen bereikt en voldoen aan huurverplichting totaal meldingen (1181) 56% 44% niet bereikt (359) 53% 47% Voldoet lopende huurverplichting bereikt (822) 57% 43% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Op basis van de huidige gegevens kunnen we hier geen nadere verklaring voor geven. Het zou kunnen dat er een spin off optreedt van de brieven en de telefoontjes van de Madi waardoor de effecten hetzelfde zijn. Het is mogelijk dat vooral de mensen met problemen instemmen met persoonlijk contact. Het is ook mogelijk dat het effect van de cliënt bereiken minder groot is dan verwacht. Hieruit kan overigens niet geconcludeerd worden dat het bereiken van huurders geen effect heeft. Het persoonlijk contact met de Madi kan immers leiden tot een adequaat hulpplan of schuldhulpverlening, waarmee problemen worden aangepakt en toekomstig betaalgedrag verbetert

19 Ook voor de ontwikkeling van de huurachterstand, recidive en overdracht aan de deurwaarder en ontruiming geldt dat er geen significant verband is met bereikt. NB: wel geldt dat sinds de start van Vroeg Eropaf! het aantal ontruimingen is teruggelopen. Wijze van contact en betaalgedrag Er is geen samenhang tussen contactvorm (schriftelijk, telefonisch, kantoorbezoek, huisbezoek) en betaalgedrag (zie ook bijlage 3, afbeelding 18). Vergelijking tussen Madi s op betaalgedrag Vroeg Eropaf! -klanten Tussen de Madi s onderling blijken er, kijkend naar de ontwikkeling van huurachterstand en lopende huurverplichting, geen significante verschillen te zijn. Bekend bij Madi Figuur 11 laat zien in hoeverre de cliënt bij melding in het kader van Vroeg Eropaf! al bekend was bij de Madi. Figuur 11 Cliënt bij aanmelding reeds bekend bij Madi Totaal (1178) 31% 69% SEZO (55) 56% 44% Raster (116) 32% 68% PuurZuid (109) 25% 75% Madizo (209) Impuls (105) Dynamo (102) 7% 18% 39% 93% 82% 61% bekend niet bekend Doras (253) 49% 51% Civic Zeeburg (67) 28% 72% Blankenberg (162) 30% 70% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Daarbij valt op dat bij Sezo en Doras meer gemelde cliënten bekend waren. Bij Madizo zijn meer gemelde cliënten onbekend. Doorverwijzing van gemelde cliënten In figuur 12 is te zien dat ongeveer een derde van de bereikte cliënten wordt doorverwezen. Doorverwijzing vindt iets vaker plaats (33%) als de cliënt niet voldoet aan de huurverplichting dan wanneer hij of zij daar wel aan voldoet (31%)

20 Figuur 12 Percentage doorverwijzing naar schuldhulpverlening (alleen bereikte cliënten) Totaal (808) 32% 68% Voldoet niet aan lopende huurverplichting (342) 33% 67% ja nee Voldoet lopende huurverplichting (466) 31% 69% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Tussen de Madi blijkt er sprake van verschillen in (mate van) doorverwijzing naar schuldhulpverlening (zie ook bijlage 3, afb. 19). Bij Sezo en Impuls wordt bijvoorbeeld meer en bij Madizo relatief minder dan gemiddeld doorverwezen. Bij doorverwijzing naar een ander product dan schuldhulpverlening binnen de eigen Madi geldt dat Dynamo dat relatief het vaakst doet en Civic Zeeburg het minst. (zie ook bijlage 3, afbeelding 20). Puur Zuid verwijst relatief het meest door naar andere instellingen Spijtoptanten In de steekproef is ook gevraagd naar cliënten die benaderd zijn in het kader van Vroeg Eropaf!, maar pas later (na de Vroeg Eropaf! -periode) alsnog in een traject komen. Dit blijkt bij Dynamo, Puur Zuid en Doras het vaakst voor te komen. Samenhang tussen mate van huurachterstand (na Vroeg Eropaf! -periode) en doorverwijzing In figuur 13 is te zien dat mensen waarvan de huurachterstand achteraf blijkt te zijn toegenomen, vaker worden verwezen naar schuldhulpverlening dan de groep waarbij de achterstand gelijk blijft of afneemt

21 Figuur 13 Huurachterstand en doorverwijzing naar schuldhulpverlening (binnen de eigen Madi) Totaal (808) 32% 68% achterstand toegenomen (265) 35% 65% ja achterstand gebleven (119) 34% 66% nee achterstand afgenomen (424) 29% 71% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Sezo en Impuls verwijzen significant vaker huurders door naar schuldhulpverlening binnen de eigen Madi van wie achteraf de huurachterstand blijkt te zijn toegenomen (zie bijlage 3, afbeelding 21). De onderstaande tabel geeft een overzicht van hoe vaak de Madi s verschillende schuldhulpverleningsproducten hebben ingezet voor de bereikte huurders. budgetspreekuur reparatie voorwaarden intake crisishulpverlening aanvraag schuldregelin gka toeleiding WSNP budgetbegeleiding nazorg ondersteunende begeleiding Blankenberg (119) 24% 21% 16% 6% 8% 1% 15% 2% 19% Civic Zeeburg (18) 100% 56% 56% 22% 17% 0% 50% 6% 44% Doras (193) 17% 12% 8% 11% 2% 0% 5% 1% 6% Dynamo (28) 96% 68% 75% 29% 21% 4% 39% 0% 71% Impuls (34) 32% 12% 12% 3% 6% 0% 0% 3% 15% Madizo (49) 73% 24% 88% 20% 51% 2% 14% 2% 41% PuurZuid (17) 88% 47% 53% 35% 12% 0% 18% 0% 35% Raster (20) 30% 50% 35% 25% 25% 10% 15% 5% 35% SEZO (28) 86% 0% 7% 4% 4% 4% 21% 0% 18% Totaal (506) 39% 22% 26% 13% 11% 1% 13% 2% 21%

22 De Madi s zetten over het algemeen het vaakst een traject budgetspreekuur in bij bereikte cliënten die in de schuldhulpverlening zitten; gemiddeld bij bijna twee van de vijf cliënten. De verschillen tussen de Madi s zijn wel groot als het gaat om inzet hiervan. Ook de trajecten intake en reparatievoorwaarden zetten de Madi s over het algemeen vaak in: respectievelijk bij ruim een kwart en bij ruim één op de vijf bereikte cliënten die in de schuldhulpverlening zitten. De trajecten toeleiding WSNP en nazorg worden relatief minder ingezet. 3.5 Conclusies Meldgedrag corporaties: sterke daling tussen 1 e en 2 e halfjaar in Daarna lichtere daling of lichte stijging. Ymere (grootste aanmelder) piekt in 2 e halfjaar Meldingen per Madi: sterke fluctuaties bij Madi s met grootste volumes. Overwegend patroon sterke daling, gevolgd door lichtere daling of stijging. De onderstaande tabel geeft een samenvatting van enkele kerncijfers per Madi Madi Centram (Raster & Bl.) Aandeel in aanmelding en % bereikt tot 1 januari 2010 % bereikt 3e periode %vervolgtraject en schuldhulpverle ning %vervolgtraject en overig binnen eigen Madi 25% 61% 46% 20% / 34% 17% / 16% Madi Doras 22% 71% 62% 38% 40% Madi Madizo 18% 60% 81% 16% 12% Madi Impuls 9% 58% 45% 47% 16% Madi PuurZuid 9% 70% 61% 25% 21% Madi Dynamo 8% 71% 61% 33% 57% Madi Civic Zeeburg 6% 54% 51% 46% Madi SEZO 4% 74% 65% 60% 23% Totaal 100% 65% 59% 31% 25% Toelichting: 9% Centram, Doras en Madizo krijgen de meeste aanmeldingen. De percentages in de volgende kolommen worden in belangrijke mate door hun cijfers bepaald. Het bereik per Madi was in het eerste jaar, met de ruimere definitie van bereik gemiddeld hoger dan in het laatste halfjaar. Het eerste jaar varieert het bereik van 54% (Civic) tot 74% (Sezo). Het laatste halfjaar varieert het bereik van 45% (Impuls) tot 81% (Madizo). Het totale bereik is 65% (1 e halfjaar), 70% (2 e halfjaar) en 59% (laatste halfjaar). We hebben verder geconstateerd dat: Er geen significante samenhang is tussen bereikt en betaalgedrag en tussen contactvorm en betaalgedrag

23 Er significante verschillen tussen Madi s zijn ten aanzien van mate waarin cliënten reeds bekend waren en ten aanzien van de mate waarin producten worden ingezet. Opmerkelijk is dat de inzet van schuldsaneringen is gedaald, terwijl de schuldenproblematiek toeneemt. Een onderbouwde verklaring daarvoor is op basis van dit onderzoek nog niet te geven

24 4. Analyse resultaten en proces In dit hoofdstuk gaan we in op het verhaal achter de cijfers. We hebben aan de hand van de cijfers uit RIS gesprekken gevoerd met de Madi s, de corporaties, DWI, GKA en AFWC. Daarin hebben de vertegenwoordigers van de betrokken convenantpartners hun visie gegeven op resultaten en ontwikkelingen. We vatten de bevindingen uit de gesprekken in dit hoofdstuk samen. 4.1 Beoordeling van de resultaten De meerwaarde van Vroeg Eropaf! wordt door alle betrokken partners onderkend, maar wel verschillend beoordeeld. De perceptie van de corporaties Van de betrokken partners blijken de corporaties het minst positief over de resultaten. Hoewel zij onderkennen dat de aanpak maatschappelijke meerwaarde heeft en ook resultaten oplevert voor de corporatie zelf, betekent dat nog niet dat voor hen de baten opwegen tegen de kosten. Voor de corporaties staat voorop dat de meerwaarde van de aanpak zichtbaar moet zijn in het betaalgedrag van de huurders. Het feit dat de vroegtijdige hulp van betekenis kan zijn voor het oplossen van problemen en verbetering van de kwaliteit van leven van hun huurders, legt voor de corporaties wel gewicht in de schaal, maar is voor hen niet de primaire meerwaarde van de aanpak. Het resultaat dat telt voor de corporaties is vooral verbetering van betaalgedrag en terugbetalen van schulden. En hoewel de aanpak daar een bijdrage aan levert hebben de corporaties er over de hele linie ook bedenkingen bij. Voor de corporaties geldt dat zij het huidige bereik gemiddeld mager vinden. Met een gemiddeld bereik van 50 á 60 procent blijft er in hun ogen toch nog een forse groep over die niet wordt bereikt. De overwegingen van corporaties op een rij: Wegen de kosten tegen de baten op? Uitgaande van een positief effect van de aanpak op het betalingsgedrag (wat in het algemeen door corporaties wordt onderschreven) nemen met een hoger bereik de baten toe. De resultaten, zoals die in RIS worden gepresenteerd, geven de corporaties dus zicht op het behaalde resultaat, maar toch is het voor hen weinig zichtbaar wat er achter die cijfers zit: hoe een Madi het aanpakt en in welke mate de Madi ook het belang van de corporatie als schuldeiser in het oog houdt. Daar komt bij dat RIS alleen inzicht geeft in wat er in de convenantperiode van 28 dagen gebeurt. Voor de corporaties is ook van belang wat er daarna gebeurt. De meeste corporaties monitoren zelf hun cliënten op betaalgedrag, maar zijn niet op de hoogte wat er op dat moment met de cliënt gebeurt, welk traject wordt aangeboden en of dat succesvol is. Daarmee blijft het beeld dat de corporaties hebben van resultaat en rendement in termen van betaalgedrag tamelijk diffuus

25 Ook is voor de corporaties nog steeds de vraag wat de invloed van de interventies door de Madi is op het betalingsgedrag. Uit de gesprekken blijkt dat de corporaties onderling verschillen in de wijze waarop ze hun maatschappelijke opdracht zien (het sociale gezicht van de corporatie). Ook binnen één corporatie kan de zienswijze daarop verschillen. Het lijkt erop dat het hogere management naar buiten toe onmiskenbaar positief is over de aanpak. Dit komt naar voren uit verschillende publicaties in de media. Ook de projectleiders binnen de corporaties zijn over het algemeen positief over de aanpak. Maar de projectleiders geven aan dat het soms moeilijk is de aanpak onder de eigen mensen (middenmanagement en uitvoering) te verkopen. In het algemeen staan de incassomedewerkers kritisch tegenover de aanpak, terwijl sociaal beheerders er positiever tegenover staan. Dat is vanuit hun invalshoek en taken en verantwoordelijkheden ook verklaarbaar. De incassomedewerkers worden aangestuurd en afgerekend op het tijdig innen van de huur. Over het algemeen is de ervaring onder incassomedewerkers en teamleiders dat er bovenop zitten de beste resultaten geeft als het gaat om innen van de huur. De convenantafspraken brengen met zich mee dat huurders, na interventie van de Madi, ruimte en tijd krijgen om hun problemen aan te pakken. Het uitstellen van incasso en deurwaarder gedurende 28 dagen kost de incassomedewerker moeite en gaat als het ware tegen hun natuur in. Bovendien kan GKA bij het opstellen van de schuldregeling nog een keer uitstel vragen. Zijn de resultaten dan niet zichtbaar of is niet helemaal duidelijk wat er met de huurders in de convenantperiode of na de convenantperiode gebeurt, dan versterkt dat de kritische houding tegenover de aanpak. De vraag is in hoeverre de corporaties bereid zijn te betalen voor het maatschappelijke effect dat niet direct aan het eigen rendement bijdraagt. De perceptie van de Madi De resultaten van de Vroeg Eropaf! -aanpak worden door de Madi s over het algemeen positief beoordeeld. De aanpak past in de lijn van het eigen professionele denken. Als je vroeg kan interveniëren en hulp kan bieden in probleemsituaties voorkomt dat escalatie van problemen. De aanpak zorgt ervoor dat je er eerder bij bent en daarnaast kom je bij klanten over de vloer die je anders niet zou bereiken. De aanpak draagt zo gezien bij aan een effectieve en efficiënte aanpak en heeft ook leereffecten voor de eigen organisatie. Ook zakelijk gezien is er voor de Madi spin off van de aanpak, voor de eigen dienstverlening. Het is zo dat Vroeg Eropaf! -klanten gebruik maken van dienstverlening van Madi s, zoals ook blijkt uit de in hoofdstuk 3 gepresenteerde resultaten van de steekproef. In die zin genereert de Vroeg Eropaf! - aanpak dus omzet voor de Madi s. En zeker omdat in de afgelopen jaren steeds meer op output wordt gestuurd is dat zakelijk gezien voor van de Madi s van betekenis Kanttekening hierbij is dat, zoals ook in de conclusies van hoofdstuk 3 in paragraaf 3.5 is aangegeven, hulpverleners zich in de praktijk sterker door betrokkenheid en professionele motieven laten leiden dan door zakelijke motieven

26 De zakelijke voorwaarden binnen het convenant worden door de Madi s verschillend beoordeeld. Sommigen leggen daarbij de nadruk op de kosten en baten binnen de Vroeg Eropaf! -aanpak. Andere wegen daarin ook mee wat het in het algemeen, ook buiten de convenantperiode oplevert. Kijkend naar de zakelijke voorwaarden op zich, is een deel van de Madi s van mening dat je niet of nauwelijks rond kunt komen van de vergoeding, anderen vinden dat je er als organisatie wel goed mee rond kan komen. Uiteraard is dat afhankelijk van de declarabele interventies ( bereikt ), maar ook van de kwaliteit van de gegevens bij aanmelding. Meldt een corporatie slordig aan, dan vergroot dat de hoeveelheid werk per euro. Hoe dan ook is voorafgaand aan het project getest en onderhandeld en zijn de afspraken in wederzijdse overeenstemming gemaakt. Bij de aanscherping van de definitie is ook de vergoeding aangepast. Bij medewerkers, maar ook bij sommige managers, roept de basis van afrekening soms weerstand op. Waarom telt een klant niet mee terwijl je er daadwerkelijk in hebt geïnvesteerd en ook het gevoel hebt wat bereikt te hebben. Daarbij moet worden aangetekend dat de zakelijke afspraken in onderling overleg zijn gemaakt 12. Perceptie DWI DWI beoordeelt de bereikte resultaten als positief, zij het dat de eerste anderhalf jaar nog sprake was van de nodige aanloopperikelen en dat leergeld betaald moest worden. DWI neemt daarbij niet alleen de directe resultaten van klantcontacten in ogenschouw, maar ook de impact op de werkwijze en de wijze van denken en samenwerken in de stad. DWI is een voorstander van meer transparantie en van afrekenen op resultaat. Daarbij is geconstateerd dat uitvoering van preventie en schuldhulpverlening gebaat is bij goede monitoring en strakke aansturing van de uitvoeringsorganisaties. De Vroeg Eropaf! -aanpak is wat dat betreft dus een voorbeeld hoe dat kan werken. DWI wil lering trekken uit de eerste anderhalf jaar en dat benutten voor het vervolg van de samenwerking. Dus ook waar samenwerking en resultaten voor verbetering vatbaar zijn, ziet DWI de ervaringen als waardevol. Het aanscherpen van de definitie van bereikt ziet DWI als één van de belangrijkste stappen die onderweg gezamenlijk zijn genomen. De reden om de definitie aan te scherpen was dat de indruk ontstond dat Madi s in de ogen van corporaties en DWI soms te snel het contact als succesvol bestempelden. In de nieuwe definitie van bereikt moet er bij de eindmelding een analyse zijn van de problemen en een plan van aanpak. 12 NB: de inzet voor huurders die niet worden bereikt zit verdisconteerd in de 50% opslag als onderdeel van de zakelijke voorwaarden. Uitgaand van 50% bereik bestaat van 2010 de beloning uit vier uur vergoeding + een bonus voor niet bereikt van vier uur

27 Perceptie stadsdelen Voor de stadsdelen geldt dat de aanpak en de waarde van de aanpak hoog gewaardeerd wordt. Deels is de perceptie daarbij gelijk aan die van DWI. Omdat het stadsdeel uiteindelijk vangnet is voor problemen, is er ook een financieel belang voor de stadsdelen. De sturing op Vroeg Eropaf! (het preventieve deel van de schuldhulp) is in de huidige situatie een gedeelde taak. In de praktijk laten de stadsdelen de sturing grotendeels over aan DWI. Voor de schuldhulpverlening (het curatieve deel) zijn de stadsdelen formeel de opdrachtgever van de Madi s. Maar ook hierbij is DWI cofinancier en DWI heeft ook bij het curatieve deel nadrukkelijk een rol als (co)regisseur Teruglopende aanmeldingen Een belangrijk element in de overgang van pilot naar convenant is dat in de pilot de meldingen voor de corporaties gratis waren en dat zij vanaf de convenantperiode zijn gaan meebetalen. Dat heeft zowel voor de corporaties als voor de Madi s een belangrijke invloed gehad. De corporaties kijken in de convenantperiode, doordat ze kosten moeten maken, scherper naar het resultaat. Als de perceptie is dat de kosten niet tegen de baten opwegen, kan dat ook leiden tot minder aanmeldingen. De verwachtingen van de Madi s zijn gebaseerd op de ervaringen in de pilots. Om een beeld te krijgen van het te verwachten aantal aanmeldingen Vroeg Eropaf!, is begin 2008 aan de woningcorporaties gevraagd hoeveel aanmeldingen zij verwachtten in Op basis van de overdrachten van achterstallige vorderingen aan deurwaarders in 2007 hebben de corporaties een aanvankelijke prognose afgegeven van ca aanmeldingen. Zoals we in het voorgaande hoofdstuk hebben gezien, zijn de aanmeldingen vanaf de start van het convenant over de hele linie gedaald. In het algemeen staan de Madi s kritisch tegenover deze ontwikkeling. Dit heeft voor de Madi s namelijk ook consequenties voor de bedrijfsvoering. Een deel van de Madi s accepteert het als logisch dat de corporaties zelf willen bepalen wie ze melden. In die optiek moeten de Madi s de meldingen verdienen door hun resultaten. De Madi s zijn gedwongen te anticiperen op de fluctuaties in de aanmeldingen. Leegloop moet worden opgevangen. Financieel hoeft leegloop in Vroeg Eropaf! echter geen strop te zijn voor de Madi omdat er meestal de mogelijkheid is de medewerkers op andere taken in te zetten. Een aantal Madi s wijst er wel op dat als je ervan uit gaat dat preventie werkt, en je meldt als corporatie niet alle huurders met schulden, het effect dan ook niet optimaal is. Aanloopperikelen en doorontwikkelen werkwijze. Terugkijkend is het beeld dat de betrokken organisaties tijd nodig hebben gehad om de werkwijze goed te laten landen binnen de organisatie. Dat ging gepaard met aanloopproblemen, discussies over begrippen en definities en uitvoeringsperikelen

28 Het samenspel op de verschillende niveaus Binnen Vroeg Eropaf! werken vier partners samen: DWI, stadsdelen, corporaties en Madi s. Binnen elke partij opereren echter weer de afzonderlijke organisaties die een bepaalde mate van autonomie hebben en onderling verschillen. Dat geldt voor de Madi s en de corporaties, die een eigen karakter en ook eigen werkwijze hebben en dat geldt ook voor de gemeente, waarin DWI vanuit centraal niveau acteert en de stadsdelen op lokaal niveau. Deze verzameling van organisaties moeten het binnen het Vroeg Eropaf! -project met elkaar rooien en werken aan een gemeenschappelijk doel. De GKA is daarbij verantwoordelijk voor de schuldsanering. Deze diversiteit en complexiteit is in de onderstaand figuur schematisch aangegeven. Figuur 14 Diversiteit en complexiteit van de samenwerking Stad, dwi GKA stadsdeel Madi Corporatie Uit de interviews komt naar voren dat het de partners moeite kost om zich in deze complexiteit en variëteit goed tot elkaar te verhouden. Dat geldt tussen de partners en ook binnen de partners. Corporaties en Madi s moeten beide dealen met verschillende organisaties van de convenantpartner die onderling kunnen verschillen. Daarnaast is er per stadsdeel ook sprake van meerdere preventieve activiteiten, gericht op eerder achter de voordeur kijken. Die kunnen interfereren met de Vroeg Eropaf! -aanpak. Wat opvalt is dat het aantal door GKA uitgevoerde schuldsaneringen daalt, terwijl de schuldenproblematiek in Amsterdam de afgelopen jaren is toegenomen. Naast de diversiteit tussen organisaties spelen ook de verschillende niveaus waarop samengewerkt wordt een rol. Dat is schematisch aangegeven in de hierna figuur

29 Figuur 15 Levels in de samenwerking Op strategisch niveau is de stad de gesprekspartner voor de corporaties. In de Vroeg Eropaf! - aanpak en ook in andere preventieve projecten heeft de corporatie te maken met de stadsdelen. En in de uitvoering met de Madi. Tussen corporaties onderling, stadsdelen onderling en Madi s onderling vindt afstemmingsoverleg plaats en dat geldt ook voor centrale stad en stadsdelen. De gemeente heeft een sturende rol voor en is financier van de Madi s. Daarbij is sprake van een hybride sturing, zowel centrale stad (DWI) als stadsdelen zijn beiden als regisseur en financier betrokken bij de schuldhulpverlening op zowel curatief als preventief terrein en moeten zich daar ook onderling goed op verhouden. Het stadsdeel heeft de regierol voor andere preventieve activiteiten op stadsdeelniveau. Kijkend naar de rollen komt uit de gesprekken met alle partijen naar voren dat de stadsdelen hun regierol op de Vroeg Eropaf! -aanpak over het geheel nog niet krachtig genoeg invullen. De stadsdelen zelf onderkennen dat ook en hebben onderling afgesproken die rol krachtiger in te gaan vullen. Vragen daarbij zijn, kijkend naar de noodzaak van centrale sturing wat de rol van DWI moet zijn, wat en of stadsdelen dan ook zeggenschap moeten krijgen over de Vroeg Eropaf! -middelen en welke consequenties herverdeling van middelen hebben voor de budgetten en de zekerheid daarvan. Op de achtergrond van die discussie spelen daar ook de voorgenomen bezuinigingen op het sociaal maatschappelijke domein mee evenals ontwikkelingen die directe raakvlakken hebben met de Vroeg Eropaf! -aanpak, zoals Sociale Allianties en de aanbevelingen van de commissies Mertens en Koopmans. De stadsdelen lijken het erover eens dat het vooral hun rol is samenhang aan te brengen tussen de verschillende preventieve activiteiten en te bewaken dat er follow up is voor preventieve activiteiten. Als preventie goed geregeld is, maar cliënten komen daarna op een wachtlijst, schiet het zijn doel voorbij. 4.2 Visie op de toekomst In de gesprekken zijn ten aanzien van de toekomstige samenwerking meerdere suggesties naar voren gekomen. We vatten ze hieronder samen: Druk op de ketel houden bij de huurder met betaalachterstand (corporatie). Geen verplichte winkelnering bij de Madi s, maar keuze mogelijkheid (corporaties). Mogelijkheid om meer nazorg te bieden (Madi s)

30 Minder vrijblijvendheid in aanmelding en in aanpak (Madi s en corporaties)). Meer transparantie (DWI, Madi s en corporaties). DWI: sturing + transparantie nog aantrekken. Winst halen uit stroomlijning. Samenhang in preventieve activiteiten (stadsdelen). 4.3 Het melding- en registratiesysteem RIS Het systeem dat de gemeente Amsterdam gebruikt om gegevens over het verloop van een melding te registreren is RIS. Wanneer een huurder twee maanden huurachterstand heeft meldt de Corporatie de huurder aan via RIS. Automatisch wordt de aanmelding doorgestuurd naar de desbetreffende Madi. De medewerker van de Madi kan dan aan de slag met de melding. RIS is primair een meldings- en registratiesysteem. Tegelijk wordt het systeem ook gebruikt voor het genereren van rapportages. Bij de uitvoering van dit onderzoek is gebleken dat het lastig is eenduidige en volledig betrouwbare rapportage uit RIS te genereren. Daarvoor zijn er een aantal oorzaken: De beschikbaarheid en kwaliteit van rapportages uit RIS is sterk afhankelijk van de invoerdiscipline. In RIS is er ruimte allerlei gegevens al dan niet in te vullen. Voor de eenduidigheid van de gegevens is het van belang dat ieder dezelfde definities hanteert. Uit de gesprekken is gebleken dat het ten aanzien van definities soms enige tijd duurt voordat alle betrokken partners hier eenduidig mee om gaan. In ongeveer 10 procent van de gevallen zijn er vraagtekens bij de gedeclareerde interventies. Uiteindelijk wordt daarvan de helft alsnog betaald, de andere helft niet. Kanttekening hierbij is dat de registratie in RIS daar niet meer op wordt aangepast. Dubbele invoer en niet koppelbare informatie Op dit moment is het niet mogelijk de gegevens in RIS te koppelen aan de bestanden van de Madi s en corporaties. Dit betekent dat gegevens dubbel ingevoerd moeten worden. Wanneer een Madi iemand doorstuurt naar Schuldhulpverlening moet dat zowel in het eigen bestand als in RIS worden ingevoerd. Ook bij het registeren van de tussen- en eindmelding moeten gegevens opnieuw worden ingevoerd. Ook voor corporaties is het lastig om de eigen monitorinformatie ten aanzien van betaalgedrag van huurders te koppelen aan de RIS-informatie. 4.4 Tot slot De conclusies die we op basis van dit hoofdstuk hebben getrokken zijn meegenomen in hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen