Samenvatting Maatschappijleer Rechtsstaat

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijleer Rechtsstaat Samenvatting door een scholier 2220 woorden 7 jaar geleden 7,8 36 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 2 RECHTSSTAAT Hoofdstuk begin: Vrouwe Justitia met haar kenmerken. o Ze heeft haar ogen dicht, dit staat voor onpartijdig en rechtvaardigheid. o Ze heeft een weegschaal in haar hand. Balans afwegen tussen de meningen en het bewijs voor en tegen. o Zwaard, dit staat voor het uiteindelijke oordeel. Dit beeld staat voor een rechtvaardige rechtzaak. 1. Recht en rechtvaardigheid: Wat zijn rechtsregels? Wat hebben rechtsregels te maken met rechtvaardigheid? En Hoe is het rechtssysteem ingedeeld? Regels geven ons beperkingen of juist vrijheiden. o Maatschappelijke normen komen voort uit het geloof, tradities en gewoontes, bijvoorbeeld dat je iemand een hand geeft. o Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd. De ontstaan vanuit het oogpunt doelmatigheid en ordening, maar ook uit normen en waarden. Veel maatschappelijke normen zijn ook rechtsregels. Mensen houden zich eerder aan normen als ze overeenstemmen met de opvattingen van hun zelf. Toch gaan sommige regels in tegen het gevoel van rechtvaardigheid van mensen, bijvoorbeeld; hoge boetes als je je ID kaart niet bij je hebt. Het recht omvat een heel groot gebied, maar het belangrijkste is het verschil tussen publiekrecht en privaatrecht. Beide gaan over rechten en plichten. o Publiekrecht: regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en de overheid. Kan worden verdeelt in: Staatsrecht: hierin staan de regels voor de inrichting van de Nederlandse staat zoals; bevoegdheden van ministers. Bestuursrecht: hierin staat de verhouding tussen burger en overheid centraal bijvoorbeeld; vergunning voor het bouwen van een huis. Strafrecht: bestaat uit alle wettelijke strafbepalingen. o Privaatrecht: regelt de betrekkingen tussen burgers onderling Kan worden verdeelt in: Pagina 1 van 6

2 Personen- en familierecht: regelt zaken als het sluiten van een huwelijk of geboorte. Ondernemingsrecht: regelt de voorwaarden van het oprichten van een stichting, het mag bijvoorbeeld geen winst maken. Vermogensrecht: regelt de zaken die te maken hebben met het sluiten van overeenkomsten. Wat een recht is van de een, is vaak een plicht voor de ander. Denk maar aan belastingplicht, leerplicht, identificatieplicht en DNA-plicht. 2. Grondbeginselen van de rechtstaat: Hoe en waarom is de rechtsstaat ontstaan? En Wat zijn de fundamenten van de rechtsstaat? Na de Franse revolutie kwam er een einde aan de absolute monarchie. Om machtsmisbruik te voorkomen werden rechten en plichten opgeschreven in de grondwet. Nadat ook de sociale grondrechten in de grondwet stonden was Nederland een sociale rechtsstaat. De uitgangspunten bescherming, gelijkheid en vrijheid staan in de volgende grondbeginselen. o Er is sprake van machtenscheiding. o Rechters zijn neutraal en onafhankelijk. o Grondrechten zijn vastgelegd. o De wet bepaald wanneer je strafbaar bent. Trias Politica, bedacht door fransman Montesquieu. o Wetgevende macht: stelt de wetten vast waar iedereen zich aan moet houden. (regering+parlement) o Uitvoerende macht: zorgt ervoor dat de opgestelde wetten worden uitgevoerd. (regering(arbeidsinspectie)) o Rechtsprekende macht: beoordeelt mensen en doet uitspraak over de conflicten, bevoegd om mensen te straffen. (onafhankelijke rechter) De trias politica zorg ervoor dat niet 1 persoon alle macht in handen heeft. In Nederland is hier niet helemaal aan gehouden want de ministers horen bij wetgevend, maar ook bij uitvoerend. Onafhankelijke rechters zorgen voor: o Dat je je recht kan halen als je je benadeeld voelt door andere burgers. o Het bied bescherming tegen ongeoorloofd overheidsoptreden, als de gemeente jouw schuur sluit omdat het illegale horeca is. o Mensen gaan geen eigen rechter spelen, dus wordt ervoor gezorgd dat misdadigers een verdiende straf krijgen. Grondrechten kun je onderverdelen in: o Vrijheidsrechten (klassieke grondrecht) o Gelijkheidsrechten (klassieke grondrecht) o Politieke grondrechten (klassieke grondrecht) o Sociale grondrechten Belangrijke beginselen in het Wetboek van Strafrecht: o Legaliteitsbeginsel, iets is alleen strafbaar als het in de wet staat. o Strafmaat, aan ieder strafbaar feit zit een maximale straf. o Ne bis in idem- regel, je kan niet nog een keer veroordeelt worden door extra bewijs, anders wordt het: eens een verdachte, altijd een verdachte. Pagina 2 van 6

3 3. Rechtsstaat in discussie: Wat zijn de problemen van de Nederlandse rechtsstaat? Regels veranderen regelmatig in de samenleving. Dit omdat er vaak ook nieuwe uitvindingen worden gedaan bij bijvoorbeeld hacken of nieuwe drug is. De regels worden hier weer op aangepast. Rondrechten blijven altijd hetzelfde, tenzij er twee derde meerderheid in het parlement vind dat die gewijzigd kan worden. De rechtsstaat staat de laatste jaren ter discussie door een aantal redenen: o Er is veel roep om zwaardere straffen o Georganiseerde misdaad vraag om een betere aanpak o Er is wereldwijde terreurdreiging o Grondrechten kunnen botsen en staan soms ter discussie 4. Strafrecht: de opsporing: Hoe vind de opsporing bij criminaliteit plaats? Elke verdachte heeft rechtsbescherming, hij wordt beschermd tegen andere burgers maar ook tegen machtsmisbruik. Doordat de overheid moet zorgen voor rechtshandhaving mogen ze ook als enige geweld gebruiken, dit het geweldsmonopolie. In de wet word onderscheid gemaakt tussen misdrijven en overtredingen. o Misdrijven, meer ernstige strafbare feiten, vaak een zwaardere straf en kan nadelig werken bij sollicitaties. o Overtredingen, dit is minder ernstig. Criminaliteit: alle misdrijven die in de wet staan omschreven. In het wetboek van strafvordering staat precies wat de politie wel of niet mag. Ook moeten we werken via een vaste procedure. Als eerste moeten ze informatie verzamelen over het strafbare feit en eventuele verdachten overhoren. Al deze informatie wordt opgeschreven in een proces-verbaal. Hierna geven ze het proces-verbaal aan de officier van justitie. Ook hij verhoort de verdachte en eventuele getuigen en gaat verder met het onderzoeken. Als hij voldoende bewijs heeft stuur hij dit dossier naar de rechter. De rechter stelt tijdens de rechtszaak vast of de verdachte schuldig is. Hij legt de verdachte zo nodig een straf op. De politie mag: o zonder toestemming: een verdachte staande houden (vragen naar identiteit) arresteren (meenemen naar het bureau) fouilleren iemand tot 6 uur vasthouden op het bureau bewijsmateriaal in beslag nemen o met toestemming: machtiging tot binnentreding, met een huiszoekingsbevel opvragen van speciale persoonsgegevens (banknr/gebruikte nummers) preventief fouilleren, met toestemming van burgemeester. (zonder een verdenking fouilleren) Pagina 3 van 6

4 na 6 uur vastzitten, jouw in voorarrest laten zitten. Tot 110 dagen. Infiltratie in misdaadorganisaties. De officier van Justitie: Dit is eigenlijk de openbare aanklager. Alle officieren bij elkaar heet het openbaar ministerie (OM). Zij kunnen: o Seponeren, afzien van verdere rechtsvervolging. o Transactie, een verdachte hoeft niet voor de rechten maar krijg een taakstraf of betaald een geldboete. Ook wel voortijdige afdoening genoemd. o Vervolgen, een rechtszaak beginnen. Dus het dossier doorsturen naar de rechtbank. 5. Strafrecht: de rechter: Wat gebeurt er als een strafzaak bij de rechter komt? Bij strafvervolging komen misdaden als bedreiging bij de politierechter, die spreekt in zijn eentje recht. Ergere misdrijven komen voor de meervoudige kamer, daar spreken 3 rechters. Voor een rechtszaak krijgt de verdachte een dagvaarding, hierin staat waar en wanneer de rechtszaak is en waarvan je verdacht wordt. Verder bestaat de rechtszaak uit 7 stappen. Opening, de rechter controleert de gegevens van de verdachte en meld de verdachte dat hij goed moet opletten en niet verplicht tot antwoorden is. Tenlastelegging/aanklacht, de officier leest de aanklacht voor. Onderzoek, ondervraging van de rechter aan de verdachte en alle partijen kunnen opgeroepen worden. Hierbij kijkt de rechter ook naar de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Requisitoir, in dit verhaal probeert de officier aan te tonen dat de verdachte schuldig is en vraagt hij de rechter om een bepaalde straf. Pleidooi, de advocaat verdedigt hier zijn verdachte. Laatste woord, de verdachte kan spijt betuigen of onschuld benadrukken. Vonnis, de rechter doet uitspraak. Lijfstraffen zijn verboden in Nederland, maar de rechter mag wel 2 andere straffen opleggen: o Straffen Vrijheidsstraf Taakstraf Geldboete Bijkomende straffen (in combinatie met de bovenstaande) o Strafrechtelijke maatregel Terbeschikkingstelling (tbs) Onttrekking aan het verkeer van in beslag genomen goederen zoals wapens en drugs Ontneming wederrechtelijk voordeel (winst afnemen die hij met misdrijven heeft gemaakt) Schadevergoeding aan het slachtoffer De veroordeelde en de officier van justitie kunnen allebei in hoger beroep gaan na het vonnis. Hierbij gaan ze naar het gerechtshof en wordt alles nog eens over gedaan. Verder kunnen ze nog in cassatie gaan bij de hoge raad, die kijken of het recht juist is toegepast. Minderjarigen hebben andere soort straffen, zoveel mogelijk wordt afgehandeld via bureau Halt!, maar als Pagina 4 van 6

5 een misdrijf daar te zwaar voor is kan een kind ook naar de jeugdgevangenis worden geplaatst. Bij ernstige stoornissen kan de rechter ook een verblijf in een behandelcentrum opleggen. 6. Crimineel gedrag: hoe ontstaat het en wat doen we ertegen? Hoe ontstaat crimineel gedrag en hoe kunnen we dit het beste bestrijden. Steeds meer mensen voelen zich onveilig, dit komt vaak door angst voor geweld. Ook wordt er steeds minder aangifte gedaan omdat mensen er vanuit gaan dat de dader toch niet gepakt wordt, bijvoorbeeld bij zakkenrollers of vernielingen. Crimineel gedrag wordt veroorzaakt door: o Alcohol- en drugsgebruik o Hoge pakkansen o Minder sociale controle o Maatschappelijke achterstand o Betere beveiliging zorg voor meer overvallen op de gewone dingen Ook zijn er nog persoonlijke factoren, waarom wordt de een crimineel en de ander niet. Hieronder verschillende theorieën. o Biologische theorieën, dat het in je zit en dat je het ook kan zien aan mensen zoals een laag voorhoofd, doorlopende wenkbrauwen of een lagere hartslag. o Bindingstheorie, als je banden met familie en vrienden ontbreken heb je niets te verliezen dus bega je sneller een misdaad. o Aangeleerd- gedragtheorie, als je als jongere veel contact hebt met criminelen is de kans dat je er zelf 1 wordt veel groter. o Persoonlijkheidstheorie, als het balans tussen je persoonlijkheid verstoord raakt kan dit tot crimineel gedrag leiden. o Anomietheorie, als mensen er niet in slagen hun levensdoelen te bereiken treedt criminaliteit op. Er zijn 2 soorten maatregelen tegen criminaliteit, het tweesporenbeleid: o Preventieve maatregelen, voor het voorkomen van crimineel gedrag (preventief=voorkomen). Dit kan door meer sociale controle. o Repressieve maatregelen, de straffen die na het criminele gedrag opgelegd worden. (repressie=bestraffing). Dit kan door langere vrijheidsstraffen. Repressie en preventie vullen elkaar aan. 7. Burgerlijk recht: Alleen leren: kort geding. Een kort geding is een versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken. Dit wordt behandelt door de voorzieningenrechter. Hij doet in zijn eentje uitspraak en geeft altijd een voorlopig oordeel in afwachting van het normale proces, de bodemprocedure. 8. Internationale vergelijkingen. Wat is het verschil tussen de Nederlandse rechtsstaat en die van de VS? De grootste verschillen: o Macht van het staatshoofd, in Nederland hebben we een 2e kamer waar overlegd wordt over de Pagina 5 van 6

6 beslissingen die genomen moeten worden. Maar in de VS is er een presidentiële vetorecht en kan de president belangrijke besluiten zonder overleg nemen. o Onafhankelijkheid van de rechter, in Nederland is er de hoge raad, zij mogen niet zomaar ongevraagd een oordeel geven en leggen een eed af bij de koningin. In de VS is er het hooggerechtshof, de 9 rechters hier geven openlijk hun mening over allerlei juridische kwesties. o De wijze van rechtspraak, in de VS zitten gewone burgers in de jury en zij doen uitspraak over de schuldvraag. In Nederland is dit niet mogelijk, want zij vinden dat burgers emotioneel en niet deskundig genoeg zijn. o De rechten van verdachten, in de VS is uitlokking toegestaan en kunnen agenten redelijk vrij handelen, terwijl in Nederland veel regels gelden bij het opsporen van verdachten. o De straffen, in de VS wordt meestal gebruik gemaakt van pleabargaining. Hierbij maken de advocaat en de aanklager een afspraak op voorwaarde dat de verdachte bekent. Ook wordt je als je weer de fout in gaat opnieuw en zwaarder gestraft. In Nederland is dit veel minder. o Klassenjustitie, In de VS worden mensen uit een hogere klasse bevooroordeeld boven mensen uit een lagere sociale klasse. Zo krijgen meer zwarten de doodstraf dan blanken. In Nederland is dit bijna niet aan de orde, wel wordt witteboordencriminaliteit minder streng bestraft. 9. Grenzen aan de rechtsstaat Alleen leren: Hoe streng moeten we straffen? Voordat je je mening kan geven over het feit dat er te laag gestraft wordt in Nederland moet je eerst weten waarvoor een straf bedoelt is, namelijk: o Wraak en vergelding, misdaad mag niet lonen. o Afschrikking, bij het weten van je straf pleeg je minder gauw een misdaad. o Voorkomen van eigenrichting, als een rechter niet straft gaan mensen het eigen recht in hand nemen. o Resocialisatie, proberen het gedrag van de crimineel te verbeteren zodat hij zich aanpast aan de samenleving. o Beveiliging van de samenleving, dat de samenleving wordt beschermd tegen misdadigers. Aantekening van H2 Het verschil tussen moord, doodslag en dood door schuld: o Moord: iemand heeft het geplant. Dus er is intentie, diegene wil dit graag, en het is een weter van de gevolgen hiervan. o Doodslag: iemand heeft dit niet geplant maar het is wel een persoon die dit wilt en weet van de gevolgen hiervan. o Dood door schuld: hierbij is er geen wil tot moorden geweest en ook geen weet van de gevolgen. Recidive: iemand ga na zijn vrijlating weer dezelfde fout in. Pagina 6 van 6