Inhoud. Deel 1 Aandachtspunten bij healthy ageing voor gezondheidsprofessionals 15

Transcriptie

1 Inhoud Inleiding 11 Healthy ageing: het ondersteunen van de gezondheid gedurende de levensloop Jan S. Jukema en Carina J. Wiekens Deel 1 Aandachtspunten bij healthy ageing voor gezondheidsprofessionals 15 1 Healthy ageing gedurende de levensloop 17 Jan S. Jukema en Carina J. Wiekens 1.1 Inleiding Wat is healthy ageing? Gezondheid Big Five for a Healthy Life Gezond ouder worden gedurende de levensloop Levensfasen volgens Erikson Conclusie 27 2 Gezondheidsprofessionals en het ondersteunen van healthy ageing 29 Carina J. Wiekens en Jan S. Jukema 2.1 Inleiding Planmatig handelen Bewuste keuzes maken met behulp van intervention mapping Evalueren van een aanpak Evidence-based handelen Persoons- en netwerkgericht handelen Van theorieën naar methoden en technieken Theorieën en modellen met betrekking tot gedragsverandering Gedragsverandering: bewust of onbewust? Gedragsverandering als bewust, gefaseerd proces: het transtheoretisch model Theorieën en modellen gericht op het individu Theorieën en modellen gericht op het individu in een sociale omgeving Theorieën en modellen gericht op de community Interventies gericht op de samenleving Toepassen van theorieën en modellen in de praktijk De kunst van het bevorderen van gezond gedrag Conclusie 50

2 3 E-health als middel voor gezondheidsprofessionals en patiënten voor healthy ageing 51 Aranka Dol, Jantine Bouma, Martijn de Groot en Hugo Velthuijsen 3.1 Inleiding Wat is e-health in zorg en welzijn? Toepassingen van e-health: e-zorg, e-zorgondersteuning en e-public health Consumenten-e-health Is e-health voor iedereen? Gepersonaliseerde ondersteunende e-health (quantified self) Big data Volume Variëteit Betekenis van de inzet van e-health Betekenis voor zorgprocessen Betekenis voor cliënten Betekenis voor de gezondheidsprofessional Implementatie van e-health Het ontstaan van een idee Ontwikkeling in samenwerking Impact van e-health Conclusie 67 4 Interdisciplinair samenwerken bij het ondersteunen van healthy ageing 69 Lies Korevaar 4.1 Inleiding Interdisciplinaire samenwerking De T-shaped professional Competenties interdisciplinaire samenwerking Dilemma s bij het interdisciplinair samenwerken in een team Voorwaarden voor interdisciplinaire samenwerking Opleiding Conclusie 77 5 Waarde(n)volle ondersteuning en begeleiding 79 Ton Zondervan en Jan S. Jukema 5.1 Inleiding Zorgethiek in de praktijk Waarde(n)volle zorg en begeleiding Kenmerken van zorgethiek Belangrijke aspecten van waarde(n)vol handelen Houding Zien Beoordelen Deugden Reflecteren: van buikgevoel naar handelen Conclusie 89

3 Deel 2 Big Five for a Healthy Life 91 6 Voeding 93 Elske de Jong en Monique Ridder 6.1 Inleiding Gezonde voeding Richtlijnen voor een gezonde voeding Gezond eten in een obesogene omgeving Een socio-ecologisch model voor gezond gedrag Keuzevrijheid, eigen verantwoordelijkheid en invloed Gezonde voeding gedurende de levensloop Zuigelingenfase, peuterleeftijd en kleuterleeftijd Basisschoolleeftijd Adolescentie Vroege volwassenheid Vroege en middelbare volwassenheid Late volwassenheid Voedingsgewoonten en lichaamsgewicht: diagnostiek Bevorderen van gezond eetgedrag en een gezond gewicht Behaviour Change Wheel Een integrale aanpak Rol van de professional Preventie en interventies Zuigelingenfase, peuterleeftijd en kleuterleeftijd Basisschoolleeftijd Adolescentie Vroege en middelbare volwassenheid Het bevorderen van een gezond voedingspatroon Conclusie Bewegen 125 Johan de Jong 7.1 Inleiding Historisch perspectief op de effecten van bewegen Hoeveel bewegen is genoeg? Richtlijnen voor bewegen Is zitten het nieuwe roken? (In)activiteit van Nederlanders per levensfase Basisschoolleeftijd en adolescentie Vroege en middelbare volwassenheid Late volwassenheid Praktijkvoorbeelden Late volwassenheid: Groninger Actief Leven Model (GALM) Vroege en middelbare volwassenheid: een sociaalecologische benadering van bewegingsstimulering Conclusie 144

4 8 Slaap 147 Karin van Rijn en Monique Geuke 8.1 Inleiding Psychofysiologie van de slaap Slaapstadia Regulering van het slaap-waakritme Slaapstoornissen Insomniastoornis Slaapgerelateerde ademhalingsstoornis Hypersomniastoornis Circadianeritme-slaap-waakstoornis Parasomniastoornis Slaapgerelateerde bewegingsstoornis Levensloop en slaap jaar: van zuigelingenfase tot kleuterleeftijd jaar: kleuter- en basisschoolleeftijd jaar: adolescentie jaar: vroege volwassenheid jaar: vroege en middelbare volwassenheid jaar en ouder: late volwassenheid Conclusie Stress, veerkracht en ontspanning 185 Jessica van der Staak 9.1 Inleiding Wat is stress? Het stresssysteem: de biologische basis van onze stressreacties De neurobiologie van stress Vechten of vluchten: sympathische activiteit Activering van de HPA-as Niet denken maar doen Als het gevaar is geweken Het systeem uit balans: het gestreste brein Chronische stress en psychische en lichamelijke klachten Burn-out Stress en cognitie Stress en emotie Stress en psychopathologie Stress en fysieke gezondheid Individuele verschillen in stressgevoeligheid Stress, coping en veerkracht Stressmanagement en stressbuffers Stressbronnen identificeren Sociale steun Interpretaties opsporen en herformuleren Versterken van zelfvertrouwen Versterken van sociale vaardigheden Zingeving 207

5 9.9.7 Bewegen Slapen Lichaam-geestinterventies Natuur als ontstressor Muziek Voeding en leefstijl Conclusie Sociale interactie 215 Carina J. Wiekens 10.1 Inleiding Het belang van sociale interactie Sociale interactie in de huidige maatschappij Sociale interactie gedurende de levensloop Ontwikkelingsmodel van Erikson Voorbeelden van problemen in de sociale interactie per levensfase Inschatten van de kwaliteit van de sociale interactie: diagnostiek Preventie van en interventie bij problemen in de sociale interactie Preventie van en interventie bij eenzaamheid Preventie van en interventie bij pesten op school Community-based interventies gericht op sociale interactie Toekomstperspectief voor de preventie van psychische problemen Conclusie 237 Literatuur 239 Register 265 Over de auteurs 277