Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag: recente resultaten uit de GLOBE-studie

Transcriptie

1 Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag: recente resultaten uit de GLOBE-studie Joost Oude Groeniger Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg GLOBE-symposium 10 maart 2017

2 De rol van gezondheidsgedrag in gezondheidsverschillen kan op verschillende manieren onderzocht worden Wat verklaart de relatie tussen SES en sterfte? SES Sterfte Oude Groeniger & van Lenthe (2016). Contribution of time-varying measures of health behaviours to socioeconomic inequalities in mortality: how to understand the underlying mechanisms? J Epidemiol Community Health.

3 De rol van gezondheidsgedrag in gezondheidsverschillen kan op verschillende manieren onderzocht worden Wat verklaart de relatie tussen SES en sterfte? SES Sterfte Gedragsfactoren op één moment meten SES Gedrag Sterfte Oude Groeniger & van Lenthe (2016). Contribution of time-varying measures of health behaviours to socioeconomic inequalities in mortality: how to understand the underlying mechanisms? J Epidemiol Community Health.

4 De rol van gezondheidsgedrag in gezondheidsverschillen kan op verschillende manieren onderzocht worden Wat verklaart de relatie tussen SES en sterfte? SES Sterfte Gedragsfactoren op één moment meten SES Gedrag Sterfte SES Gedragsfactoren op meerdere momenten meten Gedrag T1 Gedrag T2 Gedrag T3 Sterfte Oude Groeniger & van Lenthe (2016). Contribution of time-varying measures of health behaviours to socioeconomic inequalities in mortality: how to understand the underlying mechanisms? J Epidemiol Community Health.

5 Relatieve verschillen in sterfte tussen hoogopgeleiden en laagopgeleiden Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag dragen sterk bij aan gezondheidsachterstanden 2 Mannen Vrouwen 1,8 1,6 1,4 1,2 1 Risicofactoren één keer gemeten Risicofactoren meerdere keren gemeten Risicofactoren één keer gemeten Risicofactoren meerdere keren gemeten Geen risicofactoren Gedragsfactoren Materiële factoren Gedragsfactoren en materiële factoren Oude Groeniger et al. (ingediend). Repeatedly measured material and behavioral factors change the explanation of socioeconomic inequalities in all-cause mortality: the GLOBE study.

6 Financiële stress en zelfcontrole zijn geassocieerd met ongezond gedrag, onafhankelijk van inkomen Mentale capaciteit is schaars Cognitieve bandbreedte Financiële stress Gezond gedrag Zelfcontrole Beenackers et al. (ingediend). The role of financial strain and self-control in explaining socioeconomic inequalities in health behaviors: the GLOBE study.

7 Financiële stress en zelfcontrole zijn geassocieerd met ongezond gedrag, onafhankelijk van inkomen Mentale capaciteit is schaars Overmatig acoholgebruik Dagelijks roken Cognitieve bandbreedte Obesitas Financiële stress Gezond gedrag Inactief 1 1,5 2 2,5 3 Relatieve risico Financiële stress (veel vs geen) Zelfcontrole (laagste vs hoogste) Zelfcontrole Fruit en groente consumptie Verschil in wekelijkse consumptie (per 100 gram) Beenackers et al. (ingediend). The role of financial strain and self-control in explaining socioeconomic inequalities in health behaviors: the GLOBE study.

8 Met discrete keuze experimenten kunnen relatieve preferenties onderzocht worden Kamphuis et al. (2015). Factors affecting food choices of older adults from high and low socioeconomic groups: a discrete choice experiment. Am J Clin Nutr.

9 Voedingspreferenties zijn hiërarchisch en verschillen tussen sociaaleconomische groepen Gezondheid Smaak Prijs Reistijd Kamphuis et al. (2015). Factors affecting food choices of older adults from high and low socioeconomic groups: a discrete choice experiment. Am J Clin Nutr.

10 Voedingspreferenties zijn hiërarchisch en verschillen tussen sociaaleconomische groepen Gezondheid Belangrijker voor hoge dan voor lage opleidings- en inkomensgroep Smaak Prijs Reistijd Kamphuis et al. (2015). Factors affecting food choices of older adults from high and low socioeconomic groups: a discrete choice experiment. Am J Clin Nutr.

11 Voedingspreferenties zijn hiërarchisch en verschillen tussen sociaaleconomische groepen Gezondheid Smaak Belangrijker voor hoge dan voor lage opleidings- en inkomensgroep Belangrijker voor hoge dan voor lage inkomensgroep Prijs Belangrijker voor hoge dan voor lage opleidingsgroep Reistijd Kamphuis et al. (2015). Factors affecting food choices of older adults from high and low socioeconomic groups: a discrete choice experiment. Am J Clin Nutr.

12 Gezondheidsgedrag als onderdeel van een sociaalculturele groepsidentiteit

13 0-1 per jaar 2-3 per jaar 4-5 per jaar 6-7 per jaar >8 per jaar Basisonderwijs Vmbo/mavo Mbo/havo/vwo Hbo/wo < > 2500 Quinoa consumptie 1 per week (odds ratio schaal) Superfoods consumptie als een uiting van sociale distinctie, net als culturele participatie Culturele participatie Opleiding Inkomen Enkelvoudige associatie Meervoudige associatie Oude Groeniger et al. (ingediend). Does social distinction contribute to socioeconomic inequalities in diet: the case of superfoods consumption.

14 0-1 per jaar 2-3 per jaar 4-5 per jaar 6-7 per jaar >8 per jaar Basisonderwijs Vmbo/mavo Mbo/havo/vwo Hbo/wo < > 2500 Groente en fruit consmptie (verschil in wekelijkse consumptie x100g) Gezondheidsgedrag in hoge sociaaleconomische groepen als een uiting van sociale distinctie Culturele participatie Opleiding Inkomen Enkelvoudige associatie Meervoudige associatie Oude Groeniger et al. (ingediend). Socioeconomic inequalities in diet and physical activity: a matter of social distinction?

15 Relatieve kans op een lage consumptie van gezond voedsel (odds ratio schaal) Cultureel kapitaal draagt bij aan sociaaleconomische verschillen in (on)gezonde voedingspatronen 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 Hoog Middel Laag Hoog Middel Laag Hoog Middel Laag Cultureel kapitaal Sociaal kapitaal Economisch kapitaal Kamphuis et al. (ingediend). The contribution of cultural, social and economic capital to socioeconomic inequalities in healthy and unhealthy food consumption in the Netherlands.

16 Conclusies en implicaties Financiële stress is een sterkere risicofactor dan inkomensniveau Help mensen eerst om andere leefgebieden op orde te krijgen De sociaal-culturele omgeving heeft een sterke invloed op gedragspatronen Sociaaleconomische verschillen in gezondheidsgedrag zijn een afspiegeling van achterliggende culturele houdingen en preferenties Interventies gericht op individuele gedragsveranderingen zullen weinig effect hebben als deze niet rekening houden met de leefomgeving van de doelgroep Vanuit een levensloop perspectief gezien zijn opleidings- en inkomensniveau niet alleen een oorzaak maar ook een gevolg van ongelijkheden Meer aandacht voor de rol van factoren die van invloed zijn op zowel sociaaleconomische kansen als op gezondheid en gezondheidsgedrag

17 Er zijn nog te weinig kansrijke en effectieve interventies om gezondheidsachterstanden terug te dringen Het terugdringen van gezondheidsachterstanden: een systematisch overzicht van kansrijke en effectieve interventies (Beenackers et al. 2015) Inverse evidence law : Veel kennis over interventies die het minst effectief zijn Weinig kennis over kansrijke maatregelen die aansluiten bij belangrijke onderliggende oorzaken Een afzonderlijke maatregel zal de gezondheidsachterstanden niet terugbrengen, een intensieve integrale aanpak is nodig

18 Mede mogelijk gemaakt door een TOP-subsidie van

19 Vragen, suggesties of een kop koffie ik blijf graag in contact