Evaluatiestudie naar de Beweegprogramma s in Gezondheidscentrum. Gein, Determinanten van Beweeggedrag. Evaluation Study on Exercise Programs in

Transcriptie

1 Evaluatiestudie naar de Beweegprogramma s in Gezondheidscentrum Gein, Determinanten van Beweeggedrag Evaluation Study on Exercise Programs in Healthcare Centre Gein, Determinants of Physical Activity Melie P. F. Pijpers Eerste begeleider Tweede begeleider Prof. Dr. Lilian Lechner Dr. Aart Mudde Utrecht, juli 2011 Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Gezondheidspsychologie Open Universiteit Nederland Opdrachtgever Stichting Gazo, Amsterdam

2 Inhoudsopgave Samenvatting blz. 4 Summary blz. 6 Hoofdstuk 1: Inleiding blz Tekort aan lichaamsbeweging een serieus probleem blz Verschillen in lichamelijke activiteit bij verschillende groepen blz Aandacht binnen de Nederlandse gezondheidszorg ter lichaamsbewegingbevordering blz Bevorderen van lichaamsbeweging in Gezondheidscentrum Gein blz Determinanten die een rol spelen bij bewegen en theoretische modellen blz Probleemstelling en keuze theoretisch model blz Conceptuele model blz De doelstelling, vraagstelling, deelvragen en hypothesen van dit onderzoek blz. 16 Hoofdstuk 2: Methode van onderzoek en dataverzameling blz Methode van onderzoek, de onderzoekspopulatie en procedure Blz Operationanlisatie van de theoretische begrippen en de gebruikte meetinstrumenten blz De Nederlandse Norm voor gezond Bewegen blz De fase van gedragsverandering blz Sociaal demografische determinanten blz Persoonlijke en gedragsdeterminanten blz Sociaal psychologische determinanten blz. 22 1

3 2.2.6 Omgevingsdeterminanten blz Analyse blz Factoranalyse blz T toets, bivariate en meervoudige regressieanalyse blz. 25 Hoofdstuk 3: Resultaten blz Frequentieverdeling sociaal demografische gegevens blz Evaluatie beweegprogramma blz Beweegnorm blz Fase van gedragsverandering blz Verschillen tussen de groepen patiënten die al dan niet voldoen aan de NNGB blz Welke determinanten leveren een bijdrage aan bewegen op de langere termijn blz Welke determinanten hebben een directe invloed op beweeggedrag blz. 31 Hoofdstuk 4: Discussie blz Beantwoording van de onderzoeksvragen blz Reflectie op de bevindingen blz Theoretische aandachtpunten blz Methodologische aandachtpunten blz Aanbevelingen blz Aanbevelingen voor de beweegprogramma s in gezondheidscentrum Gein blz Aanbevelingen voor verder onderzoek blz. 42 2

4 Literatuurlijst blz. 44 Bijlage 1 Vragenlijst beweeggroepen blz. 51 Bijlage 2 Frequentieverdeling sociaal demografische determinanten blz. 81 Bijlage 3 Evaluatie beweegprogramma blz. 82 3

5 Samenvatting Achtergrond: Lichamelijke inactiviteit en de daarmee geassocieerde gezondheidsproblemen zijn een groot probleem. 45% van de Nederlanders beweegt onvoldoende. Daarom is er binnen de Nederlandse gezondheidszorg veel aandacht voor beweegprogramma s teneinde een actieve leefstijl te bevorderen, zo ook in wijkgezondheidscentrum Gein te Amsterdam Zuid Oost. Het is onbekend of en hoeveel patiënten, die hebben deelgenomen aan een beweegprogramma van gezondheidscentrum Gein, doorgaan met regelmatig bewegen op langere termijn. Doel: Onderzoeken hoeveel patiënten van gezondheidscentrum Gein minimaal 5 maanden na afloop van een beweegprogramma voldoen aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (NNGB), hoe de patiënten de beweegprogramma s beoordelen en welke factoren bijdragen tot het al dan niet volhouden van voldoende bewegen op langere termijn. Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp: Cross sectionele studie met 151 patiënten (57% respons) via gestructureerde vragenlijsten waarin beweeggedrag, sociaal demografische determinanten, persoonlijke- en gedragsdeterminanten, sociaal psychologische determinanten en omgevingsdeterminanten die van invloed zijn op beweeggedrag werden gemeten. Meetinstrumenten: De gestructureerde vragenlijst is gebaseerd op de volgende bestaande vragenlijsten: de International Physical Activity Questionnaire, de Illness Perception Questionnairre, de Beweeggewoonte schaal en vragenlijsten uit eerdere studies naar beweeggedrag met het ASE model. De gegevens zijn geanalyseerd middels bivariate en multivariate analyse technieken. Resultaten: Het merendeel van de patiënten (> 70 %) beoordeelde het beweegprogramma positief, vond de inhoud van het programma interessant en de begeleiding prettig en deskundig. 71,2% van de patiënten voldoet minimaal 5 maanden na het volgen van een beweegprogramma aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen. Zij bewegen 4

6 vooral tijdens werk, vervoer en huishouden. Minder dan de helft (41,1%) van de patiënten sport in de vrije tijd. Positief verklarende determinanten van blijvend beweeggedrag zijn beweeggewoonte, de mate van beweeggedrag voorafgaande aan het beweegprogramma en self efficacy. Conclusie: Patiënten die deelnamen aan een beweegprogramma in gezondheidscentrum Gein voldoen substantieel meer aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen dan gemiddeld gezien onder de Nederlandse bevolking. Daarom lijkt deelname aan het beweegprogramma er toe bij te dragen dat patiënten voldoende blijven bewegen op langere termijn. Dat geldt met name voor patiënten met een hogere mate van self efficacy en patiënten die meer gewend zijn om te bewegen voorafgaande aan het beweegprogramma. Binnen de beweegprogramma s van gezondheidscentrum Gein zou daarom nog meer aandacht besteed moeten worden aan patiënten met weinig of geen beweegervaring. De patiënten blijken vooral lichamelijk actief te zijn tijdens werk, vervoer en huishouden en juist minder in de vrije tijd. Omdat in de huidige zittende maatschappij bewegen in de vrije tijd erg belangrijk is om op langere termijn voldoende te blijven bewegen, is het aan te bevelen om binnen de beweegprogramma s van gezondheidscentrum Gein nog meer aandacht te besteden aan bewegen in vrije tijd. Keywords: Lichamelijke activiteit, beweegprogramma s, beweeggedrag, Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen, IPAQ, ASE-model, sociaal demografische determinanten, persoonlijke- gedragsdeterminanten, sociaal psychologische determinanten, omgevingsdeterminanten. 5

7 Summary Background: Physical inactivity and associated health problems are a major problem. A major part (45%) of the Dutch population is physically inactive. Therefore, in the Dutch health care setting much attention is given to promote an active life style by physical activity programs. Such exercise programs are also offered in healthcare centre Gein in Amsterdam, the Netherlands. It is unknown how many patients from the healthcare centre Gein, who took part in an exercise program, continue with regular exercise in the longer term. Purpose: This study examined how many patients from healthcare centre Gein meet the Dutch Standard for Healthy Exercise after following an exercise program, how these patients assess the exercise programs and which factors may contribute to maintain sufficient physical activity in the long run. Participants, procedure, research design: A cross sectional study including 151 patients (57% response) using a structured questionnaire. Physical activity level, socio-demographic determinants, personal and behavioral determinants, social psychological determinants and environmental determinants of physical activity were measured. Measuring instruments: The questionnaire was based on the International Physical Activity Questionnaire, the Illness Perception Questionnairre, the Exercise Habits Scale and on questionnaires from previous studies on physical activity using the ASE model. Data were analyzed using bivariate and multivariate analysis techniques. Results: The majority of patients ( > 70%) evaluated the exercise program positive, found the content of the program interesting and pleasant and the guidance professional. 71.2% of the participating patients the exercise program of healthcare centre Gein met with the Dutch Standard for Healthy Exercise. The patients were particularly physical active during work, transport and household. Less than half (41.1%) of the patients participated in sports on a regular base. Positive explaining determinants of physical 6