Armoede, stress en gezondheid. Joop ten Dam Lectoraat De Gezonde Stad

Transcriptie

1 Armoede, stress en gezondheid Joop ten Dam Lectoraat De Gezonde Stad

2 Lectoraat De Gezonde Stad Lectoraten versterken praktijkgericht onderzoek op het HBO en vernieuwen vakkennis over het werkveld De Gezonde Stad doet onderzoek naar: 1. Verkleinen van gezondheidsverschillen 2. Bevorderen van een gezonde leefstijl 3. Creëren van een gezonde omgeving 4. Preventie, zorg en epidemiologie van overgewicht en obesitas

3 Zwolle Gezonde Stad Richt zich op: Preventie en aanpak overgewicht Bewegen en gezonde voeding in een gezonde omgeving Kinderen, volwassenen en ouderen Aandachtswijken Diezerpoort en Holtenbroek (gezondheidsverschillen)

4 Zwolle Gezonde Stad: brede aanpak Drievoudige aanpak: Gezond Leven Gezonde Zorg Gezonde Omgeving Geflankeerd door onderzoek Monitoring Ontwikkeling / Evaluatie Plus het op elkaar betrekken van: Praktijk Bestuur / beleid Onderzoek Onderwijs Ondernemen En samenwerking tussen: Lokale en Landelijke partijen

5 Zwolse strategie 5 JOGG pijlers: 1. Politiek draagvlak 2. Publiek-private samenwerking 3. Sociale marketing 4. Wetenschappelijk onderzoek 5. Verbinden preventie en zorg In het kort: Gezond beleid

6 De verschillen in Nederland tussen hoog- en laagopgeleiden in levensverwachting zijn groot: 7.3 jaar bij mannen en 6.4 jaar bij vrouwen. Hoogopgeleide mannen en vrouwen leven respectievelijk 14,3 en 15,3 jaar langer zonder beperkingen (cijfers 2014)

7 Levensverwachting naar opleiding LV: Levensverwachting LGEG: Levensverwachting in goed ervaren gezondheid LZB: Levensverwachting zonder beperkingen LZCZ: Levensverwachting zonder chronische ziekte LGGG: Levensverwachting in goede geestelijke gezondheid

8 Laagopgeleide groepen Hebben over het algemeen een riskantere leefwijze (roken, bewegen, voeding, drinken) en Leven in een riskantere omgeving (wonen, werken, vrije tijd)

9

10 Gezondheidsverschillen Lage SES loopt 30 jaar achter bij hoge SES Steden ongezonder Concentratie van ongezondheid in achterstandswijken. Mensen in achterstandswijken hebben 50% meer kans om voor hun 65e te overlijden dan mensen in de betere wijken. Ongezondheid extra element in probleemcumulatie

11 Gezondheidsverschillen Gelden voor alle Westerse landen Eeuwenlange daling van verschillen Nemen weer toe vanaf jaren 50 (tegelijk met opkomst welvaartstaat) Cijfers waarschijnlijk nog geflatteerd

12 Redenen om SEGV te verkleinen Rechtvaardigheid vergroten Beter voor allen Arbeidskrapte verminderen Zorgkosten verminderen Schoolprestaties verbeteren Uitkeringen terugdringen Sociale uitsluiting tegengaan

13 Omkering Preventieve acties om gezondheid te versterken werken nauwelijks bij mensen met weinig geld en opleiding. Mensen hebben er weinig aandacht voor. Vaak profiteren hoog opgeleiden er juist meer van. En daarmee vergroten gezondheidsverschillen! Uitzondering: interventies in de fysieke omgeving. Reden van weinig aandacht voor gezondheid wordt duidelijker: dagelijkse stress door armoede. Omkering: aan de kant van armoede beginnen.

14 Sendhil Mullinathan, Eldar Shafir (2014)

15 Schaarste Schaarste aan geld betekent minder hebben dan je naar je gevoel nodig hebt. Schaarste, leven in armoede, veroorzaakt veel stress, mensen hebben letterlijk 'veel aan hun hoofd. Dat kan gaan over de angst voor de deurbel, omdat er misschien een schuldeiser staat, over zorgen dat de oude wasmachine het begeeft zonder dat er geld is voor reparatie of over de schaamte dat de kinderen geen nieuwe kleren kunnen dragen. Een specifiek effect van schaarste is bijvoorbeeld dat de gedachten aan schaarste je wakker houden.

16 Schaarste Schaarste verandert je manier van denken en neemt bezit van je denken. Het roept chronische stress op en vermindert daadwerkelijk je IQ tot 13 punten. Hierdoor is er vaak een beperkte mate van eigen regie om met gezondheid aan de slag te gaan. Schaarste veroorzaakt een tekort aan mentale denkkracht ('bandbreedte') en dit tekort werkt schaarste weer in de hand Het is ook een fysiek mechanisme:

17 Stress als fysiologisch proces Aanhoudende stress leidt tot een andere ontwikkeling en architectuur van de hersenen en tot ziekte Bij kinderen die opgroeien in armoede-stress, werkt dit sterk, met meer kans op latere armoede en

18 Geen ruimte in je

19 Effecten van chronische stress Impulsiever (automatisch) reageren (stress respons) Emotioneler reageren (angst, achterdocht, agressie) Minder goed leren en minder goed zaken onthouden Geen overzicht van samenhang vraagstukken op diverse levensdomeinen (tunnelvisie) Niet goed in staat problemen te analyseren, opties te verkennen en prioriteiten te stellen (bij de dag leven) Niet goed in staat positieve intenties om te zetten in actie Stress gerelateerde gezondheidsproblemen Afnemend geloof in eigen kunnen

20 Model armoede-stress-gezondheid

21 DE GEWELDIGE WIJK ARMOEDESTRESS VERMINDEREN OM GEZONDHEID TE BEVORDEREN

22 Geweldige Wijk Meppel Verlichting van de dagelijkse kleine problemen die aan armoede gerelateerd zijn door een fysiek en digitaal (een app) hulpnetwerk in de wijk van hulpvragers en hulpgevers. Mensen leren hun eigen hulp te organiseren via een app. Iedereen mag geven, niet iedereen mag vragen. Voorkomen beter helpt beter. Geen aanbod, maar strikt vraaggericht. Drie fasen: Geweldig Bedankt (hulp), Geweldig Gevoel (rust), Geweldig Bezig (gezondheid)

23 Vertrekpunt: de

24 INITIATIEFNEMERS

25 PROJECTGROEP Projectleiders: Joop ten Dam en Carin Cuijpers Kwartiermaker: Hayat El Mahjoubi Gemeente Meppel: Mariska Bloemberg Onderzoeker: Elske de Jong Klankbordgroep van ervaringsdeskundigen uit Meppel

26 pioniers in gezondheid & geluk Wat heeft Toos nodig voor haar gezondheid? Carin

27 hollandsch-welvaren.nl

28 Armoede, stress en gezondheid Joop ten Dam Lectoraat De Gezonde Stad