Ongezonde leefstijl: wiens zorg? Symposium Preventie in het pakket: een slimme zet? Tilburg, 13 mei 2011 Dirk Ruwaard

Transcriptie

1 Ongezonde leefstijl: wiens zorg? Symposium Preventie in het pakket: een slimme zet? Tilburg, 13 mei 2011 Dirk Ruwaard

2 Outline 1. Waarom investeren in gezonde leefstijl? 2. Waar positioneren we interventies op ongezonde leefstijl? 3. Welke actoren spelen een rol? 4. Wat zijn mogelijkheden voor verbetering?

3 Outline 1. Waarom investeren in gezonde leefstijl? 2. Waar positioneren we interventies op ongezonde leefstijl? 3. Welke actoren spelen een rol? 4. Wat zijn mogelijkheden voor verbetering?

4 Ongezonde leefstijl op bevolkingsniveau Enkele constateringen uit de VTV-2010 Er zijn nog veel mensen die: roken (27%) overmatig alcohol drinken (10-14%) te weinig bewegen (<50% volwassenen; >50% jeugd) niet gezond eten (afhankelijk van soort voeding) te zwaar zijn (<50%) onveilige seks hebben (>50%) Trends over algemeen stabiel maar wel hoog stabiel met lichte daling van het aantal rokers

5 Bijdrage van determinanten aan het aantal verloren levensjaren en verloren gezonde jaren blootgestelden bevolking VLJ VGJ VLL VGJ Roken 4,1 4,6 1,8 2,0 Overgewicht 1,2 2,1 0,5 0,9 Obesitas 3,0 5,1 0,3 0,6 Licham. inactiviteit 0,9 1,2 0,4 0,5 Overmatig alcoholgebr. 0,6 0,9 0,2 0,3 VLJ: verloren levensjaren VGJ: verloren gezonde jaren Bron: VTV-2010

6 Bijdrage determinanten aan de ziektelast (DALY s) Waaronder: 13% door roken 9,7% door overgewicht 7,8% te hoge bloeddruk 6,9% door voeding 4,5% door overmatig alhocolgebruik 2,7% door te hoog cholesterol 50% ziektelast zou vermijdbaar zijn Bron: RIVM, 2009

7 Toename chronische ziekten % Mannen Vrouwen Diabetes Diab+BMI Hartinfarct Beroerte (CVA) Hartfalen Colonkanker Longkanker Borstkanker Astma COPD Osteoporose Bron: RIVM, 2007

8 Determinanten van gezondheid naar opleiding Blootstelling aan risicofactoren naar opleiding percentage Laagst opgeleiden staan meer bloot aan: - hypertensie - overgewicht/obesitas - roken - tekort aan lich. activ high blood pressure overw eight obesity excessive use of alcohol smoking sports Trend: verschil neigt toe te nemen, met name voor roken elementary education intermediate education vocational education tertiary education Bron: VTV-2010

9 Levensverwachting naar opleidingsniveau (Healthy) Life expectancy by level of education MAN high low WOMEN high low life expectancy (years) le without physical limitations le with physical limitations Verschil in levensverwachting 7,3 jaar voor mannen 6,4 jaar voor vrouwen Verschil in levensverwachting zonder beperkingen: 14 jaar Trend: constant/lichte stijging Bron: VTV-2010

10 Clustering van ongezonde leefstijl Jongeren: vaak dezelfden die roken, drinken en cannabis gebruiken Volwassenen: ook clustering van roken met ongezond eten, te weinig bewegen en excessief alcoholgebruik Risicogedrag en gedragsproblemen hangen samen

11 Loont effectief ingrijpen op leefstijl? Gezonde leefstijl verbetert de gezondheid Gezondheid wordt hoog gewaardeerd door mensen Gezondheid verhoogt het welvaartsniveau via: - betere schoolprestaties - betere loopbaanperspectieven - verhoogde arbeidsparticipatie - verminderd arbeidsverzuim - verminderd ziekteverzuim - verminderde arbeidsongeschiktheid Gezondheid leidt niet per definitie tot minder zorgkosten

12 Toenemende aandacht voor preventie Lange tijd weinig (politieke) aandacht voor preventie en volksgezondheid (in schaduw grote stelselwijziging) Laatste jaren veel aandacht voor preventie: politiek en overheid (Coalitieakkoord 2007; IBO 2007, preventienota 2006, preventievisie 2007, CGL 2007, wet PG van 2008, etc.) koepels en organisaties (KNMG, CVZ, NPCF, verzekeraars, etc.) Adviesorganen (RVZ, OR, Rob, SER en vanouds de GR) Economen Burgers en media Van zorgkostenpost naar maatschappelijk goed

13 Preventie in het pakket Ter illustratie enkele voorbeelden: Depressiepreventie is verzekerde zorg Preventieprikkel via eigen risico is gerealiseerd ( ) Stoppen met roken in pakket (2011) Beweegkuur in pakket (2012?) Zelfmanagement in pakket (?): operationalisering begrip zelfmanagement moet nog plaatsvinden

14 Outline 1. Waarom investeren in gezonde leefstijl? 2. Waar positioneren we interventies op ongezonde leefstijl? 3. Welke actoren spelen een rol? 4. Wat zijn mogelijkheden voor verbetering?

15 Vormen van preventie (1) Naar type maatregel: Ziektepreventie: maatregelen die specifiek gericht zijn op het voorkomen van bepaalde gezondheidsproblemen Gezondheidsbescherming: maatregelen die, zonder rechtstreekse betrokkenheid van de burger, systematisch en routinematig worden genomen Gezondheidsbevordering: maatregelen die gericht zijn op de fysieke en maatschappelijke omgeving en de leefwijzen van individuen en groepen

16 Vormen van preventie (2) Naar fase in het ziekteproces: Primaire preventie: beoogt ziekte te voorkomen door het wegnemen van de oorzaak Secundaire preventie: beoogt ziekte in een vroeg stadium op te sporen en te behandelen Tertiaire preventie: beoogt verergering van ziekte te voorkomen en nadelige gevolgen te compenseren

17 Vormen van preventie (3) Naar doelgroep (CVZ, 2007): Universele preventie: richt zich op de algemene bevolking die niet gekenmerkt wordt door het bestaan van verhoogd risico op ziekte Selectieve preventie: richt zich op risicogroepen in de bevolking Geïndiceerde preventie: richt zich op individuen die veelal nog geen gediagnosticeerde ziekte hebben, maar wel risicofactoren of symptomen Zorggerelateerde preventie: richt zich op individuen met een ziekte of gezondheidsproblemen

18 Vormen van preventie gecombineerd (4) Primair Secundair Tertiair Individueel Collectief Universele preventie Selectieve preventie Geïndiceerde preventie Zorggerelateerde preventie Gezondheidsbevordering

19 Constatering begrip preventie public health (care) collectief reguliere zorg individu preventie public health Preventie gezondheidsbevordering verschillende actoren zijn in het geding

20 Outline 1. Waarom investeren in gezonde leefstijl? 2. Waar positioneren we interventies op ongezonde leefstijl? 3. Welke actoren spelen een rol? 4. Wat zijn mogelijkheden voor verbetering?

21 Welke actoren spelen een rol? 1. burger en/of patiënt 2. overheid (rijk en gemeenten) 3. professional/uitvoerder 4. bedrijfsleven 5. verzekeraar 6. kennisleverancier

22 Outline 1. Waarom investeren in gezonde leefstijl? 2. Waar positioneren we interventies op ongezonde leefstijl? 3. Welke actoren spelen een rol? 4. Wat zijn mogelijkheden voor verbetering?

23 Wat zijn mogelijkheden voor verbetering? Minimaliseer horizontale fragmentatie Concretiseer verticale decentralisatie Versterk de verbinding OGZ-reguliere zorg Versterk de verbinding (volks-)gezondheidszorg met andere sectoren Definieer de juiste doelgroep en stel doelen Maak de zorgverzekering tevens een gezondheidsverzekering Combineer verschillende interventiemogelijkheden Stel een gezamenlijk gedragen actieprogramma op met concrete doelen, middelen en verschillende wegen om leefstijl te beïnvloedden met tussentijdse evaluaties vergezeld van een heldere kennisagenda

24 Meer mensen, minder verkeersdoden verkeersdoden inwoners x mln Bron: CBS, 2009

25 Ongezonde leefstijl: wiens zorg? Als opstap voor de andere inleiders Als opstap voor de oratie van Ien? Wiens zorg Iens zorg