Armoede en gezondheid Dike van de Mheen

Transcriptie

1 Armoede en gezondheid Dike van de Mheen 10 oktober 2017

2 Waar gaat het over? Verschillen in gezondheid naar sociaaleconomische klasse (SEGV) Armoede, schulden en gezondheid

3 Enkele feiten - Verschil in levensverwachting tussen hoog- en laagopgeleiden is gemiddeld 7 jaar - Verschil in goed ervaren gezondheid tussen hoog- en laagopgeleiden is gemiddels 19 jaar - beperkte gezondheidsvaardigheden: bij ca. 25% van de bevolking, met name laagopgeleiden, migranten, ouderen - In Ndl: 1 op de 9 mensen tussen 16 en 65 is laaggeletterd - 10 tot 15% van de kinderen in Ndl leeft in armoede

4 Wat kan een gemeente er aan doen? Waar moet je je op richten? Op welke groepen moet je je richten? -> hele bevolking? -> risicogroepen? - Preventieparadox!

5 Levensverwachting per land naar inkomen Bron: R. Wilkinson, K. Pickett. The spirit level. Penguin, 2010 Bron: R. Wilkinson, K. Pickett. The spirit level. Penguin, 2010

6 Inkomen of inkomensongelijkheid? Born: R Wilkinson, K Pickett. The spirit level. Penguin 2010

7 Wat zijn SEGV? Sociaal-economische gezondheidsverschillen zijn systematische verschillen in gezondheid, ziekte en sterfte tussen mensen uit verschillende sociaal-economische klassen (inkomen, beroep, opleiding)

8 Hoe groot zijn de SEGV?

9 Levensverwachting en gezonde levensverwachting naar inkomen

10 Hoe zijn SEGV te verklaren? Sociaaleconomische status intermediaire factoren gezondheid causatie selectie Selectie en causatie mechanisme sluiten elkaar niet uit Zeer gesimplificeerd model

11 Selectie mechanisme Selectie : sociaal-economische gezondheidsverschillen worden verklaard door het effect van gezondheid op sociaal-economische status Ziekten neerwaartse sociale mobiliteit zeer goede gezondheid opwaartse sociale mobiliteit Twee effecten: 1. Effect ziekte/gezondheid op beroepscarrière 2. Effect ziekte/gezondheid op de schoolprestaties

12 Causatie mechanisme Causatie : sociaal-economische gezondheidsverschillen worden verklaard door het effect van sociaal-economische status op gezondheid, via intermediaire factoren Intermediare factoren: specifieke risicofactoren die ongelijk verdeeld zijn over sociaal-economische groepen

13 Sociaaleconomische status Gedragsfactoren: - roken - alcoholgebruik - voeding - lichaamsbeweging Structurele factoren - woonomstandigheden - arbeidsomstandigheden - buurt Gezondheid Ziekte Sterfte Psycho-sociale factoren Gezondheidszorg - verzekeringsvorm - vaccinatiegraad

14 Omstandigheden in jeugd Sociaal-economische gezondheidsverschillen kunnen gedeeltelijk verklaard worden door opgroeien in armoede (ca.10%) Cumulatie-hypothese: langere blootstelling aan slechte sociaal-economische omstandigheden vergroot gezondheidsrisico gedurende hele leven

15

16 Invloed van buurtkenmerken Is er een effect van de sociaal-economische status van de buurt op gezondheid van het individu, onafhankelijk van de individuele SES? m.a.w. Zijn mensen met een lage SES die wonen in een buurt met een lage SES ongezonder dan mensen in een buurt met een hoge SES? -> ja!

17 Interventies Aangrijpingspunten voor het verkleinen van sociaal- economische gezondheidsverschillen III I Sociaal-economische status Intermediaire factoren gezondheid II IV

18 Het verkleinen van SEGV (I) Ingrijpen op scheve verdeling van SES b.v.: kans op goede schoolcarrière voor kinderen uit lage SES milieus

19 Het verkleinen van SEGV (II) Ingrijpen op scheve verdeling gezondheid b.v. via gezondheidszorg door handhaven toegankelijkheid b.v. extra aandacht voor lage SES groepen in de zorg

20 Het verkleinen van SEGV (III) Ingrijpen op effect van gezondheid op SES b.v. aandacht voor schoolcarrière van zieke kinderen b.v. behoud van werk bij chronische ziekte

21 Het verkleinen van SEGV (IV) Ingrijpen op intermediaire factoren b.v. verbeteren van arbeidsomstandigheden, met name fysiek en psychosociaal b.v. verbeteren woonomstandigheden, o.a. kwaliteit van woningen in oude stadsbuurten b.v. verminderen van gezondheidsschadend gedrag via voorlichting en preventie

22 Conclusie Er zijn aanzienlijke Sociaal-Economische Gezondheids Verschillen in Nederland verklaring door causatie en selectie causatie : - gedragsfactoren - arbeid en woonomstandigheden( omgeving) - psycho-sociaal - jeugd - gezondheidszorg er is wat aan te doen: ingrijpen op intermediaire factoren

23 Armoede: wat is het? Armoede is : geldgebrek sociale uitsluiting gebrek aan toekomstperspectief Kinderen in arme gezinnen: hebben vaker gedragsproblemen vinden hun gezondheid minder goed

24

25 Voorbeelden van deprivaties Door geldgebrek kan mijn kind... geen lid zijn van een (sport)club 15% niet op vakantie/dagjes uit 13% niet op zwemles 11% onvoldoende kleding 9% spanningen 5% inschatting jeugdartsen: 6-19% risicovol risicogroepen: eenoudergezinnen, allochtone gezinnen, grote gezinnen (cijfers Bergen op Zoom 2005)

26 Voorbeelden samenhang (1) Roken: als schuldenlast toeneemt: meer roken Rugpijn: vaker lage rugklachten bij mensen met schulden (81% vs 22%) Overgewicht: mensen met schulden vaker overgewicht (57% vs 44%), obesitas: 25% vs 11% Sociaal isolement en depressie: - vaker depressie bij moeder in gezinnen met schulden (13% vs 3%) - Vaker depressie bij schulden verleden (6% vs 3%)

27 Voorbeelden samenhang (2) Meer rusteloosheid, meer zelfmoord? Sinds crisis toename zelfmoord met 30% Gezond eten: lage opleiding met schuld: - 85 % eet te weing fruit vs. 69% zonder schuld - 34 % ontbijt slecht vs. 14% zonder schuld - 42% rookt vs. 26% zonder schuld Pijnstillers: 20% meer geld aan pijnstillers bij werkloze dan bij werkende mensen

28 Financiële problemen (schulden) en gezondheid Kip of ei? Schulden -> gezondheidsproblemen o.a. via stress Gezondheidsproblemen -> financiële problemen Neergaande spiraal: integrale aanpak nodig?

29 Alertheid begint bij oppikken signalen Bron: Platform31, 2015

30 Integrale aanpak: verwijzen Schuldhulpverleners: Zorgprofessionals:

31 Conclusie: Integrale aanpak nodig! Niet alleen volksgezondheid maar ook andere sectoren: Onderwijs, werk en inkomen, ruimtelijke ontwikkeling, sport Samenwerking is de succesfactor!

32 Tips voor lokaal beleid - Kies voor integrale aanpak - Win win situatie in meer sectoren - Formuleer doel van beleid: hele bevolking of verschillen - Duidelijke afspraken over verantwoordelijkheden - Betrek burgers - Reserveer budget voor intersectorale samenwerking - Bestuurlijk draagvlak - Zet lokale media in

33 Gebruikte literatuur - CBS. Armoede en sociale uitsluiting Den Haag: Pharos/Platform31/Gezond In.. Gezondheidsachterstanden: doorbeek de tendens. - Platform31. Impact van financiële problemen op gezondheid. En wat de professional te doen staat, Den Haag, Mheen, D van de. Socio-economic health differences, to be continued? Thesis, Rotterdam, Met dank aan Carin Rots, GGD West Brabant/Tranzo Tilburg University

34 Bedankt voor uw aandacht! Contact: