Sociale ongelijkheid in de humane biomonitoring

Transcriptie

1 Sociale ongelijkheid in de humane biomonitoring Bert Morrens Universiteit Antwerpen Symposium Onderzoek milieu & gezondheid - anno focus Vlaanderen 21 september 2017

2 Uitgangspunt: Environmental justice (EJ) discours Sociaal kwetsbare groepen meer blootgesteld én meer gevoelig aan milieuvervuiling(= dubbele ongelijkheid) Distributive justice 2. Sociale ongelijkheid in HBM resultaten Paradox! Hebben minder toegang tot informatie en besluitvorming en worden minder bereikt in onderzoek en preventiecampagnes Procedural justice 1. Sociale ongelijkheid in HBM praktijk

3 Sociale ongelijkheid in de onderzoekspraktijk 1Deel Pilootproject meer kleur in de humane biomonitoring Een verkenning van de drempels en hefbomen voor deelname van kansengroepen aan de Vlaamse meetcampagne milieu en gezondheid

4 Sociale participatiebias in Vlaamse HBM VLAANDEREN* (2009) STP II MOEDERS (2007) STP II VOLWASSENEN (2009) 33% 40% 27% Laaggeschoold Middengeschoold Hooggeschoold *25-64 jaar Bron: VRIND % 9% 30% 77% 2% 21% VLAANDEREN (2011) 15% Buitenlandse herkomst* Belgische herkomst STP II MOEDERS (2007) 5% STP II JONGEREN (2009) 7% 85% *geboortenationaliteit Bron: VRIND % *geboorteland 93%

5 Pasgeborenencampagne STP 3 als testcase Standaard rekrutering: 1 materniteit per provincie, 250 deelnemers Staalname vroedvrouwen: navelstreng, placenta Toelichting studieverpleegster IC, haarstaal, vragenlijst vernietiging stalen Persoonlijke resultaten per brief Uitgebreide rekrutering: Extra inspanningen 2 materniteiten Advies terreinorganisaties en experten Doorlichting communicatiemateriaal ervaringsdesk. armoede Focusgroep allochtone moeders

6 4 participatiedrempels Emotioneel/psychologisch Sociaaleconomisch/cognitief gevoelens gebruiken Drempels hulpbronnen obstakels Cultureel/religieus Praktisch/logistiek

7 Buddy systeem Vertrouwenspersonen Turkse & Marokkaanse gemeensch. Laagdrempelige en persoonlijke begeleiding: 1. Zwangere vrouwen motiveren en geruststellen 2. Moeders ondersteunen bij invullen vragenlijsten

8 Participatie van kansengroepen aan HBM is mogelijk, maar vraagt Inzetten op vertrouwen en dialoog met doelgroep: Bestaande sociale netwerken Ethnic matching Empathische houding Inzetten op flexibiliteit en openheid van onderzoekers: Speuren naar ingebouwde instapdrempels Doorbreken van routines Reflexieve en pragmatische houding Maatwerk nodig!

9 Meer weten:

10 Sociale ongelijkheid in de onderzoeksresultaten 2Deel Analyses sociale stratificatie HBM-resultaten Op zoek naar (verklaringen voor) sociale gradiënten in milieublootstelling

11 Geboorteland Conceptueel model Niet-EU herkomst (WHO B-C-D) EU herkomst (WHO A) België Socioeconomic status (SES) Etnische herkomst Opleiding Beroep Inkomen Exposure Health Welvaart Hoogst behaalde diploma Lager secundair Hoger secundair Hoger onderwijs Equivalent gezinsinkomen < euro euro euro > euro Inverse social gradient: low SES higher exposure Positive social gradient: high SES higher exposure

12 Moeders van pasgeborenen STP III 2014 Lage opleiding vs hoge opleiding Lood (+35%) Arseen (-7%) PCB s (-24%) Oxychlordaan (-16%) PFOS (-26%) Laag inkomen vs hoog inkomen Lood (+20%) Cadmium (+25%) PCB s (-24%) Oxychlordaan (-18%) Lindaan (-13%) PFOS (-33%) Niet-EU herkomst vs Belgische herkomst Lood (+49%) Mangaan (+18%) Thallium (+7%) Lindaan (+47%) DDE (+48%) Oxychlordaan (-25%) % verschil in blootstelling (GM) p 0,05 PFOS (-23%)

13 Zware metalen Lood Lager secundair Blootstelling naar opleiding (µg/l) 8,4 lager secundair hoger secundair Roken tijdens zw (%) Hoger secundair 6,6 hoger onderwijs 3 Hoger onderwijs 6,2 Blootstelling naar herkomst (µg/l) lager secundair hoger secundair hoger onderwijs Consumptie orgaanvlees (%) Niet-EU herkomst EU herkomst 5,2 9,2 < > België 6,2 Niet-EU herkomst België 3 38

14 POP s PCB s Blootstelling naar opleiding (ng/l) lager secundair 54,4 hoger secundair 58,8 lager secundair hoger secundair hoger onderwijs BMI 22,7 24,8 25,3 hoger onderwijs 71,1 <1250 Alcoholconsumptie voor zw (wekelijks) (%) 17 Blootstelling naar inkomen (ng/l) <=1250 euro 58, euro 56, ,8 30, euro 70,6 > ,6 >2000 euro 74,2

15 Kernboodschappen en relevantie Wetenschappelijk β γ Aandacht voor sociale dimensie in M&G onderzoek verstorende factor = verwevenheid sociale patronen ( sociomarkers Senier et al. 2017) Nuancering van EJ hypothese sociale verschillen in beide richtingen invloed van levensstijl (> geografie) Beleid Aandacht voor sociale risicogroepen en verschillen from level-approach to gap-approach Marmot et al EJ als frame voor kruisbestuiving beleidsdomeinen Maatschappelijk Toont synergiën tussen maatschappelijke vraagstukken armoede milieu gezondheid Geeft handvaten voor agendering door middenveld

16 Bedankt voor uw aandacht! Bert Morrens T Department of Sociology