Chronische ziekten In cijfers? 2.2 FORMELE ONTWIKKELING VAN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE 2.3 HET BIOPSYCHOSOCIAAL PERSPECTIEF 2.4 VERWANTE TERREINEN

Transcriptie

1 1 OVERZICHT

2 2 INLEIDING: GEDRAG EN GEZONDHEID 2.1 VERBAND GEDRAG EN GEZONDHEID Ziekte- en sterftecijfers Belangrijkste doodsoorzaken Ontwikkelingen in de geneeskunde Ontwikkelingen in de psychologie Overzicht veranderingen Type D Chronische ziekten In cijfers? 2.2 FORMELE ONTWIKKELING VAN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE 2.3 HET BIOPSYCHOSOCIAAL PERSPECTIEF 2.4 VERWANTE TERREINEN

3 3 PREVENTIEVE GEDRAGSVERANDERING EN GEZONDHEIDSPROMOTIE 3.1 DETERMINANTEN VAN GEDRAG Inleiding Hoe ontstaat gedrag? Health Belief Model Protectie Motivatie Theorie Sociaal-Cognitieve Theorie Theorie van gepland gedrag ASE-model Centrale determinaten De attitude Subjectieve normen Waargenomen gedragsontrole en eigen-effecitiviteitsverwachtingen Kanttekeningen en aanvullingen Rol van kennis Affectieve factoren Gewoonte Morele verplichting/zelfconcept E. Causaliteit 3.2 INTERVENTION MAPPING Intervention Mapping: een overzicht Probleemanalyse Analyse van kwaliteit van leven en gezondheid Probleemveroorzakende gedrags- en omgevingsfactoren Gerelateerde gedragsdeterminanten Intervention mapping Stap 1: Specifieke programmadoelen Kies specifieke gedragsdoelen Kies belangrijke, veranderbare determinanten Kies (sub)doelgroepen Matrix maken van specifieke programmadoelen Intervention Mapping Stap 2: Methodieken en Technieken Bednek theoretische methodieken bij specifieke programmadoelen Leid methodieken af uit de theorie en literatuur Vertaal methodieken in praktische voorlichtinstechnieken Intervention Mapping Stap 3: Programmaontwerp Combineer de verschillende technieken in één plan Ontwerp de voorlichtinsmaterialen Test conceptversies van de materialen uit bij de doelgroep en produceer de definitieve materialen Intervention Mapping Stap 4: Adoptie en Implementatie Organiseer een verbindingsgroep Kies adoptie- en implementatiedoelen Produceer een implementatieplan Intervention Mapping Stap 5: Evaluatie Kies het evaluatieniveau Maka vragen ten behoeve van de effectevaluatie Maak vragen ten behoeve van de procesevaluatie

4 4 PREVENTIE EN GEZONDHEISPROMOTIE: ROKEN 4.1 SOCIO-CULTURELE CONTEXT EN GENOTSMIDDELEN 4.2 GEDRAGSEPIDEMIOLOGISCHE ASPECTEN Gevolgen van roken Hoeveel mensen roken? 4.3 WAAROM BEGINT MEN MET ROKEN? Dynamisch ontwikkeling van rookgedrag 4.4 WAAROM BLIJFT MEN ROKEN? Zelfrapportering Generisch verslavingsmodel Waarom is roken zo moeilijk te veranderen? 4.5 PREVENTIE VAN ROKEN BIJ ADOLESCENTEN Social influence intervention Life skills approach 4.6 STOPPEN MET ROKEN Zelfgeïnitieerd stoppen Predictoren Hulpprogramma s Evaluatie van stopprogramma s Invloed van interventies in settings

5 5 PREVENTIE EN GEZONDHEIDSPROMOTIE: SLAAP 5.1 SLAAP 5.2 SOORTEN SLAAPSTOORNISSEN Parasomnias Hypersomnia Insomnia Definitie Diagnose Subtypes Prevalentie E. Etiologische modellen 5.3 AANPAK VAN SLAPELOOSHEID Medicamenteuze aanpak Niet-medicamenteuze aanpak of cognitieve gedragstherapie Slaaphygiëne Aanleren van juiste slaapgedrag Controel krijgen over je gedachten Relaxatie 5.4 CONCLUSIE

6 6 PREVENTIE EN GEZONDHEIDSPROMOTIE: ETEN 6.1 EETGEDRAG Voedselvoorkeur en afkeer Hypothetisch model van eetgedrag Aangeboren voedselvoorkeuren? Aangeleerde ervaringen Honger en verzadiging Perifere en centrale regelmechanismen Andere factoren 6.2 EETGEDRAG EN OBESITAS Epidemiologische gegevens Oorzaken Body dissatisfaction: Gevolgen obesitas 6.3 METABOOL SYNDROOM 6.4 BEHANDEING VAN OBESITAS

7 7 STRESS EN GEZONDHEID: STRESS ALGEMEEN 7.1 ALGEMENE BEGRIPPEN Homogeen vs heterogeen concept Positieve versus negatieve stress Stress Stressor Persoon-omgeving fit 7.2 STRESSONDERZOEK Responsbenadering Stressresponssystemen Fight-Flight (SAS-systeem) HPA-systeem Tend-and-Befriend Effecten van chronische stress Individuele verschillen in stressreactiviteit Belang van herstelperiode E. Allostatische belasting F. Dimensies van stressvolle gebeurtenissen G. H. Kan een mens aanpassen aan stress? Opmerkingen Stimulusbenadering Life events Daily Hassles Sociaal klimaat Jobstress Transactionele benadering 7.3 BRONNEN VAN CHRONISCHE STRESS 7.4 STRESS EN ZIEKTE

8 8 STRESS EN GEZONDHEID: CARDIOVASCULAIRE ZIEKTEN 8.1 CARDIOVASCULAIRE HARTZIEKTEN Wat is CHD? Rol van stress Vrouwen en CHD Cardiovasculaire reactiviteit, vijandigheid en CHD Type A Gedrag Belang van hostiliteit Depressie en CHD Andere psychosociale risicofactoren en CHD E. Type D Modificatie van CHD risico-gerelateerde gedragingen Behandeling van hartziekten 8.2 HYPERTENSIE

9 9 STRESS EN GEZONDHEID: VERKOUDHEDEN 9.1 PSYCHOLOGISCHE STRESS EN GEVOELIGHEID VOOR VERKOUDHEDEN 9.2 SOCIALE OMGEVING EN GEVOELIGHEID VOOR VERKOUDHEDEN 9.3 SES IN KINDERTIJD EN GEVOELIGHEID VOOR VERKOUDHEDEN

10 10 STRESS EN GEZONDHEID: HYPERVENTILATIE 10.1 ADEMEN: WAAROM EN HOE? 10.2 PRIMAIRE HYPERVENTILATIE 10.3 HET STIJGEN EN VALLEN VAN HET HYPERVENTILATIESYNDROOM 10.4 SECUNDAIRE PROCESSEN 10.5 BEHANDELING

11 11 DEEL 3: PATIËNT EN ZIJN ZIEKTE SUBJECTIEVE GEZONDHEID 11.1 TEKST Inleiding MCS: Multiple Chemical Sensitivity Kritieke factoren en mechanismen bij symptoomleren 11.2 SLIDES Subjectieve gezondheidsklachten in de geneeskunde Dominant model en problemen Functionele syndromen en onderliggende factor Is er nu effectief iets mis in het lichaam? Oplossingen Perceptuele en cognitieve mechanismen bij symptoomperceptie Nieuw model en bijhorende hersengebieden Rol van negatieve affectiviteit Interoceptieve accuraatheid? Peak-end rule (symptoom geheugen)

12 12 DEEL 3: DE PATIËNT EN ZIJN ZIEKTE PIJN 12.1 SAMENVATTING TEKST Psychologische factoren en aanpassing aan persistente pijn Pijn-catastrofering Pijn-gerelateerde angst en schrik van pijn Hulpeloosheid Zelf-effectiviteit E. F. Pijn-coping strategieën Bereidheid tot verandering G. Aanvaarding Interventies voor chronische pijn Vroege interventie Aangepaste gedrags- en psychosociale behandelingen Telefoongebaseerde interventie E. Verzorger-assistent behandeling Exposure-gebaseerde protocols 12.2 LES Biologische aspecten Voorbeeld: rugpijn Beperkingen biomedisch model Gedragsprocessen van chronische pijn Cognitieve processen Klinische toepassing